Қалдықтарды басқару пәніне кіріспе

Презентация қосу

Қалдықтарды басқару пәніне кіріспе

1-дәріс

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Жоспары:

Қалдықтарды басқару пәні мақсат міндеттері
Қалдықтардың пайда болу тарихы
Қалдықтардың басқарудағы мәселелер

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Пәнің мақсаты: Қалдықтарды басқару пәні студенттерге қалдықтар және оны
басқару мәселесі бойынша жан-жақты білім қалыптастыру.

Пәнді оқытудың міндеттері:
Қалдықтар, олардың түрлері, ерекшеліктері мен қоршаған ортаға әсері;
Қалдықтарды басқару бойынша әлемдік озық технологиялармен танысу;
қалдықтарды басқару саласында ҚР –ның саясаты;
қалдықтарды басқару саласындағы инновациялық азқалдық және қалдықсыз
технологиялар.

«Қалдықтар» - көне ғасырдан бастап адамның қатысуын куәландыратын,
адамның қызметі нәтижесінде туындайтын материалдар немесе заттар болып
табылады.

.
“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Қалдықтарды басқару жүйесі - бұл қоқысты жинау,
тасымалдау, қайта өңдеу, қайта пайдалану немесе кәдеге
жарату, сондай-ақ осы процестерді бақылау бойынша іс-
шаралар кешені.
Бұл басқару жүйесі қалдықтардың көп бөлігін
қайта пайдалану мүмкіндігіне байланысты экономикалық
сипаттағы себептер бойынша, сондай-ақ эстетикалық
себептер бойынша қалдықтардың адам денсаулығына,
қоршаған ортаға зиянды әсерін азайтуға бағытталған.

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Қалдықтарды басқару жүйесінің тұжырымдамалары
Қалдықтарды басқару жүйесінің көптеген тұжырымдамалары бар, олар елге немесе
аймаққа байланысты ерекшеленеді. Мұнда жалпы қабылданған терминдер бар:
- Қалдықтарды басқару иерархиясы үш қағидатқа негізделеді: қалдықтарды азайту
үшін әзірленген стратегияларды жіктеуге негізделген қайта өңдеу, қайта
пайдалану және қайта өңдеу. Алайда, мұндай жіктеу принципі әлі күнге дейін осы
мәселеде негіз болып қала береді. Иерархияның мақсаты-қалдықтарды аз мөлшерде
алу кезінде тұтынылатын өнімнен максималды практикалық пайда алу.
- Өндірушінің жауапкершілік аясын кеңейту - өнімнің нарықтық бағасына оны
пайдаланудың бүкіл мерзімі ішінде қажетті шығындарды (оны кәдеге жарату
шығындарын қоса) қосу үшін әзірленген стратегия. Тұжырымдама өндірушіге
өнімнің бүкіл өмірлік циклі мен оның орау материалы үшін толық жауапкершілікті
жүктеуді білдіреді. Демек, өндіруші фирмалар, н импорттайды және/немесе сатуға
берілген тауар түрі, сондай-ақ жауапты болады, одан мерзімі өткен соң пайдалану.
- "Ластайсың — төле" қағидаты — қоршаған ортаға келтірілген зиянды өтеуді
көздейтін стратегия. Қалдықтарды басқару бойынша жүргізілетін іс-шаралар
шеңберінде өндіруші өз қалдықтарын кәдеге жарату шығыстарын төлеуге міндетті.

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Ағарту және насихаттау
Қалдықтарды басқару жүйесі аясында білім беру және насихаттау ресурстарды басқару
жүйесінің перспективасындағы маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Қоршаған
ортаның ластануының бұрын-соңды болмаған ауқымы мен таралу жылдамдығы, оның
жағдайының күрт нашарлауы және табиғи ресурстардың сарқылуы талқыланатын
тұрақты дамуға қол жеткізу туралы таллуар декларациясы. Ауаның аймақтық және
әлемдік масштабта ластануы, улы қалдықтардың жиналуы және таралуы, ормандардың
жойылуы және олардың аумағының қысқаруы, топырақ пен су ресурстарының
сарқылуы, озон тесіктері және парниктік эффект тудыратын газдардың шығуы —
мұның бәрі адамның өмір сүруіне және мыңдаған тіршілік иелеріне, планетаның
тұтастығына және оның биоәртүрлілігіне, барлық халықтардың қауіпсіздігіне және
болашақ ұрпақтардың мұрасына қауіп төндіреді. Бірнеше ірі университеттер Таллуар
декларациясын ратификациялады. Оның қамқорлығымен олар қалдықтарды басқару
жүйесі мен қоршаған ортаны қорғау іс-шараларын қамтитын бағдарламалар өткізеді.
Солардың бірі - "қалдықтарды университеттік басқару"жобасы. Осы саладағы
университеттік және кәсіптік білім беруді насихаттау түрлі халықаралық ұйымдардың
(мысалы, Waste Management Industry Training & Advisor Board (WAMITAB) және
Chartered Institution of wastes Management) қолдауымен жүргізіледі

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Ж.Б. Ламарк 1820 жылы «адамның бағыты – бұл өз
тегін жойып, жер шарын алдын-ала өзіне жарамсыз ету»
дегенді.
Қалдықтардың жиналуымен күрес ерте заманда да
болған. Мысалы, Критте б.з.д. 3000 жыл бұрын қатты
қалдықтарды шұңқырларға тастап, жермен жауып
тастаған. Римдіктерде І Юстиниан кодексінде бірінші рет
азаматтарды қалдық жиналуынан қорғайтын шаралар
жазылған. Бірақ, жалпы Римдіктер қаланың, ауылдың
сыртындағы ТҚ тастайтын жерлермен шектелген. Бұл
тәжірибе ХІХ ғасырға дейін басқа елдерде де негізгі
болып қалған.

“Экологиялық мониторингі” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Қалдық объектілерін азайту шаралары заң шығарушы және
ұйымдастырушылық деп бөлінген. Мысалы, Лондонда 1397 жылдан бастап
әрбір үй иесіне өз үйінің фасады бойынша өтетін тротуарды таза ұстау міндет
жүктелген. 1407 жылғы жарлық Лондондықтарды оларда жиналған ТҚ-ты ТҚ
жинаушы келгенге дейін сақтауды міндеттеген. Қатты қалдықтарды ішінара
пайдалану шаралары ХVІІІ ғасырдың аяғында басталды, ол кезде Эдинбург
қаласы (Шотландия) қалдықты жалпы қалдық жиналатын жерге апармастан
бұрын үйдің маңында қолмен сорттаған және бөлігін қайта пайдаланған
немесе сатқан. ХІХ ғасырдың аяғында қалалық қатты қалдықтардың құрамын
алғаш анықтады.

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Қалдықтардың жылу шығару қабілеттігінің өсуі, оны жағып
пайдалануға жол ашты. Бірінші «қалдық жағу» мекемесі Лондонның
қасындағы Паддингтон жерінде 1874 жылы құрылды. Кейін осындай
құрылығылар Гамбургте (Германия), Нью-Йоркте және Аллергенде
(АҚШ) жалғасын тапты. Олргейм қаласында (Англия) зауытқа
электростанция қоса құрылды.
Қалдықты өңдеу бойынша алғашқы қадам Нью-Йоркте 1895-1898
жылдары көшелерді тазалау бөлімінің комиссары Дж. Варингтің
бастамасымен қолға алынды. Ол ТҚ бөліктері үшін формасы мен түсі
бойынша әр-түрлі ТҚ жәшіктерін қойды. Бұл қалдықтардың көп
бөлігін пайдалануға мүмкіндік берді және арнайы қайта өңдеу
фабрикаларының салынуына жол ашты. Қатты қалдықтарды өңдеу
бойынша бірінші зауыт (терең сорттайтын) тек 1932 жылы
Голландияда ашылды. Қазір әлемде қалдықтарды қайта өңдеу, түрлі
пайдалы мақсаттарға қолдану, залалсыздандырудың тиімді әдіс-
тәсілдерімен қатар жағу зауыттарының мыңнан астам түрі белгілі.

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Америкада әр тұрғын күн сайын 1,5 кг тұрмыстық ТҚ
шығарады, бұл ел бойынша жылына 150 млн.тоннаны
құрайды.
Қазіргі уақыттың өзінде ТМД елдерінде 97%, АҚШ-та
73%, Ұлыбританияда - 90%, Германияда - 70%,
Швейцарияда - 25%, Жапонияда - 30% тұрмыстық
қалдықтар свалкаға апарылады.
Бұдан кейінгі тұрмыстық қалдықтарды
залалсыздандыруда ең көп қолданатын тиімді әдіс-
жағу. Европа елдерінде тұрмыстық қалдықтардың 20-
25%, Жапонияда 65%, АҚШ-та 15% жағылып
жойылады.

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Қалдықтарды өңдеу тәсілін таңдауына әсер ететін
фазалық жағдайы бойынша тұрмыстық қалдықтар қатты,
сұйық, газ түрінде және энергетикалық деп жіктеледі.
Санитарлық-гигиеналық белгілері бойынша
қалдықтар инертті, уыттығы төмен суда еритін,
уыттығы төмен ұшатын, уыттығы бар суда еритін,
уыттығы бар ұшатын, мұнайы (май) бар, органикалық
түрде тез бөлінетін, шаруашылық-тұрмыстық қалдық
деп бөлінеді.

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Тұрмыстық қалдықтардағы микробтар, вирустар, споралар т.б.
жұқпалы ауру қоздыратын және тарататын организмдер топырақты
ластап, топырақ экожүйесінің бұзылуына себепші болады.
Қаладағы тұрмыстық қалдықтардың бөліну мөлшері, олардың
түр құрамының еселеп өсуі оларды жинау, тасу, залалсыздандыру,
сақтау әлемде үлкен проблемаға айналды. Бүгінгі таңда бір адамға
шаққанда тәулігіне орташа есеппен АҚШ-та 1,91кг тұрмыстық
қалдық бөлінеді.
Соңғы жылдардағы пайдаланылатын өнім шикізаттың жалпы
көлемінің 1,2% құрайды, ал қалған барлығы қалдық болып қалады. 1
млн. халқы бар қала тәулігіне 625 мың тонна су, 2 мың тонна тамақ,
9,5 мың тонна отын, 950 тонна газ түріндегі, 570 мың тонна сұйық,
2,5 мың тонна қатты қалдық шығарады.

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Қаланың ірі агломераттарында ҚТҚ-дың жинақталу мөлшері
соншалықты үлкен, тіпті, оларды тұрғын аумақтардан тасымалдау,
залалсыздандыру күрделі мәселе болып барады. АҚШ-та, мысалы, күн сайын
63 мың ТҚ шығарушы машина қажет. Нью-Йорк көшелерінен жыл бойы 8
млн. тонна тұрмыстық қалдықтар жиналады.

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы
Бақылау сұрақтары:
Қалдықтарды басқару түсінігі
Қалдықтарды басқарудың тарихы
Қалдықтарды басқарудың озық жүйесі
Қалдықтарды басқарудағы экологиялық сауаттылық

“Қалдықтарды басқару ” пәні

Қоршаған ортаны қорғауды басқару және инжиниринг кафедрасы

Ұқсас жұмыстар

Атом станцияларының зиянды әсерлері

Медициналық қалдықтардың жинау тәртібін

Ғаламдық проблема

Жасыл экономиканың ғаламдық тенденциялары

Жасыл экономика және Тұрақты даму

Гаж және оның картографиядағы маңызы

Ұлттық клиникалық басқарушылық,құрылу қағидалары

Мұнай – химиялық қалдықтарын қайта өңдеу туралы

Полимерлер өндірісі

Әкімшілік құқыққа сипаттама

Пәндер