Жас отбасылардың қатынастарын бұзушы факторлар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. Отбасын құру және оның
проблемалары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5

1.1 Жас отбасының келіспеушілігі: себептері мен алдын
алу ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Мемлекет тарапынан жас отбасыларына қолдау
көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... 7

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖАС ОТБАСЫНЫҢ ТҰРҒЫН ҮЙМЕН ҚАМТАМАСЫЗ
ЕТУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ..10

1. Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй қатынастарын реттеудің құқықтық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
2.2 Жас отбасыны тұрғын үймен қамтамасыз етудің қазіргі деңгейі және
динамикасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖАС ОТБАСЫНЫ ТҰРҒЫН ҮЙМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІ
МЕМЛЕКЕТТІК РЕТТЕУ ... ... ... ... ... ... ... . 31

3.1 Тұрғын үймен қамтамасыз етудегі мемлекеттік реттеудің құралдары мен
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
3.2 Жас отбасыны тұрғын үймен қамтамасыз етудегі мемлекеттік
бағдарламалардың
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...37

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 42

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: Бүгінгі таңда экономикамыздағы орын алған
қолайсыз жағдайлар кезінде өркениетті даму жолына түскен Қазақстан
Республикасы қоғамның барлық саласында аса маңызды саясаттарды жүзеге
асыруда. Бұл саясаттардың ішіндегі ең күрделісі әрі өте байыптылықты қажет
ететін бағыты әлеуметтік саладағы саясат болып табылады. Өйткені,
біріншіден, әлеуметтік мәселе адамдардың өмірі мен тұрмыс-тіршілігіне
тікелей қатысты болғандықтан үнемі күн тәртібінде тұрады; екіншіден,
мемлекеттің әлеуметтік саясаты әрқашан жас отбасының назарында болып, оның
талқысы мен сынына түсіп отырады. Сондықтан да әлеуметтік саясат
мемлекеттілікті орнықтыру мен мемлекетті басқаруда аса маңызды орын алады.
Жер бетіндегі дамудың тұрағы, тұтқасы, тірегі – адам, адамның қоғамдағы
тыңғылықты іс-әрекеттері, сондай-ақ қоғамдағы тыныштық пен ынтымақты
қамтамасыз ететін мемлекеттің әлеуметтік қызметі. Адамның денсаулығын
қадағалайтын, білім жүйесін жетілдіретін, мәртебесін көтермелейтін,
азаматтық жауапкершілігін арттыратын бастамалар – жас отбасының әл-ауқатын
арттыруда, одан әрі ел экономикасының дамуында ерекше сипат алады. Сол
бастаманың бірі жас отбасыны тұрғын үймен қамтамасыз ету мәселесі де –
әлеуметтік саясаттың бас желісі болып табылады.
Жас отбасы үшін тұрғын үйдің қолжетімділігі мен сапалылығы –
мемлекеттің барынша өмірлік маңызы бар басымдықтарының бірі болып келді
және алдағы уақытта да солай болып қала бермек. Қазақстан Республикасының
Президенті Н. Ә. Назарбаевтың 2008 жылғы Мемлекеттік саясаттың басты
мақсаты – Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру атты жолдауында тұрғын
үйге қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін негізгі бағыттарды айқындап,
тұрғын үй құрылыс саласы – экономикамыздың алға сүйреуші күші екендігін
атап өткен болатын[1].
Жас отбасыны тұрғын үймен қамтамасыз етудегі мемлекеттік бағдарламалар
және олардың рөлі, сол бағдарламалардың шеңберінде жас отбасыны тұрғын
үймен қамтамасыз етудің құралдары мен түрлері қарастырылған. Сонымен қатар
қазіргі экономикалық дағдарысқа байланысты құрылыс саласында туындаған
қолайсыз жағдайлар, және одан шығу жолдары ауқымды сипат алған.
Тұтастай алғанда мемлекеттік бюджеттің адами капиталды дамытуға
шығыстары жалпы шығыстар көлемінің кемінде 61% құрайды, бұл Үкіметтің
экономиканың мәселелерін шешкен кезде әлеуметтік саланың басым
артықшылықтарға ие екенін көрсетеді. Бұл Ұлттық экономиканың барынша өсуіне
және болашақта одан асып түсуіне қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Курстық жұмыстың мақсаты: жас отбасыны тұрғын үймен қамтамасыз ету
мәселесін жан-жақты зерттеп, соның ішінде жас отбасыны тұрғын үймен
қамтамасыз етудің тетіктерін жетілдіру және қазіргі уақыттағы құрылыс
саласындағы орын алған дағдарыстан шығу жолдарын анықтау болып табылады.
Курстық жұмыстың міндеті: Дұрыс мемлекеттік реттеу арқылы төмендегідей
экономикалық маңызы жоғары мәселелердің шешім табатыны жайлы айтылған:
- жас отбасының тұрғын үймен қамтамасыз етілуі;
- құрылыстың дамуына байланысты осы салаға маманданған шағын және орта
бизнестің дамуы;
- құрылыстың жандануына және шағын және орта бизнестің дамуына байланысты
жаңа жұмыс орындарының ашылуы.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен,
қорытынды және пайдаланған әдебиеттен тұрады.

1. Отбасын құру және оның проблемалары

1.1 Жас отбасының келіспеушілігі: себептері мен алдын алу

Отбасының құрылымы былайша анықталады:1)оның мүшелері арысндағы
қарым-қатынастар жиынтығы; 2)рухани, ізгіліктілік қарым-қатынастар жүйесі;
Туыстық құрылым бойынша отбасы былайша бөлінеді:1) нуклеарлы отбасы
(балалары бар ерлі-зайыпты жұп); 2) кеңейтілген отбасы (балалары бар отбасы
және отбасымен бірге күйеуінің не әйеленің туысы тұрады). Жұбайлар арасында
билікті бөлу құрылымы бойынша келесі отбасыларды бөлуге болады: 1)
эгалитарлы –тең құқықтылыққа негізделген; 2) авторитарлы- басты шешімді
күйеуі (әйелі) қабылдайды. Балалар саны бойынша – көп балалы, балалар саны
орташа, аз балалы, баласы жоқ отбасы болып бөлінеді.Үй міндеттерін бөлу
сипаты бойынша- дәстүрлі отбасы (міндеттерді көбінесе әйелі атқарады) және
ұжымдық отбасы (міндеттер бірлесіп не кезекпен атқарылады) болып
бөлінеді.Бос уақытты өткізу сияқты бойынша ашық отбасы (араласуға және
мәдениет индустриясына бағдар алған) және жабық отбасы (бос уақытты үй
ішінде өткізуге бағдарланған) болып бөлінеді.
Еуропалық отбасы әйелдің жұмыс бастылық деңгейінің жоғары болуымен,
ажырасу деңгейінің жоғары және бала туу деңгейінің төмендігімен
сипатталады. Ортаазиялық отбасыға, керісенше, әйелдердің жұмысбастылық
деңгейінің төменірек болуы, балатуу деңгейінің жоғарылығы және ажырасу
санының төмен деңгейде болуы тән. ТМД-ның бірқатар елдерінде- Қазақстанда,
Закавказъезде отбасының аралас түрлері кездеседі.
Неке- әйел мен еркектің арасындағы қарым-қатынасқа рұқсат беретін
әлеуметтік нормалар жиынтығы, сондай-ақ олардың отбасы мен отбасы тобының
өмір сүруі үшін қажет өзара құқықтары мен міндеттерінің жүйесі түріндегі
әлеуметтік институт. Кейбір нормалар, құқықтар мен міндеттер заңды сипатта
болады және заңнамамен реттеледі. Заңмен бекітілген нормаларға мүлікті
иелену жөніндегі мәселелер, некені бұзумен байланысты бірқатар құқықтық
проблемалар жатады. Некеге отырудың ең төменгі жасы мен неке бұзудың заңды
негіздерінің тізімі де құқықтық реттеулуге жатады. Олардың қатарында:
• көңіл білдіру, некеге отыратын жұп таңдау және некеге дейінгі
мінез-құлық нормалары:
• жұбайлар арасында билік пен міндеттерді бөлу нормалары, олардың
бейформалды байланыстарына қатысты жұбайлардың күту нормалары;
• отбасының экономикалық жағдайы үшін өзара жауапкершілік;
• бала тәрбиесі, отбасылық демалыс нормалары жатады.
Некеге отырудың нақты жас шамасы да, ажырасу барысында, ажырасқаннан
кейінгі кезеңдегі қарым-қатынас сипаты да моральдық реттеулеге жатады.
Азия мен Африканың көптеген елдерінде ата- анасымен келісіп некеге
отыру, келін үшін қалыңмал беру және т.б. дәстүрлер сақталған.
Неке қию салтанатын өткізу шаралары бойынша азаматтық және шіркеулік
неке қию болып бөлінеді.Кейде некеге нақты некені немесе бірге тұрады
жатқызады (яғни, заңда қаралған тәртіпте ресімделмейтін ерлі-зайыптылар
қарым-қатынасы). Бірқатар елде кейбір әлеуметтік топтардың, негізінен
жастар мен қала тұрғындарының нақты некеде болуы көбейіп келе жатқаны
байқалады.Өз құрылымы бойынша некелер Еуропа мен Америка елдеріне тән
моногамды және Азия мен Африка елдеріне тән полтгамды болып бөлінеді.
Бірлескен өмірлерінің алғашқы жылдарында некені бұзу деңгейінің жоғары
болуы мазасыздық тудырып отыр; ажырасудың шамамен 40% - ы жұбайлардың
бірлескен өмірінің алғашқы 4 жылында болады.
Қазіргі ғылымда отбасының көптеген типологиясы бар. Әлеуметік
қолдаудың объектісі кез келген типтегі отбасы болуы мүмкін. Алайда,
әлеуметтік қолдаудағы қажеттілік дәрежесі оның нақы мазмұны, отбасының
қажет ететін немесе қажет етуі мүмкін әр түрге жататын көмек түрлері
сияқты әр түрлі болады. Өзара әрекеттестік жүйесі осалдау, өздеренің
сезімдері мен тілектерін еркін көрсете алатын, өздерінің пайда болған
проблемаларын қарым-қатынастың жаңа бір жолын тауып беретіндей бірлесе
отырып талқылайтын отбасы өзінің отбасылық құрылымын бара-бара өзгертеді.
Мұндай типтегі отбасылары жүйкеге нормативті емес жүк түскен жағдайда, аса
қауіпті табиғи қайғылы оқиға, қатерлі ауру, дене немесе ақыл-ой кемістігі,
сыртқы факторлардың әсерінен пайда болған мезгілсіз қаза, қайғы сияқты
табиғи оқиға тап болғанда әлеуметтік қолдауды қажет етеді. Сонымен бірге
мұндай отбасылар тіпті отбасыларына көмек көрсететін әлеуметтік қызметке
ерікті түрде көмекші де бола алады.
Негізгі күштері ерік пен ықыласы бір ғана ерік пен ықыласқа бағыну
(басшы, бастаушыға және т.б.) арқылы қол жеткізілген, сондықтан кез келген
жеке алып- қашпа сөздер тудырмайтын сыртқы дүниемен келісімді және бірлікті
қолдаудырмайтын сыртқы дүниемен келісімді және бірлікті қолдауға
бағытталған отбасылары азды-көпті қолдау мен қорғауды қажет етеді, бірақ
сыртқы дүниемен араласуға олар үшін жол жабық болғандықтан, белгілі бір
шекке жетіп, белгілі болғаннынша мүмкіндікке қол жеткізе алмайды. Мұндалар
психикалық ауруы барлар, отбасы мүшелерінің үстінен күш көрсету және т.б.
болуы мүмкін.
Өзара әрекеттестіктері былыққан және дағдарысқа жетелейтін ұдайы дау
мен жанжалдан арылмайтын, сонымен бірге өмірлік тәжірибелері алдағы уақытта
лайықты мінез-құлық қалыптастыруға бағыт-бағдар бола алмайтын отбасылары
былық-шылық құрылымға ие болады, ұйымшылдығы төмен, жанжалды және
дағдарысты жағдайда шешуде отбасылары жоғарырақ дәрежедегі әлеуметтік
қолдауды қажет етеді.
Отбасыларды шартты түрде қызметтік қисынды және қызметтік қисынды емес
(тәуекел ету тобы) деп бөлуге болады. Қызметтік қисынды отбасылары арасынан
50-ден 60-қа дейінгі пайызын ерлі-зайыптылардың қарым-қатынастары үнемі
шиеленіскен ерлі-зайыптылардың қарым-қатынастары үнемі шиеленіскес және
психологиялық жағынан қисыны келмейтін ата-налар, бала-ата-ана қарым-
қатынастарының жолы теріс, жанжалдыдеп аталатын, қолайсыз әлеуметтік-
психологиялық факторлармен сипатталатын отбасылар құрайды.
Адам барлық жақсы мен жаманды отбасында алады. Отбасы жеке тұлғанын
қалыптасуының маңызды саласы әрі халықтың әлеуметтік қайта жандауына және
белгілі бір өмір салтын жасауға жауап беретін тәрбиелеудің басты институты
басты болды және болып қала бермек.
Отбасында баланың тұлғасына әсер ететін факторлардың мамандар шартты
түрде үш топқа бөледі. Біріншісі- бұл отбасының әлеуметтік микроортасы,
онда балалар әлеуметтік құндылықтар мен рольдерге тартылады, қазіргі
заманның қиындықтары менқайшылықтарын танып біледі. Екіншісі- бұл отбасы
ішілік және отбасынан тыс жұмыс, негізінен тұрмыстық еңбек, ол адамда
әлеуметтендірудің және оны болашақ тіршілікке тартудың мықты құралы болып
табылады. Үшіншісі- отбасындағы тәрбиенің өзі, мақсатты педагогикалық
әсерердің белгілі бір кешені.
Отбасылық қарым-қатынасты келесі салаларға бөлуге болады:
- шаруашылық –тұрмыстық сала;
- ізгілікті-психологиялық
- жақын да жеке сала.
Отбасы мүшесін тәрбиелеуде бұл салалардың әрқайсысының мәні зор әрі
даусыз, алайда біз көбінесе ізгілікті- психологиялық қарым-қатынастың мәнін
елемейтінімізді атап өту керек. Мұның себебі олардың материалдық түрде
көрінбейтіндігі мен жас жігіттер мен қыздардың болашақ отбасылық өміріне
олардың әсері әлсіз деп білуімізде болар. Бұл көзқарас дұрыс емес.
Отбасылық өмірге қажетті қасиетерді тәрбиелеу ( түсіну, кішіпейілдік,
эмоционалдық бөлісу) қарым-қатынастар педагогикасыныңкөзге көрінбейтін,
алайда өте әсерлі саласында жүзеге асырылады.
Ата-ана болып табылатын жұбайлар мен отбасының басқа ересектері
арасындағы көлденеңқарым-қатынастар –отбасындағы моральдық- психологиялық
климаттың ерекшеліктерін анықтайтын ізгілікті –психологиялық қарым-
қатынастың маңызды саласы болып табылады.

1.2.Жас отбасының келіспеушілігі: себептері мен алдын алу
Жас отбасылардың қатынастарын бұзушы факторлар

Қазіргі еуропалық отбасында психологиялық ажырасу-бұл тұрақты некелік
қарым-қатынастардың ғана бұзылуы емес, сондай-ақ тұрақты өмірлік
тіршіліктің бұзылуы.
Ажырасудың өсу себептері:
- отбасы функциясының өзгеруі, атап айтқанда шаруашылық
(экономикалық) жағы;
- айырылысқандарда негативтік стереотиптердің жоқ болуы;
- тап, діни және ұлттық нанымның босатуы;
- миграциялық процестердің күшеутуі;
- Уранизациялық қоғамда өмір стилінің, екпіннің өзгеруі;
- өмір ұзақтығының өсу шегі;
- тағы бір себеп-жұбайды таңдағанда әке-шешлердің ықпалының
жасауы төмендеуі.
Осылардың салдарынан ерте, асығыс некелердің көп болуы осыдан
болады. Ажырасудың себептері тек қана үрейлілік қарым-қатынас емес, сондай-
ақ жанама немесе түзу проблемалар жатады.
Жас отбасының қарым-қатынасының бұзылуына мынадай негативтік фактор
жатады:
1.Артық жүк тиеу және физикалық арықтау
Бұл жерде парасаттық қауіп-қатер жатыр. Оларға жастардың кәсіпшілік немесе
академиялық карьерді енді бастағандар жатады. Мысалы: институтта оқу, толық
жұмысаптаны істеу кезде нәресте балаларды- бір бағу, пәтерді жөндеу және
кәсіпкерлікпен шұғылдану. Барлығын бірге алып жүру өте қиын. Жастар дәл
осылай істейді, содан кейін отбасының бұзылғанына таң қалады.
Эмоционалдық қарым-қатынастың ыдырау кезеңдері:
1. Интра-психикалық (ішкі) Бір ерлі-зайыпта немесе екеуінде ішкі
қанағаттанушылықсыз сезімі көрінеді. Мына фазаның мынандай нәтижелері
болуы мүмкін:Осымен жуасу немесе өз қанағаттанушылықсыздығын ешбір
көрсетпеу;
2. Интер- психикалық (жұбайлардың арасында) немесе диадитикаық-
серіктердің өз қарым-қатынасын талқылауы. Бұл фазада өзін-өзі ашылуы
жоғарылады,ерлі-зайыптылар тәжірибелеуге тырысады. Бұл жылдарға созылу
мүмкін. Сонымен қатар оның нәтижесі екі түрде болуы мүмкін:Қарым-
қатынастың қайта құруы –олардың тұрақтануы;Ыдыраушылықты қабыл алуы
(тәжірибенің онша емес аяқталуы)
3. Әлеуметтік фаза- отбасында ыдыраушылық барысында басқа адамдардың
қатыстырылуы (туысқандар, достар) ыдыраушылық фактісі жалрыға бірдей
дәулетпен тиісті болуы керек. Мына фазаның нәтижесі: әлеуметтік қарым-
қатынастың тоқтатылуы және отбасының ыдырауына әкелу.Ажырасу дегеніміз-
некені ресми түрде бұзу. Қазігі кезде бүкіл әлемде ерлі-зайыптылық
пен отбасы мәселелеріне баса көңіл бөлу ажырасу деңгейінің жоғарылуына
байланысты болып отыр. Өзгеріп отыратын қоғам жағдайында біздің
елімзде ажырасу деңгейіне әсер еткен себептер мынадай: әйелдердің
кәсіптік қызметке жаппай кірісуі, діннің өз күшін жоғалтуы, халықтың
білімділігінің және жалпы мәдениетінің едәуір артуы, соның нәтижесінде
некеге деген талаптың көтерілуі, ажырасуға қатысты заң нормаларының
әлсіздігі, жыныстық моральдың бұрмалануы. Ірі өнеркәсіп өндірісінің
дамуы және осыған байланысты тұрғындардың едәуір бөлігінің ауылдан
қалаға қоныс аудару процесі, сондай-ақ отбасын нуклеаризациялау
туыстық жүйе мен қоныстанушы қауымның ерлі-зайыптылардың, әсіресе,
мектеп жасына дейінгі жастағы балалары бар отбасылардың достарымен
араласу мүмкіндігі өте шектелген.
Алайда аталған өзгерістер әр аймақта әр түрлі жүріп жатыр. Мысалы, біздің
еліміздің тарихи- мәдени ерекшелігі-туыстық –достық, көршілік
байланыстардың өте тығыз болып қала беретіндігінде. Ажырасу алдындағы
жағдайдың дамуының бас ерлі-зайыптылардың (немесе олардың бірінің) қарым-
қатынасқа және жалпы некеге көңілі толмауынан басталады. Бұл жағдай бірнеше
сәттен тұрады:
- ерлі-зайыптылардың (немесе олардың бірінің) ажырасу туралы
шешім қабылдауы;
- ерлі-зайыптылық қатынастарды тоқтату:
- қоғамға ерлі-зайыптылық қатынастардың жайсыздығы туралы
жариялау (ажырасу жөнінде өтініш беру).
Ажырасу себептері: сотта талқылау барысында 1-ші орында мінез-құлқының
сәйкессіздігі;2- орында- жұбайының адалсыздығы тұр. Тағы бір себеп-
ішкілікке салыну. Жиі кездесетін себептер: отбасын құруға мүдделі болмау;
жыныстық өмірге қанағаттанбаушылық, бір-біріне нашар қарау, қаржы мәселесі
бойынша келіспеушілік, қызғану, балалы болмау, аурулар. Өте сирек
кездесетін себептер: ерлі-зайыптылыардың саяси немесе діни көзқарастарының
келіспеуі.
Ерлі-зайыптылардың үйлесімі немесе үйлеспеуі келесі факторлардың өзара
әрекеті болып табылады:
Еңбекке деген көзқарас. Қызметтік міндеттерін атқаруға
жауапкершілікпен қарайтын адамдар ерлі-зайыпты өмірде үйлесімге оңай қол
жеткізе алады. Қызықты жұмыс, жұмысына қанағаттану ерлі-зайыптылық өмірге
оң әсер етеді, ал, керісінше, үйдегі жайлы жағдай еңбек қабілеттілігіне,
жұмысқа қанағаттанушылығына жақсы әсер тигізеді.
Еңбек ұжымына қанағаттану. Ұжымдағы қарым-қатынас жұмыскердің
отбасындағы ахуалға әсер етеді, сондай-ақ отбасылық және басқа жеке
мәселелероның жұмыстағы мінез-құлқы мен көңіл- күйіне теріс әсер теуі
мүмкін;
Ерлі-зайыптылардың адалдыққа деген көқарас. Ерлі-зайыптылық адалдықты
сақтаушы адамдардың некесі көбінесе бұл ұстынды бұзатындарға қарағанда
неғұрлым үйлесімді.

II. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЖАС ОТБАСЫНЫҢ ТҰРҒЫН ҮЙМЕН ҚАМТАМАСЫЗ
ЕТУДІҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ.
.
2.1Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй қатынастарын реттеудің
құқықтық негіздері.
.
Қазақстан Республикасында тұрғын үй қатынастары Қазақстан
Республикасының Тұрғын үй Заңымен, Азаматтық кодекс нормаларымен және
соларға сәйкес шығарылатын өзге де заңдармен реттеледі.
Тұрғын үй - тұрақты тұруға арналған және соған пайдаланылатын,
белгiленген техникалық, санитариялық және басқа да мiндеттi талаптарға сай
келетiн жеке тұрғын жай (жеке-дара тұрғын үй, пәтер, жатақханадағы бөлме).
Тұрғын үй қоры - Қазақстан Республикасы аумағындағы барлық меншiк
нысандарындағы тұрғын үйлер[13].
Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңдары:
1. Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңы азаматтардың, заңды
тұлғалардың, мемлекеттiк органдардың қатысуымен:
- тұрғын үйлерге меншiк құқығының және оларды пайдалану құқығының пайда
болуы мен тоқтатылу негiздерiне;
- тұрғын үйлердi пайдалану құқығының жүзеге асырылуына;
- тұрғын үйлерге қойылатын талаптарға;
- тұрғын үй қорларының сақталуы мен жөнделуiнiң қамтамасыз етiлуiне;
- азаматтардың тұрғын үй саласындағы құқықтарының сақталуын және тұрғын
үй қорының пайдаланылуын мемлекеттiк органдардың бақылауына байланысты
қатынастарды реттейдi.
2. Қазақстан Республикасында тұрғын үй қатынастары Заңмен, Азаматтық
кодекс нормаларымен және соларға сәйкес шығарылатын өзге де заңдармен
реттеледi.
3. Тұрғын үй құрылысын қаржыландыруға, тұрғын үй қорының дамытылуы мен
ұлғайтылуына байланысты қатынастар Заңда белгiленген талаптарды ескере
отырып, тиiстi заңдармен реттеледi.
4. Мейманханаларда, пансионаттарда, интернаттарда, қарттар үйлерiнде
және осындай мақсаттағы басқа да үй-жайларда тұру заңдарымен реттеледi[14].
Қазақстан Республикасының тұрғын үй қоры:
1. Қазақстан Республикасының тұрғын үй қоры мыналарды қамтиды:
- жеке тұрғын үй қоры - азаматтар мен заңды тұлғаларға меншiк құқығымен
тиесiлi, мемлекеттiк емес меншiк нысанына негiзделген тұрғын үйлер;
- мемлекеттiк тұрғын үй қоры - меншiк құқығымен мемлекетке қарасты және
жергiлiктi атқарушы органдардың қарамағындағы (мемлекеттiк коммуналдық
тұрғын үй қоры) не мемлекеттiк кәсiпорын қарамағындағы (мемлекеттiк
кәсiпорынның тұрғын үй қоры) тұрғын үйлер.
2. Тұрғын үй қорына тұрғын үйлердегi тұрғын емес үй-жайлар кiрмейдi.
3. Жеке тұрғын үй қорының және мемлекеттiк кәсiпорындардың тұрғын үй
қорының үйлерiндегi тұрғын үй-жайларды жергiлiктi өкiлдi және атқарушы
органдардың немесе өзге де ұйымдардың мәжбүр етiп алуына, Заңда және басқа
заң актiлерiнде көзделгендегiден басқа жағдайларда тыйым салынады[9].
Тұрғын үйлердi пайдалану:
1. Тұрғын үйдi (тұрғын үй-жайды) немесе оның бiр бөлiгiн тұрғын емес
мақсатқа пайдалануға Заңда көзделген жағдайларда жол берiледi.
2. Тұрғын үйдi пайдалану оның бұзылуына немесе бүлiнуiне әкелiп
соқпауға, басқа тұрғындардың тұру жағдайларын бұзбауға, қоршаған ортаға
залал келтiрмеуге тиiс.
3. Тұрғын үйдегi тұрғын үй-жайлар мен тұрғын емес үй-жайларды қайта
жабдықтау мен қайта жоспарлауды үй-жай иесiнiң келiсiмiмен және жобаның
құрылыс нормалары мен ережелерiне сәйкес келуiне жауап беретiн заңды немесе
жеке тұлға орындаған жоба болған жағдайда жүзеге асыруға болады. Жобаның
мiндеттi талаптарға сәйкестiгiн Қазақстан Республикасының заңдарында
белгiленген тәртiппен сәулет, қала құрылысы және құрылыс iстерi жөнiндегi
уәкiлеттi мемлекеттiк орган растайды[13].
Тұрғын үй қорын басқаруды меншiк иесi тiкелей, не өзi құратын органдар
арқылы, сондай-ақ сенiм бiлдiрiлген адамдар арқылы жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасының тұрғын үй қорын мемлекеттiк есепке алу, оның
кiмге тиесiлi екенiне қарамастан, Қазақстан Республикасының Үкiметi
белгiлейтiн тәртiппен Қазақстан Республикасы үшiн бiрыңғай жүйе бойынша
жүзеге асырылады[13].
Қазақстан Республикасының тұрғын үй қоры мыналарды қамтиды:
- жеке тұрғын үй қоры - азаматтар мен заңды тұлғаларға меншiк
құқығымен тиесiлi, мемлекеттiк емес меншiк нысанына негiзделген
тұрғын үйлер;
- мемлекеттiк тұрғын үй қоры - меншiк құқығымен мемлекетке қарасты
және жергiлiктi атқарушы органдардың қарамағындағы (мемлекеттiк
коммуналдық тұрғын үй қоры) не мемлекеттiк кәсiпорын қарамағындағы
(мемлекеттiк кәсiпорынның тұрғын үй қоры) тұрғын
үйлер[14].
Қазақстан Республикасының тұрғын үй қорын мемлекеттiк есепке алу, оның
кiмге тиесiлi екенiне қарамастан, Қазақстан Республикасының
Үкiметi белгiлейтiн тәртiппен Қазақстан Республикасы үшiн бiрыңғай жүйе
бойынша жүзеге асырылады.
Тұрғын үй қатынастары жағдайында туындайтын дауларды шешу төмендегідей
мемлекеттік органдардың құзыретінде:
- тұрғын үйге құқықтық қатынастардан туындайтын дауларды сот шешедi;
- азаматтарды және заңды тұлғаларды олардың тұратын тұрғын үй-
жайларынан тек Заңда белгiленген негiздемелер бойынша, сот
тәртiбiмен ғана шығаруға болад;
Тұрғын үй иесiнiң негiзгi құқықтары мен мiндеттерiне келетін болсақ:
- тұрғын үйдiң, сондай-ақ салынып бiтпеген тұрғын үйдiң иесi оны, сату
шартын белгiлей отырып, өз қалауы бойынша еркiн сатуға, сыйға
тартуға, айырбастауға, басқа адамдарға мұраға қалдыруға, кепiлге
беруге, осы бапта көзделген ерекшелiктердi ескере отырып, заң
актiлерiнде тыйым салынбаған өзге де жолмен оған билiк етуге
құқылы[10].
- ипотекалық тұрғын үй қарызы қаражатының есебiнен толық нeмece
iшiнара сатып алынған тұрғын үйдi сатып алу-сату шарты мемлекеттiк
тiркелген кезден бастап меншiк иесiнiң ипотекалық тұрғын үй
қарызы толық өтелгенге дейiн кредитордың келiсiмiнсiз осы тұрғын
үйге билiк етуге құқығы жоқ.
Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй
беру шарттары келесідей:
- мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй
қорынан жергiлiктi атқарушы орган жалдаған тұрғын үй оған мұқтаж,
осы елдi мекенде тұрақты тұратын (тұру мерзiмiне қарамастан)
және жас отбасының әлеуметтiк жағынан қорғалатын табысы аз топтарына
жататын Қазақстан Республикасы азаматтарының пайдалануына берiледi;
- мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй
қорынан жергiлiктi атқарушы орган жалдаған тұрғын үй сондай-ақ
тұрғын үйге мұқтаж мемлекеттiк қызметшiлерге, бюджеттiк ұйымдардың
қызметкерлерiне, әскери қызметшiлерге және сайланбалы
мемлекеттiк қызмет атқаратын адамдарға берiледi. Оларға берiлетiн
тұрғын үй, жергiлiктi атқарушы орган жалдаған тұрғын үйдi
қоспағанда, қызметтiк тұрғын үйге теңестiрiледi;
- мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй өздерiнiң жалғыз тұрғын үйi
ипотекалық тұрғын үй заемы бойынша ипотека нысанасы болған және оны
Қазақстан Республикасының тұрғын үй қатынастары
туралы заңдарына мемлекттік орган сатып алған Қазақстан
Республикасының азаматтарына берiледi[12].
Мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй қорынан
жергiлiктi атқарушы орган жалдаған тұрғын үй беруге болатын азаматтарды
есепке алу келесідей тәртіппен жүзеге асырылады:
1. Мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй
қорынан жергiлiктi атқарушы орган жалдаған тұрғын үй беруге болатын
азаматтарды есепке алу тұрғылықты жерi бойынша ауданның (облыстық
маңызы бар қаланың), республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергiлiктi
атқарушы органдарында жүзеге асырылады.
2. Есепке алу үшiн қажеттi құжаттардың тiзбесi мен нысанын Қазақстан
Республикасының Үкiметi бекiтедi. Азаматтардың қандай да болсын қосымша
құжаттар беруiн талап етуге тыйым салынады.
3. Азаматтардың өздерiн және өздерiнiң отбасы мүшелерiн мемлекеттiк
тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй қорынан жергiлiктi
атқарушы орган жалдаған тұрғын үй беруге мұқтаждар есебiне қою туралы
арыздары тұрғылықты жерi бойынша тиiстi жергiлiктi атқарушы органда бiр ай
iшiнде қаралады. Арыз берушiлерге қабылданған шешiм туралы аталған мерзiм
аяқталғанға дейiн жазбаша түрде хабарланады[13].
Азаматтарға мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын
үй қорынан тұрғын үй беру кезегi:
1. Мұқтаждар есебiнде тұратын азаматтарға мемлекеттiк тұрғын үй қорынан
тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй қорынан жергiлiктi атқарушы орган жалдаған
тұрғын үй, барлық қажеттi құжаттармен бiрге өтiнiш берiлген
кезден бастап тiзiмде белгiленген кезек ретiмен берiледi.
2. Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың), республикалық маңызы бар
қаланың, астананың жергiлiктi атқарушы органдары мемлекеттiк тұрғын үй
қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй қорынан жергiлiктi атқарушы орган
жалдаған тұрғын үй берiлуге мұқтаждар есебiнiң тiзiмiн былайша бөлек
жүргiзедi:
- әлеуметтiк жағынан қорғалатын табысы аз азаматтар;
- мемлекеттiк қызметшiлер, өзге де бюджеттiк ұйымдардың қызметкерлерi
мен әскери қызметшiлер[12].
Аталған тiзiмге енгiзiлген азаматтардың құқықтары тең деп танылады.
Егер осы Заңда өзгеше көзделмесе, мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй
немесе жеке тұрғын үй қорынан тұрғын үй алуға бұл тiзiмге енгiзiлген
басқалар алдында ешкiмнiң де басымдық құқығы болмайды.
Мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй қорынан
тұрғын үй беру нормасы:
1. Мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй
қорынан жергiлiктi атқарушы орган жалдаған тұрғын үй әр адамға кемiнде
он бес шаршы метр және көп дегенде он сегiз шаршы метр пайдалы алаң,
бiрақ кемiнде бiр бөлмелi пәтер мөлшерiнде берiледi.
2. Мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй
қорынан жергiлiктi атқарушы орган жалдаған тұрғын үй мемлекеттiк немесе
әскери қызмет атқармайтын, сондай-ақ бюджеттiк ұйымдарда (мекемелерде)
жұмыс iстемейтiн әлеуметтiк жағынан қорғалатын табысы аз азаматтарға
Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн мөлшерде, бiрақ Республикада
бiр адамға қолданылатын санитариялық нормадан кем емес тұрғын алаң және
кемiнде бiр бөлме мөлшерiнде берiлуi мүмкiн.
3. Заңдарда белгiленген тәртiппен бекiтiлген мүгедектердiң жекелеген
санаттарына және аурулар тiзiмiнде аталған кейбiр созылмалы аурулардың ауыр
түрлерiмен ауыратын азаматтарға бөлек қосымша бөлме берiледi. Аталған
қосымша алаң артық деп есептелмейдi.
4. Мемлекеттiк тұрғын үй қорынан берiлетiн тұрғын үй мөлшерiн анықтаған
кезде отбасында жүктi болғанына жиырма аптадан асқан әйелдiң болуы
ескерiледi.
5. Осы баптың талаптары Қазақстан Республикасы азаматтарының аталған
санаттарына мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй беру жөнiндегi
қатынастарға қолданылмайды[15].
Мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй беру шарттары:
1. Мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй
қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үй оған мұқтаж, осы елдi
мекенде тұрақты тұратын (тұру мерзiмiне қарамастан) және жас отбасының
әлеуметтiк жағынан қорғалатын табысы аз топтарына жататын Қазақстан
Республикасы азаматтарының пайдалануына берiледi.
2. Мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй
қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үй сондай-ақ тұрғын үйге
мұқтаж мемлекеттiк қызметшiлерге, бюджеттiк ұйымдардың қызметкерлерiне,
әскери қызметшiлерге және сайланбалы мемлекеттiк қызмет атқаратын адамдарға
берiледi. Оларға берiлетiн тұрғын үй, жергілікті атқарушы орган жалдаған
тұрғын үйді қоспағанда, қызметтiк тұрғын үйге теңестiрiледi.
3. Мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй өздерiнiң жалғыз тұрғын үйi
ипотекалық тұрғын үй заемы бойынша ипотека нысанасы болған және оны
Қазақстан Республикасының тұрғын үй қатынастары туралы заңдарына сәйкес
жергiлiктi атқарушы орган сатып алған Қазақстан Республикасының
азаматтарына берiледi[8].
Жас отбасының әлеуметтiк жағынан қорғалатын топтарына жататын
азаматтар:
1. Ұлы Отан соғысының мүгедектерi мен қатысушылары, сондай-ақ оларға
теңестiрiлген адамдар.
2. I және II топтағы мүгедектер (өздерi жасаған қылмыс салдарынан мүгедек
болған адамдарды қоспағанда).
3. Мүгедек балалары бар немесе оларды тәрбиелеушi отбасылары.
4. Заңдарда белгiленген тәртiппен бекiтiлетiн аурулар тiзiмiнде аталған
кейбiр созылмалы аурулардың ауыр түрлерiмен ауыратын адамдар.
5. Жасына қарай зейнет демалысына шыққан зейнеткерлер.
6. Кәмелетке толғанға дейiн ата-аналарынан айырылған жиырма жасқа
жетпеген жетiм балалар жатады.
7. Оралмандар.
8. Экологиялық зiлзалалар, табиғи және техногендi сипаттағы төтенше
жағдайлар салдарынан тұрғын үйiнен айырылған адамдар.
9. Көп балалы отбасылар.
10. Мемлекеттiк немесе қоғамдық мiндеттерiн, әскери қызметiн орындау
кезiнде, адам өмiрiн құтқару кезiнде, құқық тәртiбiн қорғау кезiнде
қаза тапқан адамдардың отбасылары.
11. Толық емес отбасылар жатады.
Азаматтар егер тұрғын үйге мұқтаж деп танылады:
1. Қазақстан Республикасының аумағында меншiк құқығымен өздерiнiң
тұрғын үйi болмаса;
2. осы елдi мекенде мемлекеттiк тұрғын үй қорынан, сондай-ақ меншiктiң
мемлекеттiк емес нысанына негiзделген заңды тұлғаларға тиесiлi
үйлерде, соның iшiнде тұрғын үй (тұрғын үй-құрылыс)
кооперативтерiнiң үйлерiнде өздерiнiң тұрақты пайдаланатын үйлерi
болмаса;
3. отбасы тұрып жатқан тұрғын үй нормативтiк санитариялық және
техникалық талаптарға сай келмесе;
4. оқшауланбаған, шектес тұрғын үй-жайларда екi және одан да көп отбасы
тұрып жатса;
5. отбасы құрамында кейбiр созылмалы аурулардың ауыр түрлерiмен
ауыратын науқастар болып (заңдарда белгiленген тәртiппен бекiтiлген
аурулардың тiзiмi бойынша), бiр үй-жайда (пәтерде) олармен бiрге
тұру мүмкiн болмаса[8].
Азаматтардың мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй немесе жеке тұрғын
үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған тұрғын үй алу құқығы ерлi-
зайыптылардың әрқайсысында некеге тұрғанға дейiн осындай тұрғын үйi болған
жағдайларды қоспағанда, азамат (зайыбымен және кәмелетке толмаған
балаларымен бiрге) осы елдi мекенде мемлекеттiк тұрғын үй қорынан бiр
тұрғын үй немесе жеке тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы орган жалдаған
тұрғын үй алуға құқылы болып табылады[13].

2.2 Жас отбасыны тұрғын үймен қамтамасыз етудің қазіргі деңгейі және
динамикасы

Елімізде қала құрылысы дамып, ауылдағы жас отбасының едәуір бөлігі
қалаларға қарай көш бетін бұрған кезде тұрғын үй проблемасы төтенше сипат
алды.
Жалпы, азаматтардың тұрғын үй проблемаларын шешу және Астана мен Алматы
қалаларында тұрғын үй рыногын жандандыру үшін “Самұрық-Қазына” ұлттық әл-
ауқат қоры арқылы ипотекалық несие берудің және тұрғын үй секторын
дамытудың арнайы бағдарламасы әзірленіп оны қаржыландыру мақсатында 3
миллиард доллар қаржы қарастырылды. Бұл қаржының бір бөлігі Ұлттық қордан
және жинақтаушы зейнетақы қорларынан қарыз есебінде алынды. Міне, осы
бағдарламаны жүзеге асыру барысында Мемлекеттік тұрғын үй құрылыс жинақ
банкі және екінші деңгейдегі банктер арқылы Алматы және Астана
қалаларындағы құрылысы аяқталмаған тұрғын үй кешендерін аяқтауға қарыз беру
мәселесі шешімін табуда. Екінші деңгейдегі банктер мен тұрғын үйді әділ
бағамен сатуға дайындығын білдірген құрылыс салушы компаниялар осы
бағдарламаға қатысу мүмкіндігіне ие болды. Жұмыстың негізгі операторы болып
табылатын “Самұрық-Қазына” қоры қазірдің өзінде 95 миллиард теңгені өз
есебіне алды. Бұл қаржының 48,8 пайызы Астанадағы, 46,2 пайызы Алматыдағы
аяқталмаған құрылыстарды іске қосу үшін жұмсалуда. Индустрия және сауда
министрлігінің ақпараттық мәліметтеріне қарағанда, өткен жылы екінші
деңгейдегі банктер “Самұрық-Қазына” қорынан келіп түскен қаржының 63,9
миллиард теңгесін тұрғын үй құрылысын жүргізушілерге бөлді[24].
Мемлекеттік бағдарламаға сәйкес үш жыл ішінде қаржыландырудың барлық
көздері есебінен жалпы алаңы 28 млн. шаршы метрге жуық, оның ішінде жалпы
алаңы 2009 жылы – 9,2 млн. шаршы метр тұрғын үй салу жоспарлануда. 2009
жылдың бірінші тоқсанының қорытындысы бойынша 1 861 403 шаршы метр
қолданысқа берілді. Бұл жалпы ағымдағы жылға жоспарланып отырған барлық
тұрғын үй көлемінің 20 %
Бағдарламаны жүзеге асыруда Астана құрылысы алда келеді. Мұнда бөлінген
40,8 миллиард теңгенің 40,3 миллиард теңгесі толықтай игерілді. Мұның өзі
қазіргі күні 37 тұрғын үйдің 12 мың үлескері таяудағы уақыттардың ішінде өз
пәтерлеріне кіреді деген сөз. Ал Алматыда құрылысы аяқталмаған 17 үйге 23,1
миллиард теңгенің қаржысы бөлініп, мұның 22,6 миллиарды іске жаратылды.
Демек, 3 мыңнан астам үлескер таяудағы уақытта өздерінің көптен күткен
пәтерлеріне ие болуы тиіс. Атап айтсақ, “Самұрық-Қазына” қоры арқылы
қаржыландырылып отырған тұрғын үйлер арасынан Астанада 8 тұрғын үй кешені
(3086 үлескер), Алматыда 3 тұрғын үй кешені (481 үлескер) өткен жылдың
соңында пайдалануға берілді. Ал қаңтар айының басында Астанада 5 үйдің,
Алматыда 7 үйдің құрылысы толық аяқталып, тағы да 1300-ден астам үлескер
үйлі болатын болады. Жалпылай айтатын болсақ, дағдарысқа қарсы шаралар
басталған 11 айдың ішінде елімізде 15069 үлескер өздерінің пәтерлеріне ие
болған. Мұның 8,8 мыңы Астана қаласының, 3,4 мыңы Алматы қаласының
тұрғындары[8].
Мемлекет арқылы осы жылдың қаңтар айынан бастап халық қолына тие
бастаған ипотекалық несиенің жаңа желісі оны алушылар үшін бұрынғыға
қарағанда да жеңіл болып отыр. “Самұрық-Қазына” қоры екінші деңгейдегі
банктерде мерзімі 15 жылға дейін бірқатар несие желілерін ашты. Өз
кезегінде, екінші деңгейдегі банктер қарыз алушылардың әртүрлі топтарына
мерзімінен бұрын өтеу құқығын сақтай отырып, 20 жылға дейінгі мерзіммен, 9-
11 пайыздық ставкамен ипотекалық несиелерді бере бастады. Осы кредиттік
желілердің бір бөлігін екінші деңгейдегі банктер өткен кезеңдерде көлемі
120 шаршы метрден аспайтын тұрғын үйге ипотекалық несиелер алған және ол үй
басындағы бірден-бір баспанасы болып табылатын азаматтар үшін бағытталады.
Яғни, бұрын 16-18 пайызбен ипотекалық несие алғандардың несиелік сыйақы
ставкалары енді 9-11 пайызға дейін төмендетіледі. Бұл аталған топтар үшін
үлкен жеңілдік[25].
Мемлекеттік бағдарламаға сәйкес үш жыл ішінде қаржыландырудың барлық
көздері есебінен жалпы алаңы 28 млн. шаршы метрге жуық, оның ішінде жалпы
алаңы 2009 жылы – 9,2 млн. шаршы метр тұрғын үй салу жоспарлануда. 2009
жылдың бірінші тоқсанының қорытындысы бойынша 1 861 403 шаршы метр
қолданысқа берілді. Бұл жалпы ағымдағы жылға жоспарланып отырған барлық
тұрғын үй көлемінің 20 %[9].

2 кесте

Тұрғын үйлерді пайдалануға беру*
(қаңтар-сәуір 2009)
жалпы алаңы мың өткен жылғы пәтерлердің өткен жылғы
шаршы метр тиісті саны, тиісті
кезеңге %-бен бірлік кезеңге %-бен
Қазақстан 1 861 403 98,1 14 810 101,3
Республикасы
Ақмола 32 645 71,0 189 69,2
Ақтөбе 65 837 106,7 644 118,6

Алматы 201 465 98,2 1 442 100,3
Атырау 80 080 57 550 68,9
Шығыс Қазақстан41 151 64,1 351 50,4
Жамбыл 33 761 88,5 293 91,3
Батыс Қазақстан33 565 64,5 342 66,4
Қарағанды 100 837 78,0 767 67,3
Қостанай 41 151 105,2 273 73,6
Қызылорда 59 635 123,3 499 113,9
Маңғыстау 101 809 81,9 798 93,7
Павлодар 13 255 48,6 105 48,2
Солтүстік 25 137 129,8 236 115,1
Қазақстан
Оңтүстік 67 630 47,0 657 53,9
Қазақстан
Астана қаласы 664 981 134,7 5 563 139,6
Алматы қаласы 298 464 112,8 2 101 130,5

*дерек көзі: ҚР Статистика Агенттігінің мәліметтері негізінде құрастырылған

Қаржылық дағдарыстың кесірінен құрылыс саласындағы туындаған қолайсыз
жағдайларға байланысты Қазақстан Республикасының он өңірінде 2009 жылы
қаңтар-сәуірде қаржыландырудың барлық көздері бойынша пайдалануға берілген
тұрғын үйлердің көлемі 2008 жылғы қаңтар-сәуірдегі деңгейіне жете алмады.
Бірақ бірқатар облыстарда осы салада азда болсын өсу байқалды. Пайдалануға
берілген тұрғын үй көлемінің көрсеткіштері Қызылорда (1,2 есе), Солтүстік
Қазақстан (1,3 есе) облыстарында және Астана қаласында (1,3 есе) өсті.
Тұрғын үйлердің республикада іске қосылған көлемінің ең үлкен үлес салмағы
Астана (35,7 %) және Алматы (16,0%) қалалары мен Алматы облысына (10,8%)
тиесілі.

3 сурет. Қазақстан Республикасындағы 2007-2009 жылдардағы тұрғын үйлерді
пайдалануға берудің динамикасы[16]

Қазақстан Республикасындағы үш жыл ішіндегі тұрғын үйлердің пайдалануға
берілген көлемін салыстыратын болсақ, үлкен айрмашылық байқалмайды. Соңғы
уақыттағы құрылыстағы орын алған ахуал тұрғын үйді пайдалнуға беру көлеміне
қатты әсер етпгенін байқауға болады. Себебі құрылыстағы негізгі қаражат
құрылыс материалдарына жұмсалғандықтан, алғашқы жас отбасыны тұрғын үймен
қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік бағдарлама шеңберінде салынған
тұрғын үйлер пайдалануға тек 2007 жылдан бастап қазірігі уақытқа дейін
беріліп жатқан есебінен, бұл салада аса тоқырау байқалмайды. Бірақ, халық
баспанасыз жүрген аралықта бос тұрғын үйлердің қаңырап тұруы дұрыс емес.
Керісінше, нарықта қазіргі уақытта сатылатын тұрғын үйлер көлемі көп
те, жас отбасының сол үйлерді сатып алуға қаражаты жеткіліксіз. Сондықтан
қазіргі уақытта біз азаматтардың баспанаға қолжетімділігін арттыру
механизмдерін жетілдіруіміз қажет. Бұл жерде мемлекеттің араласуы арқылы
құрылыс нарығындағы жағдайды реттеу керек.
Жас отбасыны тұрғын үймен қамтамасыз етуде тұрғын үй құрылысына
инвестиция тарту қажет. Мемлекеттік бюджеттен, жеке кәсіпорындардан немесе
шетел инвесторларнан жеткілікті мөлшерде және уақытылы келген қаражат –
құрылыс саласындағы қолайсыз жағдайларды реттеудің бірден-бір құралы болып
табылады. Төмендегі кестеден Қазақстан Республикасының облыстары бойынша
2003 жылдан бастап 2008 жылды қоса алғандағы тұрғын үйге жұмсалған
инвестиция көлемін көре аламыз[16].
3 кесте

Тұрғын үй құрылысына жұмсалған инвестициялар*
млн.теңге
2003 2004 2005 2006 2007 қаңтар-жел
тоқсан
2008

Қазақстан Республикасы 59524130495254287368354490375 442335
Ақмола 298 875 3007 3845 6520 7660
Ақтөбе 1922 4352 13331 17165 22311 15878 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.