Нейрондардың құрылысы

Тақырыбы: НЕЙРОН, ТҮРЛЕРІ, ҚЫЗМЕТІ. НЕЙРОГЛИЯ. ЖҮЙКЕ ТАЛШЫҒЫНАН ҚОЗУДЫҢ ӨТУ МЕХАНИЗМІ.

СИНАПС, ҚОЗУДЫҢ ӨТУ МЕХАНИЗМІ.

ЖОСПАР:

Нейрон - ОЖЖ құрамындағы морфофункционалдық бірлігі.

Нейроглия, оның қызметі.

Гематоэнцефалдық кедергі, қызметі.

Синапс, құрылысы.

Синапстардан қозудың өту механизмдері.

Химиялық және электрлік синапстар.

ОЖЖ - жүйке клеткалардың немесе нейрондардың жиынтығы. Нейрон. Мөлшері 3 тен 130 мкм. Нейрондардың құрылысы: 1. Денесі (сома) . 2. Өсінділері Аксон дендриттер

ОЖЖ құрылысы.

Нейрон денелерінің жиынтығы сұр зат құрайды, өсінділердің жиынтығы ақ зат.

Жасуша элементінің әр бөлігінің қызметі: Нейрон денесінде орналасқан әртүрлі органеллалар осы жасушаның іс-әрекетін қамтамасыз етеді. Нейрон мембранасының бетінде көптеген синапстар ораналасады. Солар арқылы басқа нейрондардан келген серпіністер қабылданады. Аксон (ұзын өсіндісі) - жүйке серпіністерді нейрон денесінен перифериямен басқа нейрондарға өткізеді. Дендриттер (қысқа, көп тармақты) - жүйке серпіністерді нейрон денесіне өткізеді. Дендрит ұштарында тітіркендіргіштерді қабылдайтын құрылымдар - рецепторлар орналасады.

1. Тармақтардың санына қарай : - униполярлы - бір өсінді - биполярлы - бір аксон және бір дендрит - мультиполярлы - бірнеше дентриттер мен бір аксон 2. Атқаратын қызметіне қарай: - афференттік немесе рецепторлық - (рецепторларда пайда болған қозуларды орталыққа (ОЖЖ) жеткізеді. - аралық нейрондар - афференттік және эфференттік нейрондарды байланыстырады. - эфференттік - серпіністерді орталықтан шеткі ағзаларға жеткізеді. ВЖЖ нейрондары мен мотонейрондарға бөлінеді. - қоздырушы - тежеуші

НЕЙРОН ТҮРЛЕРІ

Нейроглия

Нейроглия нейрондар аралығын толтырады. Жасушаларды глиондар деп атайды. Глиондардың түрлері:

1. Астроциттер:

гематоэнцефальдық кедергі жасауға қатысады

медиаторлардың резорбциясы

иммундық реакция

2. Олигогендроциттер:

Миелинді қабатын жасауға қатысады

Фагоцитоз

3. Микроглиальды клеткалар:

Фагоцитоз

4. Эпендималы глия

Ликвор (ОЖЖ цероброспиналды сұйықтық) түзуіне қатысады

Гематоэнцефальдық кедергі

Гематоэнцефалдық кедергіні құрады:

1. Гистогематикалық кедергі, оларды құрайды:

Капиллярлар қабырғасы

Қан тамырлардың эндотелийі

Базальды мембранасы

Эндоплазмалық тор

Ядролық мембрана

Эритроциттер

2. Нейроглия

3. Ликвор кеңістіктер жүйесі

Гематоэнцефалды кедергінің қызметі

Биологиялық белсенді заттарды (ББЗ) қаннан, ликвордан миға өтуін реттейді

Улы заттардың, токсиндердің миға өтуіне кедергі жасайды.

Жүйке талшығының құрылысы

I. Миелинсіз талшықтар бойымен қозу тегіс таралады.

II. Миелинді талшықтар бойымен қозу секірмелі, яғни сальтаторлы таралады.

Жүйке талшығының қозуды өткізу жылдамдығы

Талшықтар типі

Талшықтар диаметрі (мкм)

Өткізу жылдамдығы (м/с)

Аα

Аβ

Аγ

Аδ

12-22

8-12

4-8

1-4

1-3

0, 5-1, 0

70-120

40-70

15-40

5-15

3-14

0, 5-2

С и н а п с

Синапс - бұл қозуды (немесе серпіністі) жүйке талшықтарынан бұлшықетке немесе жүйке жасушасына өткізетін құрылымдық ұласу.

Синапс құрылымы:

1. Пресинапстық мембрана;

2. Синапстық саңылау;

3. Постсинапстық мембрана.

Рецепторлар: холинорецепторлар (М және Н холинорецепторлар, адренорецепторлар - альфа, бета)

Медиаторлар

Ацетилхолин, норадреналин, гамма-аминомай қышқылы (ГАМҚ), глицин, гистамин, серотонин, дофамин.

Ацетилхолин қозуды жүйке клеткалардан ОЖЖ-ға өткізеді, симпатикалық жүйке жүйесінің преганглийлік талшықтарынан қозуды гангийлерге өткізеді. Парасимпатикалық жүйке жүйесімен қозуды эффекторға өткізеді, қозғалтқыш жүйкелерден эффекторлық нейрондарға өткізеді.

Норадреналин қозуды симпатикалық жүйке талшықтардың постганглийлерінен эффекторға өткізеді.

Медиаторлардың екі түрі болады:

Қоздырғыш медиаторлар-ацетилхолин, адреналин, серотонин, дофамин.

Тежегіш медиаторлар-ГАМҚ, глицин, аланин.

СИНАПСТАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ:

1. Орналасуына байланысты:

- аксо-аксонды

- аксо-дендритті

- дендро-дендритті

аксо-сомалық

ет жүйкелік

2. Әсер ету механизміне байланысты:

қоздырушы

тежеуші.

3. Ақпаратты өткізу түріне байланысты:

- электрлік

- химиялық

- аралас

Химиялық синапстардағы қозуды өткізу механизмі

Қоздырушы синапста:

Қозу серпінісі → жүйкенің ұшы (жүйке бұршағы) → пресинапстық мембрананың деполяризациясы (Са++ кіруі және медиатордың шығуы) → медиатордың синапстық саңылауға өтуі → постсинапстық мембранада медиатордың рецептормен байланысуы → ҚПСП → ӘП генерациясы.