Алмаспайтын амин қышқылдары

Қазақстан-Ресей медициналық университеті

Ішектегі ақуыздардың ыдырауы

Тексеруші: Тулеева Г. Т.

Орындаған: Бектемирова Сабира

Топ: 208-б, Жалпы медицина

Жоспар:

І. Кіріспе:

Ақуыз құрамы

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Ақуызға қажеттіліктің туындауы

2. Ақуыздардың қорытылуы

3. Кребс циклі

ІІІ. Қорытынды

ІV. Пайдаланған әдебиеттер

Ақуыз молекуласы - амин қышқылдары қалдықтарынан түзілген макромолеклалы тізбек

Ақуыз құрамы

Ақуыз үлгісі

Амин қышқылының үлгісі

Алмаспайтын амин қышқылдары

Ағзада синтезделмейтін амин қышқылдары, алмаспайтын а. қ. : лизин, метионин, триптофан, лейцин, изолейцин, валин, треонин, фенилаланин.

Алмаспайтын амин қышқылдары ағзаға азықпен түсуі тиіс.

Ақуыздардың функциясы

каталитикалық

транспорттық

қорғаныштық

серпінділік

құрылымдық

гормоналдық

азықтық

Амин қышқылдарының алмасуы

Ақуыз синтезі

Көмірсу мен липидтің синтезі

Амин қышқылы

Азотты ақуыз емес заттардың синтезі

Пуриндер, пиримидиндер

Порфириндер

Гормондар -катехоламиндер, тироидті гормондар

Пигмент - меланин

Витамин РР

Креатин

Глутатион

Анаболизм

Ақуызға қажеттіліктің туындауы:

балғын ағзада ересектерге қарағанда ақуызға қажеттілік артады;

 лактация кезінде 950 г жаңа ақуыз қосылады (көбею ұлпасының өсуі) ;

 лактация: күніне 850 мл сүтте 1. 2 % ақуыз түзіледі;

 ауыр науқастанғаннан кейін;

 метаболиттік стресс: хирургиялық ота, сепсис, жарақат.

Ақуыздың көп мөлшерде қажеттілігі:

«Артық" амин қышқылдары көмірсуларға, амин қышқылдарына ыдырап липидке айналады.

Ақуыздың тағамда артық болуы бүйрек арқылы кальцийдің бөлінуіне соқтырады, ол остеопороз ауыруын тудырады;

 азоттың, сульфаттың, фосфаттың ресорбциясын, біртіндіп бүйрек жұмысының ауытқуына әкеледі.

Ақуыздардың қорытылуы: асқазан, ащы ішек қуысы, ішек қабырғасы.

Сілемеймен ылғалданған азық түйін түзеді, ол түйін өңеш арқылы асқазанға түседі.

Асқазанда (күйіс қайыратын малда ұлтабарда) ақуызға асқазан сөлі, яғни оның құрамындағы пепсин, тұз қышқылы, химозин әсер етеді.

Пепсин ақуыздағы пептидтік байланысты үзіп, нәтижесінде пептондар мен полипептидтер түзіледі (әсіресе казеин, миоглобин, миозин жақсы ыдырайды)

Асқазан сөлінің негізгі ферменті- пепсин,

ол алғашында пепсиноген түрінде пайда болады.

Пепсиногенді тұз қышқылы белсендіріп пепсинге айналдырады:

пепсинді белсендіретін [H+] концентрациясы,

ақуыз ісініп, жұмсарады,

асқазан сөліне бактерицидтік әсер береді, нәтижесінде шіру үдерісі тежеледі.

Асқазанда қорытылуы

Ацетилхолин, гистамин және гастрин азықты белсендіруде түзіледі.

Ацетилхолина, гистамина және гастриннің бөлінуі асқазан сөлінің бөлінуіне әсер етеді.

Муцин - асқазанда түзіледі

HCl - pH 0. 8-2. 5 (асқазанда)

Пепсиноген (зимоген)

Тұз қышқылы:

Пепсинге оптималді pH мәнін түзеді

Ақуызды денатурациялайды

Бактерияларды өлтіреді

Пепсиноген тұз қышқылының әсерінен асқазанда пепсинге айналады.

Пепсиноген пепсин және пептидті фрагмент түзе ыдырайды.

Пепсин ақуызды гидролиздеп ароматты амин қышқылдарынан тұратын Phe, Tyr, Trp пептидті байланысты үзеді

Азықтың әсерінен белсендірілген секретин және холецистокинин үдерісте бикарбонатты және проферменттер трипсиноген, химотрипсиноген, проэлластаза және әсер етеді

Бикарбонаттар өзінің pH мәнін шамамен 7 дейін өзгертеді

энтеропептидаза трипсиногенді трипсинге дейін ыдыратады

Ас қорытудың бірінші кезеңі :

Ақуыз күйіс қайыратын жануарларда мес, тақия, жалбаршақ қарындарға келіп түседі, кейіннен жынмен кері шығарылып өңеш арқылы ауызға қайта оралады, мұнда қосымша механикалық өңдеуге ұшырайды да қайта жұтылып айтылған қарындардан өтіп ұлтабарға келіп түседі.

Асқазаннан (ұлтабардан) азықтық массалар порцияланып он екі елі ішекке түседі;

Қалған бөліктері жіңішке ішекке өтеді де гидролиздену аяқталады.

Негізгі ферменттері:

- Трипсин, трипсиннің белсендірілмеген бөлігі трипсиноген деп аталады. Активаторы энтерокиназа ферменті.

- Трипсин басқа фермент химотрипсиногенді химотрипсинге өзгертеді.

- Ақуызды аминопептидаза және карбоксипептидаза ферменттері гидролиздеп бос амин қышқылдарына айналдырады.

Ферменттер:

Асқазан асты сөлі

холецистокинин

секретин

Н2СО3

трипсиноген, химотрипсиноген, проэластаза, прокарбоксипептидаза

Ішек

Ферменттер: аминопептидаза, дипептидаза

Олигопептидтер

Амин қышқылдары

қорыту

Жіңішке ішек

Ағзада кейбір амин қышқылдары ұлпалық протеолиттік ферменттер- катепсиндердің әсерінен ұлпалық ақуыздардың шекті протеолизі есебінен түзіледі.

Катепсиндер тобына жататын ферменттер әсер ету механизміне жағынан пепсинге, трипсинге, аминопептидаза және карбоксипептидаза ферменттеріне жақын.

Катепсиннің рН4-5.

Катепсиндердің басты қызметі: ақуызды жаңарту және қан мен ұлпалардағы амин қышқылдар деңгейін тұрақты ұстап тұру.

Катепсиндер лизосомаларда орналасады.

Жіңішке ішекте ыдырамаған ақуыздар жуан ішекте, яғни тоқ ішекте шіру үрдісіне ұшырайды.

Тоқ ішек бездерінің құрамында ферменттер аз, бактериялар көп болады.

Қоректік заттар осы бактериялардың, яғни микроағза ферменттері қатысында ашиды және шіриді.

Ашу- шөп қоректі жануарларда, шіру- талғаусыз қоректенетін жануарларда кездеседі.

Амин қышқылдарының сіңірілуі арнайы тасымалдаушылардың көмегімен жүреді:

- бейтарап амин қышқылдары үшін;

- алифатты гидрофобты амин қышқылдары үшін;

- имин қышқылы үшін;

- қышқылды амин қышқылы үшін;

- негізгі амин қышқылдары үшін;

• Амин қышқылдарының кейбіреулерінің жұмысы натрий ионына байланысты, мембрана арқылы тасымалдануын қамтамасыз етеді;

Ди- және трипептидтердің түсуі Н+ ионына байланысты

Ас қорыту кезінде түзілген амин қышқылдары:

Қан арқылы ағзаның барлық мүшелеріне тарайды.

Кейбір бөлігі тоқ ішектің төменгі бөлігінде шіру нәтижесінде аминсіздену, карбоксилсіздену, тотығу-тотықсыздану және ішкі молекулалық ыдырау үдерістері жүреді.

Осы реакциялар нәтижесінде улы заттар пайда болады, олар ішектің сілемейлі қабықтары арқылы қан және лимфалық жүйелерге сіңіріліп, ағзаның барлық бөлігіне таратылады.

Улы заттар бауырда залалсыздандырылады да ағзадан шығарылады.

Орнитин мен лизиннің карбоксилсізденуінен өлік зәһары (путресцин және кадаверин) пайда болады. Тирозиннен- фенол + крезол,

Триптофаннан - индол + скатол түзіледі.

Ақуыздың шіруінен түзілген өнімдер (фенол, крезол, индол және скатол- жағымсыз иісті улы заттар) қанға сіңіріледі де одан бауырға түсіп (бауыр, улы заттарды залалсыздандырушы қызметін атқарады), онда күкірт қышқылы мен глюкурон қышқылының белсендірілген түрімен қосылып эфирлер (қос құрамалар, қоспалар) түзеді, яғни залалсыздандырылады да зәр арқылы сыртқа шығарылады.

Ақуыздың шіруі:

- сапасы төмен азықпен қоректенгенде;

- азық қабылдау ережесі сақталмағанда;

- ас қорыту жолдары ауыруға ұшыраған жағдайларда пайда болады.