Аспан сферасы және аспан координаталары: экваторлық және горизонталь жүйелер

Скачать

Сабақтың тақырыбы:

Аспан сферасы, аспан координаталарының жүйесі

Оқу мақсаттары:

9. 7. 2. 3 аспан сферасының негізгі элементтерін атау; 9. 7. 2. 4 жұлдызды аспанның жылжымалы картасынан жұлдыздардың аспан координатасын анықтау

Бағалау критерийлері

Аспан сферасы ұғымын түсіндіреді.

Аспан сферасының негізгі жазықтарын атайды;

Аспан сферасының негізгі элеменеттерін атайды

жұлдызды аспанның жылжымалы картасынан жұлдыздардың аспан координатасын анықтайды;

Үй тапсырмасын тексеру

Шоқжұлдыз деп нені айтады? Аспанда қанша шоқжұлдыз бар?

Шоқжұлдыздарда жұлдыздарды қалай белгілейді?

Көрінерлік жұлдыздық шама нені анықтайды?

Жұлдыздардың жарқырауы деп нені айтады?

Жұлдыздың жарқырауы қандай шамаларға тәуелді?

Жұлдыздарды бейнелеуде аспан сферасы ұғымы енгізіледі.

Аспан сферасы - центрі бақылаушы тұрған жерде, ал радиусы кез-келген болатын және бетіне аспан шырақтары бақылаушыға қалай көрініп тұрса, солай проекцияланған ойша алынған сфера.

Қарастыруды жеңілдету үшін аспан сферасының радиусын әдетте 1-ге тең деп алады.

Жұлдыздар картасы. Аспансферасы.

Экваторлық координаталар жүй есі

Сол­түс­тік жар­тышар­да­ ор­на­лас­қан ­ба­қы­лаушы­ үшін ­ас­пан­ сфе­ра­сы­ның ­дү­ние­ осі­мен­ қи­ылысу­ нүк­те­сін­ сол­түс­тік­ по­люс­ Р­ деп­ атай­ды, ­ ол Те­мір­қа­зық­ жұл­ды­зы­ның­ ма­ңын­да­ ор­на­лас­қан. ­ Оң­түс­тік­ жар­тышар­да­ ор­на­лас­қан­ ба­қы­лау­шы үшін­ ас­пан ­сфе­ра­сы­ның­ дү­ние ­осі­мен­ қи­ылы­су нүк­те­сі­ оң­түс­тік­ по­люс­ P′­деп­атала­ды. Эк­ва­тор­ жа­зық­ты­ғы­ ас­пан­ сфе­ра­сын­ солтүс­тік­ және­ оң­түс­тік­ жар­ты­шар­ға­ бө­ле­ді­ және ай­на­лу­ осі­не­ пер­пен­ди­ку­ляр.

Сол­түс­тік­ жар­ты­шар­ жұл­дыз­да­ры­ның­ еңісті­гі­ 0°­ден ­90°­қа ­дей­ін­гі, ­ ал­оң­түс­тік­ жар­ты­шар жұл­дызда­ры­ның ­еңіс­ті­гі ­0°­ден­-­90°­қа­ дей­ін­гі мән­дер­де­ бо­ла ­ала­ды. ­

Тік шарықтау - көктемгі теңелу нүктесінен жұлдыз орналасқан еңістік дөңге легіне дейінгі бұрыштық қашықтық. Тік ша­рықтау­ ас­пан­ сфе­ра­сы­ның­ тәуліктік ай­на­лу­ына­ қа­ра­ма-қар­сы­ эк­ва­тор­ сы­зы­ғы­ның бойы­мен­ анық­тала­ды. ­ Тік ­шарықтау ­уақыттың­ өлшем­ бірлігімен­ өлшенеді, ­ аспан­сферасының­тәуліктік­ айналуы ­24­ сағат болғандықтан, ­ол­ 0h ­және­24h ­аралығында ­өзгереді. ­

Кар­та­да­ жұл­дыз­дар­дың­ ор­нын­ көр­се­ту үшін­ не­гі­зін­де­ эк­ва­тор­жа­зық­ты­ғы­ және­ дү­ниеосі­ жа­та­тын­ эк­ва­тор­лық­ коор­ди­на­талар­ жү­йесі­ қол­да­ны­ла­ды.

Горизонталь координаталар жүйесі

Ас­пан­ де­не­ле­рін­ ба­қы­лау­ үшін ­аст­ро­но­мия­да­ го­ри­зон­таль­ коор­ди­на­талар жүй­есі­ ен­гі­зіл­ген.

Математикалық к­өкжиек­ сызығында­ мына­нүктелер­ орналасқан:­ N -­ солтүстік, ­ S -­ оңтүстік, ­ W:­-­батыс­ және ­E-­шығыс. ­

NS түзуін­ талтүс­тік сы­зық­ деп­ атайды.

Зе­нит­ жә­не­ на­дир­ нүк­те­ле­рі, ­ ба­қы­ла­на­тын шы­рақ­ ар­қы­лы­ өте­тін­ ас­пан­сфе­ра­сы­ның­ үл­кен дөң­ге­ле­гі­ вер­ти­кал­ деп­ атала­ды. ­ Го­ри­зон­таль жүй­енің­ коор­ди­на­талары­ -­би­ік­тік­ жә­не ­ази­мут.

Биіктік h - көкжиек сызығынан вертикал жа нындағы аспан денесіне дейінгі бұрыштық арақашықтық

Азимут А - аспан денесінің тәуліктік қозғалыс бағытымен оңтүстік нүктесінен вертикалға дейінгі бұрыштық арақашық тық.

Жұлдызды аспанның жылжымалы картасы

Жердің­ тәулікті к­айналуына ­байланысты­ жұлдызды ­аспан­ көрінісі­ үнемі­ өзгеріп­отырады. Жұл­дыз­ды­ ас­пан­ның­ жыл­жы­ма­лы­ кар­та­сы­ (ЖАЖК) ­ кез ­кел­ген ­уа­қыт ­ме­зе­тін­де­гі ­жұл­дыз­ды ас­пан ­кө­рі­ні­сін ­анық­тау­ға­ мүм­кін­дік ­бе­ре­ді. ­ Олекі ­бө­лік­тен:­

кар­та­дан­ жә­не ­қон­дыр­ма ­дөң­ге­лектен­ тұ­ра­ды. ­

Жұл­дыз­дар­дың ­го­ри­зон­таль ­коор­ди­на­тала­рын ­­дәл­ анық­тау ­үшін түс­сіз­ үлдірмен ­жа­был­ған­ қон­дыр­ма ­дөң­ге­лек­ке­ Z зе­нит­ нүк­те­сі, ­ NS ­не­гіз­гі ас­пан­ ме­ри­ди­аны­ және­ EZW ­ме­ри­ди­аны­ тү­сі­рі­ле­ді. Ме­ри­ди­ан­дар ас­пан­ды ­бір­дей­ 4­ бө­лік­ке­ бө­ле­ді. ­ Көк­жи­ек­сы­зы­ғы­ның­ бойы­мен­ ази­мут, ­ ме­риди­ан ­бойы­мен ­биіктік­е н­гі­зі­ле­ді.

Күннің жұлдызды картадағы орнын анықтау

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс