Қолданбалы иммунология

Презентация қосу

«Микробиология, вирусология және иммунология» кафедрасы

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Тақырыбы: Қолданбалы иммунология. Молекулалық, биологиялық әдістер:
НҚ гибридизациялау, ПТР, ДНҚ секвенирлеу.

Орындаған: Маккамова .
Топ: В-ПҚБ-01-22
Қабылдаған: Толегеновна Б

Шымкент, 2024 ж.
ЖОСПАР:

• Кіріспе
• Негізгі бөлім
• Қолданбалы иммунология
• ДНҚ секвенирлеу әдісі
• Полимеразды тізбекті реакция
• Қорытынды
• Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе

Қолданбалы иммунология – организмнің
қоздырғыштар мен басқа да бөгде заттардан, мысалы, қоршаған
ортаның токсиндерінен, сондай-ақ осы қорғаныстың
бұзылыстары мен дұрыс жұмыс істемеуінен (мысалы, қатерлі ісік
немесе аллергия) қорғауды диагностикалау мен емдеуді
зерттейтін ғылым. Иммунологияның білімдері мен принциптеріне
негізделген емдеу иммуномодуляция деп те аталады.
Биологиялық препараттар иммундық жүйенің белгілі бір
процестеріне әсер етуі мүмкін. Иммундық жүйенің бұзылуын
және қартаюды (иммуносенцентті) иммуномодуляциямен де
емдеуге болады.
Қолданбалы иммунология
Қолданбалы иммунология – иммунологияның ерекше бөлімі,
организмнің бөгде құрылымдарға (антигендерге) реакциясын зерттейтін
медициналық-биологиялық ғылым: осы реакциялардың механизмін,
олардың көрінісін, қалыпты және патологиялық жағдайларда ағымы мен
нәтижесін, сондай-ақ ауруды емдеу әдістерін әзірлейді. Зерттеу және
емдеуді қамтиды.
Ерекшеліктері

Күшті және бақыланатын иммундық жүйе патогендік
микроорганизмдерден (бактериялардан, вирустардан,
паразиттерден, саңырауқұлақтардан) тиімді қорғаудың және ісік
жасушаларының жойылуының міндетті шарты болып табылады.
Иммундық тапшылық жиі және қайталанатын инфекцияларға
ықпал етеді және қатерлі ісік қаупін арттырады.
Екінші жағынан, иммундық жасушалардың шамадан тыс
белсенділігі жиі созылмалы қабынуға әкеледі. Аллергия мен
аутоиммунды аурулардың негізінде иммундық жүйенің дұрыс
жауаптары жатыр.
Иммунодиагностиканың
бағыттары
ДНҚ секвенирлеу әдісі

Секвенирлеу – ДНҚ молекуласындағы нуклеотидтердің ретін
анықтауға мүмкіндік беретін әдістердің жалпы атауы. Днқ-ны
секвенирлеу – дезоксирибонуклеин қышқылының бірінші реттік
құрылымындағы нуклеотидтер ретін оқу. Қазіргі кезде ДНҚ
молекуласы үшін толықтай жұмыс істейтін секвенирлеудің
бірде-бір әдісі жоқ. Олардың барлығы былай жұмыс істейді:
алдымен ДНҚ үзінділерінің көшірмелері көп мөлшерде
дайындалады (ДНҚ молекуласы көп рет клондалады да, оның
кездейсоқ жерінен «кесіледі»). Сосын әрбір бөлік жеке-жеке
оқылады. Клондау не петри табақшасында жасушаларды жай
өсіру арқылы (бұл өте баяу не қандай да бір себепке байланысты
жүзеге аспаса) немесе ПТР – полимеразалық тізбекті
реакция әдісі арқылы жүзеге асырылады.
Бұл әдістің жұмысын жалпы түрде мынадай кезеңдермен көрсетуге болады:
1. Алдымен ДНҚ денатурацияланады, яғни сутектік байланыс бұзылып, жеке
жіпшелер алынады.
2. Кейін ДНҚ жіпшелеріне праймерлер қосылады. Бұл – днқ-полимераза қосылуы
мүмкін днқ-ның қысқа бөліктері. Днқ-полимераза – репликацияның негізгі ферменті.
Ол ДНҚ жіпшелерін көшірумен айналысады.
3. Келесі кезеңде полимераза ДНҚ үзіндісін көшіреді де, кейін үдеріс көп рет
қайталануы мүмкін: әрбір цикл үшін жеке жіпшелер екі есе көп болады.
Бұл эффектілердің барлығы негізінен ДНҚ, праймерлер мен полимеразалар
қоспасының температурасын өзгерту арқылы жүзеге асырылады. Зерттеу мақсатына
жету үшін бұл жеткілікті дәл үдеріс екені маңызды, қате өте сирек жағдайда болады,
нәтижесінде көшірменің – бір днқ-ның көп саны алынады. Яғни ПТР арқылы –
зерттелетін днқ-ның қысқа бөліктері көшірмелерінің көп саны (тек қажет) алынады
(23-сурет).
Полимеразалық-тізбекті реакцияның ашылуы секвенирлеуді тездетуде маңызды демеу болды. 1993
жылы химиядан нобель сыйлығы К. Муллисеге полимеразалық-тізбекті реакцияның көмегімен
ДНҚ амплификациясы (көбейту) әдісіне берілді.
I – секвинирлеуге – нуклеотид ретін шифрлауға ұшырайтын ДНҚ молекуласы
бір тізбегінің үзіндісі;
II – таңдалған ДНҚ үзіндісі көп рет репликацияланады, келесі талдауға – птр-ге
ұшырайтын оның көптеген көшірмелері жасалады. Үдеріс in vitro (зертханалық
ыдыста) жағдайында репликация ферменттері (днқ-полимераза) бар ортада және
дайын нуклеотидтер (энергияға бай, изотопты белгілері бар) ортада жүзеге асады.
Репликация кезеңдері сызба түрінде бейнеленген: а)-дан басталып
(репликацияланған үзінді 6 нуклеотидтен тұрады); в)-ға дейін (үзінді 14
нуклеотидтен тұрады).
III – электрофорез әдісімен гелде хроматография көмегімен талданатын ДНҚ
үзіндісінде нуклеотидтер ретін шифрлау. Жолақтар днқ-дағы нуклеотидтердің
шынайы ретін көрсетеді.
Полимеразды тізбекті реакция

ПТР әдісі (полимеразалық тізбекті реакция) қазіргі заманғы ДНҚ
диагностикасы, молекулалық биологияның өте сезімтал әдісі «алтын стандарт»
болып табылады. ПТР әдісі медицина, генетика, криминология және басқа
салаларда қолданылады. Көптеген жұқпалы ауруларды диагностикалауда жиі
және табысты қолданылады.
ПТР арқылы жұқпалы аурулардың диагностикасы. ПТР тесті патогеннің өзі ғана
емес, сонымен бірге зерттелетін материалдардағы днқ-ның бір фрагментін
анықтауға мүмкіндік береді. Зерттелетін (биологиялық) материал: веноздық қан,
эпителий жасушалар және жыныс жолдарының, сперматозоидтар, сілекей,
қышқыл және басқа да биологиялық экскреталардың құпиялары. Қажетті
биологиялық материал болжамды аурумен анықталады.

Полимеразды тізбекті реакция (ПТР) қазіргі
заманғы молекулярлы биологияда кеңінен
қолданылады. Бір ДНҚ молекуласы көшірмелерін
үлкен санын (күшейтетін молекуласы) алуға болады.

ПТР негізгі функциялары:
- аурулардың диагностикасы;
-ДНК сегменттері клондау.
Әдетте ПТР жүргенде әрбіреуі 3 сатыдан тұратын
25-30 цикл жүзеге асады.

1. Денатурация. ДНҚ тізбектері таралып,
ширатылып кетуі үшін екі тізбекті ДНҚ матрицасын
94-96°c-қа дейін 0,5-2 мин қыздырылады. ДНҚ
тізбектері арасындағы сутектік байланыстар
үзілетіндіктен, бұл кезең денатурация деп аталады.
2. Суыту. Тізбектер бөлінген соң, праймерлер
байланысу үшін температураны төмендетеді.
3. Элонгация. Днқ-полимераза матрицалық тізбекті
праймерлер арқылы репликациялайды.
ПТР әдісімен анықталуы мүмкін аурулардың тізімі:
•вирустық және бактериялық пневмония;
•туберкулез;
•қызылша, қызамық, паротит;
•барлық нысандардағы жұқпалы гепатит;
•сальмонеллез, дифтерия;
•Helicobacteriosis және ішек инфекцияларынан туындаған аурулар;
•ЖЖБА (жыныстық жолмен берілетін аурулар): гонорея, хламидиоз, уреаплазмоз,
сифилис, СПИД, жыныстық гепард, гарднереллез және басқалар.
Қорытынды
Қорытындыласақ, ПТР-белгілі бір нуклеотидті тізбектің миллиондаған көшірмесін тез арада
(бірнеше сағат ішінде) in vitro көбейтіп алуға мүмкіндік беретін, нуклеин қышқылдары
фрагментін амплификациялау әдісі. 1985 ж. Қараша айында science журналында ПТР әдісіне
байланысты алғашкы мақала белгілі бір аймағының жарияланған. Амплификация-днкның
көшірмелері түзілу днқ-ны амплификациялаудан басқа ПТР нуклеин қышқылдарына әр түрлі
әсер етуге мүмкіндік береді (мутация, ДНҚ фрагменттерін тұтастыру).Сонымен қатар,птр
биологиялық және медициналық практикада кеңінен пайдаланылады, мысалы тұқым
қуалайтын немесе инфекциялық ауруларды анықтау, әкелікті орнату, гендерді клондау, жаңа
гендерді бөліп шығару, т.Б. Әдіс нуклеин қышқылының белгілі бір үлескісінің қайталанып
отыратын тандаулы көшірмеленуіне негізделген.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Жеке микробиология. 1 бөлім. Медициналық бактериология: оқу кұралы / Ғ. Т.
Алимжанова [ж/б.]. - Алматы: эверо, 2016. - 380 бет.
https://kk.wikipedia.org/wiki/%
https://ppt-online.org/897911

Ұқсас жұмыстар

Медициналық микробиологияның медицина прогресіне маңызы. Микробиология, вирусология, иммуноголияның мақсаттары мен міндеттері

Микробты паратизм эволюциясы және патогенді микроорганизмдердің шығу тегі

Иммунитет теориясы

Иммунология даму тарихы. Иммунитет теориясы

Иммунология даму тарихы

Иммунитет филогенезі

2012-2013 оқу жылына модульдерді және жаңа кафедраларды құру туралы ұсыныс

Стоматологияда кездесетін аурухана ішілік инфекциялар

Серологиялық реакция түрлері және олардың қолданылуы

Дендритті жасушалар

Пәндер