Алқабилер сотының құқықтық жағдайы

Орындаған: Төлеуова Қарагөз

Юрисдикциялық істер:

Қылмыстық заңмен өлім жазасы немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру қарастырылған қылмыстардың істері, ҚАЖЕТ: 4-бап. 170, Өнер 175, өнер. 177, өнер. 178, өнер. 184, 4 бөлім, мақала 255, 5-бөлім, өнер. 263, 4 бөлім, мақала 286, 4-бөлім, мақала 297, 4 бөлім, мақала 298, 4-бөлім, мақала ҚР ҚК 299 ;

мақаланың 3 бөлімі Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 125- бабы, 4-бөлігі, 128- бөлігі, 132- бөлігі, 135- бөлігі, 135- бөлігі ;

Жағдайлары туралы кісі өлтіру, бір жылы төтенше және тәртіпсіздіктер кезінде

Соғыс уақытында немесе ұрыс жағдайында жасалған әскери қылмыстар туралы істер .

Қазылар алқасының құрамы

1 судья

10 алқабилер

Алқабилердің қатысуымен сот ісі тек сезіктінің, айыпталушының өтініші негізінде ғана жүзеге асырылады:

Бұл өтініш алдын ала тыңдауға дейін (ҚР ҚІЖК-нің 321-бабы) немесе оның барысында, бірақ сот басты сот талқылауын тағайындағанға дейін берілуі мүмкін;

Алдын ала тыңдау барысында расталғаннан кейін өтініштен бас тарту қабылданбайды.

Алдын-ала тыңдау

Бұрын көрсетілген жағдайларда (Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 631-бабының 1-бөлігі) алдын ала тыңдау міндетті түрде сұрау салудың болуына немесе болмауына қарамастан;

Мұны тек судья ғана қылмыстық істе барлық айыпталушылардың міндетті қатысуымен жүргізеді;

Алдын ала тыңдау барысында сотталушы өтініш бере алады немесе бұрын берілген өтінішті растай алады. Бұл жағдайда судья сот отырысын тағайындау туралы шешімде істі алқабилер қарастыратындығын көрсетеді және алқабиге кандидаттар санын анықтайды (кемінде 25 кандидат) .

Кандидаттардың арасынан алқабилерді іріктеуді:

төрағалық етушi алқаның iстi қарауға қатысудан босатуы;

өздігінен бас тарту мәселелерін шешу;

міндеттерді шешу;

алқабилердің алаңсыз шақыруы.

Төрағалық етуші алқабилер алқабилерінің ісін процеске қатысушылармен талқыламастан жүзеге асырудан босатылады

қылмыстық құқық бұзушылыққа күдікті немесе айыпталушы;

іс жүргізудің тілін білмейтін, мылқау, саңырау, соқыр адамдар;

мүгедектер, олардың тыңдауға толық қатысуын қамтамасыз ету үшін ұйымдастырушылық немесе техникалық мүмкіндіктері болмаған кезде.

Алқабилер алқасының жұмысынан процеске қатысушылармен талқыланбай, төрағалық етушiнiң ауызша немесе жазбаша өтiнiшiмен босатылуы мүмкiн:

алпыс бес жастан асқан;

үш жасқа дейінгі балалары бар әйелдер;

олар өздерінің діни сенімдері бойынша сот төрелігін жүзеге асыруға қатысу мүмкін емес деп санайтын;

қызметтік міндеттерін орындаудан алаңдаушылық қоғам мен мемлекет мүдделеріне айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін (дәрігерлер, мұғалімдер, авиакомпания ұшқыштары және басқалар) ;

сот отырысына қатыспауға дәлелді себептері бар басқа адамдар.

Дау үшін негіз қазылар алқасының кандидат:

1) алқабиге кандидат - бұл жағдайда жәбірленуші, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер, куәгер шақырылған немесе шақырылуы мүмкін;

2) алқабиге кандидат осы қылмыстық іс бойынша сот ісін жүргізуге сарапшы, маман, аудармашы, куәгер, сот хатшысы, анықтаушы, тергеуші, прокурор, қорғаушы, күдіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің өкілі, азаматтық талапкер немесе азаматтық жауапкер ретінде қатысқан;

3) алқабиге кандидат - жәбірленушінің туысы немесе меншік иесі (жұбайының, әпкесінің, ата-анасы және ерлі-зайыптылардың баласы), азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер немесе олардың өкілдері, айыпталушы, сотталушы немесе оның заңды өкілі, прокурор, қорғаушы, тергеуші немесе анықтаушы;

Кез-келген үміткері оның қазылар алқасының міндеттерін орындауына кедергі келтіретін жақсы себептерді көрсетуге, сондай-ақ өздігінен бас тарту туралы мәлімдеуге құқылы . Тараптардың пікірлерін тыңдап, төрағалық етуші алқабиге үміткердің алқасы қанағаттандырылды ма, жоқ па деген шешім шығарады.

Егер алқабиге кандидаттар саны 17-ден асса, төрағалық етуші:

1) алқабиге кандидаттардың аты-жөні жазылған барлық билеттерді сайлау жәшігіне тастайды, билеттерді араластырады және сол жерден он жеті билет болуы керек.

2) алқабиге кандидаттардың, сондай-ақ сотталушының және (немесе) оның қорғаушысының алқабиге кандидаттардың аты-жөні көрсетілген, қалған он жеті билетті алқабиге кандидат ретінде қалуы керек.

Жеребе тастау арқылы қазылар алқасын құру

Алқабилердің дау-дамайсыз процедурасынан кейін алқабилердің саны 12-ді құрайды, олардың ішінен 10 адамнан құралған және 2 жеребе тастау арқылы кезектен тыс әділ қазылар алқасы құрылады. Ол үшін ҚІЖК-нің 644-бабына сәйкес төрағалық етуші бюллетеньге (12 дана) жиналмаған алқабилердің аты-жөндерін көрсете отырып тастайды, оларды араластырады және билеттерде көрсетілген алқабиге кандидаттың атын әрдайым жариялап, он екі билетті бір-бірлеп шығарады.

Жеребе тастау арқылы таңдалған алғашқы 10 алқабилер негізгі құрамның алқабилері болып саналады, ал қалған 2 алқаптар резервке алынды . Сонымен қатар, негізгі құрамның екі қазысы және қосалқы құрамы автоматты түрде оларға тағайындалған тиісті нөмірмен тізімделеді, яғни ұтыс ойыны кезінде олардың аты-жөндері көрсетілген билеттерді шығару тәртібімен, яғни. қазылар алқасы, бюллетень бірінші болып жинаудан шығарылған, негізгі құрамда 1 нөмірімен тізімделген және т. б. оныншы санға Алғашқы алқабиге бірінші аты-жөні дауыс беруге арналған жәшіктен шығарылған болып саналады, ал келесі алқабилер алқасы № 2 тізімге енгізіледі. Қазылар алқасы негізгі құрамнан кетіп қалғанда, оны №1 нөмірмен алмастырады, ал келесі ауыстыруды № 2 резервтік қазылар алқасы жасайды.

Алқабилер сотының жалпы шарттары

Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 645-бабына сәйкес төраға ұтыс ойыны аяқталғаннан кейін және әділ қазылар алқасы құрылғандығы туралы хабарлағаннан кейін, алқабилер құрамына 10 адамнан тұратын басты қазылар алқасын орналастырады, барлығын жеребеде анықталған тәртіпке отыруға шақырады. Екі резервтік алқабилер олар үшін арнайы бөлінген орындарды қазылар алқасында алады.

Алқабилер ант береді

Қазылар алқасы төрағалық етушінің ұсынысы бойынша құрылғаннан кейін алқабилер ант беру рәсіміне жиналғандардың бәрі орындарынан тұрды. Төрағалық етуші бұны сот отырысының хатшысына тапсыра алады, ол барлық отырысқа қатысуға шақырады. Бәрі, соның ішінде партиялар тұрып жатыр.

2. Төраға әділқазылар алқасына бұрылып, оларды ант қабылдауға шақырады . Анттың мәтіні Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 558-бабының 2-бөлігінде көрсетілген. Қазылар алқасы: «Ант етемін» деген сөзді айту арқылы антты растайды.

Алқабилер сот отырысының хаттамасында жазбаша ант береді.

Алқабилердің құқығы бар:

1) істің мән-жайын тәуелсіз бағалау және алқабилердің алдына қойылатын сұрақтарға жауап беру үшін сотта қаралған дәлелдемелерді зерделеуге қатысуға;

2) төраға арқылы процеске қатысушыларға сұрақтар қоюға;

3) заттай айғақтарды, құжаттарды тексеруге, аумақ пен үй-жайларға тексеру жүргізуге, сот тергеуіндегі басқа да әрекеттерге қатысуға;

4) төрағалық етушiге заңдардың нормаларын, сондай-ақ сот отырысында жарияланған құжаттардың мазмұнын және оған түсiнiксiз және iске қатысты басқа мәселелер бойынша түсiндiру сұрап жүгінуге;

5) сот отырысы кезінде жазбаша ескертулер алуға.

Қазылар алқасы:

1) сот отырысында бұйрықты орындауға және төрағалық етушінің заңдық бұйрықтарын орындауға;

2) сот алқабилердің міндеттерін орындау үшін белгіленген уақытта келуге, сондай-ақ сот отырысында үзіліс жарияланса немесе сот отырысы кейінге қалдырылған болса, сот ісін жалғастыруға;

3) сотқа келу мүмкін болмаған жағдайда, төрағалық етушiге келмеу себептерi туралы алдын ала хабарлауға құқылы.