Өтемісұлы бастаған көтеріліс

XVIII-XIX ғ. ұлт-азаттық көтерілістер

С.Датұлы бастаған Кіші жүз қазақтарының көтерілісі
И.Тайманов пен М.Өтемісов бастаған көтеріліс
К.Қасымов бастаған ұлт-азаттық қозғалыс
С.Датұлы басшылығымен болған Кіші
жүз қазақтарының көтерілісі
• Ресейдің отаршылдық саясатына қарсы көтерілістердің ішіндегі ең
алғашқысын С.Датұлы бастады. XVIII ғасырдың аяғында басталған
көтеріліс 14 жылға созылды (1783-1797жж).
С.Датұлы басшылығымен болған Кіші жүз
қазақтарының көтерілісі
• Кіші жүздегі XVIII ғасырдың
аяғындағы көтерілістің негізгі
себептері жер мәселесі, патша
үкіметінің көшпелілерге Орал
өзенінің «ішкі жағына» мал жаюға
тиым салуы, сонымен қоса ру
басшыларының билігін қысқартуы,
халықты хан да, сұлтан да, Орал
казактары мен патша әкімшілігінің
де тонауы.
С.Датұлы басшылығымен болған Кіші жүз
қазақтарының көтерілісі
• XVIII ғ. 80-ші жылдары көтеріліс • 1785 ж қозғалыс бүкіл Кіші жүзге
күшейе берді. Әсіресе 1783 тарады.
жылдың көктемі мен жазында • 1786 ж сәуірде хан Нұралы елден
Сырымның Орал казактарының
қашты.
қолына тұтқын болуынан кейін
өрши түсті. • 1887 ж Айшуақ хан болды. Бұл
С.Датүлы көтерілісінің жеңілісінің
• Нәтижесінде 1783 ж жызда Нұралы белгісі еді. Ол Хиуа хандығына
хан Сырымды босатын алу үшін
көшіп, 1803 ж қайтыс болды.
ақы төлеп елге қайтарды.
С.Датұлы басшылығымен болған Кіші жүз
қазақтарының көтерілісі

• С.Датұлы бастаған Кіші жүздегі
қазақтардың бас көтеруі Ресей
патшалығының орталық
саясатына және патша
өкіметінің қолжаулықтарына
айналған Әбілқайыр тұқымына
қарсы болған алғашқы ашық
көтеріліс.
Исатай Тайманұлы мен Махамбет
Өтемісұлы бастаған көтеріліс
• Қазақ халқының ұлт-азаттық күресінде
Исатай Тайманұлы мен Махамбет
Өтемісұлының бастаған көтерілістің
маңызы зор. Ішкі ордада көтерілістің
алғашқы толқыны 1827-1829 жж болып
өтті.
• Өткір жер дағдарысы, салықтық езгі,
әлеуметтік қысым, өзара қырқыстар 1836
жылы көтеріліске әкелді. Көтерілісті
белгілі батыр Исатай Тайманұлы мен
Махамбет Өтемісұлы басқарды.
Исатай Тайманұлы пен
Махамбет Өтемісұлы
бастаған көтеріліс
1896 ж ақпанында Ішкі орда қазақтарының
Жәңгір ханға қарсы ашық күресі басталды.
Оған сылтау болған Исатайдың хан
ордасына шақырылуы еді. Ол барудан бас
тартты және өзінің ауылдарын қыстаудан
көшіріп алып, көтерілісшілердің үлкен
лагерін жинады.
1837 ж басында көтерілісшілердің қимылы
кеңейе түсті. Жаз бойы ханға жақтас
ауылдарға белсенді түрдегі шабуылы
басталды. Көтерілісшілердің қалың қолы
хан ордасына жақындай түсті.
Исатай Тайманұлы мен Махамбет
Өтемісұлы бастаған көтеріліс
15-ші қарашада Тастөбе елді мекенінде Қозғалыстың стихиялығы, елеулі
көтерілісшілер мен жазалаушылардың мөлшердегі шығын, нақты
арасында кескілескен қақтығыс болды. бағдарламаның болмауы,
Өкшелей қуу барысында көптеген адам ұйымшылдықтың жетіспеуі жеңілудің
қаза тапты. себептері болып табылды.
1838 ж 12-ші шілдеде Қиыл өзенінің Қалай болғанмен де бұл көтеріліс еркін
бойында қақтығыс болып, сол рухты, азатшыл көшпелі қауымның
қақтығыста Исатай мерт болды. тәуелсіздігін сақтауға арнаған ірі
Көтеріліс басып-жаншылды. қозғалыс ретінде тарихтың бетінде
салмақты орын алады.
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық
қозғалыс.
• Орта жүз қазақтарының отаршылдыққа қарсы бағытталған бас
көтерулері 1822 жылы «Сібір қазақтары туралы жарғыдан»
басталады. Осы күрес 1837 ж жазда Абылай зханның немересі және
Қасым ханның баласы Кенесары бастаған жаңа, қуатты бас көтеруден
өз орнын тапты.
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық
қозғалыс.
• 1837 ж көктемде Кенесары аз ғана • 1838 ж басында бытыраған қазақ
әскерімен Ақмола округінің жасақтары Кенесарының қол
шекарасына келіп жетті. Қазақтар астына бірігеді.
оның туының астына жаппай ағыла
бастады.
• 1838 ж жазда көтерілісшілер әскер
старшинасы Симоновтың отрядын
• 1837 ж жазда Чириковтың жазалаушы талқандайды.
отрядын талқандады, сөйтіп қол
астына Ақмола, Көкшетау, Қарқаралы • 7 тамызда Ақмола бекінісіне қиян-
және Баянауыл округтерін қаратты. кескі тіке шабуыл басталып, барлық
құрылыстар өртеліп жіберіледі.
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық
қозғалыс.
1841 ж қазақ мемлекеттілігінің қайта
жаңғыруына байланысты азаттық
күрестің жаңа сатысы басталады.
Кенесары хан етіп сайланып, 20
мыңға дейін жететін атты іскер
құрылады.
1843 жылы кенесары Бизяновтың
5000 адамнан тұратын отрядын
титықтап барып, Орскіге шегіндіреді.
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық
қозғалыс.
• 1845 ж күзде орыс әскерлері Кенесары ауылдарына жаңа шабуыл бастайды.
• 1846 ж Кенесары Алатау баурайындағы Ұлы жүздің қоныстарына келіп
жетеді.
• 1847 ж Кенесары жасақтары қырғыз шекарасына жақындады. Соңғы шайқас
Кекілі тауында болып, Кенесары тұтқынға түсіп, қаза болады.
• Бұл отаршылдарға қарсы ең ірі бас көтеру болды. Көшпелілер он жыл бойы
өз тәуелсіздігін, еркіндігін қорғап, мұздай қаруланған Ресей әскерімен
алысып, өз хандығын, соңғы ханын қорғады.

Ұқсас жұмыстар

Бөкей Ордасындағы Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлы бастаған ұлт - азаттық көтеріліс

XVIII-XIX ғ. ұлт-азаттық көтерілістер

Махамбет Өтемісұлы және Исатай Тайманұлының өмірбаяны

Махамбет күйі

Махамбет Өтемісұлы ( 1803 – 1846 ) туралы

Махамбеттің соңғы сөзі

Көтерілістің басты Қазақ шаруалары

XIXғасырдың бірінші жартысындағы қазақ әдебиеті

Қызғыш құс

КІШІ ЖҮЗДЕГІ ЖОЛАМАН ТІЛЕНШІҰЛЫ БАСТАҒАН ҚОЗҒАЛЫС

Пәндер