Білім беру мекемелерінде балалар тама қтануын ұйымдастыру

Презентация қосу

БАЛАЛАР МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕР
ТАМАҚТАНУЫ
ЖОСПАР;
ДҰРЫС ТАМА ҚТАНУДЫ Ң ма ңызы
Балалар мен жас өспірімдер тама ғы,оларды ң ма ңызы
Заңдылықтарға сəйкес балалар та ғамын өндіру
Балаларға арнал ған азы қ-т үліктер балаларды ң жас шамасына байланысты б өлініуі
Тамақтанудың тәртібін д ұрыс ұйымдастыру
Қолданылған әдебиеттер тізімі
ДҰРЫС ТАМАҚТАНУДЫҢ МА ҢЫЗЫ ЗОР;
• Адам – өмір бойы психологиялы қ к ө мекке зәру.
• Қазақта «Баланың бас ұстазы – ата-анасы» деген с өз бар. Ата-ана балаларының оқ у ү лгеріміне
күнделікті назар аударып, қадағалап отыруы керек. Өкінішке орай, кейбір ата-ана б ұған жеткілікті
мән бермейді.
• Жалпы, бала психологиясына белгілі психикалы қ ауыр әсерлерді ң т үрлерін атап өтсек:
біріншіден, баланы ң жігерін жасытатын үкімді с өздер айтпау (мысалы, «Сен ойнай білмейсі ң»,
«сен дұрыс сөйлей алмайсы ң», т.б). Осыдан кейін, баланы ң тауы ша ғылып, талабы қайтып
қалатындығы анық. Тіпті, о ған б ұдан былай ойнауды ң да, с өйлеуді ң де қиындай беретіндігі м әлім.
Ал керісінше, баланы үнемі к өтермелей жетелеп т әрбиелеудің психикалық мәні зор. Екіншіден,
баланың істеген әрекеттеріне теріс те зілді ба ға берумен қоса, оны ң жеке басы ның намысына
тиетін с өздер айтпау. М әселен, «сен ойнай білмейтіні ңмен қоса, ма қтанша қсы ң, өтірік
мақтанасың», т.б. деген с өздер баланы ң б үкіл жан-д ү ниесін ауыр жаралайды. Сондықтан да,
балалардың іс- әрекеттерін д ұрыс бағаламау, төмендетіп бағалау, оны ң қалыптасу қабілетін т ұ
тылдырумен қоса, ұстамдылы ғы мен парасатына да қаяу т үсіреді. М ұндай ә рекеттер баланың
өміршең талпыныстарын бірден тоқ татып, тіпті, тіршіліктен де жиренері хақ. Сөйтіп, оның ал
дындағы армандарын да, сенімдерін де жо ғалта бастайды. Үшіншіден, басқ а бір баламен
салыстырмау керек. М ұндай әрекеттер ар қылы, баланы ң бойына қыз ғанушылы қ пен өзімшілдікті
қалай сіңіргендігіңізді бай қамай да қаласыз. Міне, тә рбиедегі психологиялық әдістерді білмеуді ң
салдары осындай аса қиын жайсыздықтарға әкеп соғады екен.
• Балалар мен жасөспірімдер тама ғы. Д ұрыс дайындал ған тама қты ң
балалар мен жасөспірімдердін денесі мен а қылыны ң бір қалыпты дамуы
үшін мәні зор. Тама қты ң жетіспеуі балаларды ң бойыны ң өсуі мен
дамуын кешеуілдетіп, организмні ң әр т үрлі аурулар ға қарсыласуын
төмендетеді, ал арты қ тама қтану — зат алмасу процесін б ұзып, асты ң
қорытылуына зиянын тигізеді. Тиімді тама қтану балалар мен
жасөспірімдердің жасына қарай организмні ң негізгі н әрлі заттарды
қажетсінуін және оларды ң ара қатынасын ескере отырып
ұйымдастырылуы қажет
• Қырыққабат, саумалды қ (шпинат) ж әне қызылша . Бұл көк өністер ағзада ғы зиянды, улы
заттармен күресіп, әлсіреуден, түрлі дерттерден са қтайды. Саумалдық жүйке жүйесін
қалыпқа келтіреді.
• Балық және теңіз өнімдері . Балықтың құрамы фосфорға, омега-3 қышқылына бай екені
көпшілікке белгілі. Міне, осы екеуі миды ң ж ұмысына жауап беретін ж әне өте қажетті
минералдар болып табылады. Әсіресе, тунец, лосось, иваси, майшабақ (кильки)
балықтарын атау ға болады.
• Сұлыдан жасалған бот қа. Жас ағзаға күш-қуат беріп, Е,В д әрумендерімен, калий, мырыш
элементтерімен толы қтырып отырады. Интелектуальды қ белсенділігін де арттырады. С ұлы
ұнынан құймақ, күлше де пісіруге болады.
• Жаңғақ. Шығыс данышпандары жа ңғ ақты «ақылды өнім» деп атаған. Өйткені, жа ңға қты ң
қай түрі де ең алдымен ми қызметін жа қсартып, оны қажетті минералдармен
«азықтандырады». Бас-ми қызметіне қатысатын қан тамырлары үшін грек жа ңға ғыны ң
құрамындағы заттарды ң з әрулігі ерекше. Ұмытша қты қты ң алдын алатын да бірден-бір
жидек осы грек жа ңға ғы екен. Жа ңға қ д әнінде калий, кальций, магний, фосфор, темір, тағы
басқа химиялы қ элементтер өте к өп. Бас қа да жа ңға қтар бала а ғзасына өте пайдалы.
• Бал мен қара шоколад. Бұл екеуі де ми мен ж үйке ж үйесіні ң
жұмысына пайдалы. Жидектер. Қан тамырларын тазалап, қан
құрамындағы холестеринді қуатын өнім – жидектер. Егер а ғзада
қан айналымы жақсы болса, онда миғ а да қанмен бірге оттегі қа
жетті мөлшерде барады деген сөз. Барлы қ жидектер есту, к өру,
есте сақтау м үшелерін жа қсартып, оларды т үрлі сыр қаттардан
сақтайды. Мектеп жасында ғы бала үшін пайдасы өте зор. Жидекті
үнемі пайдалан ған жа ғдайда баланы ң әдеттегіден к өңілді әрі сергек
жүргендігі байқала бастайды. О қу ға деген құлшыныстары арта
түседі.
Есте сақтау қабілетін жа қсарту үшін:
• СӘБІЗ мидың зат алмасуын жа қсарту ар қылы, кез келген н әрсені
жаттаған кезде жа қсы к өмектеседі. Жатар алдында бір т әрелке
ұнтақталған, маймен араластыр ған с әбіз жеу керек.
• МАЙЛЫ БАЛЫ ҚТЫ Ң құрамында, жүйке жұмысының дұрыс ж ұмыс
жасауына керекті омега-3 бар, сонымен қатар, балы қта йод бар.
• АСҚАБАҚ ШЕМІШКЕЛЕРІНІ Ң құрамында мырыш бар, ол миды ң
ойлау жылдамдығын ұлғайтады, есте са қтау қабілетін жа қсартады.
Зейінді жа қсарту үшін:
• ПИЯЗ мидың мөлшерден тыс, психикалы қ шарша ған кезінде к ө
мектеседі. Қанды с ұйы қтандырады, миды оттегімен қамтамасыз
етеді. М өлшері, к үнде 1 пиязды ң жартысынан кем емес.
• ҚАРА ЖҮЗІМ– допамин гормонының деңгейін
көтереді, бұл есте са қтау қабілетін жа қсартып, ми
жұмысын ынталандырады. Та ңерте ң 1 ста қан шы
рын, ал кешке жүзімнің 1 талын жесе әр т үрлі ми
қатырғыш сөзжұмбақтарды оңай шешуге к өмектеседі.
• МЕЙІЗ– құрамында борды ң қосындысы бар, бұл есте
сақтау қабілетті арттырады.
• ГРЕК ЖАҢҒАҒЫ – құрамында лецитин бар, бұл
мидың жұмысын жақсартып, есте сақтау қабілетін
белсендіреді. Күніне бес жа ңға қ жеу керек, б ұл С
дәруменінің тәуліктік нормасы.
• Баланың оқу үлгерімі т өмендесе, ми ж ұмысын
арттыратын азықтарды пайдаланған жөн.
Балалардың немесе жас өспірімдерді ң тама қ құрамы
оның күнделігіндегі ба ғалар ға әсер ететінін есте
ұстаңыздар.Ұсынылған кеңестерді ұстанымы ңыз ға
айналдырсаңыз екі-үш ай к өлемінде өз н әтижесін
берері сөзсіз.
Заңдылықтарға сəйкес балалар тағамын өндіру
мына заттар болғанда ғана м үмкін:
• 1) балалар тағамын өндіруге санитарлы қ-эпидемиологиялы қ
қорытынды;
• 2) мемлекеттік санитарлы қ-эпидемиологиялы қ қада ғалау
органдарымен бекітілген жəне келісілген өндірісті ба қылау
бағдарламалары;
• 3) бекітілген тəртіп бойынша келісілген техникалы қ құжаттар.
Балалар тағамын өндіру үшін қолданылатын шикізат санитарлы қ-
эпидемиологиялық талаптар ережелері мен нормаларына сай болуы керек;
Санитарлық-эпидемиологиялы қ ережелер мен нормативтерге
• сəйкес келесі аталатын шикізат т үрлерін қолдану ға болмайды:
• 1) қыш қылды ғы 150 º Тернерден ас қан а қ ірімшік;
• 2) өзге қосындылармен u1078 жəне нан қорларыны ң зиянкестерімен
• ластанылған соя ұны, д əндер жəне дəндік та ғамдар;
• 3) ж үрек, бауыр ж əне тілден бас қа к өжелік ішек- қарындар;
• 4) үшінші ж əне төртінші категориялы қ сиыр еті;
• 5) дəнекер жəне майлы тіндерді ң массалы қ үлесі 9% астам бірінші
• жəне екінші категориялы қ шандырлы сиыр еті;
• 6) дəнекер жəне майлы тіндерді ң массалы қ үлесі 12% астам
• шандырлы ш ұжы қты қ сиыр еті;
• 7) дəнекер жəне майлы тіндерді ң массалы қ үлесі 20% астам
• шандырлы котлеттік сиыр еті;
• 8) үшінші ж əне төртінші категориялы қ шош қа еті;
• 9) шандырлы шош қа еті;
• 10) шандырлы ш ұжы қты қ шош қа еті;
Балаларға және жасөспірімдерге арнал ған та ғамдарды ң қаптамасы
жəне этикеткаға жазылатын а қпарат

• Тұтынушылар құқы ғын қор ғау саласында ғы за ңдылы қтарды ң қа ғидаларына с əйкес,
оның ішінде Қаза қстан Республикасыны ң « Қаза қстан Республикасыны ң хал қыны ң
санитарлы қ-эпидемиологиялы қ аман-саулы ғы туралы» та ғамдарды ң қаптамасы
айналымны ң барлы қ кезе ңінде қауіпсіздік пен та ғамды қ құндылы қты б ұлжытпай
қамтамасыз етуге тиіс.
• Балаларға арналған та ғамдар ға қаптама ретінде бекітілген т əртіп бойынша балалар
тағамына жанасу ға р ұқсат етілген материалдарды ғана пайдаланылады
• Ерте жастағы балалар ға арнал ған та ғамдар, əдетінде ауа кірмейтін қаптамаларда
ұсақ күйде дана-дана етіп шы ғарылады; ерте жаста ғы балалар ға арнал ған та ғамдар
сұйық күйде мөлшері 0,35 л аспайтын қаптамада шы ғарылады.
• Балалар тағамыны ң этикеткасына жазылатын а қпарат қа талаптар т ұтынушы ға
қажетті ақпаратты этикетка ға жазу ға регламенттелінген іс ж үзіндегі за ңды ж əне
нормативтік құжаттар бойынша бекітіледі.
• Қазақстан Республикасыны ң за ңдарыны ң қа ғидаларына с əйкес балаларға арнал ған
тағамдардағы ақпаратта қолданылу аясы ж əне жас шамасына байланысты ке ңестер
жайлы мəліметтер болуы керек.
Балаларға арналған азы қ-түліктер балаларды ң
жас шамасына байланысты б өлініп есептелінеді.
Осыған орай балалар мына топтар ға б өлінеді:
• 1) ерте жастағы балалар – туыл ғаннан бастап 3 жас қа
дейін;
• 2) мектеп жасына дейінгі балалар – 4-тен 6 жас қа
дейінгі балалар;
• 3) мектеп жасындағы балалар – 7-ден 16 жас қа дейінгі
балалар.
• Нәресте кезіндегі с әби балаларды ң (1 жастан 3 жас қа дейін) тама ғында а қуыз ға бай с үт
және сүт өнімдері, ет, ж ұмырт қа болуы тиіс. Балаларды ң к үн т әуліктік рационында кем
дегенде 600—800 мл с үт, ал мектеп жасында ғы балаларды ң рационында 400—500 мл
сүт болуы тиіс. С әби балаларды ң майды қажетсінуін өсімдіктерден алынатын (к үнба ғыс,
жүгері майы) маймен қамтамасыз ету керек, өйткені оларды организм жа қсы сі ңіре
алады. Өсімдік майын к өк өніс пюресі мен салат қа қосып беру керек. Балаларды ң
тамағына жидек, жемістердегі ж әне оларды ң өңделген өнімдеріндегі организмге тез
сіңетін көмірсуларды ң болуыны ң м әні зор. С әби балалар мен ересек балаларды ң
тамағындағы белоктар, майлар мен к өмірсуларды ң ана ғұрлым қолайлы ара қатынасы
сәбилер үшін 1:1:3, ересектерге 1:1:4 болуы тиіс. М ұндай ара қатынастан ед әуір ауыт қу
тамаққа жетерліктей м өлшерде н әрлі заттар мен витаминдерді ң енгізілуіне қарамастан
денсаулыққа зиянын тигізуі м үмкін.
• Көмірсуларды ң арты қ болуы да зат алмасуын б ұзып, семіртеді, ал т әттіні м өлшерден
артық пайдалану балалар мен жас өспірімдерде диабет ауруыны ң өрістеуіне әкеліп со ғады.
Балалар мен жас өспірімдерді ң тама ғы әр т үрлі болуы тиіс, ал біркелкі тама қ балаларды ң
тәбетін нашарлатады. Майлы етті тек мектеп жасында ғы ересек балалар ға (14—17
жастағы) беруге р ұқсат етіледі. Шала қуырыл ған немесе ыстал ған с үр етті бала организмі
нашар сі ңіреді ж әне о ған уланып қалу не ішек құрты ж ұғуы м үмкін. Сонды қтан оларды бала ға
бермеген д ұрыс. Сондай-а қ т ұзы к өп немесе б ұрыш, қыша, сілті к өп қосыл ған ет ж әне балы қ
тағамдары 8—10 жаста ғы балаларды ң тама қтану рационынан алынып тасталуы керек.
Алкоголь ішімдіктерді ң барлы қ т үрі (сыра, үй наливкасы, т ұнбасы) балалар мен
жасөспірімдерді ң организміне зиянды әсерін тигізеді. Ащы кофе, какао, шай ішсе, сондай-а қ
шоколадты к өп жесе, әсіресе, 3 жас қа дейінгі балалларды ң нервісі қозады. Балалар мен
жасөспірімдер т өрт мезгіл, оны ң өзінде т өмендегідей м өлшерде тама қтану ға тиіс:
таңертеңгі ас—30%, т үскі тама қ—40—45%, т үстік—10%, кешкі тама қ—15—20%. Егер бала
яслиге, балалар ба қшасына немесе бас қадай балалар мекемесіне барып т өрт мезгіл тама қ
ішетін болса, онда үйде қосымша тама қ беруді ң қажеті жо қ. Ал бала барып ж үретін балалар
мекемесі тама қты екі немесе үш рет беретін болса, үйден қосымша тама қтандыру керек.
Соңғы тамақ ұйы қтардан 1,5-2 са ғат б ұрын ішілуі тиіс
БАЛАЛАРДЫҢ ТАМА ҚТАНУЫНЫ Ң РАЦИОНАЛДЫ БОЛУЫ,
ТАМАҚТАНУДЫҢ ТӘРТІБІН Д ҰРЫС ҰЙЫМДАСТЫР ҒАНДА
ҒАНА МҮМКІН. ОЛ ҮШІН Т ӨМЕНДЕ К ӨРСЕТІЛГЕН
ШАРАЛАРДЫҢ ОРЫНДАЛУЫ ҚАЖЕТ:

• Тамақтану уақытын және уақыт аралы қтарын қатал
сақтау;
• Тамақ қабылдаудың физиологиялы қ рационалдылы ғы;
• Жеке тамақтану уақыттарына сәйкес, та ғамды м өлшері
мен сапасына байланысты дұрыс б өлу;
• Балалардың тамақтану жағдайы ж әне тама қтану кезіндегі
балалардың тәртібі.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР;
• Білім беру мекемелерінде балалар тама қтануын
ұйымдастыру.Мектептік тама қтануды ұйымдастырушылар ға арнал ған
нормативтік жəне ғылыми-əдістемелік материалдарды ң жина ғы
«МЕКТЕПТІК ТАМАҚТАНУ» СЕРИЯСЫ АСТАНА-АЛМАТЫ-2008
• http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB%
D0%B0%D1%80_%D0%BC%D0%B5%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D1%8
1%D3%A9%D1%81%D0%BF%D1%96%D1%80%D1%96%D0%BC%D0%B
4%D0%B5%D1%80_%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D2%93%D1%8
B
• http://17.astana-bilim.kz/roditelyam?lang=kz

Ұқсас жұмыстар

БАЛАЛАР МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕР ТАМАҚТАНУЫ

Тағамның санитариялық қауіпсіздігіндегі ветеринариялық қызметтің маңызы

Жоғары мектепте оқытуды ұйымдастыру

ТӘРБИЕ ЖҰМЫСЫНЫҢ ӘДІСТЕРІ

Кәсіби оқу орнында оқытуды ұйымдастыру формалары

Балалар бақшасын ашу

Жасөспірімдерді түзету әлеуметтік мәселе ретіндегі туындауының теориялық негіздері

ЕРТЕ ДИАГНОСТИКА ЖАҒДАЙЫ ТУРАЛЫ

Психологиялық - педагогикалық қолдауда кеңінен енгізу проблемалары

Медбике емдеу - профилактикалық мекемелерде дәрігердің көмекшісі

Пәндер