Педагогиканы оқыту үдерісіндегі диагностика мен бақылау

Педагогиканы оқыту үдерісіндегі диагностика мен бақылау
Кіріспе

Қазіргі заманауи білім беру кеңістігінде оқыту үдерісінің тиімділігін арттыруда
диагностика мен бақылау ерекше маңызға ие. Олар білім алушылардың оқу
жетістіктерін бағалаумен қатар, оқытушы мен білім алушы арасындағы кері байланысты
ұйымдастырудың негізгі құралы ретінде қолданылады. Әсіресе, болашақ педагогтарды
даярлау барысында бұл құралдар кәсіби дамудың, рефлексия мен өзіндік жетілудің
негізі болып табылады.
Педагогикалық білім мазмұны мен оқыту әдістерінің өзгеріп, жаңғырып отыруы, оқыту
сапасына жоғары талаптар қою – білім беру процесінде жүйелі мониторинг пен
талдаудың қажеттілігін арттырады. Диагностика мен бақылау болашақ мұғалімнің кәсіби
құзыреттілігін, пәндік білімін, педагогикалық шеберлігін және тұлғалық қасиеттерін жан-
жақты дамытуды қамтамасыз етуге бағытталған.
Осы тұрғыда педагогиканы оқыту үдерісіндегі диагностика мен бақылау мәселелерін
зерттеу – білім сапасын арттырудың, жеке білім траекториясын анықтаудың, оқытудың
тиімді стратегияларын таңдаудың және оқытушы қызметін оңтайландырудың өзекті
шарты болып саналады.
Педагогиканы оқытудағы диагностика ұғымы

Диагностика (грек. «диа» - мөлдір, таза және «гносис» - ілім) – бұл оқыту немесе тәрбиелеу
үдерісі туралы алдын ала және жүйелі ақпарат жинауға бағытталған әдіс. Оның педагогикадағы
мәні – білім алушылардың меңгерген білім, білік және дағдыларын нақты бағалап, олардың
даму деңгейін анықтау. Соңғы жылдары жоғары білім беру жүйесінде диагностика оқыту
нәтижелерін өлшеудің кешенді құралы ретінде қарастырылып келеді.
Педагогикалық диагностика – бұл оқыту, тәрбиелеу және дамыту үдерісінің барысы мен
нәтижелерін жүйелі түрде бақылау, бағалау және талдау арқылы білім алушылардың
жетістіктерін анықтауға бағытталған мақсатты қызмет.

Педагогикада диагностика:
білім алушының оқу-танымдық әрекетін зерттеу;
меңгерген білім, білік және дағды деңгейін өлшеу;
оқытудың тиімділігін бағалау құралы болып табылады.

Диагностиканың негізгі ерекшелігі – нысанды нақты өлшенетін көрсеткіштер арқылы сипаттау
және оқыту үдерісін реттеуге мүмкіндік беру. Ол оқытушыға да, білім алушыға да оқу
мақсаттарына қол жеткізу деңгейін талдауға, әлсіз тұстарын айқындауға және оларды түзетуге
жағдай жасайды.
Оқыту нәтижелерін диагностикалаудың негізгі қызметтері

№ Қызмет түрі Мазмұны / Мақсаты
Оқушының оқу жағдайын және оқу әрекетінің
1 Талдамалық сипатын талдау Диагностиканың негізгі
Бақылау-
Білім деңгейін жүйелі бақылау және бағалау
дидактикалық қызметі педагог пен
бағалаушылық
білім алушылар арасында кері
3 Түсіндірушілік Білім деңгейіне түсініктеме беру, нормадан
ауытқудың себептерін анықтау байланысты қамтамасыз етіп, оқу
4 Дамытушылық Білім алушылардың өзін-өзі жетілдіруіне және материалын меңгеруі жайлы
даму мотивациясын арттыру
Білім алушыларға өз нәтижелері туралы нақты
ақпараттар алу, дер кезінде білім
5 Ақпараттық
ақпарат беру алушылар біліміндегі кемшіліктерді
Білімділік деңгейін дамыту болашағын болжау
6 Прогностикалық
және мүмкіндік шамалауы анықтап, күшті және әлсіз жақтарын
7 Ұйғарымшылдық Білімді арттырудың нақты жолдары мен тауып, түзету жұмыстарының
бағыттарын ұсыну
жоспарын белгілеп беру болып
Диагностика тиімділігі мен кемшіліктерін талдау,
Кері байланысушылық түзету жолдарын анықтау табылады.
Диагностиканың түрлері

Оқыту үдерісінде педагогикалық диагностиканың маңызы ерекше. Ол білім алушылардың оқу
жетістіктерін үнемі бақылап, оқу бағдарламаларын тиімді жоспарлауға және оқытушының кәсіби
әрекетін оңтайландыруға мүмкіндік береді.

Диагностиканың негізгі түрлері

Алдын ала Ағымдағы Қорытынды
(бастапқы) (аралық) (жиынтық)
диагностика диагностика диагностика

Бұл түрі оқу үдерісінің соңында, семестр
Оқу үдерісінің басында қолданылады. немесе оқу жылының соңында
Негізгі мақсаты – білім алушылардың Оқыту процесі барысында білім
жүргізіледі. Негізгі мақсаты – білім
пәнге қатысты бастапқы дайындық алушылардың жетістіктерін кезең-
алушының жалпы оқу жетістіктерін, пән
деңгейін, алдыңғы білім мен кезеңмен қадағалауға бағытталған. Ол
бойынша жинаған білімі мен дағдысын
дағдыларын анықтау. Бұл ақпарат оқыту оқытушыға оқыту әдістерінің тиімділігін
бағалау. Қорытынды диагностика
стратегиясын жоспарлауға, қиындықтар бағалауға, оқушылардың ілгерілеуін
негізінде оқу бағдарламасының
мен қажеттіліктерді ертерек болжауға бақылауға және оқу материалын
орындалу тиімділігі туралы қорытынды
мүмкіндік береді. меңгерудегі олқылықтарды уақтылы
жасалады.
түзетуге көмектеседі.
Диагностиканың мақсаттары мен рөлі

№ Мақсаты Сипаттамасы
Диагностиканың рөлі:
Студенттердің білім, оқу мақсаттарына сәйкес білім алушылардың Оқытуды дараландыру мен саралауға жағдай жасау
1 білік және дағды дайындық дәрежесін өлшеу мен бағалауға
деңгейін нақтылау негізделеді. Әрбір білім алушының оқу ерекшелігіне сай оқыту
әдістерін таңдау мүмкіндігі туады.

Жеке оқыту Диагностика нәтижесі әр студентке дара тәсіл Кері байланысты қамтамасыз ету
2 траекториясын түзету қолдануға, оқу бағытын бейімдеуге және жеке
білім беру картасын құруға мүмкіндік береді. Диагностика – оқытушы мен білім алушы арасында
тиімді кері байланыстың негізгі құралы. Ол оқу үдерісін
Педагогтың әдістемелік Мұғалім өз оқыту әдістерінің тиімділігін анықтап, түзетуге, білім алушыға бағыт-бағдар беруге көмектеседі.
3 қажет болған жағдайда педагогикалық тәсілдерді
шешімдерін негіздеу өзгерте алады. Мотивацияны арттыру және өзін-өзі дамытуға
ынталандыру
диагностика нәтижелері оқу бағдарламасының
4 Оқу үдерісінің мазмұны мен құрылымының тиімділігіне баға Білім алушы өз деңгейін көріп, жетістікке
тиімділігін бағалау ұмтылуға, әлсіз тұстарын дамытуға талпынады. Бұл оқу
беруге көмектеседі.
мотивациясын күшейтудің тиімді тетігі.
Бақылаудың әдістері мен формалары
Жазбаша
Ауызша
(тест,
Оқу үдерісінде бақылау – білім алушының жетістігін тұрақты (сұрақ-
эссе,
түрде бағалап қана қоймай, оқыту процесіне тиісті жауап,
түзетулер енгізуге, кері байланыс ұйымдастыру арқылы бақылау
пікіртал
студенттің өзін‑өзі жетілдіруге ықпал ететін маңызды құрал. жұмыстар
Бақылаудың тиімділігі оның методикасы мен формаларын
ас)
ы)
дұрыс таңдауға байланысты.

Бақылаудың рөлі Бақылаудың негізгі
Бағалау құралы: студенттердің оқу материалын меңгеру әдістері
деңгейін нақты көрсетеді.
Кері байланыс көзі: оқытушы мен студент арасындағы
өзара әрекет арқылы әлсіз және күшті тұстар
анықталып, түзету шаралары ұсынылады. Электрондық (LMS
Мотивация фактор: жүйелі бақылау білім алушыларды платформалары
Практикалық
белсенділікке шақырады, оқу үрдісіне деген (жобалық (Moodle, Canvas),
қызығушылықты арттырады. тапсырма, Оқу-
Өзін-өзі басқаруды дамыту: студенттер өз нәтижелеріне портфолио бағдарламалық
қарап, жеке оқу траекториясын жасай алады. құру) құралдар (Kahoot!,
Quizizz
Бақылау мен бағалау жүйесінің қызметтері

Қызмет түрі Мазмұны
Білім, іскерлік және дағдыларды тереңдету, өз
Білім берушілік бетінше жұмыс жасауға жағдай жасау арқылы
жүзеге асады.
Танымдық белсенділікті арттыру, психикалық
Дамытушылық үдерістерді (ойлау, ес, зейін) дамыту.
Баға арқылы оқу жетістігіне қоғамдық баға беру,
Тәрбиелік тәртіп, ерік-жігер, жауапкершілік сияқты
қасиеттерді қалыптастыру.
Үздіксіз кері байланыс орнату арқылы білім
Басқарушылық алушы мен оқытушы өз жетістіктерін талдап,
келесі қадамдарды айқындайды.
Оқу іс-әрекетінің барысы мен нәтижесін бақылау,
Бақылау-бағалаушылық
өзіндік бақылауды дамыту.
Оқу процесін тиімді ұйымдастыру, уақытты
Ұйымдастырушылық дұрыс жоспарлау мен оқу талаптарын орындауға
ынталандыру.
Студенттердің үлгерімін бағалау критерийлері

Критерий Мазмұны
Студенттің бөлім, модуль, тақырып бойынша
Білім көлемі меңгеретін фактілер, түсініктер, ережелер мен
заңдар жиынтығы.

Пәннің логикасын түсіну, материалды белгілі
Білімнің жүйелілігі тәртіппен орналастыру, ұғымдар мен ережелер
арасындағы байланыстарды құру іскерлігі.

Пікірдің айқындылығы, сұрақтарға жауап беру,
Білімнің ұғынықтылығы теориялық білімді түсіндіру және практикада
қолдану іскерлігі.
Оқылған материалды есте сақтау және оны түрлі
Білімнің беріктігі
жағдайда дұрыс қолдана алу мүмкіндігі.
Алған білімді танымдық және практикалық іс-
Білімнің пәрменділігі әрекетте тиімді қолдана алу, теория мен
практиканы байланыстыра білу.

Ұқсас жұмыстар

ОҚЫТУ ҚҰРАЛДАРЫ

Оқу әдістері жәні құралжабдықтары

Оқытудың әдістемелік негізі

Дамыта оқыту ұстанымы

Педагогикалық өлшемдердің ұстанымдары мен қызметтері

ЕРТЕ ОҚЫТУ ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯСЫ ЖАЙЛЫ

Саралау тәсілдері тапсырма

Сапа анықтамалары

Бастауыш білім беру пәндерін метапәндік тұрғыда оқыту тұжырымдамасы

Химиялық эксперименттің түрлері

Пәндер