ТАҢБА ТҮРЛЕРІ

Презентация қосу

Дәріс 2.
Мәдениет семиотикасы
ТҮСІНІКТЕМЕ
Семиотика (гр semeion - белгі, танба) (семиология— таңбалық белгілер жүйесі
туралы ғылым, адамзат қоғамына қызмет ететін салалардағы (тіл мәдениет, салт
дәстүр, кино т.б.), табиғаттағы (жануарлар дүниесіндегі коммуникация) немесе
адамның өз қызмет-қабілетіндегі (заттарды көру, есту арқылы қабылдау,
логикалық пайымдау) ақпараттың сақталуы мен қабылдануына қатысты әр түрлі
таңбалық жүйелердің құрылымы мен қызметінің жалпы мәселелерін зерттейтін
ғылыми пән. «Таңбалар жайындағы ғылым» ретінде Семиотиканың алғашқы
негізгі ұстанымдары табиғи тілді байкауға байланысты Ч. С. Прис пен Ф. де
Соссюрдің еңбектерінде айтылған. «Семиотика» термині алғашкы кезде
формалды логика-математика саласы үшін қолданылған, ал оның заттық-
мазмұндық жағы Еуропа дәстүрі бойынша семасиология деп аталған, кейін бұл
екі термин синоним ретінде қолданылатын болды. Семиотиканың көлемді
объектілерінің ішінде неғұрлым ортақ сипат тіл мен көркем әдебиеттің арасында
айқын байкалады. Сол себепті тіл мен әдебиет Семиотикасы гуманитарлық
Семиотика сының өзегі болып табылады. Семиотиканың тағы бір саласы
формалды логикаматематика деп аталады.
ТҮСІНІКТЕМЕ
Семиотика ғылым саласын қазіргі таңда – лингвистикада, математикада,
әдебиетте, сәулет өнерінде, көркем суретте, пәтерді жобалауда
пайдаланады. Тіл мен әдебиет Семиотиканың негізін қалағандар 1920-30
жылдары Прага лингвистикалық мектебі мен Копенгаген лингвистикалық
үйірмесінің өкілдері (Н. С. Трубецкой, Р. О. Якобсон, Л. Ельмслев, В.
Брёндаль т.б.). Семиотика зандылықтары Семиотикалық жүйелердің негізгі
құрылымдық элементтерінің (фонема, морфема, сөз, сөйлем, дауыс
ырғағы) бір-біріне қарамақарсы келуі арқылы анықталады.
Ғылыми еңбектерде
Семиотиканың үш денгейде жіктелетіні көрсетілген:

- Таңбалар арасындағы, сөз тізбегіндегі қарым-
қатынасты білдіретін синтактика;
- Таңба мен сол арқылы белгіленген заттың
арасындағы қарымқатынасты білдіретін семантика;
- Таңба мен оны пайдаланушылардың арасындағы
қарымқатынасты білдіретін прагматика.
СЕМИОТИКА ҮШ ТОПҚА БӨЛІНГЕН:
Бірінші топ таңбалық – иконалар. Бұл таңба мен таңбалық
объект арақатынасы. Мысалы: «портрет» нақты адамды
бейнелеу.
Екіншісі таңбалық – индекстер. Кеңістік пен уақыт
аралығындағы таңба мен белгіленетін объект. Оған мысал
келтірер болсақ: «түтін» оттың белгісі, «жол
көрсеткіштер».
Үшінші топ таңбалық – символ. Таңба мен объектің
арасындағы конвенционалды келісім. Бұл таңбалық –
символға келісім, салт – дәстүр немесе жай ғана
кездейсоқтық жатады
ТАҢБА ТҮРЛЕРІ:
1. Белгі таңба - заттардың өз бойындағы, одан бөліп алуға болмайтын белгісі (дене
қызуының көтерілуі - адам ауруының белгісі);
2. Жазуға дейінгі белгілер - жазу пайда болғанға дейінгі ауызша жеткізілетін
хабардың орнына немесе соған қосымша қолданылған түрлі заттардың символикалық
мағыналары;
3. Тыныс белгілері - сөздердің сөйлемдегі қызметіне қарай сөз соңынан немесе
сөйлемдерден соң қойылатын белгілер;
4. Тілдік таңба;
5. Диакритикалық белгілер - жеке әріп (графема) мағынасының мәнін өзгерту немесе
нақтылау үшін қолданылатын белгілер. Олар жол үстінде, астында, кейде жолдың
ішінде қолданылады. Мысалы, көне славян тілінде жол үсті. Диакритикалық белгілер
«титло» сөзінің қысқартылып жазылуын және кейбір дыбыстардың түсіп қалуын
көрсету үшін кең пайдаланылған. Диакритикалық белгілер әріпке жаңа мағына беру
үшін қолдануы мүмкін.
ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ТАҢБАЛАР:

- Мемлекеттік рәміздер

- Жол жүру ережесіндегі таңбалар

- Мөрлер
Дәріс 2.
Мәдениет семиотикасы

Ұқсас жұмыстар

Тілдік таңба

ТАҢБАЛАР ЖҮЙЕСІ

Үнді дауыссыз дыбыс

Ленталық ақпарат тасушылар

Пиктографиялық жазу

Мәдениет семиотикасының сипаты

МӘДЕНИЕТ - ЖЕКЕ

Тіл білімі: таңбалық жүйе. Синхрония және диахрония

Семиотика қорытындылаушы жүйе

ЖАЗУДЫҢ ШЫҒУЫ МЕН ДАМУЫ

Пәндер