Ежелгі түркілер

Скачать

Орхон-Енисей (руналық) жазуы ежелгі түркі өркениеті

Орхон-Енисей руналық жазуы ежелгі түркі өркениетінің маңызды мәдени жетістіктерінің бірі. Бұл жазу ХІ ғасырға дейін қолданылып, түркі халықтарының тарихы мен дәстүрлерін көрсетеді.

by Дильназ Исмагулова

Орхон және Енисей аңыздары

Орхон

Ежелгі түркілердің әйгілі өзені болған Орхон аңыздардың негізгі кейіпкері.

Енисей

Енисей өзені руналық жазулардың маңызды орталықтарының бірі болған.

Руналық жазудың пайда болуы мен таралуы

1

Пайда болуы

Орхон-Енисей руналық жазуы ежелгі түркі халықтарының ортақ мәдени жетістігі. Оның көне түп-негізі Орта Азия аймағында пайда болған.

2

Таралуы

Бұл жазу Моңғолия мен Оңтүстік Сібирден бастап Қарақұм шөлінен Орталық Еуропаға дейін кең таралған.

3

Қолданылуы

Орхон-Енисей руналық жазуы ежелгі түркі билеушілерінің, қағандардың және олардың саяси-тарихи оқиғаларының куәгері болды.

Орхон жазбаларындағы негізгі сюжеттер

Саяси-тарихи

Орхон жазбалары түркі қағандарының өмірі, жетістіктері мен күрестері туралы баяндайды.

Мәдени-рухани

Жазбаларда түркілердің діни сенімдері, дәстүрлері және өркениеттері көрініс табады.

Тарихи-этнографиялық

Жазбалар түркі тайпаларының өмірі, тұрмысы, қоғамдық-саяси құрылымы туралы мәліметтер береді.

Рунологиялық жазулардағы тарихи маңызы

1

Тарихи деректер

Орхон және Енисей жазбалары ежелгі түркі мемлекеттері, мәдениеті және тілінің қалыптасуы туралы маңызды мәліметтер береді.

2

Тілдік дерек

Рунологиялық жазулар түркі тілдері мен жазу жүйелерінің даму тарихын зерттеуге мүмкіндік береді.

3

Мәдени мұра

Бұл жазулар ежелгі түркілердің материалдық және рухани мәдениетінің маңызды куәгері болып табылады.

Ежелгі түркі өркениетінің мәдени жетістіктері

Монументалды құрылыс

Ежелгі түркілер әйгілі қорған-қалалар, сарайлар, ескерткіштер салған.

Өнер мен сәндік қолданбалы өнер

Түркі өркениеті алуан түрлі өнер және қолөнер түрлерінде көрініс тапқан.

Әдебиет пен жазба мәдениет

Орхон және Енисей жазбалары ежелгі түркілердің жазба әдебиетінің ерекше туындылары.

Түркі тектес халықтардың руналық жазуды қолдануы

Ежелгі түркілер

Орхон-Енисей руналық жазуы ежелгі түркі халықтарының ортақ мәдени жетістігі.

Моңғолдар

Моңғолдар да ежелгі кезеңдерде руналық жазуды ұзақ қолданған.

Қазіргі түркі халықтары

Бүгінде де кейбір түркі тектес халықтар руналық жазуды зерттеу және қолдану жұмыстарын жүргізуде.

Қорытынды: Орхон-Енисей руналық жазуы ежелгі түркі өркениетінің айнасы

Орхон-Енисей руналық жазуы ежелгі түркі өркениетінің мәдени мұрасының құнды бөлігі. Бұл жазу түркі халықтарының тарихы, дәстүрлері мен рухани құндылықтарын айшықтай бейнелейді.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс