Саяси ойлар тарихындағы басқарудың дұрыс және бұрыс формалары

Саяси ойлар тарихындағы басқарудың «дұрыс» және «бұрыс» формалары

Орындаған: Барлыбай Азиза Тобы: НОк1сп

Өркениет тарихындағы саяси ойлардың даму кезеңдері:

- Ежелгі дүниенің саяси ойлары. Ежелгі Шығыс-шығыс деспотиясы, патернализм, традиционализм, билікті құдай әсерімен пайда болды деп түсіну.

- Антикалық кезең - діни-мифологиялық көзқарастардан ұғымдық-талдау және юридикалық зерттеуге дейін. Мемлекет құрылымын талдау, оның түрлерінің жіктелуі, басқарудың ең дұрыс түрін анықтау.

- Ортағасырлық саяси ойлар: араб-исламдық және батыс европалық.

- Жаңа еуропалық саяси ой - қайта өрлеу мен ағартудан ХХІ ғасырдағы саяси теориялар мен доктриналарға дейін.

Батыс елдер ішінде саяси идеялар ежелгі гректерде қатты дамыды. Онда қоғам шығыс елдер мен салыстырғанда көп жағдайда қарама- қарсы өрістеді. Саяси ұйым түрін жеке мемлекет болып қалған қалалар құрды. Патшалық өкіметтің орнына аристократиялық және құл иеленушілік демократиялық орын алды. Көне гректерде саяси ғылымға мол мұра қалдырған ойшылдар көп. Олардың ішінде Платон мен Аристотельді ерекше атауға болады.

Платонның 200-ден астам еңбектері бар. Олардың ішінде саясаттануға тікелей қатысы бар шығармалар: “Мемлекет”, “Саясатшы”, “Заңдар”, “Парменид”.

Мемлекеттік құрылысты 5 түрге бөлді:

Аристократия

Тимократия

Олигархия

Демократия

Тирания

Және бұлардың ішіндегі ең жақсысы аристократиялық деп есептеді. Себебі онда парасаттылық, ақыл билейді, оның принциптері- адамгершілік, ар- намыс деп санады.

Ертедегі гректердің саяси ой- пікірлерін одан әрі дамытып, фәлсафасын шыңына жеткізген ұлы ойшыл, саясаттанудың әкесі- Аристотель

Мемлекет

(араласудың жоғарғы формасы)

Отбасы

(өзара араласудың алғашқы формасы)

Адам

(саяси жануар, өзінің дамуын мемлекетке келіп тоқтатады)

Аристотель басқарудың “ДҰРЫС” және “БҰРЫС” түрін ерекшеледі. ДҰРЫС- Монархия, Аристократия, Полития. БҰРЫС- Тирания, Олигархия, Демократия.

Дұрыс

Бұрыс

Аристотель дурыс мемлекеттерге

монархияны, аристократияны жене политияны

(республика) жаткызды. Оларды салыстырмалы турде багалай отырып, ол ен дурыс мемлекеттік курылым осы уш элемент Уйлесім тапканда гана жузете асады деп

корытынды жасатан. Шектен шыккан

жатдайда дурыс мемлекет бурыс мемлекетке, яғни монархия - тиранията, кол астындағылардын муддесін коргауды кездемейді, аристократия - олигархияга, полития -демократията айналады. Озі ататан 3 дурыс мемлекеттін ішінен Аристотель политияны ен дурысы деп санады. бул форма - баска турлердін тек жаксы жактарын алған жене екі шектін

ортасында тур.

Бурыс мемлекеттерде билік халык, ушін емес езі ушін емір суреді. Билікті өзі ушін гана пайдаланган монарх тиранга айналады. Бір топ бай адам билікті колдарына алып, оны езге азаматтар есебінен ез байлығын кебейту ушін пайдаланган аристократия олигархияға айналады. Сондай-ак, билікті ешкімге бағынбайтын тобыр (охлос) басып алатын жағдайлар да болады. Тирания -

мемлекетік курылымнын ен нашар турі,

ол кол астындағылардын муддесін корғауды коздемейді, керісінше оларға карсы жумыс істейді. Олигархия -

аристократиядан туған жана форма, бай адамдардан

Куралган азшылык көпшілікті билейді. Демократия кедейлерден туратын кепшіліктін билігі.

Аристотельдін ойынша, тендіктің болмауы

Мемлекет ішіндегі кетерілістердін,

толкулардын негізгі себебі.

Мемлекеттін дурыс жене бурыс турлері - ежелгі грек ойшылы Аристотель езінін "Саясат" енбегінде калыптастырған тусінік. Бул енбегінде Аристотель Платонный "Мінсіз мемлекет" ілімін сынға алады.

Платоннан езгеше ол алдынғы орынға мемлекеттін "шексіз жаксы" улгісін усынады. Платон ұсынған мүлік, әйел, бала ортактыгы мемлекетті жояды деп тусінеді. Аристотель мемлекет билеушілерінің алға коятын максаттарына байланысты мемлекеттік курылымның дурыс және бурыс турлерін ажыратады. Дурыс турлеріне ол баскарушының санына карамай (біреу ме, бернешеу ме, алде, көпшілік пе) ортақ игілікке ұмтылатын мемлекеттік курылымды жаткызды.

Дурыс турлері: 1) монархия (бір адамның билігі) ; 2) аристократия (азшылықтың билігі) ; 3) полития (кепшіліктін билігі) . Ал, бурыс турлеріне - билеушілердін ездерінін жеке мудделерін кездейтін мемлекеттік курылым жатады. Бурыс турлері: 1) тирания; 2) олигархия; 3) демократия.

Осылайша, Платон "мінсіз мемлекетті" іздеді, ал Аристотель, шынайылыкка бір табан жакын турып,

"ортак муддені көздесе, кез келген баскару турін кабылдауға" келісті.

Ұқсас жұмыстар

Мемлекеттің орталықтануы

Саяси ғылымның даму тарихы және негізгі кезеңдері

Саяси ойлар тарихы

Президенттік республикалар

Ежелгі батыс елдері

Даосизмнің негізгі ұғымы

ҚАЗАҚСТАН САЯСИ ОЙЛАРДЫҢ ТАРИХЫ

Николло Макиавелли саяси ойлары

Негізгі идеялар