Шошқада көкірек омыртқалардың саны

Презентация қосу

О. Көшеков атындағы Атырау аграрлы-
техникалық
колледжі

Модуль атауы: КМ 02. Жануарлар жасушасының құрылысы
және жануарлар ағзасы жүйесінің топографиялық
ерекшелігі

Тақырыбы: Остеология. Қаңқа жүйесі, мүшелердің орналасу
орны

Пән атауы:Жануарлар
анатомиясы фиозиологиясы
Оқу тобы: 2Вет2
Пән оқытушысы:Табылдиева М.И.
Тірек-қимыл аппараты
жануарлар организмдерінің
кеңістікте орын ауыстыруы мен
дене
бір-бірімен

бөлімдерінің
салыстырмалы
қозғалыстарын, қамтамасыз
етеді. Сондықтан тірек-қимыл
аппараты құрылысы жағынан
күрделі болып келеді. Оған
белгілі бір заңдылықпен
байланысқан сүйектер жүйесі –
қаңқа мен бұлшықеттер жатады.
Сүйектер туралы
ілім - OCTEOLOGIA

Үй жануарлар қаңқасы біліктік және шеткі
болып екі бөлімге бөлінеді.
1. Біліктік қаңқа бас, мойын, тұлға және
құйрық сүйектерін біріктіреді.
2. Шеткі қаңқа немесе аяқ қаңқасы алдыңғы
және артқы аяқ сүйектерінен құралған.
Бұлар негізінен белдеу және аяқтың еркін
қозғалатын бөлімдері болып екіге бөлінеді.
Қаңқа бөлімдері
4 5

0
Ірі қара малдың бассүйегі

Ми сауыты – cranium
cerebrale, s.
neurocranium

Ми сауыты төрт жұп (самай, маңдай, төбе
қанатша) және төрт тақ (шүйде
төбеаралық, торлы және сынаша)
сүйекетерден құралған.

Кері
қарай
Бет бөлімі – facies

Бастың бет бөлімін құрайды. Онда ас
қорыту, тыныс алу жүйелерінің басталар
бөліктері мен иіс сезу, көру мүшелері
орналасады.

Кері
қарай
Жоғарғы жақ сүйегі
– maxilla

Мұрын қуысының бүйір қабырғасын ,
ауыз қуысының төбесін құрайды. Ол
алдыңғы жағымен тұмсық, артқы шетімен
торлы, таңдай, бет, көзжасы, медиальды
жиегімен соқаша, вентральды мұрын
кеуілжірі және қарсы беттің жоғарғы жақ
сүйектерімен шектеседі.

Кері
қарай
Төменгі жақ сүйегі –
mandibula

- денеден және бұтақтан тұратын жұп
сүйек. Оң және сол жақтағы екі аттас
сүйек жылқы мен шошқада бір-бірімен
тұтаса бірігіп кетсе, ал ірі қара мал мен
итте олар шеміршек ткані арқылы
байланысады. Бұл екі сүйектің арасындағы
кеңістікті жақаралық кеңістік деп атайды.

Кері
қарай
Тістер – dentes

Тіс азықты ұстауға, тістеп үзіп алуға,
шайнап ұсақтауға арналған өте берік ас
қорыту ағзасы. Кейбір жануарлар
тістерінің көмегімен қорғанады, ал
жыртқыштар өз қорегіне шабуыл жасайды.
Тістің негізгі заты дентим болып
табылады. Оның 70-80% минералды
тұздардан тұрады. Дентин жасаушы сүйек
клеткалары – одонтобластар деп аталады.

Кері
қарай
Маңдай cүйегі – os
frontale

Ми сауытының төбесін құрайтын
жұп сүйек. Ол маңдай қабыршағы,
көздік және мұрын бөліктерінен
тұрады. Маңдай сүйегі алдыңғы
жағымен – мұрын, көзжасы,
латеральды бүйірлерімен – таңдай,
сына тәрізді, самай, алдыңғы
медиовентральды шетімен – торлы,
ал каудалды жағымен төбе, Кері
төбеаралық сүйектермен шектеседі.
қарай
Мұрын сүйегі – os
nasale

Мұрын қуысының төбесін
түзеді. Оның каудальды
жиегі маңдай, латеральды
шеті жоғарғы жақ және
тұмсық, вентральды бөлігі
торлы, медиальды жиегі
аттас мұрын сүйектерімен
шектесіп жатады. Бас
мәзір
Мойын
омыртқалары –
vertebre cervicales

Барлық жануарларда мойын
омыртқасының саны жетеу.
Бірінші
мойын
омыртқасы

Екінші
мойын
омыртқасы
Бірінші мойын
омыртқа (атлант) -
atlas

Басқа омыртқалардан
айырмашылығы астыңғы және
үстіңгі беті доғалданып келеді,
ал екі бүйірінде ala atlants деп
аталатын екі қанаты бар.

Кері
қарай
Екінші мойын
омыртқа
(эпистрофей)
– axis
Ол барлық басқа омыртқалар
сиақты денеден, доғадан және
омыртқа тесігінен құралған.
Жоғарғы жағында айқын білінетін
доға жақсы жетілген, ал төменгі
бетінде айқын жетілген
вентральды қыр көрінеді.

Бас
мәзір
Көкірек
омыртқалары –
vertebra thoracicae

Ерекшеліктері: Жылқыда көкірек
омыртқаларының саны 18-19. 15-ші
омыртқа – диафрагмальды.
І.Қ.М. ж/е ұсақ малдарда омыртқалардың
саны он үш. 13-ші омыртқасы –
диафрагмальды.
Шошқада көкірек омыртқалардың саны
14-15. 11-шісі – диафрагмальды.
Бел омыртқалары –
vertebrae lumbales

Ерекшеліктері: Жылқыда бел
омыртқалардың саны алты.
Шошқада бел омыртқалардың саны жеті.
Қойда 6-7 бел омыртқа болады.
Иттің бел омыртқасы жетеу.
Құйымшақ
омыртқалары –
vertebrae sacrales
Ерекшеліктері: Жылқыда құйымшақты
түзетін 5 омыртқаның жоталық өсінділері
толық бірікпей, бөлектеніп жатады.
І.Қ.М. құйымшақ 5 омыртқаның бірігуінің
нәтижесінде пайда болған.
Шошқамен қойда құйымшақ 4
омыртқадан құралған.
Итте құйымшақты түзуге үш омыртқа
қатысады.
Құйрық
омыртқалары –
vertebrae caudales
Ерекшеліктері: Жылқының құйрығы қысқа,
сондықтан омыртқалардың денесіде қысқа болады.
І.Қ.М. Құйрық омыртқалардың денесі ұзынша болып
келеді де, доғалардың қалдықтары тек бірінші
омыртқаларда ғана айқын білінеді.
Шошқада құйрық омыртқалардың денесі алдыңғы
5-6 шы омыртқаларда дорсовентральды бағытта
сығылған, ал қалғандары цилиндір тәрізді болады.
Қойда құйрық омыртқалардың саны оның
тұқымына байланысты әр түрлі болады. Қысқа
құйрықты қойларда ол тек 3-4 омыртқадан, ал ұзын
құйрықтыларда 24-ке дейін жетеді.
Жауырын – scapula

Ерекшеліктері: Жылқыда жауырын
қырында акромион болмайды. Оның орта
тұсында қыр төмпегі болады. І.Қ.М. және
ұсақ малдарда акромион өсіндісі жақсы
жетілген. Жауырын қыры жауырын
мойнына дейін созылады. Шошқада
акромион болмайды, қыр төмпегі өте
жақсы дамыған ж/е артқа қарай иіліп
тұрады.
Қабырғалар - costae

Ерекшеліктері: Жылқыда 18-19
жұп қабырға болады, олардың сегізі
нағыз қабырғалар.
І.Қ.М. қабырға саны 13 жұп.
Олардың 8-і нағыз қабырғалар.
Кейде 14-ші жұп аспалы қабырғалар
кездеседі.
Қойда қабырғалардың саны 13 жұп.
Шошқада қабырғалар 14-15 жұп.
Оның 7 жұбы нағыз қабырғалар.
Жамбас сүйегі – os
1 coxae

Бұл сүйек мықын, шат және
шонданай сүйектерінің тұтаса
байланысынан түзілген.
1. Мықын сүйек - os ilium - үш
бұрышты жалпақ сүйек
2. Шат сүйегі – os pubis – денеден
және екі бұтақтан құралған.
3. Шонданай сүйегі – os ischii –
3 бұлда денеден және екі бұтақтан
тұрады.
Төссүйек – sternum
Төссүйек денесі бір-бірімен шеміршек
н/е сүйек тканьдерінің көмегімен
байланысқан 5-6 жұп бөліктерден
тұрады.
Ерекшеліктері: Жылқыда төссүйектің
екі бүйірі қысыңқы келеді. 6 сегмент, 7
жұп қабырға ойықтары болады.
І.Қ.М. Төссүйектің тұтқасы үш қырлы,
қомақты. Денесі 7 сегменттен құралған.
Қойдың төссүйек тұтқасы ұзын ж/е
жіңішке. Ол денемен буын арқылы
байланысады.
Шошқада төссүйек 6 сегменттен
тұрады.
Аяқтың еркін
қозғалатын бөлімдері 3
бөліктен тұрады

стилоподий

зейгоподий

автоподий
Тоқпан жілік –
humerus немесе os
brachii

Іші қуыс ұзын жіліктердің қатарына
жатады. Оның орта тұсын жіліктің диафизі
(денесі), ал жоғарғы ж/е төменгі жілік
бастарын – проксимальды ж/е дистальды
эпифиздер дейді.
Білек қаңқасы –
skeleton antibrachii

Әр түрлі дәрежеде дамыған екі сүйек:
кәрі жілік пен шынтақ сүйек құрайды. Кәрі
жілік – radius денеден, проксимальды ж/е
дистальды эпифиздерден тұрады. Шынтақ
сүйегі – ulna үй жануарларында әр түрлі
дәрежеде дамыған. Оның проксимальды
бөлігінде жақсы жетілген шынтақ сүйегінің
өсіндісі – olecranon болады.
Алдыңғы аяқ басы –
manus

Алдыңғы аяқ басының қаңқасы
– тізе, алдыңғы жіліншік және
бақай сүйектерінен құралған.
- тізе екі қатар орналасқан
қысқа тізе сүйектерінен тұрады.
- алдыңғы жіліншік – жіліншік
сүйектерінен құралған. Олар ұзын
жілік сүйектерінің қатарына
жатады.
- бақай сүйектері үш бөліктен
құралған. Олар: проксимальды –
тұсамыс, ортаңғы – топай жәнеБас
дистальды – тұяқ сүйектері.мәзір

Бағалау

Үйге тапсырма:

Қаңқаға анықтама, сүйектерді ажыратып
білу, альбомға суретін салу.

Ұқсас жұмыстар

Қаңқа сүйектерінің ерекшеліктерін жасына байланысты оқып білу

Сиыр ұшасын тексеру

Мойын омыртқаларының негізгі ерекшеліктері

Мойын бұлшықеттері

Сүйекті балықтар қаңқасы

Бел омыртқа

Сүйекті балықтар

Баланың сүйектерінің ерекшелігі

Омыртқа бағанасының физиологиялық және патологиялық иілімдері

ЗӘР БӨЛУ МҮШЕЛЕР ЖҮЙЕСІ

Пәндер