Сырқы экономикалық қызметінің жалпы мәселелері
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1
Сырқы экономикалық қызметінің жалпы мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
Шетелдік валюта операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
Тауарлардың импорты бойынша жасалатын операциялардың есебі ... ... ..15
Тауарлардың экспорты бойынша жасалатын операциялардың есебі ... ... .18
Толлингті операциялардың есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
Сыртқы экономикалық қызметпен байланысты басқа да операциялардың есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...1
Сырқы экономикалық қызметінің жалпы мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
Шетелдік валюта операцияларының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
Тауарлардың импорты бойынша жасалатын операциялардың есебі ... ... ..15
Тауарлардың экспорты бойынша жасалатын операциялардың есебі ... ... .18
Толлингті операциялардың есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
Сыртқы экономикалық қызметпен байланысты басқа да операциялардың есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Кіріспе
Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ең басты бір орын алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешіді қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебі бухгалтерлік есеп Стандарттарында және субъектілердің қаржылық-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп шоттарының Бас есеп жоспарында бекітілген жалпы қағыдалары мен ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпарттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымын, ұйымынң нысанына, айрықшы ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Шарушылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпартсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге , оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделі. Бұл орайда, шаруаға қарсыздыққа, кәсіпорынның материалдық құндылықтары, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиімсіз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы мен мәнін айырықша бағаламауға болмайды.
Есепке алынған ақпараттардың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің және олардың құрылымдық бөлімшелеренің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін, сөйтіп, ел экономикасынң даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу экономикалық тетіктің бірі ретінде пайдаланады
Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ең басты бір орын алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешіді қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есебі бухгалтерлік есеп Стандарттарында және субъектілердің қаржылық-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп шоттарының Бас есеп жоспарында бекітілген жалпы қағыдалары мен ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпарттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымын, ұйымынң нысанына, айрықшы ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Шарушылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық, сенімді ақпартсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге асыру мүмкін емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге , оның сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделі. Бұл орайда, шаруаға қарсыздыққа, кәсіпорынның материалдық құндылықтары, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиімсіз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы мен мәнін айырықша бағаламауға болмайды.
Есепке алынған ақпараттардың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің және олардың құрылымдық бөлімшелеренің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін, сөйтіп, ел экономикасынң даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу экономикалық тетіктің бірі ретінде пайдаланады
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..1
Сырқы экономикалық қызметінің жалпы
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ...2
Шетелдік валюта операцияларының
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...6
Тауарлардың импорты бойынша жасалатын операциялардың есебі ... ... ..15
Тауарлардың экспорты бойынша жасалатын операциялардың есебі ... ... .18
Толлингті операциялардың
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..19
Сыртқы экономикалық қызметпен байланысты басқа да операциялардың
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Кіріспе
Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ең басты бір орын алады.
Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешіді
қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және
басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан
Республикасының бухгалтерлік есебі бухгалтерлік есеп Стандарттарында
және субъектілердің қаржылық-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп
шоттарының Бас есеп жоспарында бекітілген жалпы қағыдалары мен
ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпарттарды
пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымын, ұйымынң нысанына,
айрықшы ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Шарушылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші
субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша,
сондай-ақ толық, сенімді ақпартсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге
асыру мүмкін емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек
ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын
азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге , оның
сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға
мүдделі. Бұл орайда, шаруаға қарсыздыққа, кәсіпорынның материалдық
құндылықтары, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және
тиімсіз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы
мен мәнін айырықша бағаламауға болмайды.
Есепке алынған ақпараттардың көмегімен шаруашылық жүргізуші
субъектілердің және олардың құрылымдық бөлімшелеренің қызметін жедел
басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін,
сөйтіп, ел экономикасынң даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу
экономикалық тетіктің бірі ретінде пайдаланады.
Сыртқы экономикалық қызметінің жалпы мәселелері
Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметінің негізгі түрлері
тауарларды экспорттау мен импорттау болып табылады. Тауарларды
экспорттау - тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатып алушының еліне
жөнелту арқылы шетелдік сатып алушыға салу; импорттау – тауарды сатып
алушының еліне әкелу арқылы шетелдік сатушыдан алу.
Сыртқы экономикалық мәміле контрактімен рәсімделеді, онда олардың
құқы, міндеттемесі және тараптардың жауапкершілігі көрсетіледі.
Сондықтан дұрыс рәсімдеу үшін Халықаралық сауда палатасының әзірленген
халықаралық сауда терминін (Инкотермс) пайдалануды ұсынады.
Инкотермстің барлық термині төрт базалық ктегорияға топтастрылған:
Топ Жабдықтаудың Франкировка жағдайы
шартты белгілері (тасымалдау шарттары)
Е EXW Завод франкосы
F FCA Еркін тасымалдаушы
FAS Еркін кеме бортының жағасына дейін
FOB әкелу
Еркін бортқа әкелу
C CFR Құны және фрахтысы
CIF Құны,сақтандыру және фрахтысы
CPT Тасымалдауға дейін төленген...
CIP Тасымалдау мен сақтандыру төлемі
жүкті тасымалдауға дейін төленген
D DAF Шекараға деәін жеткізілген
DES Кемеден жеткізілген
DEO Кеме тоқтайтын жерге дейін, яғни
айлаққа
DDU Дейін өткізілген (баж салығы
DDP қосылған)
Баж салығын төлемей жеткізілген
Баж салығын төлеп жеткізген
Е тобының шарты бойынша сатып алушы сатушының қоймасынан жөнелтуге
дайын тұрған тауарды алады. Ғ тобының шарты бойынша, сатып алушы
көрсетсен транспорттық құралына дейін тауарды сатушының өзі жеткізіп
беруге міндеттенген.
С тобының шарты бойынша сатушы тасымалдаушылармен шартқа отырады,
бірақ жүкті жөнелткеннен кейін пайда болатын шығыстарға және тауардың
бұзылуына (жоғалуына) жауап бермейді. Д тобының шарты бойынша сатушы
барлық тәуекелділіктерді және жүкті белгіленген жеріне дейін жеткізіп
берумен байланысты шығындарды өзіне алады.
СІҒ тауарды жеткізіп беру кезіндегі жағдайында сатушы жүктің әрбір
тоннасын сақтандырады, фрахтысын анықтайды, жүкті жөнелтетін портқа
жеткізіп, оны өз есебінен мерзіміне сәйес порт кемесіне тийеді және
сатып алушыға құжаттарын қоса береді. Сатушының міндетіне тауардың
транспорттық тәуекелділігі де кіреді.
Сөйтіп, CIF шарты кезінде сатып алушының жабдықтаушыға төлейтін
бағасының ішіне тауарджың құны, фрахтысы және сақтандырулар кіреді.
DAF жағдайында экспорт үшін рұқсат етілген белгіленген орнына дейін
тауарды жеткізіп беру бойынша жауапкершілікті сатушы алады, ал сатып
алушы көрсетілген орында және көрсетілген уақытында тауарды қабылдап
алуға міндетті.
FAS – жабдықтау шартына сәйкес сатушы кеме бортына дейін тауарды өз
есебінен жеткізіп беруді мойнына алады, ал содан кейінгі шығыстарды
(арту, фрахт) сатып алушы алады. Транспорт құралына дейінгі тауардың
бұзылуын және басқа да шығыстарын сатушы өз мойнына алады.
ҒОВ - сату жағдайына сәйкес жабдықтаушының бағасына тауардың құнын,
кеме бортына арту және оған дейін жеткізу шығыстар, т.б. кіреді
Инкотермс ұсыныстық сипатта болады және оның белгілі бір бөлігін
немесе толық көлемін пайдаланылуы тараптардың келісіміне байланысты
болып келеді.
Қазақатан Республикасы аймағына әкелінетін және оның шекарасынан
шығарылатын барлық тауралардың кедендік бақылаудан өтетіндігін
көрсетеді. Бұл кезде заңда қаралған кедендік төлемдер экспорттауға да,
импорттауға да салынады, оның құрамына мыналар кіреді:
– кедендік баж салығы;
– кедендік рәсімдеу үшін кедендік алымдар;
– таурады сақтауға алынатын кедендік алымдар;
– шығарып салғаны үшін кедендік алымдар;
Қазақстан Республикасының кедендік органына лицензия брегені үшін
алынатын алым;
– кеден ісін рәсімдеу бойынша машықтанған мамандық аттестатын бергені
үшін алым;
– алдын ала қабыладанатын шешімдер үшін төлем.
Бұл төлемдердің көбісінің мөлшерін кедендік тауар құнына тәуелді
болып келеді, олардың құрамына шет елдік валютамен есептелген тауардың
нақты құны және шетелдік төленеген үстеме шығысы кіреді. Егер де үстеме
шығысыны жабдықтаушының өзі төлесе , онда ол тауардың нақты құнына
бағаның бір элементі ретінде болады және сатып алушы өтейді.
Кедендік төлемді есептеудің негізін тауардың кедендік құны құрайды,
тек кейбір арнайы кедендік төлемдерін, яғни, тауар бірлігі үшін
белгіленген мөлшерде есептелетіндерін қоспағанда.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге
шығарылатын тауарлардың кедендік құны; шот-фактурада көретілген тауар
бағасына, сондай-ақ егер шот-фактураға енгізілмеген болса, онда мынадай
нақты шығындар : тауарды әуе айлағына, айлаққа немесе басқадай жерге
дейін жеткізіп беруге жұмсалған шығындар; тауарды Қазақсатн
Республикасының кедендік аумағынан сыртқары жерлерге шығару шығындары;
сатушының шығарған шығындары; сақтандыру сомасы; комиссиялық және
брокерлік сыйақылары; сондай-ақ Сыртқы экономикалық қызметтің тауар
номенклатурасына сәйкес бағалнатын тауарлармен біртұтас нәрсе ретінде
қаралмаса, контейнерлердің немесе бірнеше рет қайталанып айналымда
болатын ыдыс құндары негізінде анықталады.
Қазақстан республикасының кедендік аумағына сырттан әкелетін тауардың
кедендік құны мынадай әдістерді қолдану арқылы анықталады: сырттан
әкелелінетін тауарларға жасалған мәміле бойынша ; ұқсас тауарларға
жасалған мәміле бағасы бойынша ; бірыңғай тауарларға жасалған мәміле
бағасы бойынша ; құннан шегеру әдісімен; құнға қосу әдісімен; резервтік
әдісімен жасалады.
Едендік төлем мөлшерлері мынадай түрлерге бөлінеді:
Адволарлық – салық мөлшері салынатын тауарлардың кедендік құнына
процентпен есептеледі;
Ерекше - салық мөлшері салынатын тауарлар бірлігінің белгіленген
мөлшерімен есептелінеді;
Аралас – салық мөлшері жоғарыда аталған кедендік салық түрлерінің
екеуінеде үйлестіріледі.
Сыртқы экономикалық қызметте қолданатын негізгі құжаттар болып :
– Техникалық құжаттаулар – техникалық төлқұжаты (паспорты), сызбасы,
жинау бойынша нұсқауы, монтаждау, басқару және жөндеуі, техниалық
жағдайын сипаттайтын құжат (спецификациясы) және т.б.
– Тауарлы-ілеспе құжаттаулар ы- тауар сапасының сертификаты, буып-түю
парағы; құрастырушы тізімдемесі (ведомосы) т.б.;
– Транспорттық, экспедиорлық және сақтандыру құжаттаулары – теміржол
наклоднойы және оның көшірмесі (жүк түбіршегі, коносамент,
автотранспорттық наклоднойы т.б.), сақтандыру полисі немесе сертификаты;
– Қойма құжаттары – экспорттау тауарына портта берілген қабылдау актісі,
тауардың сақтауға алынғаны туралы қойманың қолхаты, басқа да кепілдік
куәлігі т.б;
– Есеп айырысу құжаттаулары – шот-фактурасы, аударм векселі (тратты);
– Банкі құжаттаулары – валютаны аудару өтініші, инкассо тапсырмалары,
акредетив ашу туралы тапсырмалар, чектер, Қазақстан Республикасының
кеден депозитіне қаражатты аудару туралы тапсырмалары, есеп айырысу және
валюталық шоттар бойынша жасалған операциялардың көшірмесі;
– Кедендік құжаттаулар – кедендік жүк декларациясы (КЖД), тауардың шығуы
(немесе шығарылған жері) туралы сертификаты, баж салығын төлегені туралы
анықтама, акциздер, алымдар;
– Талап (шағым) құжаттаулары – шағымдық хат, сотқа немесе арбитражға
қойған талап арыз;
– Бұзылған немесе кем шыққан жөнінде жасалған құжаттар – кем шыққанға
жасалған коммерциялық актілер, авария сертификаты.
Сыртқы экономикалық қызмет бойынша есеп айырысу шетелдік валюта
бойынша жүреді. Нақты мысалдарды қарастырмастан бұрын шетелдік валюта
бойынша жасалатын операцияларына тоқталамыз.
ШЕТЕЛДІК ВАЛЮТА ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ЕСЕБІ
Шетелдік валютасында жасалатын операцияларды бухгалтерлік есепте
көрсету үшін № 9 БЕС ережелерін пайдаланады. Шетелдік валюталық
операцияларына шетелдік валютада жасалатын мәмілелер жатады, олардың
қатарына : шетелдік валютаға сатып алынған немесе сатылған мүліктер;
шетелдік
Валютамен алынған немесе берілген несиелер (қарыздар); басқа да
жолдармен алынған немесе валютаға сатылған активтер және т.б.
Бухгалтерлік есептің Бас шоттар жоспарында шетелдік валютадағы ақша
қаражаттарын есептеу үшін мынадай арнайы синтетикалық шоттар
қарастырылған : 431,432,452. Ал басқа активтері мен міндеттемелерін
есептеу үшін мына шоттарға субшоттар ашылады: 301, 333, 511, 671, 687
т.б., демек, шетел валютасында жасалған операцияларын бөліп көрсету
мүмкіндігі зор. Бірақ ол операциялар бухгалтерлік есеп жахбасында тек
теңгемен ғана көрсетіледі, яғни Қазақстан Республикасының Ұлттыұқ
банкісінің белгіленген бағамы бойынша қайта есептелінеді. Бірақ олар
алғашқы құжаттарда (касса кітабында, кіріс және шығыс каса ордерлерінде,
есеп регистрларында) номиналдық түрі бойынша көрсетілуі мүмкін.
Мысал. Узень! ЖШС 27 қаңтар 2002 ж. Werbe шетел кәсіпорнына
жеткізіп берілетін (немесе әкелінетін) тауар үшін аванс ре тінде ақша
қаражатын аударған. Аударылған аванстың соммасы 3500 АҚШ долларын
құаған. 27 қаңтар 2002 жылы ҚР ҰБ бағамы бойынша 1 доллар 151,00 теңге
тұрған. Олай болса, Узень ЖШС – тің бухгалтерлік есеп регистрларында
жалпы сомаға келесі жазба жазылады:
528500 теңгеге - 351 шоты дебеттеледі де, 431 шоты
кредиттеледі.
Шетелдік валютада операцияны жасау кезінде операцияның жасалған күнін
білу керек, онсыз операция дұрыс жасалған болып саналмайды. Төменде
шетелдік валютада жасалған операцияның күнін анықтаудың тәртібі
келтірілген.
Шетелдік валютада жасалатын Шетелдік валютада жасалған Операциялардың жасалған күнін
операциялардың мазмұны операциялардың күні қуаттайтын құжаттар
Валюталық шоттар бойынша Валюталық шотқа ақша Валюталық (акредитивтік(
банктік операциялар және қаражатын аударған, немесе шоттардағы ақша қаражатының
валюталық акредтивтер субъектінің банкідегі қозғалысы және қолма-қол
акредитивке аударған немесеқаражаттың бар екендігін
есепТЕН шығарған күні қуаттайтын банктің берген
көшірмесі
Шетелдік валютамен жасалатын Шетел валютасының Есеп айырысу шотынан
кассалық операциялар кірістелген немесе валюталық қаражатты алғаны
субъектінің кассасына туралы банкі көшірмесі,
берілген күні кассаның кіріс ордері;
кассаның шығыс ордері
Шетелдік валюта сатылған
тауарлар , жұмыстар, қызметтер
және басқа да мүліктер:
экспорттау кезінде
Экспортталатын тауардың
кедендік ресімдеу күні
республиканың ішінде сатылған
кезде Көрсетен қызметті, нақты
орындалған жұмысты, басқа
да мүлікті, тауарды
жөнелткен (босатқан) кезде
сатып алушыларға (тапсырыс
берушілерге) ұсынылған
шоттың және басқа да ұқсас
құжаттардың берілген күні
Тауар айырбастау
операцияларының барысында
шетелдік валютаға сатылған
тауарлар, жұмыстар, қызметтер
және басқа да мүліктер:
тауар айырбастау
операцияларының барысында
жасалған экспорттаулар Экспортталатын тауардың Экспортқа тауарды ресімдеу
кедендік ресімдеу күні кедендік декларациясы
Республика ішіндегі тауар Көрсеткен қызметтері, нақтыҚызметті, жұмысты, тауарды
айырбастау кезінде орындалған жұмыстары, басқасатқандығын қуатайтын,
да мүлікті, тауарды құжаттары (накладнойы,
жөнелткен (босатқан) кезде орындалған жұмыс актісі)
сатып алушыға (тапсырыс
берушіге) ұсынылған шотың
және басқа да ұқсас
құжаттардың берілген күні
Республика аймағында шетел Тауардың басқа да мүліктіңТауардың алынғанын растайтын
валютасына басқа да меншік құқығының сатып құжаттар (накладнойы)
мүліктерді, ТМЗ алу алушыға өткен күні
Басқа да мүліктерді, Импортталатын ТМЗ кедендік Импорттауға тауарды рәсімдеу,
тауарлады импорттау рәсімдеуден күні, яғни ҚР кедендік декларациясы
аймағына кеден ұйымдарының
жүкті еркін айналысқа
жіберген күні
Импорттау қызметі Қызметің нақты танылған Қызметтің нақты
күні тұтынылғандығын растайтын
құжаттар (орындалған жұмыс
актісі)
Шаруашылық шығыстарын жүзеге Аванстық есеп беруді Аванстық есеп беру
асыру үшін бұрындары есеп бекіткен күні
беретін тұлғаға берілген
шетелдік валютасындағы қарызы
өтелді
Іссапар шығыстарын жүзеге Іссапардан оралған күні Аванстық есеп беру
асыру үшін бұрындары есеп
беретін тұлғаға берілген
шетелдік валютасындағы
қарызы өтелді
Субъектінің жарлық капиталын Құрылтайшылық құжаттарының Субъектінің мемлекеттік
қалыптастыру және соған салым мемелекеттік тіркеуден тіркеуден өткені туралы
бойынша, олардың иесінің өткен күні берілетін куәлігі
қарыздарының пайда болуы
Ақша қаражаты мен есептесулер (шетел валютасында алынған (берілеген)
дебиторлық және кредиторлық қарыздар, несиелер, арнайы қаржыландыру
қаражаттарының қалдықтары) міндетті түрде, ҚР ҰБ белгіленген бағамы
бойынша ең соңғы есептік кезеңінің күніне қайта есептелуіне жатады.
Шетелдік валютаға алынған (қалыптасқан) негізгі құралдардың құны ,
аяқталмаған күрделі құрылыстар, тауарлы-материалдық құндылықтар,
материалдық емес активтер, меншік капиталы одан әрі қайта бағалануға
жатпайды. Шетелдік валютаға алынған (қалыптасқан) меншік капиталы және
аударылған активтер ҚР ҰБ бағамы бойынша бағаланады және шетел
валютасының өзгеруіне байланысты қайта есептеулер жүргізілмейді.
Ондағы орын алған айырма бағамның айырмасы болып саналады. Сондықтан
ондағы табыстың және шығыстың ажырата білу керек. Ол үшін баға белгілеу
агенттігінің ақпарттарына сүйену керек.
Мысал. Цемент ААҚ берген өтініші бойынша, оған қызмет көрсететін
банк 1000 АҚШ долларына теңгені ковертациялауға және 20000 Ресей Рублін
алған.ҚР ҰБ бағамы: 1 долларға – 152 теңге; 1 Ресей рубліне – 4,8 теңге.
Ал банкінің есеп айырысу бағамы бойынша : 1 доллар – 153 теңге; 1 Ресей
рублі – 4,5 теңге құраған.
Қатар№ Шаруашылық операцияларыныңСомасы, Шоттар корреспонденциясы
мазмұны Мың
теңге
дебет кредит
1 2 3 4 5
Валютаны сатып алу
1 Есеп айырысу шотынан 90000 2180 1040
ресейдің рублін алу үшін
бөлінеген қаражат (қызмет
көрсететін банкінің бағамы
бойынша) 90000 теңге
(20000*4,5)
2 Валюталық шотқа ресейдің 96000 1050 2180
рублінде қаражаты
аударылды (ҚР ҰБ бағамы
бойынша ) 96000 теңге
(20000*4,8)
3 Оң бағамдық сомалық 6000 2180 6280
айырмасы табыс ретінде
көрсетілегн 6000 теңге
(96000-90000)
Валютаны сату
1 Конвертациялау кезінде 153000 2180 1050
валюталық щотынан есептен
шығарылған қаражат (қызмет
көрсетуші банктің бағамы
бойынша ) 153000 теңге
(1000*153)
2 Теңге түрінде есеп 152000 1040
айырысу шотына аударылған 2180
қаражат (ҚР ҰБ бағамы
бойынша) 152000 теңге
(1000*152)
3 Теріс бағамдық аырмасынан 1000 7450 2180
алынған сомасы шығыс
ретінде көрсетілді
Бағамдық айырма есеп және есеп беруде келесі тәртіп бойынша көрініс
табады:
– Шетел валютасында көрсетілген дбиторлық және кредиторлық қарыздарды
өтумен байланысты, операциялары бойынша жасалған ҚР есептесу күніндегі
бағам, бухгалтерлік есепте көрсетілген қарыздың бағамынан ерекшеленетін
болса;
– Әрбір есептік күнег шетелдік валютадағы ақша қаражатының қалдық құнын
(ақша қаражаттарын қоса алғанда) қайта бағалаумен байланысты операциялар
бойынша және әрбір операцияның алдында осы шоттардағы қаражаттардың
қозғалысы бойынша айырмашылығы болса.
Төменде бағам айырмасының өте жиі кездесетін жағдайлары келтірілген:
– Таурларды және басқа да мүліктерді импорттау кезінде тауарды кедендік
рәсімдеу күніндегі теңгенің нақты эквиваленттік құнымен және сол үшін
аударылған ақша қаражатының күні арасындағы пайда болған айырма
(жабдықтаушылармен есеп айырысу кредиторлық қарыздардың төмендеуі немесе
қайта бағалануы немесе дебиторлық қарыздың берілген аванстары бойынша);
– Көрсетілетін қызметтің импортталуы кезінде – осы қызметтің нақты
тұтынған кезіндегісімен және соған аударылған ақша қаражатының күні
арасында пайда болған айырма;
- дебиторлық және кредиторлақ қарыздардың пайда болуы
мен олардың өтелу кезеңіне күнінің арасындағы болатын айырма;
- валюталық қаражаттар бойынша қарызы бар болған жағдайда, яғни
несиелік мекемелерден немесе басқа да қарыз берушілерден алынған
қарызды теңгелік тұрғысынан бағалаған кезде пайда болады.
Бағамдық айырманың пайда болу кезеңінен бастап қарыздың өтелу
кезеңіне дейін есептеу арқылы анықталуы керек.
Бухгалтерлік есепте оның ішінде есеп беру кезеңінде ... жалғасы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..1
Сырқы экономикалық қызметінің жалпы
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ...2
Шетелдік валюта операцияларының
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...6
Тауарлардың импорты бойынша жасалатын операциялардың есебі ... ... ..15
Тауарлардың экспорты бойынша жасалатын операциялардың есебі ... ... .18
Толлингті операциялардың
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..19
Сыртқы экономикалық қызметпен байланысты басқа да операциялардың
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
Кіріспе
Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ең басты бір орын алады.
Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешіді
қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және
басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қазақстан
Республикасының бухгалтерлік есебі бухгалтерлік есеп Стандарттарында
және субъектілердің қаржылық-шаруашылық қызметіндегі бухгалтерлік есеп
шоттарының Бас есеп жоспарында бекітілген жалпы қағыдалары мен
ережелерінің негізінде құрылады және ол бүкіл алынған ақпарттарды
пайдаланушылардың талабына, қызметтің құрылымын, ұйымынң нысанына,
айрықшы ерекшелігіне есептің сәйкес келуін қамтамасыз етеді.
Шарушылық жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші
субъектінің күрделі экономикалық тетігін нақты, жақсы жолға қоймайынша,
сондай-ақ толық, сенімді ақпартсыз басқару жүйесін іс жүзінде жүзеге
асыру мүмкін емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек
ұжымдары шикізат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндіріс қалдықтарын
азайтуға, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнімдерін өндіруге , оның
сапасын көтеруге, өзіндік құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға
мүдделі. Бұл орайда, шаруаға қарсыздыққа, кәсіпорынның материалдық
құндылықтары, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және
тиімсіз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлік есептің маңызы
мен мәнін айырықша бағаламауға болмайды.
Есепке алынған ақпараттардың көмегімен шаруашылық жүргізуші
субъектілердің және олардың құрылымдық бөлімшелеренің қызметін жедел
басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшін,
сөйтіп, ел экономикасынң даму заңдылықтарын зерделеу және зерттеу
экономикалық тетіктің бірі ретінде пайдаланады.
Сыртқы экономикалық қызметінің жалпы мәселелері
Кәсіпорынның сыртқы экономикалық қызметінің негізгі түрлері
тауарларды экспорттау мен импорттау болып табылады. Тауарларды
экспорттау - тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатып алушының еліне
жөнелту арқылы шетелдік сатып алушыға салу; импорттау – тауарды сатып
алушының еліне әкелу арқылы шетелдік сатушыдан алу.
Сыртқы экономикалық мәміле контрактімен рәсімделеді, онда олардың
құқы, міндеттемесі және тараптардың жауапкершілігі көрсетіледі.
Сондықтан дұрыс рәсімдеу үшін Халықаралық сауда палатасының әзірленген
халықаралық сауда терминін (Инкотермс) пайдалануды ұсынады.
Инкотермстің барлық термині төрт базалық ктегорияға топтастрылған:
Топ Жабдықтаудың Франкировка жағдайы
шартты белгілері (тасымалдау шарттары)
Е EXW Завод франкосы
F FCA Еркін тасымалдаушы
FAS Еркін кеме бортының жағасына дейін
FOB әкелу
Еркін бортқа әкелу
C CFR Құны және фрахтысы
CIF Құны,сақтандыру және фрахтысы
CPT Тасымалдауға дейін төленген...
CIP Тасымалдау мен сақтандыру төлемі
жүкті тасымалдауға дейін төленген
D DAF Шекараға деәін жеткізілген
DES Кемеден жеткізілген
DEO Кеме тоқтайтын жерге дейін, яғни
айлаққа
DDU Дейін өткізілген (баж салығы
DDP қосылған)
Баж салығын төлемей жеткізілген
Баж салығын төлеп жеткізген
Е тобының шарты бойынша сатып алушы сатушының қоймасынан жөнелтуге
дайын тұрған тауарды алады. Ғ тобының шарты бойынша, сатып алушы
көрсетсен транспорттық құралына дейін тауарды сатушының өзі жеткізіп
беруге міндеттенген.
С тобының шарты бойынша сатушы тасымалдаушылармен шартқа отырады,
бірақ жүкті жөнелткеннен кейін пайда болатын шығыстарға және тауардың
бұзылуына (жоғалуына) жауап бермейді. Д тобының шарты бойынша сатушы
барлық тәуекелділіктерді және жүкті белгіленген жеріне дейін жеткізіп
берумен байланысты шығындарды өзіне алады.
СІҒ тауарды жеткізіп беру кезіндегі жағдайында сатушы жүктің әрбір
тоннасын сақтандырады, фрахтысын анықтайды, жүкті жөнелтетін портқа
жеткізіп, оны өз есебінен мерзіміне сәйес порт кемесіне тийеді және
сатып алушыға құжаттарын қоса береді. Сатушының міндетіне тауардың
транспорттық тәуекелділігі де кіреді.
Сөйтіп, CIF шарты кезінде сатып алушының жабдықтаушыға төлейтін
бағасының ішіне тауарджың құны, фрахтысы және сақтандырулар кіреді.
DAF жағдайында экспорт үшін рұқсат етілген белгіленген орнына дейін
тауарды жеткізіп беру бойынша жауапкершілікті сатушы алады, ал сатып
алушы көрсетілген орында және көрсетілген уақытында тауарды қабылдап
алуға міндетті.
FAS – жабдықтау шартына сәйкес сатушы кеме бортына дейін тауарды өз
есебінен жеткізіп беруді мойнына алады, ал содан кейінгі шығыстарды
(арту, фрахт) сатып алушы алады. Транспорт құралына дейінгі тауардың
бұзылуын және басқа да шығыстарын сатушы өз мойнына алады.
ҒОВ - сату жағдайына сәйкес жабдықтаушының бағасына тауардың құнын,
кеме бортына арту және оған дейін жеткізу шығыстар, т.б. кіреді
Инкотермс ұсыныстық сипатта болады және оның белгілі бір бөлігін
немесе толық көлемін пайдаланылуы тараптардың келісіміне байланысты
болып келеді.
Қазақатан Республикасы аймағына әкелінетін және оның шекарасынан
шығарылатын барлық тауралардың кедендік бақылаудан өтетіндігін
көрсетеді. Бұл кезде заңда қаралған кедендік төлемдер экспорттауға да,
импорттауға да салынады, оның құрамына мыналар кіреді:
– кедендік баж салығы;
– кедендік рәсімдеу үшін кедендік алымдар;
– таурады сақтауға алынатын кедендік алымдар;
– шығарып салғаны үшін кедендік алымдар;
Қазақстан Республикасының кедендік органына лицензия брегені үшін
алынатын алым;
– кеден ісін рәсімдеу бойынша машықтанған мамандық аттестатын бергені
үшін алым;
– алдын ала қабыладанатын шешімдер үшін төлем.
Бұл төлемдердің көбісінің мөлшерін кедендік тауар құнына тәуелді
болып келеді, олардың құрамына шет елдік валютамен есептелген тауардың
нақты құны және шетелдік төленеген үстеме шығысы кіреді. Егер де үстеме
шығысыны жабдықтаушының өзі төлесе , онда ол тауардың нақты құнына
бағаның бір элементі ретінде болады және сатып алушы өтейді.
Кедендік төлемді есептеудің негізін тауардың кедендік құны құрайды,
тек кейбір арнайы кедендік төлемдерін, яғни, тауар бірлігі үшін
белгіленген мөлшерде есептелетіндерін қоспағанда.
Қазақстан Республикасының кедендік аумағынан тысқары жерлерге
шығарылатын тауарлардың кедендік құны; шот-фактурада көретілген тауар
бағасына, сондай-ақ егер шот-фактураға енгізілмеген болса, онда мынадай
нақты шығындар : тауарды әуе айлағына, айлаққа немесе басқадай жерге
дейін жеткізіп беруге жұмсалған шығындар; тауарды Қазақсатн
Республикасының кедендік аумағынан сыртқары жерлерге шығару шығындары;
сатушының шығарған шығындары; сақтандыру сомасы; комиссиялық және
брокерлік сыйақылары; сондай-ақ Сыртқы экономикалық қызметтің тауар
номенклатурасына сәйкес бағалнатын тауарлармен біртұтас нәрсе ретінде
қаралмаса, контейнерлердің немесе бірнеше рет қайталанып айналымда
болатын ыдыс құндары негізінде анықталады.
Қазақстан республикасының кедендік аумағына сырттан әкелетін тауардың
кедендік құны мынадай әдістерді қолдану арқылы анықталады: сырттан
әкелелінетін тауарларға жасалған мәміле бойынша ; ұқсас тауарларға
жасалған мәміле бағасы бойынша ; бірыңғай тауарларға жасалған мәміле
бағасы бойынша ; құннан шегеру әдісімен; құнға қосу әдісімен; резервтік
әдісімен жасалады.
Едендік төлем мөлшерлері мынадай түрлерге бөлінеді:
Адволарлық – салық мөлшері салынатын тауарлардың кедендік құнына
процентпен есептеледі;
Ерекше - салық мөлшері салынатын тауарлар бірлігінің белгіленген
мөлшерімен есептелінеді;
Аралас – салық мөлшері жоғарыда аталған кедендік салық түрлерінің
екеуінеде үйлестіріледі.
Сыртқы экономикалық қызметте қолданатын негізгі құжаттар болып :
– Техникалық құжаттаулар – техникалық төлқұжаты (паспорты), сызбасы,
жинау бойынша нұсқауы, монтаждау, басқару және жөндеуі, техниалық
жағдайын сипаттайтын құжат (спецификациясы) және т.б.
– Тауарлы-ілеспе құжаттаулар ы- тауар сапасының сертификаты, буып-түю
парағы; құрастырушы тізімдемесі (ведомосы) т.б.;
– Транспорттық, экспедиорлық және сақтандыру құжаттаулары – теміржол
наклоднойы және оның көшірмесі (жүк түбіршегі, коносамент,
автотранспорттық наклоднойы т.б.), сақтандыру полисі немесе сертификаты;
– Қойма құжаттары – экспорттау тауарына портта берілген қабылдау актісі,
тауардың сақтауға алынғаны туралы қойманың қолхаты, басқа да кепілдік
куәлігі т.б;
– Есеп айырысу құжаттаулары – шот-фактурасы, аударм векселі (тратты);
– Банкі құжаттаулары – валютаны аудару өтініші, инкассо тапсырмалары,
акредетив ашу туралы тапсырмалар, чектер, Қазақстан Республикасының
кеден депозитіне қаражатты аудару туралы тапсырмалары, есеп айырысу және
валюталық шоттар бойынша жасалған операциялардың көшірмесі;
– Кедендік құжаттаулар – кедендік жүк декларациясы (КЖД), тауардың шығуы
(немесе шығарылған жері) туралы сертификаты, баж салығын төлегені туралы
анықтама, акциздер, алымдар;
– Талап (шағым) құжаттаулары – шағымдық хат, сотқа немесе арбитражға
қойған талап арыз;
– Бұзылған немесе кем шыққан жөнінде жасалған құжаттар – кем шыққанға
жасалған коммерциялық актілер, авария сертификаты.
Сыртқы экономикалық қызмет бойынша есеп айырысу шетелдік валюта
бойынша жүреді. Нақты мысалдарды қарастырмастан бұрын шетелдік валюта
бойынша жасалатын операцияларына тоқталамыз.
ШЕТЕЛДІК ВАЛЮТА ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ЕСЕБІ
Шетелдік валютасында жасалатын операцияларды бухгалтерлік есепте
көрсету үшін № 9 БЕС ережелерін пайдаланады. Шетелдік валюталық
операцияларына шетелдік валютада жасалатын мәмілелер жатады, олардың
қатарына : шетелдік валютаға сатып алынған немесе сатылған мүліктер;
шетелдік
Валютамен алынған немесе берілген несиелер (қарыздар); басқа да
жолдармен алынған немесе валютаға сатылған активтер және т.б.
Бухгалтерлік есептің Бас шоттар жоспарында шетелдік валютадағы ақша
қаражаттарын есептеу үшін мынадай арнайы синтетикалық шоттар
қарастырылған : 431,432,452. Ал басқа активтері мен міндеттемелерін
есептеу үшін мына шоттарға субшоттар ашылады: 301, 333, 511, 671, 687
т.б., демек, шетел валютасында жасалған операцияларын бөліп көрсету
мүмкіндігі зор. Бірақ ол операциялар бухгалтерлік есеп жахбасында тек
теңгемен ғана көрсетіледі, яғни Қазақстан Республикасының Ұлттыұқ
банкісінің белгіленген бағамы бойынша қайта есептелінеді. Бірақ олар
алғашқы құжаттарда (касса кітабында, кіріс және шығыс каса ордерлерінде,
есеп регистрларында) номиналдық түрі бойынша көрсетілуі мүмкін.
Мысал. Узень! ЖШС 27 қаңтар 2002 ж. Werbe шетел кәсіпорнына
жеткізіп берілетін (немесе әкелінетін) тауар үшін аванс ре тінде ақша
қаражатын аударған. Аударылған аванстың соммасы 3500 АҚШ долларын
құаған. 27 қаңтар 2002 жылы ҚР ҰБ бағамы бойынша 1 доллар 151,00 теңге
тұрған. Олай болса, Узень ЖШС – тің бухгалтерлік есеп регистрларында
жалпы сомаға келесі жазба жазылады:
528500 теңгеге - 351 шоты дебеттеледі де, 431 шоты
кредиттеледі.
Шетелдік валютада операцияны жасау кезінде операцияның жасалған күнін
білу керек, онсыз операция дұрыс жасалған болып саналмайды. Төменде
шетелдік валютада жасалған операцияның күнін анықтаудың тәртібі
келтірілген.
Шетелдік валютада жасалатын Шетелдік валютада жасалған Операциялардың жасалған күнін
операциялардың мазмұны операциялардың күні қуаттайтын құжаттар
Валюталық шоттар бойынша Валюталық шотқа ақша Валюталық (акредитивтік(
банктік операциялар және қаражатын аударған, немесе шоттардағы ақша қаражатының
валюталық акредтивтер субъектінің банкідегі қозғалысы және қолма-қол
акредитивке аударған немесеқаражаттың бар екендігін
есепТЕН шығарған күні қуаттайтын банктің берген
көшірмесі
Шетелдік валютамен жасалатын Шетел валютасының Есеп айырысу шотынан
кассалық операциялар кірістелген немесе валюталық қаражатты алғаны
субъектінің кассасына туралы банкі көшірмесі,
берілген күні кассаның кіріс ордері;
кассаның шығыс ордері
Шетелдік валюта сатылған
тауарлар , жұмыстар, қызметтер
және басқа да мүліктер:
экспорттау кезінде
Экспортталатын тауардың
кедендік ресімдеу күні
республиканың ішінде сатылған
кезде Көрсетен қызметті, нақты
орындалған жұмысты, басқа
да мүлікті, тауарды
жөнелткен (босатқан) кезде
сатып алушыларға (тапсырыс
берушілерге) ұсынылған
шоттың және басқа да ұқсас
құжаттардың берілген күні
Тауар айырбастау
операцияларының барысында
шетелдік валютаға сатылған
тауарлар, жұмыстар, қызметтер
және басқа да мүліктер:
тауар айырбастау
операцияларының барысында
жасалған экспорттаулар Экспортталатын тауардың Экспортқа тауарды ресімдеу
кедендік ресімдеу күні кедендік декларациясы
Республика ішіндегі тауар Көрсеткен қызметтері, нақтыҚызметті, жұмысты, тауарды
айырбастау кезінде орындалған жұмыстары, басқасатқандығын қуатайтын,
да мүлікті, тауарды құжаттары (накладнойы,
жөнелткен (босатқан) кезде орындалған жұмыс актісі)
сатып алушыға (тапсырыс
берушіге) ұсынылған шотың
және басқа да ұқсас
құжаттардың берілген күні
Республика аймағында шетел Тауардың басқа да мүліктіңТауардың алынғанын растайтын
валютасына басқа да меншік құқығының сатып құжаттар (накладнойы)
мүліктерді, ТМЗ алу алушыға өткен күні
Басқа да мүліктерді, Импортталатын ТМЗ кедендік Импорттауға тауарды рәсімдеу,
тауарлады импорттау рәсімдеуден күні, яғни ҚР кедендік декларациясы
аймағына кеден ұйымдарының
жүкті еркін айналысқа
жіберген күні
Импорттау қызметі Қызметің нақты танылған Қызметтің нақты
күні тұтынылғандығын растайтын
құжаттар (орындалған жұмыс
актісі)
Шаруашылық шығыстарын жүзеге Аванстық есеп беруді Аванстық есеп беру
асыру үшін бұрындары есеп бекіткен күні
беретін тұлғаға берілген
шетелдік валютасындағы қарызы
өтелді
Іссапар шығыстарын жүзеге Іссапардан оралған күні Аванстық есеп беру
асыру үшін бұрындары есеп
беретін тұлғаға берілген
шетелдік валютасындағы
қарызы өтелді
Субъектінің жарлық капиталын Құрылтайшылық құжаттарының Субъектінің мемлекеттік
қалыптастыру және соған салым мемелекеттік тіркеуден тіркеуден өткені туралы
бойынша, олардың иесінің өткен күні берілетін куәлігі
қарыздарының пайда болуы
Ақша қаражаты мен есептесулер (шетел валютасында алынған (берілеген)
дебиторлық және кредиторлық қарыздар, несиелер, арнайы қаржыландыру
қаражаттарының қалдықтары) міндетті түрде, ҚР ҰБ белгіленген бағамы
бойынша ең соңғы есептік кезеңінің күніне қайта есептелуіне жатады.
Шетелдік валютаға алынған (қалыптасқан) негізгі құралдардың құны ,
аяқталмаған күрделі құрылыстар, тауарлы-материалдық құндылықтар,
материалдық емес активтер, меншік капиталы одан әрі қайта бағалануға
жатпайды. Шетелдік валютаға алынған (қалыптасқан) меншік капиталы және
аударылған активтер ҚР ҰБ бағамы бойынша бағаланады және шетел
валютасының өзгеруіне байланысты қайта есептеулер жүргізілмейді.
Ондағы орын алған айырма бағамның айырмасы болып саналады. Сондықтан
ондағы табыстың және шығыстың ажырата білу керек. Ол үшін баға белгілеу
агенттігінің ақпарттарына сүйену керек.
Мысал. Цемент ААҚ берген өтініші бойынша, оған қызмет көрсететін
банк 1000 АҚШ долларына теңгені ковертациялауға және 20000 Ресей Рублін
алған.ҚР ҰБ бағамы: 1 долларға – 152 теңге; 1 Ресей рубліне – 4,8 теңге.
Ал банкінің есеп айырысу бағамы бойынша : 1 доллар – 153 теңге; 1 Ресей
рублі – 4,5 теңге құраған.
Қатар№ Шаруашылық операцияларыныңСомасы, Шоттар корреспонденциясы
мазмұны Мың
теңге
дебет кредит
1 2 3 4 5
Валютаны сатып алу
1 Есеп айырысу шотынан 90000 2180 1040
ресейдің рублін алу үшін
бөлінеген қаражат (қызмет
көрсететін банкінің бағамы
бойынша) 90000 теңге
(20000*4,5)
2 Валюталық шотқа ресейдің 96000 1050 2180
рублінде қаражаты
аударылды (ҚР ҰБ бағамы
бойынша ) 96000 теңге
(20000*4,8)
3 Оң бағамдық сомалық 6000 2180 6280
айырмасы табыс ретінде
көрсетілегн 6000 теңге
(96000-90000)
Валютаны сату
1 Конвертациялау кезінде 153000 2180 1050
валюталық щотынан есептен
шығарылған қаражат (қызмет
көрсетуші банктің бағамы
бойынша ) 153000 теңге
(1000*153)
2 Теңге түрінде есеп 152000 1040
айырысу шотына аударылған 2180
қаражат (ҚР ҰБ бағамы
бойынша) 152000 теңге
(1000*152)
3 Теріс бағамдық аырмасынан 1000 7450 2180
алынған сомасы шығыс
ретінде көрсетілді
Бағамдық айырма есеп және есеп беруде келесі тәртіп бойынша көрініс
табады:
– Шетел валютасында көрсетілген дбиторлық және кредиторлық қарыздарды
өтумен байланысты, операциялары бойынша жасалған ҚР есептесу күніндегі
бағам, бухгалтерлік есепте көрсетілген қарыздың бағамынан ерекшеленетін
болса;
– Әрбір есептік күнег шетелдік валютадағы ақша қаражатының қалдық құнын
(ақша қаражаттарын қоса алғанда) қайта бағалаумен байланысты операциялар
бойынша және әрбір операцияның алдында осы шоттардағы қаражаттардың
қозғалысы бойынша айырмашылығы болса.
Төменде бағам айырмасының өте жиі кездесетін жағдайлары келтірілген:
– Таурларды және басқа да мүліктерді импорттау кезінде тауарды кедендік
рәсімдеу күніндегі теңгенің нақты эквиваленттік құнымен және сол үшін
аударылған ақша қаражатының күні арасындағы пайда болған айырма
(жабдықтаушылармен есеп айырысу кредиторлық қарыздардың төмендеуі немесе
қайта бағалануы немесе дебиторлық қарыздың берілген аванстары бойынша);
– Көрсетілетін қызметтің импортталуы кезінде – осы қызметтің нақты
тұтынған кезіндегісімен және соған аударылған ақша қаражатының күні
арасында пайда болған айырма;
- дебиторлық және кредиторлақ қарыздардың пайда болуы
мен олардың өтелу кезеңіне күнінің арасындағы болатын айырма;
- валюталық қаражаттар бойынша қарызы бар болған жағдайда, яғни
несиелік мекемелерден немесе басқа да қарыз берушілерден алынған
қарызды теңгелік тұрғысынан бағалаған кезде пайда болады.
Бағамдық айырманың пайда болу кезеңінен бастап қарыздың өтелу
кезеңіне дейін есептеу арқылы анықталуы керек.
Бухгалтерлік есепте оның ішінде есеп беру кезеңінде ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz