Қазақ облыстары автономиясын құру

Алаш Орда үкіметі

Орындаған:Сүлейменова Нұрсұлу 101 топ тарихшы

Атауы:

Құрылды:

Баспасы:

Идеологиясы:

Орталығы:

«Алаш» партиясы

Таратылды:

АЛАШ

1917 жыл 21-26 шілде

Либерализм, антикоммунизм

Семей

“Қазақ” газеті

“Айқап” журналы

1920 жылы 9-наурыз

Әлеуметтік негізі:

Капиталистңк даму жолына бағыт алған зиялылар

Мақсаты:

Бағыты:

Жетекшісі:

Мүшелері:

Қазақхалқын отарлық езгіден азат ету;

Автономиялық ұлттық мемлекет құру

Эволюциялық-конституциялық жол

Әлихан Бөкейханов

А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Ш. Құдайбердиев, М. Тынышпаев,

Ғ. Қарашев,

С. Торайғыров,

Ә. Ермеков

1917 жылы сәуірде Қазақтардың Жетісудағы облыстық съезі болды. Онда қаралған мәселелер:

Халықты азық-түлікпен жабдықтау;

Өзін-өзі басқару;

Сот ісі;

Салық салу;

Білім беру және ағарту ісі;

Аграрлық мәселе;

Босқындарды Қытайдан қайтару;

Қазақ-орыс қатынасын реттеу.

1917 жылы 27 сәуір-7 мамыр аралығында қазақтардың Семей облыстық съезі болды. Онда қаралған мәселелер:

Автономия құру;

Ресейдегі ұлыстардың еркіндігі, теңдігі және ерекшеліктеріне сәйкес қайта құру мүмкіндігінберу;

Дала генерал-губернаторлығы және приставтар, урядниктерді тарату.

1917 жылы 21-26 шілдеде Орынборда жалпықазақ съезі өтті. Онда қаралған мәселелер.

Мемлекеттік басқару;

Қазақ облыстары автономиясын құру;

Жер мәселесі;

Халық милициясын құру;

Білім беру;

Сот ісі;

Дін мәселесі;

“Алаш” саяси партиясын құрып, оның бағдарламасын жасау;

Жетісудың ашыққан халқына көмек ұйымдастыру;

Құрылтай жиналысын шақыру;

Ақмола облысынан:

Айдархан Тұрлыбаев; 6) Рақымжан Дүйсенбаев;

2) Асылбек Сейітов; 7) Мағжан Жұмабаев;

3) Ережеп Айтбаев; 8) Сұлтан-Махмұд Абылаев;

4) Сейілбек Жанайдаров; 9) Садық Мешелбаев;

5) Жұмағали Тілеулин; 10) Салмақбай Күсемісов.

Семей облысынан:

Григорий Николаевич Потанин;

2) Әлихан Бөкейханов;

3) Әлімхан Ермеков;

4) Халел Ғаббасов;

5) Мұкыш Поштаев.

Торғай облысынан:

Ахмет Байтұрсынов;

2) Міржақып Дулатов;

3) Ахмет Бірімжанов;

4) Есенғали Тұрмағамбетов;

5) Әлжан Оразов;

6) Тел Жаманмұрынов;

7) Сейітәзім Кәдірбаев.

Орал облысынан:

Халел Досмұхамедов;

2) Жаһанша Досмұхамедов;

3) Нұрғали Бимағамбетов;

4) Сәлімгерей Қаратілеуов;

5) Ғабдолла Әлімбеков;

6) Ғабидолла Бердібаев;

7) Ғүмар Есенғүлов.

Жетісу облысынан:

Мұхамеджан Тынышбаев;

2) Ибраһим Жайнақов;

3) Ғабулкәрім Сыдыков;

4) Отыншы Әлжанов;

5) Базарбай Мәметов;

Фергана облысынан:

Қыңыркожа Хашеков;

2) Ғабдулрахман Оразаев;

3) Жәмшид Кәрібеков;

4) Ерғұлай Ағабаев;

5) Серікбай Акаев;

6) Вадим Шабкин;

7) Әлімхан Төре

Амудария бөлімінен:

Мұстафа Шоқаев;

2) Ғабдуләсім Мәмбиев;

3) Ғайсы Қашқымбаев.

Сырдария облысынан:

Мұстафа Шоқаев;

2) Санжар Аспандияров;

3) Әзімхан Кенесарин;

4) Садық Өтегенов;

5) Әлмұхамет Көтібаров;

6) Хұсаин Ибраһимов;

7) Дуалқарнин;

8) Ибраһим Қасымов

1917 жылдың 21 қараша күні «Қазақ» газетінде жарияланған Алаш партиясы бағдарламасының 10 бөлімдік жобасы

“Алаш” партиясы - әділдікке жақ, нашарларға жолдас,

жәбірлерге жау;

Дінді мемлекеттен бөлектеу;

Сот ісін қазақ тілінде жүргізу;

Әскери қызметті өз жерінде атқару;

Жұмысшыларды заңмен қорғау.

Оқудың жалпыға бірдей және ақысыз болуы;

Жиналыс, сөз, баспасөз еркіндігі;

Жерді алдымен жергілікті халыққа беру.

9- ТАРАУ. «Ғылым-білім үйрету» жөнінде

оқу ордаларының есігі кімге де болса ашық, ақысыз болуы;

жұртқа жалпы оқу жайлы; бастауыш мектептер ана тілінде оқылады;

қазақ өз тілінде орта мектеп, университет ашуға;

оқу жолы өз алдына автономия түрінде болуы;

үкімет оқу ісіне кіріспеуі;

мұғалімдер-профессорлар өзара сайлаумен қойылуы;

ел ішінде кітапханалар ашылу туралы айтылады.

газет шығаруға, кітап бастыруға еркіншілік.

1917 жылғы 5-13 желтоқсанда Орынбор қаласында ІІ жалпықазақ съезі өтті. Съездегі қаралған аса маңызды мәселелер:

Қазақ-қырғыз автономиясы;

Милиция құру;

Ұлт кеңесі;

Оқу мәселесі.

Съезд бірауыздан мынадай қарар қабылдады:

I. Алашорданың Жалпықазақтық халық кеңесі өзі құрылған күннен бастап бір ай мерзім ішінде Түркістан өлкесінің барлық қазақтарын Алаш автономиясына қосу мүмкіндігін анықтауға міндеттенеді.

II. Егер Түркістан қазақтары Алаш автономиясына бір ай мерзімде қосылмаса, Алашорданың халық кеңесі қалған қазақ облыстарының бөрі атынан ресми түрде автономия жариялауға міндеттенеді.

III. Түркістан қазақтары Алаш автономиясына бір ай мерзімінде қосылмай, Алашорда автономия жарияламаған жағдайда әрбір облыстың халқына өз калауы бойынша әрекет етуге рұқсат етіледі.

IV. Түркістан қазақтары Алаш автономиясына бір ай ішінде қосылған жағдайда Алашорданың халық кеңесіне бірінші мүмкіндік болғанда Алаш автономиясын жариялауға құқық беріледі.