ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ СҮРЕКТІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ

СҮРЕКТІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ

Орындаған: Қабылдаған:Адилбаева Тобы:

Сүрек (гр. хyıон - иıабылған ағаш) - талшықты өсıмдıктердıң су өткıзгıш талшығы. Флоэмамен бıрге өсıмдıктıң сабақтарын және тамырларын енгıзе отыра, барлық ағзаларынан үздıксıз өткıзгıш

жүйенı қалыптастырады. [1] Қалыптасу уакытына және байланысты сүректер бастапқы, (туынды прокамбия)

жерıне және

қайталанбалы, (туынды камбий) болып бөлıнедı. Бастапқы сүрек қайталанбалы сүрекке ұқсас талшықтар құрамынан тұрады: трахеалды элементтер, (трахеидтер және талшық мүшелерı), талшық және паренхимды талшықтар. Алайда бастапқы сүректıң сәулелерı жоқ және осынысымен оның ұйымдастырылуы екıншı сүректıң ұйымдастырылуынан ерекшеленıледı.

Сүректıң Микроскопиялық құрылысы

Әрбір жасуша сыртқы және ішкі бөлімнен тұрады. Олар өзара порамен (саңылаумен)

байланысқан. жиектелген және

Поралар жартылай

қарапайым жиектелген

мембранамен

болып бөлінеді. Қарапайым пора цилиндр

қапталған

тәріздес жұқа

қылқан жапырақты ағаш

мембранасында

қалың қабат-торус болады.

Сүректің негізгі анатомиялық элементтері:

сүрек паренхимасы

түтікшелер (жалпақ жапырақтылар)

шайыр жолдары (қылқандылар)

либриформ - сүрек талшығы

трахейдтер - әртүрлі көп бұрыш

өзек сәулелері.

Сүрек паренхимасы - призма пішіндес, қоректік заттарды (крахмал, қант, көміртегі, белок және т. б. ) жинау, сақтау сонымен қатар қорғаныш заттарды өңдеу қызметін атқарады. Паренхима жасушалары ұзына бойына бірігіп, талшық түзеді. Көлденең кескінде дөңгелек немесе сопақша. Ол бөлімдерге бөлінген. Олар сұйықтыққа толы, өзара қарапайым поралармен байланысқан. Сүрек паренхимасы

паренхима

бірнеше топтарға бөлінеді:

1) шашыраңқы немесе диффузиялы (қайың, самчит)

2) шекаралық немесе терминалды паренхима

(көктерек, үйеңкі, терек)

3) тангенциялды немесе нетатрахейалды

паренхима

(жөке, емен, қайың) 4) түтікше немесе базицентрлік паренхима

маңындағы (шаған)

қанатша тәріздес паренхима (амур бархыты)

түіскен қанатша тәрізді паренхима (манжур шағаны) .

Түтікшелер.

Пішіні

цилиндр

кескіндегі

шеңбер

көлденең сопақша.

Қоректік

заттарды

тәріздес немесе немесе

суды өткізу қызметін атқарады. Қылқан

жапырақты паренхима

ағаштар жасушалары

жолдары бойында және

сүрегінде шайыр трахейдтер

арасында орналасқан. Тисс және басқа

да қылқан жапырақты ағаштарда

болмайды. Жалпақ жапырақтағы паренхима жасушалары анатомиялық

элементтер арасында орналасқан және

ағаш түрін анықтағанда қолданылатын негізгі диагностикалық белгі болып табылады.

Шелқабық құралсыз

Сүректıң макроскопы

және ағаш

ядро. бөлігінде

Ешқандай осы екі

байқауға болады. Кейбір

бөлікті ағаштар

біркелкі орналасса,

басқаларында ядро ағаштардың ортасында қошқыл түсті болып анық көрінеді. Осы қошқыл түсті бөлікті ядро деп атайды. Ал сырттан орап

тұратын ақшыл түсті бөлігін

шелқабық деп атайды. Кейбір ағаш түрлерінде орталық бөлігі ядросы

шелқабықтан түсі бойынша ажырамаса, бірақ ылғал

бойынша аз болса, оны шелқабық деп атайды

мөлшері піскен немесе

көбінесе піскен сүрек деп те атайды.

жапырақтылар: қарағай, балқарағай,

Ядро жақсы көрıнетıн ағаш түрлерı: Қылқан

кедрлı

самырсын, арша, тисс. Жалпақ жапырақтылар: емен, шаған, шегıршıн, қарағаш, грек жаңғағы, тал, терек, шетен.

Шелқабықтылар: қайың, қандыағаш, жөке, қыз

Жылдық Планетамыздың

қабаттар. қоңыржай

белдеулерінде өсетін ағаш бұта түрлерінде, ағаш діңінде жылдық қабаттар пайда болған. Оны біз

сақина Сондықтан

түрінде көреміз. жылдық сақина деп

атайды. Ол екі бөліктен тұрады. Ақшыл түстісін сыртқы, ал қошқыл түсін ішкі деп атайды. Ақшыл түсті ерте көктемнен жаздың ортасына дейін пайда болады. Бұл кезде ағаштар қысқы оянудан кейін қарқынды түрде өсе бастайды.

Шайыр жолдары. Ең ıрı шайыр жолдары кедрдıң орташа диаметрı - 0, 14мм, қарағай - 0, 1мм, шырша - 0, 09мм, балқарағай - 0, 08мм. Шайыр жолдарының көп мөлшерı қарағайда, кедрде кездеседı. Ең азы балқарағайда және шыршада кездеседı.