Орташа гүлдеу немесе жеміс беру

Презентация қосу

Тақырыбы: Өнімді есептеу және болжау

Орындаған:
Қабылдаған:
Қарастырылатын сұрақтар:
1. Орман тұқымдарының дамуы мен классификациялануы
2. Ормандық тұқым тану ғылым ретінде.Ормандық ағаш
өсімдіктерінің тұқым беру, дән беру биологиясы
3. Өнімділікті есептеу және болжамдау
ТҰҚЫМ
Тұқым (лат. semen) - өсімдіктердің көбеюіне және таралуына арналған
мүше. Орман тұқым ісі орман екпелері жұмыстарының негізі болып
саналады және көптеген сұрақтарды қамтамасыз етеді:
орманды тұқымдандыруды аудандастыру; өте жақсы ағаш формаларын
сұрыптау;
аналық-тұқымдық екпелерді қалыптастырып, құрып және оларды күту;
фенологиялық байқаулар және болатын тұқым өнімдерін болжамдау;
орман тұқымдарын дайындау және оны өңдеу технологиясын;
тұқымдарды құжаттандыру, сақтау және тасымалдау; егістік сапаларын
тексеру;
бүрілер, жеміс және дәндердің аурулары және зиянкестерімен күресу және
болдырмау шаралары.
ОРМАН ТҰҚЫМДАРЫНЫҢ ДАМУЫ МЕН КЛАССИФИКАЦИЯЛАНУЫ

Ағаштар мен бұталардың тұқыммен көбеюі - ол түрді сақтау және әрі қарай
дамытудағы күресте жиналған қасиет. Кейбір ағаш және бұта түрлерінің тұқымдары
азық ретінде қолданылады (грек жаңғағы, самырсын, орман жаңғағы), өйткені дәмдік
құндылығымен, жоғары пайызда майлар, ақ уыз, витаминдер болуымен бағаланады.
Емен, талшын, т.б. дәндері мал азығы ретінде жиналады.
Фармацевтика өндірісінде дәрі-дәрмек алуға кейбір түрлердің тұқымы
қолданылады (долана, итмұрын, шырғанақ). Ағаштар мен бұталардың дәндері әртүрлі
дамиды. Қылқан жапырақтылар бүрі де дамығандықтан және сыртқы қабығы
болмағандықтан жалаңаш тұқымды өсімдіктер деп аталады. Ағаштар мен бұталар,
дәндері жемістің ішінде дамығандықтан, жабық тұқымдылар деп аталады.
Жеміс - дәндердің ұясы, ұрықтанғаннан кейін түйіннен пайда болатын. Жеміс
ұрықтанбай пайда болуы мүмкін, ол құбылыс апомикс деп аталады. Ол жағдайларда
дәндер ұрықсыз болады. Жемістер шын (нағыз), өтірік жеміс шоғыры болып бөлінеді.
Егер жеміс, ұрыққабы ұрық жапырақшасынан қалыптасса, шын деп аталады. Егер
жеміс қалыптасуға ұрық жапырақшасымен тағы гүл тұғыры, гүл серігі қатысса онда
өтірік деп аталады. Гүл шоғырынан қалыптасқан жеміс, жеміс шоғыры деп аталады.
Жеміс ұрыққап қалыптасуы негізінде құрғақ және шырынды болып бөлінеді. Құрғақ
жемістер ашылмаған ұрыққаппен (көп дәнді) немесе ашылған ұрыққаппен болады.
Дән - ұрықтанып өзгерген
Дән - ұрықтанып өзгерген
ұрық. Қалыптасқан дәнде үш
ұрық. Қалыптасқан дәнде үш
негізгі бөліктер болады:
негізгі бөліктер болады:

эндосперм ұрықтың
Эндосперм ұрықтың
тұқым қабығы қоректік ұлпасы
Тұқым қабығы - Ұрық - ұрықтанып қоректік ұлпасы - ол
ұрықтанып өзгерген өзгерген жыныс өзгерген ұрықтан кейінгі
тұқым сырты жасушасы екінші немесе ортаншы
ұрықтың ядросы
ӨНІМДІЛІКТІ ЕСЕПТЕУ ЖӘНЕ
БОЛЖАМДАУ
Бүрлердің, жемістердің және дәндердің болатын өнімінің көлемін анықтау
үшін және оларды дайындау, өңдеу, сақтау жұмыстарын уақытында ұйымдастыру
үшін арнайы көлемдер (0,25-0,50га) қалдырады, олар арнайы және уақытша тұқым
участоктерінде орналасады.Тұқымдық көлемдер ұқсас жағдайлары бар жерлерде
орналастырылады, ол жеміс беретін отырғыларға ыңғайлы болу керек.
Өнімді болжамдағанда қысқа және ұзақ мезгілдік болжамдау қолданылады.
Қысқа мезгілдік болжамдаумен өнімділікті тез уақытта көзбен бағалап жеміс беру
мен өнімділікті келісімді балдармен бағалайды. Ұзақ мерзімдік болжамдауда
күрделі іс-шаралар (тұқым есептеу, бұталардан жемістер мен дәндер жинау, жалпы
әдіс т.б.) қолданылады және өніміділік сандар қатынасымен есептеледі.
гүлдеу (тозаңдар
ұшады және т.б.)

Қысқа мезгілдік болжамдау негізінде
фенологиялық бақылаулар
қолданылады, сондықтан келесі
жеміс беру кезеңдерін ескереді

түйін байлану-жеміс
қалыптасу, қылқан
жапырақтыларда бүрі өсе
бастайды, қарағайда бұл жеміс пісу
кезең гүлдегеннен кейін
келесі жылы болады
Фенологиялық байқауларда фенологиялық өлшеуіштер байқалған, оларды бағдар,
белгі ретінде қолдануға болады; қарағайдың гүлдеуі шетен, серікгүлмен бір уақытта,
шырша мойылмен, емен серігүлмен. Көзбен бағалаудыарнайы жерде жүргізеді.
Ормандық тұқым плантацияларында көзбен бағалауғаА.А. Корчагин (1-кесте) шкаласын
қолданады, ал басқа тұқым объектілеріндеВ.Г. Каппер шкаласын қолданады (2-кесте).
Кесте 1- А.А. Корчагин бойынша көзбен бағалау шкаласы
Балдар Белгілер
0 Жоқ Жемістер жоқ

1 Өте аз Біреу-екеу

2 Аз Жемістер саны аздап

3 Орташа Жемістер саны орташа

4 Көп Бүрілер көп

5 Өте көп Бүрілер өте көп

А.А. Корчагин бойынша жеміс беруді бағалау тұрақты 0,25 га көлемде 15-20
модельдік ағаштарда жүргізіледі. 15-20 ағаштар бойынша көзбен бағалаудан кейін
шкаламен жеміс берудің орташа балын шығарады, ол барлық көлемнің орта
арифметикалық көрсеткіші болады.
Кесте 2-В.Г. Каппер бойынша көзбен бағалау шкаласы
Балдар Ағаштар
0 Гүлдеу және өнім жоқ

1 Өнім өте нашар

2 Гүлдеу әлжуаз немесе өнім әлжуаз

3 Гүлдеуі орташа немесе өнімі орташа

4 Гүлдеуі жақсы немесе өнімі жақсы

5 Гүлдеуі өте жақсы немесе өнімі өте жақсы

Балдар Бұталарда
1 Нашар гүлдеу немесе жеміс беру

2 Орташа гүлдеу немесе жеміс беру

3 Жақсы гүлдеу немесе жеміс беру
В.Г. Каппер бойынша жеміс беруді бағалау уақытша 0,1-0,5 га көлемде жүргізіледі
(көлемде 100 ағаштан көп болмайды). Бұл шкалалармен көзбен бағалау, дәндер өнімін
сандық ретінде есептеп болжуға мүмкіндік бермейді, сондықтан ұзақ мезгілдік
болжауда қолданылатын басқа әдістер қолданылады:

• Кесуге арналған, жас отырғылар, орта жастағы және пісіп келе жатқан табиғи
және қолдан жасалған отырғылардағы тұқымдық ағаштардың жеміс беруін
есептеу үшін модельдік ағаштар әдісін қолданады.
• Есептеу алқабында, 0,10-0,25 га көлемше бөледі, ол жерде барлық жеміс
беретін ағаштарды санайды. Көлденеңі орташа, жеміс беруі орташа 5 модельдік
ағаштарды таңдап алады. Әр ағаштағы бүрілерді санайды, ол көрсеткішті
модельдік жеміс беретін ағаштар санына көбейтіп 1 га жерден қанша өнім алуға
ағаштар әдісі болатынын, сонымен қатар барлық жерден алынатын өнімді есептеуге болады.

• Энтомологиялық әдіс (Г.В. Стадницкий бойынша) (кәдімгі шырша)
• Бұл әдіспен бүрілердің өнімін, оларды дайындардан 8-12 ай бұрын анықтайды.
Зерттеу участогінде 2-3 ағаштардан 300 бүрі жинайды, жылы жерде полиэтилен
пакеттеріне салып қояды. 25-30 күннен кейін шырша жапырақ ширатқыш
көбелектер санын есептейді, сосын бүріні жарып жұлдызқұрттар мен
энтомологиялық, қуыршақтарды есептейді.
метеорологиялық
• 10-20 жақсы дамыған ағаштардың, бөрікбасының әр жерінен,
бірнеше бұтақтарын кеседі және олардағы жемістер мен бүрілерді
есептейді. 1 метр бұтаққа келетін гүлдер, бүрілер немесе жемістер
саны гүлдеу және өнімділік көрсеткіші болып есептеледі.
• Ең дәл, бірақта өте еңбек сүйгіш, дәндер өнімін есептейтін жалпы
есептеу бұтақтары есептеу тәсілі. Арнайы көлемде барлық бүрілермен жемістер
тәсілі жиналады. Олардан дәндер алынып массасы анықталған соң, өнімді 1
га есептейді.

жалпы есептеу
тәсіл
Орманды көбейту және қалпына келтіру, дәндерді дайындаудан
басталады, бірақта олардың сапасын тексеру керек. Дәндер сапасын,
бүрілер мен жемістерді өңдегенде, сақтағанда және егуге дайындағанда
да, бақылайды.
Сондықтан дәндердің егістік сапаларын анықтау әдістерін орман
тұқым станцияларының қызметкерлері білумен қатар,
орманшылықтардың инженерлік-техникалық мамандарыда білу керек.
Селекциялық-генетикалық негізінде құрастырылған ұзақ мезгілдік орман
тұқым базасын құрумен Қазақстандағы орман шаруашылықтарының
жоғары сапалы дәндерге сұранысын қамтамасыз етуге болады.
1991-1992 ж.ж. орман тұқым ісінің деңгейін кеңінен көтеру негізінде,
негізгі орман қалыптастыратын түрлердің генетикалық қорын табу, сақтау
және көбейту, орман шаруашылықтарын селекциялық тұқымдық және
екпелік материалмен қамтамасыз ету үшін, құрастырылатын екпелердің
түрлік құрамын жақсарту ретінде Республикалық және Алматы ормандық
селекциялық-тұқымдық орталықтар құралды.
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Орман тұқым ісі

Жеміс беру мерзімдері мен кезеңділігі

Экологиялық факторлар

Дәнді дақылдардың зиянкестері мен аурулары

Лалагүл тұқымдасы. Лалагүл (Lіlіum)

Қауынның егістіктегі алатын орны

Қарбыздың өсіп-дамуы және қарбыз сорттарының сипаттамасы

Жеміс ағаштарының карантинді зиянкестері мен аурулары

Қазақстанның Қызыл кітапқа енген өсімдіктер

Дәрілік гүлді өсімдіктер

Пәндер