Еңбек өнімділігі мен еңбекті нормалаудың теориясы мен әдістері

Дәріс 4

Еңбек өнімділігі және Еңбекті нормалау

Дәріскер: Сагидолдина А. Ж.

бұл өндіріс процесінде жұмсалған қоғамдық еңбектің тиімділігі, нәтижелілігі. Бір жұмыс істеушінің еңбек өнімділігі жалпы түрде мына формула арқылы анықталады:

W = Q / N

және қызметкерлердің еңбек өнімділігі келесі параметрлер арқылы сипатталады:

- Өндірім (выработка) бір уақыт өлшемі ішінде өндірілген өнімнің немесе орындалған жұмыстың көлемі(Q/Т) ;

- Еңбексыйымдылық (трудоемкость) - өнім бірлігін өндіруге немесе белгілі жұмыс көлемін орындауға жұмсалған уақыт мөлшерімен есептеледі (Т/Q) .

ЕҢБЕК ӨНІМДІЛІГІ

Еңбек өнімділігін өлшеу әдістері:

Натуралдық әдіс - өндірілген өнім көлемі натуралдық шамамен өрнектелетін (тонна, метр, км, дана, т. б. ) қарапайым және нақты әдіс.

Құндық әдіс - еңбек өнімділігі ақша бірлігімен өрнектелген өндірілген өнімнің жұмыс уақытының шығынының қатынасымен анықталады. Құндық мәнде еңбек өнімділігін есептеу үшін шығарылған өнім көлемін бағалайтын әр түрлі көрсеткіштер қолданылады: жалпы өнім, тауарлық өнім, өткізілген өнім, таза өнім, шартты таза өнім.

Еңбектік әдіс - ғылыми негізделген нормада еңбек өнімділігінің динамикасын тура сипаттайды. Жұмыс орындарында, бригада, өндірістік учаскелерде және цехтарда аяқталмаған өнімді шығару барысында еңбек өнімділігі норма-сағатпен анықталады.

Еңбекті нормалау қамтамасыз етеді:

Жеке бөлшектерді дайындаудың жоспарлы еңбек сыйымдылығын анықтауды;

Қажетті қызметкерлердің санын есептеуді;

Еңбек нәтижесін бағалауды;

Жаңа техниканы енгізуден болған тиімділікті бағалауды;

Еңбек өнімділігін арттыру жоспарын негіздеуді;

Өндірістік бағдарламаны есептеуді;

Қажетті жабдықтар санын анықтауды.

Нормалар түрлері

Уақыт нормасы

Өндірім нормасы

Нормаланған

тапсырмалар

Жұмыс орнына

қызмет көрсету

уақытының нормасы

Қызмет көрсету нормасы

Басқарылу нормасы

Жұмысшылар

санының нормасы

Уақыт нормасы - өнім бірлігін өндіруге немесе белгілі жұмыс көлемін орындауға қажетті жұмыс уақытынң ұзақтығы

Дайындау-қорытындылау

уақытының нормасы

Даналық уақыт нормасы

Жедел-әрекет (оперативік) уақыт

Жұмыс орнына қызмет көрсету уақыты

Үзілістер уақтыты

Ну = tд + tд-қ

tд = tн + tқ + tқ. к. + tд+ tұ-т

мұнда,

tд - даналық уақыт;

tд-қ - дайындау-қорытындылау уақыты.

tн - негізгі уақыт;

tқ - қосымша уақыт;

tқ. к. - жұмыс орнына қызмет көрсету уақыты;

tд - демалыс уақыты;

tұ, т- ұйымдастырушылық-техникалық себептерге байланысты үзіліс уақыты (белгіленген уақыт) .

Жұмыс орнына қызмет көрсету уақытының нормасы - жұмысшының жабдықты күтуге және жұмыс орнын қалыпты жағдайда ұстауға жұмсайтын уақыты

Техникалық қызмет

көрсету уақыты

Ұйымдастырушылық қызмет

көрсету уақыты

Өндірім нормасы бір жұмысшымен немесе бригадамен жоспарлы уақыт кезеңінде шығарылатын өнім бірлігінің санын анықтайды:

Нөн = Тн / Ну,

мұнда,

Тн - нақты жұмыс уақытының қоры, сағат;

Ну -өнім бірлігіне белгіленген уақыт нормасы, сағат.

Қызмет көрсету нормасы - бір уақыт өлшемі ішінде біліктілігі сай келетін жұмысшының қызмет көрсететін объектілер ( жұмыс орны, жабдық) саны.

Нқк = Тн / tқк,

мұнда,

tқк - бір жабдыққа қызмет көрсетуге жұмсалатын белгіленген уақыт нормасы, сағат.

Нормалау әдістері

Аналитикалық әдіс

Жиынтық әдіс

Аналитикалық-есептік әдіс

Тәжірибелік әдіс

Статистикалық әдіс

нормалар нақты еңбек процесінің талдауынсыз және еңбекті тиімді ұйымдастыруды жобалаусыз-ақ нормалаушының тәжірибесі негізінде ұқсас жұмыстардың орындалуы жөніндегі статистикалық берілістер негізінде белгіленеді.

Аналитикалық-зерттеу әдісі

жұмыс орнының өндірістік мүмкіншіліктерін және әр элемент пен операцияға кететін шығындарды алдын ала талдауға негізделеді