Майлардың құрылысы

Презентация қосу

Майлар
Майлар

Майлар табиғатта көп тараған, олар
көмірсулар және ақуызбен бірге барлық
өсімдіктер мен жануарлардың ағзасында болады
және біздің тағамның негізгі бөліктерінің бірі.
Тағамды майсыз әрине біз елестетеалмаймыз.
Майлар ағзада тотыққанда бөлініп шығатын
жылуды ешқандай зат алмастыра алмайды
деген ірі химик-органиктердің бірі
Марселен Пьер Эжен Бертло.
Химик: Майлардың құрылысы
Майлардың құрылысын француз химиктері
Шеврель мен Бертло еңбектерінің
нәтижесінде анықталды.
Шеврель майларды сумен араластырып
(сілті қосып) қыздырғанда, майдың суды
қосып алып, глицеринге және карбон
қышқылдарына ыдырайтыны анықталды.
Бертло (1854ж) оған кері реакция жасады.
Ол глицеринмен қышқылдардың қоспасын
қыздырып, майларға ұқсас заттар алады.
Демек, қорытынды: Майлар –үшатомды
спирт глицерин мен карбон
қышқылдарының күрделі эфирлері.
Майлардың түрлері

Қатты майлар Сұйық майлар

Жануарлар майы қатты
майларға жатады, Өсімдік майы сұйық
жан-жануар текті майдың сұйығы: майларға жатады,
балық майы. өсімдік майдың қаттысы:
кокос майы.
Майдың физикалық
қасиеттері
Ақ сары,қара
қоңыр
түсті

Өзіне тән иісі Қатты Сұйық
бар

Жылтыры
бар

Қаныққан Қанықпаған Судан жеңіл
Қышқыл май Қышқыл май Тығыздығы
T-жоғары Т-төмен 0,9-0,95 г/см3
Майдың шығу тарихы
• ХІХ ғасырдың бас кезінде-ақ Шеврель майларды
сумен араластырып (сілті қосып) қыздырғанда,
майдың суды қосып алып глицеринге және карбон
қышқылдарына: пальмитин С17Н35-СООН,стеарин
С17Н33-СООН, линольС17Н31-СООН,сары май
С3Н7-СООН, капрон қышқылы С5Н11-СООН және
т.б. қышқылдарға ыдырайтынын анықтады.
• 1854 жылы Бертло оған кері реакция жасап,
глицерин мен қышқылдардың қоспасын қыздырып
майларды дүнйеге жаңалық қылып шығарды.
Майлардың түрлері
Қаныққан қышқылдардан түзілген
майлар қатты келеді: сары май, қой
майы, сиыр, шошқа майы.
Қанықпаған қышқылдар сұйық майлар:
зығыр, күнбағыс, рапс,мақсары,
перилла, майкене, жер жаңғағы,күнжіт,
арыш, қышабас жатады.
Майдың құрамындағы табиғи
минералдар
• Майлар Пальмитин Стеарин Олеин Линоль Лин/н
• Сары май 25 11 34 5 5
• Күнбағыс майы 11 4 38 46 -
• Зайтүн майы 10 2 82 4 -
• Зығыр майы 5 3 5 62 25
• Қой майы 38 30 35 3 9
• Сиыр майы 31 26 40 2 2
• Шошқа майы 27 14 45 5 5
• Адам ағ. май 25 8 46 10 -
Майдың биологиялық
маңызы
Майлар тағамның маңызды құрам бөлігі.
Майлар ағзада тотыққанда жылу бөлініп шығады.
Май суда ерімейтіндіктен, олар асқорыту
мүшелерінен ағзаға тікелей сіңе алмайды. Ұйқы безі
және ішек сөліндегі ферменттердің әсерімен әуелі аш
ішектерде глицеринге және карбоне қышқылдарына
ыдырайды,осылай синтезделген май лимфа жүйесі
арқылы қанға ,одан ұлпаларға, жасушаларға барып
қайтадан қатты май орынына келеді.
Осы реакциялар ағзаның тіршілік әрекетіне қажетті
энергия береді.
Майлар мына жануарлар,өсімдіктер,
тағамдар құрамында:
Медицинада май туралы
не айтылған
Адам тәулігіне 50-70 гр май қажет.Үнемі майсыз тағаммен
қоректену жүйке жүйесі қызметінің бұзылуына,
иммунитеттің төмендеуіне әкеліп cоғады.
Адам ағзасы қанықпаған қышқылдарды өздігінен синтездей
алмайтындығынан, оларды даяр күйінде тағаммен
қабылдайды.
Мысалы, сұйық майдың құрамында Е дәрумені қан
тамырларында холестериннің жиналуына кедергі келтіріп,
атеросклерозды болдырмайтын зат ß-ситостерин болады.
Сары майда көздің көруі мен адамның бойы мен шашының
өсуін қолдайтын зат ß-каротин болады.
Тазартылмаған (рафинадталмаған) майда ағзаға аса
қажетті фосфолипидтер болады.
Әдебиет пәні бойынша:
Бұл жерде біз данышпан Абайдан бір
үзік жұмбақ келтірелік:
Қара жер адамзатқа болған мекен,
Қазына іші толған әр түрлі кен.
Ішінде жүз мың түрлі асылы бар,
Солардың ең артығы немене екен?
Шешуі: Қазбалы байлықтар
Май жөнінде мақал-мәтелдер:

• «Бір құмалақ бір қарын майды
шірітеді»
Май қосылыстарын
өндіру
• Майларды техникада гидролиздеу арқылы сабын алынады.
• Май мен суды автоклавта қыздыру арқылы глицерин және
қышқыл алынады.
• Сабын жасау үшін қышқылға сода ерітіндісін қосып,натрий
хлор ерітіндісі арқылы түзілген массадан кір сабын алынады.
• Иіс сабын жасау үшін кір сабынды кептіріп, бояғыш және хош
иісті заттармен пластикалық өңдеуден өткізіп,қалыптап
керекті пішінге келтіреді.
• Өндіріске қатты майлар керек, қатты майлар бағалы азық-
түлік, сондықтан да арзан сұйық майды қатты майға
айналдырады.
• Қанықпаған қышқылдарды қаныққан қышқылдарға айналдыру
арқылы кір сабын, иіс сабын, синтетикалық жуғыш заттар
алынады.
• Синтетикалық жолмен алынған сабындар кермек суда кір
ашпайды.
Сабындар
Синтетикалық
Жанармай
Жуғыш
қосылыстары
заттар

Қоректік зат
Майлы дәрі
тағамдар Май Дәрмектер
қосылыстары

майлы
Косметикалық
бояулар
жақпа майлар
сырмай
Түрмыста
Қолданылатын
заттар
Майдың химиялық қасиеттері
Майлардың химиялық қасиеттері олардың күрделі эфирлер класына
жататындығымен анықталады.
Сондықтан оларға тән қайтымды реакция –гидролиз.

СН2-О-С-R НО-Н СН2-ОН

СН2-О-С- R+НО-Н
CÍ
R == СН-ОН+3R-С-СООН

СН2-О-С- R НО-Н СН2-ОН
“Ой толғау”
Сіз білесіз бе ?
• Майлар ағзада тотыққанда бөлініп шығатын жылу, сондай ақ
мөлшердегі ақуызбен көмірсулар тотыққанда бөлініп шығатын жылудан
екі есе көп.
• -Майларды техникада гидролиздеу арқылы, қышқылға сода ерітіндісін
қосып қыздырып, сабын алады.
• - Қысқы ұйқыдағы аю денесіне жаз бойы жинаған майымен қыс бойы
қоректенеді.
• Май ағзада күнделікті өміріне қажетті қоректік заттарды зат алмасу
арқылы ақуыз бен көмірсутектер бөліп отырады

• -
Толғаныс.
1.Сәйкестендіру кестесі.
N формулалар аттары
1. C3Н7-СОOН а) капрон қышқылы
2. С5Н11-СOОН ә) май қышқылы

3. С17Н33-СООН б) линоль
4. С17Н31-СООН в) олеин
Толықтыру тестісі.
1. Майлар-үшатомды спирт глицерин мен -------
күрделі эфирлері.
2. Бертло глицерин мен қышқылдардың
қоспасын-------майлар алды.
3. Майлардың химиялық қасиеттері суды қосып алу
процесіне жатады, сондықтан оларға тән
реакция-------.
4. Майларды техникада гидрлеу арқылы------алады.
5. Керекті сөздер: қыздырып,карбон
қышқылдары,сабын,гидролиз.
Деңгейлік тапсырмалар
» І. «Қанағат»
» Майлардың қанша түрі бар.
» Қатты және сұйық майлар қайдан алынады.
» Майлардың құрылысын қандай ғалымдар анықтады.
» Пальмитиннің формуласы қандай.
» .

» ІІ. «Талап»
» 1. Майлардың құрылысы қандай.
» Майлардың химиялық қасиеттері қандай.
» 2. Стеариннің массалық қатынасын есептеңдер.
» Реакцияларды аяқта, теңестір.
» Al (OH)3 → Al2O3+?
» Mg+HCl →Mg Cl2+?
» ІІІ. “Терең ой”
» Линоль қышқылының салыстырмалы молекулалық массасын
есептеңдер?
» 2. Метанның салыстырмалы молекулалық массасын есепте 1.
» 10гр сары майды 40гр. суда еріткендегі сары майдың үлесін
есептеңдер?.

Ұқсас жұмыстар

Май қышқылдарының алмасуы

Трансгенді майлар

Тироксин гормоны және қалқанша безі қызметінің бұзылуы

Холестерин синтезі

Майлардың құрамы мен құрылысы

Липидтер алмасуы

Сабынданатын және сабынданбайтын липидтер

Майлардың қорытылуы мен сіңу процесінің бұзылуы

Қалқанша бездің құрылысы

Липидтердің құрылысы

Пәндер