Зат алмасу: жасушалық механизмдер, ассимиляция мен диссимиляция, негізгі алмасудың факторлары

Зат алмасу

Зат алмасу (метаболизм) -деп тірі ағзада өтетін барлық химиялық реакциялардың жиынын айтамыз.

Зат алмасу нәтижесінде ағзаға қажет заттар түзіледі және энергия бөлінеді. Ағза мен сыртқы орта арасында әрқашан зат және энергия алмасуы үздіксіз жүріп отырады.

Күрделі қоректік заттар ас қорыту мүшелерінде қорытылып құрылысы жай заттарға айналған соң ащы ішектен қанға және лимфаға өтеді. Қан және лимфа ағыны арқылы ұлпаларға жеткізіледі. Әр мүшенің жасушалары өзіне тән және өсіп-өнуіне қажетті қарапайым заттарды түзеді.

Жасуша ішіндегі зат алмасу

Біртұтас ағзаның бүкіл қызметі оның ұлпаларын түзетін жасушаларда өтетін ішкі процестерге байланысты;

Біздің денеміздің әрбір тірі жасушасы ол қандай ұлпаға жататынына қарай белгілі бір қызмет атқарады;

Қоректік заттарды үнемі сіңіріп отырғанда ғана өзінің қызметін атқара алады;

Осымен бір мезгілде жасушаның құрамына кіретін органикалық қосылыстар үнемі тотығу процестеріне ұшырайды;

Нәтижесінде:

Энергия боөлінеді ;

Жасушалардың арнаулы қызметіне(мысалы, бұлшық ет жасушаларының жиырылуына, нейрондардың жүйке импульстарін өткізу қызметіне және т. с. с. ) пайдаланылады;

Тотығу процестерінің нәтижесінде жасушалардың тіршілік әрекет өнімдері түзіліп шығарылады.

Ағза мен қоршаған орта арасындағы зат алмасу

Ассимиляция мен Диссимиляция

Зат алмасу өзара тығыз байланысқан екі қарама-қарсы құбылыстан тұрады:

Әрбір адам үшін негізгі алмасу салыстырмалы түрде алғанда болып табылады және ол тікелей:

ЖАСҚА

ЖЫНЫСҚА

ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ КҮЙІНЕ

ІШКІ СЕКРЕЦИЯ БЕЗДЕРІНІҢ ҚЫЗМЕТІНЕ

КЛИМАТ ЖАҒДАЙЫНА

байланысты.

Дененің 1кг салмағына есептегенде балалардағы негізгі алмасу шамасы ересектердегіге қарағанда артық болады. Негізгі алмасу 4-5 жастағы балаларда ең жоғары деңгейіне жетеді. Жыныстың жетілу кезеңінде ол біраз артады да, одан соң біртіндеп кемиді. Адам денесінің 1 кг салмағына шамамен сағатына 4, 2 кДж-ге тең болатын негізгі алмасу жүреді.