Психофизологиядағы зейін мәселесі

Презентация қосу

Сабақтың тақырыбы:
Психофизологиядағы зейін
мәселесі

Тексерген: Н.А. Алдабергенов
Орындаған:Тенелбаева К.Б
Зейін–адам санасының белгілі бір затқа бағыттала
тұрақталуын көрсететін құбылысты айтамыз. Дәлірек айтқанда,
зейін дегеніміз айналадағы обьектілердің ішінен керектісін бөліп
алып, соған психикалық әрекетімізді тұрақтата алу. Мысал
келтірейік. Оқушы математикалық есептер шығарып отыр. Ол
бұған соншама үңілген, мұнысы психикалық кейпінен жақсы
көрінеді (бала көзін қадайды, шұқшия үңіледі, демін ішіне тартады
т. б.). Оқушы есептің шығару жоспарын ойлайды, оның бірінен
кейін екіншісін шығарады. Есеп шығарып болып, азғантай
үзілістен кейін тарихты, одан соң географияны оқуға көшеді.
Сабағын оқып болғаннан кейін, түрлі нәрселермен айналысады.
Осы көріністердің бәрінде де бала әрекеттің әрбір түріне өз
зейінін ұйымдастырып, басқа объектілерден ойын бөліп отырады.
Зейіннің физиологиялық негіздерін И.П.Павлов ашқан
жүйке процестерінің өзара индукция заңына байланысты
түсінуге болады.
И.П.Павлов, егер ми қабығының бір алабында қозу процесі
пайда болса, осымен байланысты қалған алаптарында тежелу
процестері пайда болатындығын айтқан. Мәселен, адам бар
ойымен іске қызу берілсе, басқа нәрселер туралы жөнді ойлай
алмайды. Осы кезде мидың бір алабында күшті процесі болып
жатады да, айналасындағы алаптарда тежелу болады
Зейіннің физиологиялық негіздерін орыс физиологы, академик
А.А.Ухтомскийдің (1875-1942) доминанта теориясы бойынша да
жақсы түсінуге болады.
Сыртқы дүниенің көптеген тітіркендіргіштерінің ішінде біреуі
миға көбірек әсер етеді де, мидың бір алабын қаттырақ, күштірек
қоздырады, осындай алапты доминанта деп атаған. Мидың осы
күшті қозғыш алабы қалған алаптардағы әлсіз қозу процестерін
өзіне тартып алып отырады. Осыдан мидың күшті қозған алабы
онан бетер күшейеді. Мәселен, қызық кітапқа беріле оқығанда
адамға кейбір бөгде тітіркендіргіштердің бөгет жасамайтыны,
қайта олардың біздің ойымыздың күшеюіне жәрдемдесетіні
байқалады. Сондықтан адам бар зейінін қойып кітап оқыған кезде
қасындағы бөгде тітіркендіргіштерден қашпауы керек. Бұл біздің
басқа нәрсеге көңіл аудармай, үңіліп отырған әрекетімізге
мейлінше беріле түсуге жәрдемдеседі.
Зейіннің қасиеттерін зерттеуді жалғастырған Челпанов Г. И.
(1914), Ланге Н. Н. ал, психофизиологиялық бағытта доминанта
туралы ілімді Ухтомский А. А. еңбектерінде терең, әрі жан-
жақты қарастырылған [135, б.119–191].
Ухтомский А. А. доминанта принципін дамытудың әдіснамалық
негізі ретінде Н. Е. Веденскийдің идеясын, Шеррингтонның жалпы
жолымен, конвергенция принципін және «қозудың шоғырлануы»
деген ғылыми бағыттарға (Бехтеревтің) сүйенген.
Психология тарихында зейіннің моторлық теориясына үлкен орын
беріп, құрастырған Н.Н.Ланге. Ол өзінің «Психологиялық
зерттеулер» еңбегінде ос мәселе туралы жазды. Н.Н.Ланге зейіннің
моторлық теориясын тек қана оның бейімделуге қозғалысы деп
есептемейді, еріктік зейін ол «моторлық және апперцепциялық
үрдіс» түйсіктің қозғалыстық және еске түсірудің арасындағы
байланыстарды дәлелдейді.
Ұлы физиолог оптималдық қозу үнемі қозғалыста болатындығын
айта келіп, оның мида ауысып отыруының өзі зейін бағытының да
өзгеріп отыруы деп түсіндірді.Мидағы тежелулерінің бірінен
екінші сапқа түсуі, біреулерінің күшейіп, алдыңғы сапқа шығуы осы
оптималдық қозу алабының жұмысы болады. Оптималдық қозу
алабы бар алаб мидың басқа бөліктеріндегі тежелуді күшейтеді.
Мұндай жағдайда адам зейіні бір жерге күшті шоғырланады да, ол
қалған объектілерде байқалмайтын болады

Ұқсас жұмыстар

Психопрофилактика

Аударманың психологиялық ерекшелігі

БИОЛОГИЯ САБАҚТАРЫНА МОДУЛЬДІК ТЕХНОЛОГИЯНЫ ҚОЛДАНУ ( ФИЗИОЛОГИЯ ТҰРҒЫДАН )

Жекелік қасиеттердің психодиагностикасы

Зейін түрлері

Зейін

Ырықты зейін

Зейін туралы жалпы түсінік

Қарттық кезең

Зейін туралы ұғым

Пәндер