Тікқанаттылар отрядтарына сипаттама

Тақырыбы: Су қоңыздары. Инеліктер. Тікқанаттылар отрядтарына сипаттама

Дайындаған: Тұрарбек Бекзат

Қабылдаған: Еримова Ақнұр

Тобы: ЖБИ-112

Бөждің мақсаты: Су қоңыздары инеліктер және тікқанаттылар отрядына сипаттама беру

ЖОСПАР

Кіріспе

Негізгі бөлім

Су қоңыздары

Инеліктердің түрлері таралуы

Тікқанаттылар отрядына саипаттама

III. Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Насекомдар (Insecta) - жануарлар әлеміндегі ең көптүрлі және ең көп таралған буынаяқтылар типіне жататын жәндіктер класы. Олар Жер бетінде барлық орталарда кездеседі және шамамен миллионнан астам түрі сипатталған.

Cу қоңызы

Су қоңызы (Dytiscidae тұқымдасы) - тұщы су қоймаларында тіршілік ететін жыртқыш қоңыздардың бір түрі. Ол судағы ұсақ жануарлармен қоректеніп, жыртқыштық мінез-құлқымен ерекшеленеді.

Сипаттамасы

Дене құрылысы: Су қоңызының денесі сопақша және жалпақ, суда оңай қозғалу үшін аэродинамикалық пішінде болады. Жылтыр әрі тегіс хитин қабығы су астында қозғалысты жеңілдетеді.

Аяқтары: Артқы аяқтары ескек тәрізді, ұзын және күшті, жүзуге бейімделген. Алдыңғы аяқтары заттарды ұстауға арналған.

Тыныс алу: Су қоңыздары су астында тыныс ала алмайды, сондықтан су бетіне көтеріліп, дене астындағы ауа қабығын алып, сонымен тыныс алады.

Қоректенуі: Олар суда тіршілік ететін ұсақ омыртқасыздарды, құрттарды, дернәсілдерді және ұсақ балықтарды аулайды. Өте жылдам қозғалатын жыртқыштар ретінде су экожүйесінде маңызды рөл атқарады.

Даму циклі: Жұмыртқадан шыққан дернәсілдері де су ішінде тіршілік етіп, белсенді жыртқыштық өмір сүреді.

Тіршілік ету ортасы:

Су қоңызы негізінен ағынды немесе ағынсыз тұщы суларда - өзендер, көлдер, тоғандар мен батпақтарда кездеседі.

Экологиялық рөлі:

Жыртқыштар: Су қоңызы судағы ұсақ жәндіктер мен омыртқасыздар популяциясын реттеп, табиғи тепе-теңдікті сақтайды.

Табиғат тазалаушысы: Кейбір түрлері судағы өлі органикалық заттармен де қоректенеді, бұл судың тазалығын сақтауға көмектеседі.

Инеліктер

Инеліктер (Odonata) екі негізгі топқа бөлінеді: нағыз инеліктер (Anisoptera) және сұңқылдақтар немесе жіңішке қанаттылар (Zygoptera) . Әр топтың өзіндік ерекшеліктері мен түрлері бар. Төменде инеліктердің негізгі түрлері мен олардың сипаттамалары берілген.

Инеліктердің таралу аймақтары

Нағыз инеліктер (Anisoptera)

Сипаттамасы:

Қанаттары күшті әрі көлемді, алдыңғы және артқы қанаттары әртүрлі формада болады.

Денелері ірі және мықты, басы үлкен, көздері бір-біріне жақын орналасқан.

Жылдам әрі шапшаң ұшады, су бетінде жақсы маневр жасай алады.

Император инелігі (Anax imperator)

Сипаттама: Ең ірі және жылдам инеліктердің бірі, денесінің ұзындығы 8 см-ге дейін жетеді.

Түсі: Денесі ашық көк, көздері үлкен, жасыл түсті.

Таралуы: Еуропа мен Азияда кең таралған.

Өмір салты: Жыртқыш, ұсақ жәндіктермен қоректенеді.

Тасбақалы инелік (Libellula depressa)

Сипаттама: Орташа көлемді, денесінің ұзындығы 4-5 см.

Түсі: Қанаттары мөлдір, денесі сарғыш-қоңыр түсті, артқы жағы жалпақ.

Таралуы: Еуропа, Солтүстік Африка және Азияда кездеседі.

Өмір салты: Ұсақ су жәндіктерімен қоректенеді.

Сұңқылдақтар немесе жіңішке қанаттылар (Zygoptera)

Сипаттамасы:

Қанаттары жұқа, алдыңғы және артқы қанаттары бірдей формада болады.

Денелері нәзік әрі ұзынша, көздері бір-бірінен алыс орналасқан.

Ұшу қабілеті баяу, әдетте қалықтап ұшады.

Кәдімгі сұңқылдақ (Calopteryx splendens)

Сипаттама: Үлкен және көркем, ұзындығы 4-5 см.

Түсі: Еркектері жарқыраған көк түсті, қанаттары қара-көк болып келеді. Ұрғашыларының түсі жасыл.

Таралуы: Еуропа мен Азияның тұщы суларында кездеседі.

Өмір салты: Судағы ұсақ жәндіктермен қоректенеді.

Көк сұңқылдақ (Enallagma cyathigerum)

Сипаттама: Кіші көлемді, ұзындығы 3-4 см.

Түсі: Ашық көк түсті, артқы бөлігі қара жолақты.

Таралуы: Еуропа, Азия және Солтүстік Америкада кең таралған.

Өмір салты: Судағы ұсақ омыртқасыздармен қоректенеді.

Жіңішке қанатты сұңқылдақ (Lestes sponsa)

Сипаттама: Орташа көлемді, ұзындығы 3-4 см.

Түсі: Жасыл түсті металл жарқырауы бар, қанаттары мөлдір.

Таралуы: Еуропа, Азия және Солтүстік Африкада кездеседі.

Өмір салты: Су маңындағы жәндіктермен қоректенеді.

Инеліктердің экологиялық рөлі

Табиғи реттеушілер: Инеліктер су экожүйесінде жыртқыш ретінде маңызды рөл атқарады, олар ұсақ жәндіктерді, әсіресе масаларды аулайды.

Тозаңдандыру: Кейбір инеліктер өсімдіктердің тозаңдануына үлес қосады.

Биоиндикаторлар: Судың сапасын көрсететін жәндіктер, таза суда ғана тіршілік етеді.

Қорытынды

Инеліктер мен су қоңыздары - табиғаттағы маңызды жәндіктердің бірі, олардың әрқайсысы су экожүйесіндегі ерекше рөл атқарады.

Инеліктер - ұшып жүретін шебер жыртқыштар, олардың керемет көру қабілеті мен шапшаңдығы су бетінде ұсақ жәндіктерді аулауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, олардың дернәсілдері де суда өмір сүріп, ұсақ омыртқасыздармен қоректенеді, бұл табиғаттағы биологиялық тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады.

Су қоңыздары да судағы түрлі өлі жасушалармен қоректеніп тазалық жұмыстарымен айналысады.