ДӘРІЛІК ЗАТТАРДЫҢ ӘСЕР

ДӘРІЛІК ЗАТТАРДЫҢ ӘСЕР ЕТУ МЕХАНИЗМІ

Мал шаруашылығында дәрілік заттардан толық нәтиже алу үшін, олардың фармакодинамикасын ғана емес, осы өзгерістердің себептерінде толық білген жөн. Дәрілік заттардың әсер ету механизмі дегеніміз- белгілі бір бағдарлы өзгерістерге жеткізетін құбылыстардың қосылуы, күшеюі мен әлсіреуі. Ал ондай заттар организмде өте көп: иондар, рецепторлар, реактивті құрылымдар және т. б. Бұлардың бәрін 3 топқа біріктіруге болады:

Дәрілік заттардың алғашқы реакциясы;

Алғашқы реакцияның әсерінен болған биохимиялық өзгерістер;

Биохимиялық өзгерістердің әсерінен болған физиологиялық өзгерістер;

Пример текста

Организмдегі өзгерістерді зерттеу көрсеткендей дәрілік заттар әсерінің ең негізгі себебі- олардың мембранасындағы кейбір биохимиялық құрылымдармен немесе торша цитоплазмасымен алғашқы физико-химиялық әсерлесу болып табылады. Осы алғашқы реакциялар дәрілік заттардың әсер ету механизмін көрсетеді.

Кез келген дәрілік заттардың әсерінен әртүрлі физиологиялық жүйелердің қызметі мен биохимиялық процестерде көптеген өзгерістер болады. Осы өзгерістердің әрқайсысына тән алғашқы шарттары мен себептері болады да оны фармакологияда әсер ету механизмі дейді. Әсер ету механизімі дегеніміз негізінен алғанда эксперименттер арқылы дәлелденген әсер ету тұжырымы.

Кез келген дәрілік заттардың әсерінен әртүрлі физиологиялық жүйлердің қызметі мен биохимиялық процестерде көптеген өзгерістер болады. Осы өзгерістердің әрқайсысына тән алғашқы шарттары мен себептері болады да, оны фармакологияда әсер ету механизмі днйді Әсер ету механизімі дегеніміз негізінен алғанда эксперименттер арқылы дәлелденген әсер ету тұжырымы.

Дәрілік заттардың кез- келген әсері олардың торшалардағы белгілі бір құрылымдарымен немесе организмнің физиологиялық жүйелерімен өзара әсерлесуінен басталады. Мұның нәтижесінде торша құрылымдарымен дәрілік заттардың арасындағы өзара ара қатынасы құрамы немесе қасиеті өзгереді де, соның салдарынан осы құрылымдардың әртүрлі мүшелер мен жүйелер арасында әлсіреуі де өзгеріске ұшырайды. Дәрілік заттардың әртүрлі бағыттардағы әсер ету механизмін білудің бағалы препараттарды анықтауда маңызы зор.

Дәрілік заттардың әсер ету түрлері

Пример текста

Дәрілік заттардың фармакодинамикасы зерттеліп қарағанда, олардың төмендегідей негізгі әсер ету механизімі міндетті түрде ескеріледі:

Бағыты

Қызметін өзгертуі

Қоздыру

Әлсірету

Сезімдіктің өзгеруі

Заттардың әсер ету принциптері

Әсер ету күші мен мерзімі

Фармакологиялық әсердің орны

Дәрілік заттардың тура және жанама әсері

Организмдегі дәрілік заттардың әсерін тура және жанама деп бөледі. Тура әсер дегеніміз дәрілік заттар тікелей әсер етіп алғашқы реакцияға түсетін ұлпалардағы болатын өзгерістер, ал жанама әсер деп дәрілік заттар тікелей әсер етпейтін мүшелерде болатын өзгерістерді айтады. Көп жағдайларда тура әсерді бірінші, ал жанама әсерді екінші әсер дейді. Алғашқы реакциялар болмаған мүшелер мен ұлпалардағы функциональдық өзгерістер нейрогуморальды байланыстар арқылы әсердің нәтижелігінде өзгеріп отырады.

Дәрілік заттардың негізгі және қосалқы әсері

Кез келген дәрінің әсерінен организмде көптеген өзгерістер болады. Осы өзгерістер белгілі бір дәрілік заттарды жиі қолданғанда айқынырақ байқалады. Мұндай әсерді негізгі әсер дейді. Ал дәрілік заттарды қолданғанда байқалған өзгерістер айқын білінбесе, ондай әсер қосалқы әсер деп атайды. Қосалқы әсердің де пайдалы жақтары бар, оны дәрілік заттарды қоданарда ескерген жөн. Жағдайдың әртүрлілігіне байланысты негізгі және қосалқы әсердің нәтижелігінде өзгеріп отырады.

Дәрілік заттардың арналы және жалпы әсері

Организмдегі дәрілік заттардың әсерінен болатын өзгерістердің түрі көп болғандықтан, оларды арнаулы және жалпы деп бөлуге тура келеді. Арнаулы әсер дегеніміз дәрілік заттардың белгілі мүшеге, ұлпаға немесе биохимиялық құбылыстарға ғана әсері.