ДӘРІЛІК ЗАТТАРДЫҢ ФАРМАКОДИНАМИКАСЫ

Дәрілік заттардың фармакодинамикасы

Фармакоденамика

Фармакоденамика - дегеніміз дәрілік заттардың әсерінен болатын организмдегі өзгерістер жүйесі. Әрбір өзгерістер динамика бойынша- пайда болғаннан бастап жойылып кеткенге дейін дамиды. Өзгерістер субторшалық деңгейде басталып, биологиялық жүйенің әртүрлі физиологиялық функцияларына, қорғаныс реакцияларына, олардың өсімталдығы мен басқада өмірлік мәні бар құбылыстардың белсенділігіне ықпалын тигізеді.

Фармакодинамиканың міндеттері:

Фармакология дамуының алғашқы сатыларында фармакодинамиканы тек клиникалық өзгерістер деңгейінде ғана түсініп, ал әсер ету механизімін, олардың белгілі бір мүшеге ғана әсер етуі деген болжам болды. Жануарлардың клиникалық жағдайын зерттеу әдістерінің дамуы, дәрілік заттар әсерінің кейбір кезде құнды жақтарын анықтауға мүмкіндік берді. Олар қазіргі кезде дәрілік заттардың фармакодинамикасын және әсер ету зандылықтарын зерттеу үшін пайдаланылады.

Фармакодинамика туралы түсінік

Фармакодинамика - (грек тілінен “pharmakon” - медицина, “dynamikos” - күшті) фармакологияның биохимиялық заттарды зерттейтін бөлімі дәрілік заттардың әсері мен физиологиялық әрекеті адам ағзасына, микроорганизмдерге немесе паразиттерге, адам денесінің ішінде немесе сыртында орналасқан және сонымен қатар дәрілік заттардың әсер ету механизмдерін зерттейді, дәрілік заттардың концентрациясы арасындағы байланыс заттар және олардың қол жеткізетін әсері.

Мысалы ас қорыту жүйесінің моторлы қызметінің күшейуі мынадай өзгерістермен қатар жүреді

Фармакодинамиканы зерттеу клиникалық өзгерістердің физиологиялық өзгерістерге байланысты екендігін көрсетеді. Сонымен бірге, бірнеше физиологиялық өзгерістер бір ғана клиникалық өзгеріс тудыруы мүмкін.

Фармакодинамика - дәрілік заттардың адам мен жануарларға әсер ету механизмдерін зерттейтін фармакология саласы. Ол дәрілік заттардың биологиялық жүйелермен қалай әрекеттесетінін, олардың әсерінен организмде қандай өзгерістер болатынын және қандай емдік әсерге қол жеткізе алатынын сипаттайды. Дәрілік заттардың негізгі әсер ету механизмі олардың ағзалар мен тіндердегі рецепторлармен әрекеттесуі болып табылады. Рецепторлар - бұл жасушалардың бетінде немесе ішінде орналасқан және белгілі бір молекулалармен, соның ішінде дәрілік заттармен арнайы байланысатын ақуыздар. Препарат рецептормен байланысқан кезде ол биологиялық процестерді белсендіруі немесе тежеуі мүмкін, нәтижесінде қажетті емдік әсер береді.

Рецепторлардың түріне және препараттың әсер ету механизміне байланысты дәрілік заттардың бірнеше негізгі кластарын бөлуге болады. Мысалы, агонистер рецепторларды белсендіреді және организмдегі табиғи сигналдардың әрекетін имитациялайды. Антагонисттер, керісінше, рецепторларды блоктайды және табиғи молекулалардың байланысуына жол бермейді. Фермент ингибиторлары организмдегі химиялық реакцияларды бәсеңдетуі мүмкін, ал антисенс нуклеин қышқылдары генетикалық ақпарат деңгейінде әрекет ете алады.

Айта кету керек, фармакодинамика сонымен қатар дәрілік заттардың әсер етуінің дозаға және уақытқа тәуелді сипаттамаларын, сондай-ақ жанама әсерлердің және дәріге төзімділіктің даму механизмдерін зерттеуді қамтиды. Барлық осы аспектілерді түсіну тиімдірек және қауіпсіз препараттарды, сондай-ақ оларды әртүрлі ауруларды емдеуде қолданудың оңтайлы режимдерін жасауға мүмкіндік береді.

Қазіргі заманғы медицинада фармакодинамикалық зерттеулер жаңа препараттарды жасауда және ескілерін жетілдіруде шешуші рөл атқарады. Құрылымдық биология және биоинформатика сияқты заманауи технологияларды пайдалана отырып, ғалымдар молекулалық дәрілік мақсатты дәлірек анықтап, тиімдірек және нақты әрекет ететін инновациялық препараттар жасай алады.

Фармакодинамикалық зерттеулер тек дәрілік заттардың ғана емес, сонымен қатар көптеген улы заттардың әсер ету механизмдерін түсінуге көмектесетінін де ескеру қажет. Бұл қауіптілік дәрежесін анықтау және уланудан қорғау әдістерін әзірлеу үшін маңызды.

Жалпы, фармакодинамика фармакологияның маңызды саласы болып табылады, ол біздің дәрілік заттардың организммен әрекеттесуі туралы білімімізді тереңдетеді және әртүрлі ауруларды емдеудің дәлірек, тиімді және қауіпсіз әдістерін жасауға мүмкіндік береді. Бұл бағыттағы зерттеулерді одан әрі жалғастыру медицинаның дамуына және пациенттердің өмір сүру сапасын жақсартуға ықпал етеді.

Қорытындылай келе, фармакодинамика фармакологияның маңызды құрамдас бөлігі болып табылады, ол дәрілік заттардың ағзадағы жұмысының құпияларын ашуға және адам денсаулығын сақтау және қалпына келтіру үшін тиімдірек және мақсатты препараттарды жасауға көмектеседі.