АҚПАРАТТЫ КОМПЬЮТЕРДЕ КОДТАУ

Презентация қосу

ҒЫЛЫМИ ЖОБА
ТАҚЫРЫБЫ:

КОМПЬЮТЕРЛІК
ТЕХНОЛОГИЯДАҒЫ
АҚПАРАТТЫ КОДТАУДЫҢ
ЗАМАНУИ ТӘСІЛДЕРІ

Дайындаған:
Жетекшісі:
ҒЫЛЫМИ ЖҰМЫС
МАҚСАТЫ:

Бұл жұмыстағы менің алдыма қойған
мақсатым: өз сыныптастарыма, қарапайым
халыққа ақпаратты кодтаудың
маңызыдылығын жеткізу.
ӨЗ АЛДЫМА ҚОЙМАҒАН
МАҚСАТЫМА ЖЕТУ ҮШІН
АТҚАРЫЛҒАН ЖҰМЫСТАР

Сауалнама

Интернет желісінен ақпарат
Сауалнамаға талдау
Ақпаратты жинақтап,
қорытындылау
Ақпаратты кодтау дегеніміз не?
Кодтарды қайда кездестіруге болады?
Штрих код деген не?
Штрих кодтағы сандар нені білдіреді?
Штрих кодттың қажеттілігі неде?
Жеке бас куәлігіндегі штрих код нені
білдіреді?
КОД ТУРАЛЫ МАҒЛҰМАТ

• Код – ақпаратты ұсынуға арналған шартты белгілер
жүйесі.
• Кодтау – ақпаратты жеткізу үшін, өңдеуге,
сақтауға ыңғайлы алфавит арқылы құпиялап жазу.
• Кері кодтау/ декодтау / – кодталған ақпаратты
түсінікті тілге аудару
• Қазіргі 21 ғасырда ақпараттық
технологияларының айқымды дамуына
байланысты ақпаратты кодтаудың
қажеттілігі жылдам қадамдармен өсуде.
Ақпаратты кодтау адамдар өмірінде кез
келген бағытта дамып, қажеттілігін
көрсетіп, әр түрлі салаларда қолдана
басталды.
КОДТАР ТАРИХЫНА ШОЛУ
КОДТАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ

• Кодтар адам өмірінде ежелгі заманнан бастап
криптография ретінде қолданыла бастаған. Бұл
заманда гректер маңызды хабарламаны тек керекті
адамдар ғана біле алсын деген мақсатпен қолданған.
Тіпті, атақты грек тарихшысы Геродот ( V ғ . е. ) тек бір
бағыт бойынша түсінікті, хаттар мысалдар келтірді.
Грек сарбаздары спартанцтарда маңызды хабарларды
құпиялылықта сақтау үшін ерекше жолмен жазатын
механикалық құрылғылары болған. Ол Юлий
Цезарьдың өз құпия әліпбиі деп аталған.
АЛҒАШҚЫ КОД: МОРЗЕ
КОДЫ

• алғашқы кодтардың бірі өнертапқыш Самуил Морзенің құрастырған
телеграф кодымен байланысты, әлемге белгілі Морзе (Семафор
әліппесі)коды.
МОРЗЕ (СЕМАФОР ӘЛІППЕСІ)
КОДЫНЫҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ

• XVII ғасырда ағылшындар тәжірибе ретінде семафорды
пайдаланған, содан «телеграф» сөзі пайда болды. Бақылаушы,
алыстағы таудың үстінде тұрып хабар алып, екінші бақылаушыға
жіберіп тұрған.
Ш Т Р И Х К ОД Т АУ

• Штрих код (ШК) - тауар туралы ақпаратты есепке алу
және автоматтандырылған сәйкестендіру үшін арналған
сандар мен штрихтар түрінде кодталған белгі.

европалық - америкалық
ЕАN -UРС
ШТРИХ КОДТАРДЫҢ
ҚҰРЫЛЫМЫ

Код құрылымы Белгінің реттік нөмірі

ЕАN - ЕАN -
ЕАN-8
13 14

Штрих код жайында мәліметтер 1,2
1,2 (3*) 1,2(3*)
жинағы бар мемлекет (3*)

Өндіруші ұйым немесе сатушы 3-5 3-7 3-7

(4-
Тауар жайлы мәлімет (4-5) (4-7**)
7**)

Тауар каптамасынын коды - - 9-13

Бакылау саны 8 13 14
ЖСН Б Е Р І Л Г Е Н Д Е Г І К ОД ТА РД Ы Ң К ОЛ Д А Н У Ы

• Жеке сәйкестендіру нөмірі (ЖСН) – жеке
сәйкестендiру нөмiрi - жеке тұлға, соның iшiнде
өзiндiк кәсiпкерлiк түрiнде қызметiн жүзеге
асыратын жеке кәсiпкер үшiн қалыптастырылатын
бiрегей нөмiр.
• ЖСН Қазақстан Республикасы азаматының жеке
куәлігінің бет жағында туған күнінен төмен қарай
берілген 12 цифрдан тұрады. Қазақстан
Республикасы азаматының паспортында 32-бетте
орналасқан.
ЖСН мәні
• ЖСН-ның 12 цифрының мәні
• Төрт бөлімнен тұрады:
• Бірінші – 6 цифрдан тұрады: жеке тұлғаның туған жылы
(соңғы екі цифр), айы, күні көрсетіледі.
• Екінші – 1 цифрдан тұрады: жеке тұлғаның жынысы мен
туған ғасыры көрсетіледі (Мысалы, өткен ғасырда туған
ер адам код 3 алады. Ал осы ғасырда туған әйел адам 6
нөмір коды беріледі).
• Үшінші – 4 цифрдан тұрады: оған жүйедегі тіркеудің
реттік нөмірі кіреді.
Төртінші –1 цифрдан тұрады: бақылау цифры.
АҚПАРАТТЫ КОМПЬЮТЕРДЕ КОДТАУ

• Есептеу техникасының өзінің жүйесі бар
– ол екілік кодтау деп аталады және
мәліметтерді 1 мен 0-ден тұратын екі
белгінің тізбегімен жазуға мүмкіндік
береді. Бұл белгілер екілік цифрлар
немесе биттердеп аталады(bit-
ағылшынша, binary digit-тің қысқаша
жазылуы).
• Бит – ақпараттың ең кіші өлшем бірлігі. 8
биттің комбинациясы байт деп аталады
ТЕ ЛЕ Ф О Н Н Ө М І РЛ Е Р І Н І Ң КОДТАР Ы Н Қ ОЛ Д А Н У

Қазақстан жабық он санды нөмірлеуді
пайдаланылады. Бұл аймақ кодын немесе ұялы желімен
кез келген толық телефон нөмірі 10 саннан болуы тиіс
дегенді білдіреді . Бұл ұлттық телефон нөмірі ретінде
белгілі. Басқа «үй» ауданы коды қалааралық қарым-
қатынас ( « 8 ») одан әрі қол жеткізу кодын алу үшін
қажет болады.
САУАЛНАМА НӘТИЖЕСІ

• Сауалнамада «Ақпаратты кодтау дегеніміз не?»
• Менің ойымша олар мектеп информатика сабығынан
алған білімдері деп ойламын. Ал 20 жастан жоғары
жастағы ауыл тұрғындары күнделікті өмірлерінде
тауарларға сауда жасайды, бірақ олардың басын
бөлігі штрих кодқа көңіл бөлмейді және одна
ақпарат алуға болатынын білмейді екенін байқадым.
ЖСН әр бір адамда бар, бірақ нені білдіреді және не
үшін қажет екенін білмегендеріне көзім жетті.
ЖҰМЫСЫМНЫҢ ҚОР ТЫНДЫСЫ
БОЙЫНША ҰСЫНЫСТАР

• Штрих кодтың жұп орындарында тұрған цифрларды қосу:
• 1) (7290000494616): 2+0+0+4+4+1=11
• 2) Шыққан санды 3-ке көбейту: 11x3=33
• 3) Штрих кодта тақ орындарында тұрған цифрларды
бақылау цифрынан баска қосып шығу: 7+9+0+0+9+6=31
• 4) 2 және 3 пункте есептелген сандарды қосу: 33+31=64
• 5) Шыққан саннан ондықтарды алып тастау: 4-ке тең болды.
• 6) 10-нан 5 пункте шыққан санды алып тастау: 10-4=6.
ЕСКЕРЕТІН ЖАЙТ!

• Егер есептеуден кейін шыққан сан (6 пунктегі) штрих
кодтағы бақылау цифрымен сәйкес келмесе, тауар
заңсыз шығарылғанын көрсетеді және оның сапасы
кепілді емес.
• Әр адамда болатын ЖСН кездескенде оның 12 цифрдан
тұратынын және цифрлардың мәні мынада екенін біліп
қойыңыз.
ҚОРЫТЫНДЫ

• XXI ғасыр - бұл ақпараттық қоғам, технологиялық
мәдениет дәуірі. Ақапараттың күннен күнге
көбейуіне байланысты әр мемлекет өз алдына
ақпаратты ықшамдап, қорғап халық алдына
жеткізу үшін түрлі салаларда кодтарды
қолданады. Ақпараттық технологиялардың
дамуына сәйкес ақпаратты кодтаудың сан алуан
түрлері де пайда бола бастады.
МЕНІҢ ҰСЫНЫСЫМ

• Менің ойымша ел тұрғындары ақпаратты
кодтаудың маңыздылығын, түрлерін,
кездестіретін салаларын біліп қана қоймай
өз тұрмыстық жағдайларында да қолдана
білу керек.
• Менің жоғарыда көрсеткен жұмысымнан
қарапайым халық тұрғындары,
сыныптастарым ақпарат алып келекшекте
тәжірибелерінде қолданады деп ойлаймын.
• Ал өзіме келсем ЖСН маңыздылығын және
штрих кодтардан тауарладың сапалығын
біле алатын болдым, келешек өмірімде
қолданамын.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР :

Ғылыми-әдістемелік журнал «Информатика негіздері».
Информатика – 5 сынып Е.А. Вьюшкова, Н.В. Параскун, Б.Қ. Әбенов.
«Арман – ПВ», 2013 жыл.
Информатика – 6 сынып Е.А. Вьюшкова, Н.В. Параскун, Б.Қ. Әбенов.
«Арман – ПВ», 2014 жыл.
Информатика – 7 сынып Е.А. Вьюшкова, Н.В. Параскун, Б.А. Бекетауов.
«Арман – ПВ», 2015 жыл.
Интернет ресурстары
https://kk.wikipedia.org/
http://opk.kazmkpu.kz
http://www.zox.kz/load/informatika/a_paratty_kodtau/11-1-0-1216
http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V03000226

Ұқсас жұмыстар

Мәтіндік және графикалық ақпаратты кескіндеу

Ақпаратты кодтау және кодтың өмірде қолданылуы

КОМПЬЮТЕРДЕ АҚПАРАТТАРДЫ ҰСЫНУ

Сәттілік кезең

КӨЛІКТЕГІ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР

40 млн тенге

Компьютердің жады

Бағдарламалаудың көпдеңгейлі кестесі

Қорғау тәсілдері

КОДТАУ ТӘСІЛДЕРІ

Пәндер