Менің атым Қожа шығармасы

Презентация қосу

2015 жыл
«Мен оқыған бір кітап»
"Бір ел - бір кітап" акциясы
аясында
балалар әдебиетінің бәйтерегі
Бердібек Соқпақбаевтың
"Менің атым Қожа" шығармасы
Мақсаты:
қазақ балалар әдебиетінің классигі Бердібек
Соқпақбаевтың өмірі мен шығармашылығын
таныстыра отырып, оқушының кітап оқуға
деген қызығушылығын дамыту. Ойлау
қабілеттерін, көркем жеткізе білу дағдыларын
дамыту. Елжандылыққа тәрбиелеу. Қожа
мінезіне талдау жасап,өз көзқарастарын
жүйелі айтуға үйрету.
Жоспар.
1. Кіріспе сөз
2.«Кітап – ой-сананың қозғаушы күші»
3.«Жазушы келбеті» (Бердібек Соқпақбаевтың өмірі

мен шығармашылығынан әңгіме шолу)
4. «Көркем шығарма ізімен» (пікір алмасу)
а) Көрініс: «Қожаның Дәулетпен танысуы»
ә) «Менің атым Қожа» көркем фильмінен үзінді
көрсету.
Қорытынды
«Кітап – ой-сананың қозғаушы күші»
Биылғы жылы "Бір ел -бір кітап" акциясы аясында
қазақ прозасына өзгеше өрнек, ғажайып сыр-сипат
әкелген көрнекті қазақ жазушысы, балалар
әдебиетінің классигі, 2024 жылы 100 жылдығы
ЮНЕСКО көлемінде аталып өтілетін Бердібек
Соқпақбаевтың шығармаларын оқудамыз. Бүгінігі
«Мен оқыған бір кітап» тақырыбындағы тәрбие
сағатымызда балалар әдебиетінің бәйтерегіне
айналған Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым
Қожа» повесін талдайтын боламыз.
«Жазушы келбеті»
Белгілі жазушы Б.Соқпақбаев 1924 жылы 13 қазанда Алматы облысы, Нарынқол
ауданы Қостөбе ауылында дүниеге келген. Осы жерде мектеп бітірген. 1949 жылы
Қазақтың Абай атындағы педагогикалық институтын бітіріп, туған ауылында
мұғалім болып қызмет етті.
1952-1970 жылдар аралығында «Жұлдыз», «Балдырған» журналдарында,
Қазақстан Жазушылар одағында түрлі қызметтер атқарды.
Өзінің шығармашылық өмір жолын балаларға арнап өлең жазудан
бастаған ол кейін прозалық шығармалары арқылы балалардың сүйікті
жазушысына айналды. Сондай –ақ балаларға арналған бірнеше киноға сценарий,
пьесалар жазды.
Жазушы шығармаларының ішіндегі бала жүрегіне жол тапқан үздік
туындысы «Менің атымҚожа» повесі болды. Бұл – қарапайым тілмен жазылған,
шындықтан тұратын шығарма. «Өтірік ештеңе қоспаймын» деп уәде берген
автор уәдесін орындайды да, повесте жазушы балаларға бала болып бар сырын
ашады. Өзінің бар болмысын, жамандығын да жақсылығын да жасырмай жазады.
Сол жасырмай жазуының арқасында оқырманның ыстық ықыласына бөленеді.
«Жазушы келбеті»
Жазушы бұл кітабын шығарарда өз елінен алғашқыда қолдау таба алмады. «Кеңестік
тәрбиеге қайшы. Біздің оқушылар Қожаның сотқар қылығына еліктеп, тәрбиеден аттап
кетеді. Мұғалімнің сөмкесіне бақа салған оқушы ертең қандай азамат болады?» деген
пиғылдағы әңгімелер желдей есті. Сосын оны естіген орындаушылар жазушының
кітабын басудан бас тартқан. Бірақ оған мойымаған Б.Соқпақбаев шығармасын
Москвадан шығатын «Детская литература» баспасына апарып береді. Сөйтіп бірінші
«Менің атым Қожа» кітабы орыс тілінде басылып шықты. Қазақтың қожасы оқырман
қауымның қызығушылығын туғызды. Одан кейін екінші болып француздар өз тілдеріне
аударды. Бірден 30 шақты тілге аударылып шартарапқа жайылды.
• Содан кейін ғана өз елі Б.Соқпақбаевты мойындады. Повесть 1957 жылы
жарық көріп, жазушыны бірден оқырманына танытты. 1963 жылы «Қазақфильм»
киностудиясы осы повесть бойынша сценарий жазып, көркемфильм етіп шығарды.
Қазақ киносында соны соқпақ салған режиссердің бірі Абдолла Қарсақбаев сияқты екі
ірі тұлғаның ортақ шығармашылығы Францияның Канн қаласында өткен халықаралық
кинофестивальда арнайы сыйлыққа ие болды. Фильмде Қожа ролінде басты кейіпкер
Нұрлан Сегізбаев ойнады. «Менің атым Қожа» фильмінде мен өз-өзімді ойнадым, -
дейді. Ол да өмір жолын әуелі мұғалім болып бастап, кейін кітап жазған, қазір әл-
Фараби атындағы ҚазҰУ-да мұғалім, актер.
Психологиялық дайындық

Бала жайлы шығарманың төресі,
«Менің атым Қожа» деген повесі.
Өзімізді сол повестен табамыз,
Шалқып –тасып қиялардың кемесі
Ал, Достар, Сіздердің бұл кітапты оқығандарыңды,
ұшқыр, жылдам ойлай алатындарыңды көру үшін
мынадай сұрақтар қойғалы отырмын
«Қайтсем екен деп біраз ойлап тұрдым да,
тәуекел деп ішке кезексіз кірмекші болдым...
Өзге болмаса да, әуелі оқулықтарың сай
болсын. Мен былай деп мақалдаған болар едім:
«Қожа қандай мақал айтты?»
Ал, Достар, Сіздердің бұл кітапты оқығандарыңды,
ұшқыр, жылдам ойлай алатындарыңды көру үшін
мынадай сұрақтар қойғалы отырмын
«Мұғалімдердің алды тысқа шығып та үлгерді.
Дымымды ішіме бүгіп, теректің діңіне жабысып,
қаттым да қалдым. Ахметов пен Майқанова
оқшауланып, бермен қарай бұрылды. Екеуі мен
тұрған теректің тура түбінен өтіп бара жатыр...»
•Қожа Майқанова мен мектеп директорының өзі
жөнінде қандай пікір естіді?
Мына сипаттамадан шығарма кейіпкерлерлерін
қаншалықты дұрыс тани алатындарыңды тексеріп
көрейік.
- Бұл кім?
- Мен ғой, ата
- Менің кім?
- Мен...
- Мұнда неғып отырсың?
- Педсоветке келдім.
- Онда сенің не шаруаң бар?
- Мен жөнінде мәселе қаратып жатыр.
- Мәселе. Қандай мәселе? Сені мұғалім етеміз дей ме?
- Директор етеміз дейді.

Бұл кімдердің арасындағы әңгіме?
«Қожаның Дәулетпен танысуы»

Қожа кинофильмінен үзінді
көрсету.
https://www.youtube.com/shorts/MjuchQ75NKo?feature=share
«Қай сәт бейнеленген»
Бұл қай сәт? “Есікті аша бергенімде,тынысым мүлде бітіп,жүрегімнің соғуы тоқта
п қалғандай болды.Сол кездегі келбетім көлденең көзге тірі аруақ тәрізді қыбырлаған
бірдеңеге ұқсар деймін.”
Бұл қай сәт? “Маңдайдан буым бұрқырап,есік алдына шықтым. Сәйбек көрінбей
ді.Омырауымды ағытып,желпініп, ойланып тұрмын. Не деп шешер екен? Мектептен
шынымен-ақ шығара ма?”
Бұл кім? “ Біреуді біреуге атыстырып,от тастап жүретін қу,сабақ үстінде сыбырлап
-сыпсыңдағыш.”
Бұл кім? “ Галифе шалбар киген жіңішке аяқтары сидиып, шашы қақ жарыла желбі
реп,қаздиып тұр.”
Бұл кім? “Шыбыным,әйтеуір ешкімге тимей,ұрынбай,жайыңа жүр. Сенің тентекті
гіңді менен басқа ешкім де көтермейді.Біреудің ала жібін аттаушы болма.”
Бұл кім? “ Жаңа оқытушы бізді оқу жылының басталуымен құттықтады,өзін таны
стырды:...”
Бұл кім? “Сен оқуды тастасаң,маған ілесіп тастады деп екеуімізді бірдей қудалап
пәле қылады. Оқи бер. Оқудың түбіне сен-ақ жет.
Мүмкін кейін дырдай бастықтың бірі болып шығарсың.Сонда маған шапағатың тие
р
Хикаяттағы кейіпкерлерге талдау жүргізу
Қожа - Шын аты Қожаберген. Бір сыныпта екі Қожа болғандықтан, шатастырмас үшін
оны "Қара Қожа" деп атайды. Кейде келемеждеп, «Қара Қожа» деудің орнына «Қара
Көже» дейді. Фамилиясы Қадыров. Бір кезде «Қадырұлы» деп те жазып жүрді. Шашы қайратты.
Бойы - орта бойлы, әжесі "әкең тәрізді сұңғақ боласың" дейді. Мектепте дәрігер өлшегенде бір жүз
отыз тоғыз сантиметр шыққан. Жасы он екіде. Бесінші сыныпты бітірген. Арманы: оқу бітіріп, ер
жету, университетке түсу. Жазушы болу.
Жанар - Қожамен бірге оқиды. Қожаның ойынша "кластағы ең бір ақылды қыз.
Сұлу." Дауысы әдемі, ән салады. Басына үкілі тақия киіп, мың бұралып
«Қамажайға» билейді. Өнерлі қыз. Сыныптағы бірінші
үздік оқушы.
Сұлтан - ол Қожаның жан досы . Бойы ұзынша арық келген жігіт. Қожадан екі-
үш жас үлкен . Әкесі Сүгір жылқы бағады . Бірақ ол біраз жыл бұрын оқуды

тастап кеткен және жаман қылықтарға әуес.
Оспанов -зоология пәнінің мұғалімі. Қожаның жақсы көретін
мұғалімдердің бірі.Ол Қожаның әкесінің көзі тірі кезіндегі жан досы
болған.
Майқанова - Қазақ тілі пәнінің мұғалімі (Майқанова Сәбира) Қожа
оқитын сыныптың жетекшісі . Ол адамгершілігі мол әрі ақылды ұстаз.
Әжесі - Қожаны қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай қызғыштай
қорғап өсіреді. Өзінің ерке немересін еш жамандыққа қимайтын жанашыр жан.
Анасы - Қожаның анасының аты - Миллат. Ол ақылды, тәрбиелі адам. Ауылдың үлкен-
кішісінің бәрі бірдей алдынан қия басып өтпей, хан көтеріп, құрметтеп тұрады.

Екі бірдей сайлауда қатарынан аудандық советке депутат етіп сайланған
Сәйбек қарт -Мектеп күзетшісі – Сәйбек қарт. Ол Қожаның әкесі Қадырдың досы ,
әкесі туралы көп білетін әрі Қожаға ақыл айтқан кісі.
“Қожа” жақсы бала “Қожа- тентек бала”
Қожа –алғыр бала Қожа - өтірікші бала
-ақылды бала -шыдамсыз бала
-әділетті бала -Бұзық бала
-мейірімді бала -Тиянақсыз бала
“Теріп алу стратегиясы”

. «Теріп алу» стратегиясы
Алғыр, пысық -------------- әділетті
өтірікші ---------------------- ақын
ақылды ---------------------- әзілқой
сотқар, тентек ------------- арамза
мейірімді ------------------- тапқыр
қу, зымиян ------------------ қателіктерді
түсіне біледі
шыдамсыз ------------------ жағымсыз
тиянақсыз
• «Топтастыру» стратегиясы Венн диаграмма

Қожа қандай бала? Жантас қандай бала?
“Қай сәт бейнеленген?”
1) «Есікті аша бергенімде, тынысым мүлде бітіп, жүрегімнің соғуы
тоқтап қалғандай болды. Сол кездегі келбетім көлденең көзге тірі аруақ
тәрізді қыбырлаған бірдеңеге ұқсар деймін»
(Бақа оқиғасынан кейін апасымен кездесер сәт )
2) Терезенің тұсында мектептің бағы бар. Осыдан бес, алты жыл бұрын
өз қолымызбен отырғызылған теректер. Бір теректің басына маймылша
өрмелеп шығып алдым. (Пед. Кеңес болып жатқан сәт)
3). Қоңырау әлі бола қоймаған. Сол кезде басыма сап етіп, бір қызық ой
келе қалды. Кішкентай бақаның бірін Майқанованың сөмкесіне сүңгіттім
де жібердім. (Сөмкеден бақаның шыға келу сәті)
4). Аузымды түтінге толтырып алып, жұтып кеп қалғаным сол екен бір
керемет улы газ өңешімнен шеңгелдеп ала кеп түсті. Жер дүние
төңкеріліп бара жатты. (Қожаның темекі тартқан сәті)
“Мынау кім?”
- Біреуді біреуге атыстырып, от тастап жүретін қу, сабақ
үстінде сыбырлап - сыпсыңдағыш. (Жантас)
- Мен оқулық емес, қант аламын. Сіздің не шаруаңыз бар,
қоя беріңіз. (Қожа)
- Біз екеуміз таныс шығармыз деймін.(Майқанова)
- Мүмкін орныңа барып айтатын шығарсың?
- Мен сенің әкеңе қарыздар адаммын. Менің мойнымда
оның тиыны емес, теңге емес, бақандай бір қарасы жүр.
(Сәйбек қарт)
- Келесі сабаққа қайсысың бақа ұстап әкелесіңдер.
(Оспанов)
Шығармашылық жұмыс “Көріністен үзінді”

• Рөл: Қожа
Аудитория: Сынып бөлмесі
Форма: Ішкі ой
Тақырып: Түбі адам боламын.
«Түбі адам болатын бала» көрініс.
Қожаның қаулысы
РЕФЛЕКСИЯ
«Не үйрендім» «не білдім?» «Жүрегіме не түйдім?»
Қорытынды
Артында өшпес мұралар қалдырған аса биік дарын, қазақ балалар әдебиетінің
классигі Б.Соқпақбаев көзі тірісіндегідей ұстаздығынан жазбай, рухани тірлігін
жалғастыра беретіні хақ.
Бұл шығарманың басты мақсаты – жақсылыққа тәрбиелеу. Қожаға еліктеген
қаншама бала әдебиетке жақын болып, кітап та жазғандары бар. Сондықтан оның
шығармаларын іздеп оқитындар қатары алдағы күндері де көбейе түсетіндігі сөзсіз.
Көзі тірісінде классикалық шығармалармен бірде-бір сыйлыққа ие бола алмаса да,
қалың оқушыларының назарынан ешуақытта тыс қалған емес. Жазушы өмірінің
бақыты да, ғұмырының ұзақтығы осы болса керек, әсіресе Б.Соқпақбаев тәрізді
әдебиетті арым деп білген жазушының ғұмыры халқымен бірге жасайды.
Жазушы Т.Ахтанов: «...Бердібек не нәрсені жазуды, оны қалай жазуды еркін
игеріп, меңгерген суреткер жазушы». Баршаңызды рухани азығымыз – көркем
әдебиетті көп оқуға шақырамын.
Бағалау парқшасы:
Оқушылар өзін-өзі бағалайды
Назарларыңызға рахмет!
Сау болыңыздар!

Ұқсас жұмыстар

Оқуға құштар колледж жобасы аясында

Бердібек Соқпақбаев “Менің атым- Қожа”

Б.Соқпақбаев "Менің атым-Қожа"

Қожаның қаулысы

Менің атым Қожа мәтін

Менің атым Қожа повесінен үзінді

Жолдама жайында

Адамның сыртқы келбеті және мінезі

Қазақ тілі сабағы

Менің атым - Қожа. Қожа қиялшыл, сезімтал бала

Пәндер