ТҰТЫНУ ТАУАРЛАРЫ НАРЫҒЫНДАҒЫ БӘСЕКЕНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Модуль 3.

№14. Бәсекелестік ортадағы баға саясатының қалыптасуы

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Жоспары:

Кіріспе

Бәсеке және монополия жөнінде түсінік.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

Бәсеке түрлері

Бәсеке нысандары

Бәсекелік артықшылық пен кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі және оған әсер ететін факторлар

Қорытынды

Бәсеке(латынша concurred-қақтығысу) рыноктық экономиканың қатысушыларының арасындағы тауарларды сатып алу және сату барысындағы бақталастық.

Монополия- “жалғыз сатамын” дегенді білдіреді.

Бәсеке - қандай да бір құндылықтарды иелену үшін индивидтер, топтар немесе қоғам арасындағы күрес.

Бәсекелестіктің негізгі қағидаларына мыналар жатқызылады:

Жарыспалылық

Адалдық

Заңдылық

Тұтынушылардың құқықтарын сақтау.

Бәсеке түрлері:

Ішкі салалық - бір салалық кәсіп орындар арасындағы ең үлкен табыс үшін күрес.

Салааралық -түрлі салалық кәсіп орындар арасындағы капитал салудың ең пайдалы жағдайы үшін күресі.

Бәсеке түрлері

Бәсеке нысандары

Монополия -тауардың бағасына ықпал ететін өндірістің көп бөлігін бақылайтын бірғана сатушының билігі.

Кәміл бәсеке нарықтың классикалық үлгісі

Монополистік бәсеке - біртекті емес, бірақ ұқсас тауар ұсыныстан сатушылар саны көп нарық.

Олигополия -бірнеше (3 тен -5 ке дейін) ірі фирмалар билейтін нарық.

Жетілдірілмеген бәсеке нарықтың қазіргі үлгісі

Жасанды

Кездейсоқ

Табиғи

Бәсекенің моделі

Бағалық емес бәсеке

Тауар өткізу нүктелерін тұтынушыға жақындау, қызмет көрсету сапасын жақсарту

Өндірілетін және сатылатын тауардың, жаңа тауардың сапасын және техникалық деңгейін көтеру

Тұтынушы

ға сатудан кейін техникалық қызмет көрсетуді ұйымдастыру

Жарнама ұйымдас

тыру

Ілеспе тауарлар өндіруді және сатуды ұйымдастыру

Тұтыну тауарлары нарығындағы бәсекенің ерекшеліктері

Бәсекелестердің төрт негізгі түрі

Қандай қалауымды

қанағаттандырғым келеді ?

Қалау бәсекелестер

Мотоциклдің қандай түрін сатып алғым келеді ?

Тауарлық тектік бәсекелестер

Мотоциклдің қандай маркісін сатып аламын

-Көлік құралын сатып алу

-Европаға барып қайту

Өзімнің бүкіл мүмкіндігімді жақсарту үшін не сатып алғым келеді?

-Автомобиль

сатып алу

-Мотоцикл сатып алу

-Велосипед сатып алу

Тауарлық түрлік бәсекелестер

-Барлық жағынан ыңғайлы

-Спорттық

-Бесігі бар мотоцикл

Марка бәсекелестер

-Иж

Юпитер

-Ява

-Урал

-Хонда

Монополияның ұйымдастырылу түрлері

нарық, өндіріс және баға деңгейлерін бөлу туралы монополистік келісім

Меншікті біріктіру, өндірісті жалпы басқару және тауарды өткізу негізінде бірлесу.

Бірыңғай қаржы орталығы бар көп салалы фирмалардың бірлесуі.

Бір-бірімен қызмет бабымен емес, бас компанияның басқа компаниямен қосылуы.

Өнімді бірлесіп өткізу мақсатында бірігу.

Картель-

Синдикат-

Трест-

Концерн-

Конгломерат-

Бәсекенің мәні оның негізгі функцияларында көрініс табылады. Олар:

Өндірушінің тұтынушылар сұранысына бағытталуын қамтамасыз етуі;

Өндірістің тиімділігінің өсімін ынталандыру;

Тауар өндірушілерді дифференциялау;

Бәсекеге қабілетсіз кәсіпорындарды жою (тарату) ;

Тауарлар сапасын арттыру және бағасын төмендетуді ынталандыру.

Бәсекені бірнеше белгілері бойынша жіктеуге болады:

Жергілікті- шектеулі территорияда нарықтық қатынастардың қатысушыларының арасындағы бәсекелік күрес;

Салалық- нарық салаларының біріндегі бәсекелік күрес

Салааралық -нарықтың түрлі салалары өкілдерінің сатып алушыларды өз жақтарына тартуы үшін бәсекелесуі;

Ұлттық - белгілі - бір елдің ішіндегі отандық сатушылар мен сатып алушылырдың бәсекелесуі;

Халықаралық - әлемдік нарықта түрлі елдер мемлекеттері мен шаруашылық бірлестіктері, кәсіпорындарының бәсекелік күресі.

Бәсеке тікелей және жанама болуы мүмкін.

Тікелей бәсеке - бір өнім түрі немесе сауда маркасы ішінде болатын бәсекелік күрес.

Жанама бәсеке - бәсекелік күрес әртүрлі санаттағы өнімдер арасында орын алады, бірақ сатып алушылық тандау кезіңде баламалар ретінде әрекет етеді.

Бәсеке жүргізу әдісі бойынша бағалық және бағадан тыс болып бөлінеді.

Бағалық бәсеке - баға жөнінде және бағаны көтеру, арттыру және төмендету көмегімен жүргізілетін бәсекелік күрес.

Бағадан тыс факторларға сапа, жаңашылдық, дизайн, погрессивтілік, халықаралық стандарттарға сәйкестілік, техникалық қызмет көрсетудін жеделдігі (сервис) жатқызылады.

Бәсекелік- артықшылық -

өнімнің өзіндік құнының төмен нәтижесі,

жанашылдық енгізу,

нарық қажеттілігіне тез әсер ету (бейімделу),

персоналдың біліктілігі мен еңбек өнімділігіне деңгейінің, өндірілетін өнімдердің сапасы мен техникалық деңгейінің, басқарушылық шеберлігінің, басқарудын әртүрлі денгейлерінде стратегиялық ойлаудың жоғары болуы және өзге ұтымды жағдайларды білдіреді.

Бәсекеге қабілеттілік-

қандай да бір объектінің белгілі бір нарыққа ұсынылған ұқсас объектілермен салыстырғанда нақты қажеттілікті шынайы немесе әлеуетті (потенциалды) қанағаттандырудың дәрежесін сипаттайтын қасиеті.

Бәсекеге қабілеттілік осы нарықтағы ұқсас объектілермен салыстырғанда бәсекеге төтеп беру қабілетін айқындайды.

Баға бәсекелестігі дегеніміз не

Баға бәсекесі - бұл тауарлар мен қызметтердің бағасын төмендетуден тұратын бизнестегі бәсекенің бір түрі.

бәсекелестердің реакциясына байланысты, компания үшін оқиғалардың дамуының екі сценарийі болуы мүмкін:

орташа табыстылықтың төмендеуі немесе

кейбір тұтынушыларды тарту арқылы сатылымның артуы.

Dr. Aziza SYZDYKOVA

Фирма үшін баға бәсекелестігі екі шарт орындалған жағдайда ақталады.

Біріншіден егер тұтынушы үшін шығындар тауарлар мен қызметтердің ұқсас ұсыныстарын таңдау кезінде оның шешімін анықтайтын негізгі фактор болса.

Екіншіден, егер бәсекені бастаған фирма өнімнің немесе қызметтің бағасын бәсекелестер оң пайда ала алмайтындай және шығынмен жұмыс істей бастайтын дәрежеде төмендете алса.

Dr. Aziza SYZDYKOVA