Сілекей бездері

Презентация қосу

Қазақстан-Ресей Медициналық университеті

Сілекей бездері. Субмандибулярлық бездер.
Сублингвальды бездер.

Тексеруші: Гистология пән мұғалімі
Бекимбек Ә.Т.
Орындаған: Бектемирова Сабира
Топ: 208-б, Жалпы медицина
Жоспар:
• I. Кіріспе
• II. Негізгі бөлім
• 1. Жалпы морфофункционалдық сипаттама
• 2. Дамуы
• 3. Субмандибулярлы және сублингвальды бездер
• III. Қорытынды
• IV. Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе:
• Сілекей (лат. saliva) - тұтқыр, түссіз
сұйықтық. Үш түрлі сілекей (шықшыт, тіл
асты, жақ асты) бездерден шығатын зат.
Сілекейдің сутектік көрсеткіші — рН (6,8—
7,0) аралығында, яғни бейтарап реакцияға
жақын келеді. Құрамына органикалық және
бейорганикалық заттар кіреді. Қалыпты
жағдайда сілекей тіс эмаліне минерал
тұздардың кіруіне, оның қатты болуына әрі
эмаль үстінде рН өзгермеуіне ықмал
жасайды. Бактерияға қарсы тұратын
қасиеті зор. Cілекейдің аз бөлінуі (
гипосаливация), мүлдем бөлінбей қалуы,
ауыздын құрғауы (ксеростомия) деп
аталады.
Негізгі бөлім: Жалпы морфофункционалдық сипаттама

• Ауыз куысына шырышты кабыкшадан тыскары
орналаскан үлкен үш жұп сілекей бездерінің
шығару өзектері ашылады: құлақ маңы
(шықшыт), астыңғы жақасты және тіл асты.
Сонымен қатар, ауыз куысынын шырышты
қабыкшасының тереңінде көптеген еріннің,
ұрттың, тілдің, таңдайдың ұсак сілекей бездері
анықталады. Барлық сілекей бездерінін
эпителийлік құрылымдары, ауыз қуысын астарлап
жатқан көп қабатты жазық эпителий тәрізді,
эктодермадан дамиды. Сондықтан олардың
шығару өзектерінің және секреторлык
бөлімдерінің қүрылысына көпқабаттылык тән
болады. Сілекей бездері күрделі альвеолярлык
немесе альвеолярлык-түтікшелі бездер болып
табылады.
• Аяққы бөлімдер (portio terminalis)
кұрылысы және өндіретін секретінің
сипаты бойынша үш түрге бөлінеді:
нәруызды (серозды), шырышты
(мукоидты) және аралас (яғни нәруызды-
шырышты). Сілекей бездерінің шығару
өзектері бөлікше ішіліктерге (ductus
intralobularis), оларға косылып бірге
есептелетін ендірмелілерге (ductus
intercalates) және жолактыларға (ductus
striatus), бөлікше аралык (ductus
interlobularis) шығару өзектеріне және
бездін басты шығару өзегіне (ductus
excretorius principalis) жіктеледі .
Дамуы

• Құлак маны немесе шыкшыт безінің калыптаса бастауы эмбриогенездің 8-ші аптасында
өтіп, ауыз куысының эпителиінен жанаса жаткан мезенхимаға эпителийлік созындылар
өсе бастап, оң және сол кұлак тесіктеріне бағыт алуынан басталады. Бұл созындылардан
көптеген өсінділер бөлініп шығады да, олардан басында шығару өзектері, кейінірек аяккы
бөлімдер сомдалады. 10—12-ші аптада аздифференцияланған жасушалардан тұратын,
тармакталған эпителийлік созындылар жүйесі аныкталып, жүйке талшыктарының кіріп
— өсуі жүреді. Эмбрионалдык дамудың 4-6-шы айында эпителийлік созындылардың
жасушаларының дивергентті саралануының нәтижесінде бездердің аяккы бөлімдерінін
кұрамына кіретін, секреторлық эпителиоциттер және миоэпителиилік жасушалар пайда
болады, ал 8-9 айда олардың куыстары түзіледі. Ұрыктардың және 2 жаска дейінгі
балалардың ендірме өзектері мен аяккы бөлімдері кәдімгі шырышты жасушалардан
түрады. Кұрсак ішілік дамудын 5-5,5 айында дәнекер тіндік капсула және бөлікше аралык
дәнекер тіннін кабаттары калыптасады. Басында секрет шырышты сипатта болады.
Ұрыктын дамуынын акырғы айларында оның сілекейінің күрамында полисахаридтерді
ыдырататын ферменттер аныкталады.
• Астыңғы жақасты бездері эмбриогенездің
6-ші аптасында дами бастайды. 8 аптада
эпителийлік созындыларда санылаулар пайда
болады. Алғашкы шығару өзектерінін
эпителийі басында екікабатты, кейініректе
көпкабатты болып каланады.
Субмандибулярлы без немесе шықшыт безі

Шықшыт безі (gl. parotis) күрделі альвеолярлык
тармақталған без, ол ауыз қуысына нәруызды өнім
өндіреді, сонымен бірге эндокриндік те қызмет
атқарады. Сыртынан ол тығыз дәнекер тіннен
тұратын капсуламен қапталған. Без бөлікшелерге
бөлінген. Бөлікшелердің араларыиан орын алған дәнекер
ұлпаның қабаттарының құрамында бөлікше аралык
өзектер және қан тамырлары орналасқан.
Олар пішіні конус тәрізді секреторлык жасушалардан
— нәруызды жасушалардан немесе сероциттерден
(serocyti) және миоэпителиилік жасушалардан тұрады.
Нэруызды жасушалардың секреторлық аяккы бөлімінің
саңылауына шыға орналасқан жіңішкелеу апикальдык
бөлігі ажыратылады. Жасушаның апикалдыкбөлігінде,
мөлшері бездің секреция фазаларына сәйкес өзгеріп
отыратын, ацидофильді секреторлык түйіршіктер
болады. Жасушаның базальдык бөлігінің көлемі
аукымдырак, ол жерде жасушаның ядросы орналасады.
Сублингвальды без немесе тіл асты безі

Тіл асты безі (gl. sublinguale) күрделі
альвеолярлы-түтікшелі без. Өндіретін өнімінің
сипатына байланысты аралас бездерге
жатқызылады, шырышты — нәруызды,
шырышты кұрамы басымырақ болады. Үш түрін
ажыратады: нәруызды, аралас және шырышты.
Нәруызды секреторлық, аяққы бөлімдердін
мөлшері көп емес. Бездің негізін аралас аяққы
бөлімдер құрайды. Тіл асты безінде айшықтарды
құрайтын жасушалардың, құлақ маңы және жақ
асты бездеріндегі аттас жасушалардан
айтарлықтай айырмашылықтары болады.
Олардың секреторлық түйіршіктері муцинге
реакция береді. Бүл жасушалар бір мезгілде
нәруызды және шырышты өнім өндіреді,
сондықтан олар серомукозды жасушалар
(серомукоциттер) деп аталады..
Қолданылған әдебиеттер:

АРРОЛлогия, эмбриология,
1. Гистология, Цитология цитология(Афанасьев)
және Эмбриология. «Афанасьев Ю.И.»
2. Цитология және гистология. «Сапаров Қ.Ә.»
Назарларыңыға рахмет

Ұқсас жұмыстар

Сілекей безі

Ас қорыту бездерінің физиологиясы

Асқорыту бездерінен бөлінетін сұйықтық

Асқорытудың маңызы. Тістің құрылысы

АСҚОРЫТУ БЕЗДЕРІ

Гуморальдық қызметінің реттелуі

Безді эпителийі

Аңдардың асқорыту жүйесі

Асқорыту бездерінің гормондары

СІЛЕКЕЙ БЕЗДЕРІНІҢ ҚАБЫНУ

Пәндер