Шаға ауылы

Тақырыбы: Түркістан облысының экологиялық проблемалары

Орындаған: Нұрлан Аяулым

Тобы : МТk21-1h

Тексерген: Бердібекова Сағадат

Орталық Азия Инновациялық Университеті

Жаратылыстану - техникалық факултеті

Түркістан облысы Ал 2018 жылғы 19 маусымда Қазақстан Президентінің жарлығымен Оңтүстік Қазақстан облысы Түркістан деп аталды, ал оның әкімшілік орталығы Шымкенттен Түркістанға ауыстырылды; Шымкент республикалық маңызы бар қала мәртебесін алып, Оңтүстік Қазақстан облысының құрамынан алынды.

Түркістан аймағының топырағы қорғасынмен ластанған, әсіресе Кентау қаласының төңірегіндегі (Қантағы, Бүргем, Құшата) ауылдары мен Кентау қаласының өзін айтсақ болады.

Қорғасынның әсері

Қорғасын - өзінің химиялық және биологиялық қасиеттеріне қарай топыраққа және тірі ағзаға сіңірілуге өте бейім элемент. Тірі жасаушалардың зат алмасу және ферменттік жүйесіне әсер береді. Олар шаң-тозаң және газ тәріздес түрінде таралады. Атмосфераға түскен қорғасын тірі азғзаларға тыныс жолдарымен, ас-қорыту жолдарымен түседі. Ағзаға түскен қорғасын бірінші қан арқылы түсіп сүйектерде жинақталып, сосын бауырда, бүйректе және мида жинақталады .

Р/с

Сынама алынған нүктелер

Судағы деңгейі

(мг/л)

Топырақтағы деңгейі (мг/л)

Түркістан қаласының солтүстік-батыс бөлігінен

0, 0014

19, 7

Түркістан қаласының оңтүстік-батыс бөлігінен

0, 0073

42, 8

Р/с

Сынама алынған нүктелер

Судағы деңгейі

(мг/л)

Топырақтағы деңгейі (мг/л)

Түркістан қаласының солтүстік-батыс бөлігінен

0, 0014

19, 7

Түркістан қаласының оңтүстік-батыс бөлігінен

0, 0073

42, 8

Крупская ауылы

0, 0250

55, 5

Амангелді ауылы

0, 0160

33, 6

Жаңа Иқан ауылы

0, 0082

45, 1

Ескі Иқан ауылы

0, 0035

46, 0

Ынтымақ ауылы

0, 0006

47, 2

Шаға ауылы

0, 0084

35, 8

Коммунизм (Яссы) ауылы

0, 0110

38, 2

Шобанақ ауылы

0, 0190

25, 6

Кентау қаласынды зиянды болып жатқан қалдық қорында кадьмий, цинк, сынаптың да мөлшері мөлшерден жоғары екендігі анықталған.

Кадмий

Сынап

Цинк

Белгілі мәліметтерге қарағанда кен-байыту, ЖЭС және сол сияқты қалдықтар құрылысқа қажетті шикізат болып табылады . Осыған орай қалдықтарды құрылыста пайдалануға байланысты бірқатар ғылыми жұмыстар жүргізілуде. Бірақ, кейбір мәліметтерге сүйенсек ЖЭС қалдықтарының бір жылда пайда болатын мөлшерінің тек 5% ғана пайдалануда.

Жоғарыда берілген қалдықтарды пайдаланудың перспективті жолдарының бірі қалдықтарды өндіріс газдардын тазалауда, адсорбция және абсорбция үрдістерін (су суспензиясы ретінде) қолдана отырып пайдаланады. Сонымен қатар өндіріс газдарын тазалауда пайдаланылған қалдықтардан құрылысқа қажетті заттарды да алуға болады.

Жетісайдың топырағының түсі сұрғылт-сары болып келеді. Топырақ өте құнарлы топырақтар қатарына жатады. Құнарлылығының себебі климаттынң да керемет ыңғайлы болуында.

Алайда әртүрлі тыңайтқыштарды( селитра, алтын күкірт, ГУМИ ) шамадан тыс қолдануының кесірінен топырақ бұзылып құнарсыздана бастайды

Кейде қаттыланып қалса, кейде қарбыз қауынға көп су қолданылатындықтан шөп басып, арам шөптер көбейіп кетеді. Ал кейде егін шықпай, шықсада аласа бойлы болып калады. Немесе аз өнім беріп қалады

Сырдария алабының жылдық су қоры орта есеппен 37 миллиард шамасында. Ал қазір 4 мемлекеттің су тұтыну шығыны 50 миллиардтан асып кеткен. Қазақстан, Өзбекстан, Тәжікстан мен Қырғызстан жалпы көлемі 3, 5 миллион гектар алқапты Сырдария бассейнінен суарады.

Соңғы кездері Сырдария өзенінің табиғи су ағынының бұзылуы және судың жетіспеуі салдарынан Қызылорда облысының стратегиялық өнімі - күріш егілетін алқаптар көлемінің кеміп кету қаупі бар.

Бұл мәселені шешуде су электр станциясын жел элект станциясына ауысту арқылы шешуге болады

Тоқтағұл су электр стансасынан су ағызуға тоқтам қойылып, қажетті электр қуатын олар біздің елден алады. Болжам бойынша, бұл жобадан Өзбекстан - 36, Қазақстан - 31 миллион, жалпы, екі ел 67 миллион доллар ұтады. Ал, Қырғызстанның осы мәселені шешуге жұмсайтын шығыны 115 миллион АҚШ долларын құрайды екен.