Басқарудың классикалық және әкімшілік басқару мектептері

Презентация қосу

Басқару психологиясының
пәні, басқару эволюциясы
Орындағандар: Жұмат Н.
Тобы: МЕП-24-2нк
1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
Ежелгі тәжірибе жаңа ғылым
Басқару жүйесінің жалпы тұжырымдамалары
Басқарудың классикалық және әкімшілік
Жоспар басқару мектептері
Адамдық қатынастар мектебі және тәртіптік
тәсілі
Ғылыми басқару мектебі
3. Қорытынды
4. Пайдаланған әдебиеттер
1. Ежелгі тәжірибе жаңа ғылым

Басқару өте ежелгі тәжірибе болып саналады. Адамдар топтар мен ұйымдарға бірігіп, өмір сүре бастаған
кезден басқару қажеттілігі пайда болды. Ерте кездегі Вавилонды, Египет пирамидаларын, Македонияны,
Римді еске алатын болсақ, соның барлығы да үлкен үйлестіру, ұйымдастыру қызметтері арқылы жүзеге
асырылып келді. Дегенмен, басқару-қызмет пен тәжірибе ретінде өте ежелгі сипатқа ие болғанымен, ғылым
мен зерттеу саласы түрінде салыстырмалы түрде алғанда жаңа болып табылады. Өйткені, көптеген басқару
қызметін орындайтын орта буын басшыларының болмауы, басқару қызметтерінің нақты және деректі түрде
бөлінбеуі, басшылықтың мұрагерлік және тартып алу арқылы берілу әдісі осыған түрткі болды.
2. Басқару жүйесінің жалпы тұжырымдамалары
Қазіргі кездегі басқару теориясының дамуы
- ғылыми басқару мектебінің өкілдері
Ф. Тейлор және Х. Гильберт, Г. Гант, Г. Эмерсон және Г.
Фордтың еңбектерімен тығыз байланыстырылады.

Ф. Тэйлор ғылыми басқаруды көрсеткіштер уақыт пен
міндетті зерттеу, ұдайы сұрыптау және баулу, ақшалай
ынталандыру салаларын да дамытты.
Ф. Тэйлордың ғылыми басқару жүйесіндегі қағидалары
мынадай:
-қызметкерді ғылыми түрде сұрыптау;
-еңбекке мамандандыру ;
-еңбек ақыда ынталандыру жүйесін қолдану;
-жауапкершіліктің әділетті арттырылуы.
• Л. Гилберттің микрохронометр ойлап табу арқылы, еңбек өнімділігін арттыру мақсатында
әр бір операцияға жұмсалған еңбек қозғалысы мен уақыт шығынын зерттеген.

• Г. Эмерсон "өнімділіктің 12 қағидасы" деп аталатын кәсіпорынды басқаруды
төмендегідей белгіледі:

• - әр бір басшы мен қызметкер ұмытылатын дәл тұжырымдалған мақсат;

• - болашақ мақсатты ескере отырып, әр бір жаңа процесті талдауға шынайы көңіл бөлу;

• - нақты белгіленген тәртіп пен ережеге бағыну;

• - қызметкерлерге әділ көңіл бөлу;

• - дер кезінде, әрі сенімді есеп беру;

• - ұйым қызметін мұқият және жедел басқару;

• - көрсеткіштер мен жұмыс кестелері;.
• - уақыт, күш - қуат пен шығындарды үйлесімді ұштастыра білу;

• - операциялар көрсеткішін жасау;

• - ереже мен жазбаша нұсқауларды қолдану;

• - еңбек өнімділігін арттыру үшін сыйақы төлеу;

• Г. Эмерсон алғашқы болып өндіріс пен басқаруды ұйымдастырудағы күрделі
міндеттерді шешуде әрекеттер қажеттілігін және
рационализациялау ұғыммен енгізілді.

• Г.Форд өндірісті ұйымдастырудағы "Тэйлор жүйесін" жетілдіре отырып, төмендегідей
атап өтті;

• - өндіріс процесі мен сатыларын байланыстыра отырып, дәл есептеу мени жоспарлау;

• - қажетті жұмыс пен басқа ресустарды әзірлеу;

• - стандартты технологиялар мен механизмдерді қолдау;

• - өндірісті жетілдіру жолдарын үнемі қарастыру.

• Аталған ғалым практиктер және басқада еңбектері нәтижесінде
басқарудағы ғылыми қағидалар тұжырымдамасы осылайша қалыптасып дамыды
3. Басқарудың классикалық және әкімшілік басқару мектептері
Классикалық мектеп өкілдерінің ұйғарымы бойынша басқару - белгілі мақсатқа жетуде орын
алатын қатаң әкімшілік қағида, әдістердің жиынтығы. Мәселен, осы бағыттағы көрнекті өкілі
Файолдің пікірінше, әкімшілік ету жан - жақты ауқымын белгілейтін басқарудың бір бөлігі, және
де техникалық, коммерциялық, қорғаныстық, бухгалтерлік, әкімшілік салаларын қамтиды. Осы
қызметтер арасында әкімшілік әрекет ең маңызды есептелініп, оның элементтері: жоспарлау,
ұйымдастыру, басшылық ету, үйлестіру және бақылау анықталған.. М.Вебер ұйымдастырудың
аталған түрлерін зерттей келіп, үшінші кезеңге үлкен көңіл бөле отырып, "бюрократиялық жүйе
қағидаларын" жасап шығарды. Оларға:
– нақтылы еңбек бөлінісі;
– басқару деңгейлерінің жіктелуі;
– міндеттер бірыңғайлығымен үйлестіріле қажетті ресми ережелер мен стандарттар жүйесін
жасау;
– әлеуметтік аралық пен әділеттілік;
– жұмысқа қабылдауда қатаң орын алуы жатқызылады.
4. Адамдық қатынастар мектебі және тәртіптік тәсілі

ХХ ғасырдың орта шеніне қарай ғылыми басқару және әкімшілік
мектептердің адам факторына жеткіліксіз көңіл бөлуіне жауап
ретінде жаңа бағыт адамдық қатынастар мектебі пайда болды. Оның
өзі классикалық көзқарастағы кемшіліктерді шешу мақсатында пайда
болғандықтан, адамдық қатынастар мектебін кейде неоклассикалық
мектеп деп те атайды. Адамдық қатынастар мектебінің көрнекті
өкілдеріне М.Фоллет, Э.Майо, Д.Макгрегор т.б жатқызылады.

Бұл бағыттың негізгі қағидасы ұйымдағы биресми топтардың ролін
анықтау, басқару тәжірибесіндегі психологиялық және әлеуметтік
тәсілдерді қолданудың жолдарын қарастыру болып табылады.
М.Фоллет басқаруды "өзгелерді пайдаланып нәтижеге жету" деп
анықтаған болса, ал Э. Майо еңбек тиімділігіндегі психологиялық
жағдай маңызын атай келе, "бақытты жұмысшы дегеніміз – тиімді
жұмысшы" деп тұжырымдады. Яғни, осы мектеп өкілдерінің
ұйғарымы бойынша, басшылық қызметкерлерге көбірек көңіл бөліп,
қамқорлық жасаса, онда жұмысшылардың қанағаттану сезімдері де,
еңбек өнімділігі де жоғары болады.

Тәртіптілік тәсіл, жалпы алғанда, ұйымдастыру тиімділігін
арттыруды жеке адамдардың мүмкіндігіне ықпал ету, тиісті
қатынастарды қалыптастыру мақсаттарын көздеді. Бастапқы өкілдер
ретінде В.Герцберг, Г.Арджерис, Р.Лайкерт табылып, олар өз
зерттеулерінде мінез-құлық туралы ғылымдарын қолдануға
әлеуметтік әрекеттестікті, басшылық пен билік, ынталандыру
жүйелерін сипаттау бағыттарына баса назар аударды.
5. Ғылыми басқару мектебі
Ғылыми түрде басқарудың негізі Фредрик Уинслоу Тейлор (1851-1915) тарапынан қаланған.
Ғылыми басқару философиясының ең негізгі элементі - өнімділік. Ғылыми басқарудың әдісі,
тәсілі мен құралдары өнімділікпен қамтамасыз етуге тән. Ғылыми басқару, сонымен қатар
жұмысшы мен басқарма мүдделері арасындағы өзара тығыз байланыстың болуы, сол
себептен ынтымақтасып бірге жұмыс істеулерінің қажетті және міндетті екендігі туралы ой-
пікірге сүйенеді. Ф.Тейлор "ғылыми басқару" деген ой-пікірлерін "Ательені басқару" және
"ғылыми басқарудың принциптері" атты екі шығармасында атап көрсеткен. Тейлор,
ғылыми кәсіпкерлік саласында, қазіргі кезде де сөз етілетін "ғылыми басқарудың
принциптерінің" мақсаттарын төмендегідей көрсетуде:
- қымбатқа соққан тиімсіз жұмыстарды және шығындарды қарапайым мысалдармен келтіру;
- осы тиімсіз жұмыстардың себебін, бірнеше төтенше күш пен адамдардың болмауынан емес,
жүйелі басқару түсінігінің болмағандығын халыққа түсіндіру;
- ең тиімді басқарудың белгіленген заңдарға, принциптерге және ережелерге негізделіп, шын
мәнінде ғылыми тұрғыда болғандығын дәлелдеу.
Қорытынды
Қорыта айтқанда, ХХ ғасырға дейінгі кезең де жүйелі, жан жақты түрде
басқару ғылыми жайлы ешкім терең ойлана қоймады. Мәселен, ХХ
ғасырдың басындағы Нью-Ланердегі Роберт Оуэннің батыл да тамаша
әлеуметтік сипаттағы тәжірибесін ешбір басшы өз тәжірибесінде
қолдаған емес. Басқаша айтқанда, соңғы ғасырға дейінгі
басқарудың ғылыми әдістемелік маңызы айтарлықтай дамымай келді.

Тэйлор өз теориясын тұжырымдай отырып мынадай тоқтамға келді:
"дәстүрлі әдістің орнына ғылым, қарама-қарсылықтың орнына -
үйлесімділік, дербес жұмыстың орнына ынтымақтастық, еңбек
өнімділігін арттыру, өте қажетті барынша қолайлы жағдай жасау ..."
Рахмет

Ұқсас жұмыстар

Менеджмент мектептері

Ғылымит менеджмент мектептері

Менеджмент туралы ғылымды қалыптастыру және дамыту

Ғылыми менеджмет мектептері

Ғылыми менеджмент мектептері туралы

Менеджмент басқару туралы ғылым

Басқарудың классикалық әкімшілік мектебі

Басқару амалдары және мектептер

Менеджмент туралы

Басқарудың классикалық немесе әкімшілік мектебі

Пәндер