Қазақстанда құқықтық мемлекет қалыптастыру мәселелері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе

I тарау.Құқықтық мемлекеттің теориялық негіздері

1.1 Құқықтық мемлекет туралы теориялар

1.2 Құқықтық мемлекет түсінігі

II тарау Қазақстанда құқықтық мемлекеттің қалыптасуы

2.1 Қазақстанда құқықтық мемлекет қалыптастыру мәселелері

2.2 Құқықтық мемлекеттің бастаулары мен белгілері

Қорытынды

Әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Өзектілігі: Құқықтық мемлекет конституциялық басқару тәртібі,
дамыған құқықтық жүйе мен тиімді сот билігі бар мемлекет нысаны. Құқықтық
мемлекет – өзінің негізгі институттары ретінде билік бөлінісін, сот
тәуелсіздігін, басқару заңдылығын, мемлекеттік билік тарапынан азаматтардың
құқы бұзылуына жол бермеуді және оған қоғамдық мекеме тарапынан тигізілген
залалдың құнын өтеп алуды қарастыратын мемлекет. Құқықтық мемлекет
идеясының сан ғасырлық тарихы бар. Ол сонау ежелгі дәуірден бастау алады.
Құқықтық мемлекеттің философиялық негізін И.Кант жасады. Құқықтық мемлекет
- көпшілік саяси биліктің құқықтық нысанындағы құрылған қызметі,
индивидтермен құқық субъектісі ретіндегі оның қарым-қатынасы. Құқықтық
мемлекеттің негізгі белгілеріне мыналар жатады: құқыққа негізделген
заңның жоғарылығы, құқықтық шындығы және индивидтердің еркіндігі;
биліктің бөліну принципіне сай жалпы биліктің құрылуы және
қызметі. Азаматтық қоғамның негізгі басымдылығы – адам және оның
құқығы, ал оны саяси іске асырушы – мемлекет. Ондай миссияны орындау
кез келген мемлекеттің қолынан келмейді, тек принципімен қызметі
құқыққа сай келген, құқық үстемдік құратын мемлекеттің қолынан
келеді. Ондай мемлекетті жалпы түрде құқықтық деп атайды. Мемлекет
пен құқықтың келіскен әрекеттестігін іздеу моделі, құқықты саяси
биліктің негізінен іске асыратын құрал тануы ерте заманнан
басталады. Соған сай идеялардың бастамасы ертедегі қытайлардың
Легистерінде заңды ғана сараптаған, құқықты мемлекеттің мәжбүрлеуінің
нысаны ретінде емес, тек билікке деген міндеттілігі ғана. Қазіргі
уақыт адамдарға көптеген талап қойып, күнделікті тіршіліктің өзінде талай
өмірлік, қоғамдық мәселелерге жауап іздеуді көлденең тартады. Адам өмірі де
сәт сайын өзгеріп келеді. Ал осы күрделі заманның бастапқы жүйесі –
азаматтық қоғам. Олай болса, азаматтық қоғам дегеніміздің өзін жалпы
қоғамның, мемлекеттің, жеке тұлғаның даму деңгейінің көрсеткіші деуге негіз
бар. Қазақстандағы азаматтық қоғамның дамуына қатысты әртүрлі көзқарастар
кездеседі. Олар: елімізде азаматтық қоғамның даму деңгейі жоғары деген
ойдан бастап ондай даму бүгінгі талапқа сай емес немесе тіпті де сын
көтермейді деген аралықтағы көзқарастар. Жалпы, азаматтық қоғам төрт
негізгі элементтен құралады. Ол – азамат, қоғам, мемлекет және құқық болса,
басты құндылықтары – адам өмірі, адалдық, жекеменшік құқығы. Азаматтық
қоғамның негізгі қызметі азаматтың қажеттіліктерін – құқығы мен бостандығын
қамтамасыз етуге бағытталады. Осы мақсатты орындаудың басты шарты қоғамның
әлеуметтік-экономикалық және мәдени-құқықтық қатынастарының жиынтығы –
демократиялық орта қалыптастыру болып табылады. Әрине, теория жағынан бұл
түсінікті де анық болып есептеледі. Нақты практикаға келетін болсақ,
азаматтық қоғам даму жолында талай қиыншылықтар мен кедергілерге кез
болады. Даму жолдары әлеуметтік топтардың өз мүдделерін қамтамасыз ету
белсенділігінің жоғарылығы мен мемлекеттің қолдауына және халықаралық
ұйымдардың практикасына негізделеді. Белсенді азаматтық қоғам атқаратын іс-
шаралар жеке тұлғаның және әлеуметтік топтардың нақты мәселелеріне назар
аударады. Азаматтық қоғам саяси жұмыспен салыстырғанда көбінесе әлеуметтік
мәселелерді алға қойып, оларды тиімді шешуді мақсат тұтады. Осы қатарда
біздің елде азаматтық қоғам дамуына ең басым ықпал етуші мемлекеттің
қолдауы болып отыр.
Мақсаты: Қазақстанда құқықтың мемлекет қалыптастыру мәселелерін
жан-жақты қарастыру.
Рефераттың мақсатын орындау үшін келесі міндеттер алдыға қойылды:
1. Құқықтық мемлекет туралы теорияларды қарастыру.
2. Құқықтық мемлекет түсінігі, негізгі белгілері мен бастауларын
анықтау.
3. Қазақстанда құқықтық мемлекет қалыптастыру себептерін көрсету.
Реферат жазуда қолданылған әдебиеттер тізіміне аннотация:
Д.А.Булгакова Мемлекет және құқық теориясы әдебиетінен [36-41б]
үзінді, ғылымда мемлекет пен құқықтың ара қатынасы туралы үш пікір
бар.Бірінші-мемлекеттің объективтілік даму процесінде, іс-әрекеттің
нәтижесінде құқық өмірге келіп, мемлекетпен бірге дамып келеді.Екінші пікір-
мемлекет құқықтың объективтілік даму процесінде.Үшінші пікір-мемлекет пен
құқықтың бір-бірінің даму нәтижесінде өмірге келген жоқ.Қазіргі заманда
құқықтық мемлекетті құру қалыптастыру мәселесі ғалағаламдық проблемаға
айналды.Өйткені, адам қоғамының даму тарихында ешқашан, еш елде құқықтық
мемлекет болған емес.Қазіргі кезде де жоқ.
Ғ.Сапарғалиевтің және А.С.Ибраеваның Мемлекет және құқық теориясы
оқулығынан [77-81б] үзінді, мемлекет пен құқық теориясының негізгі ұғымдары
жан-жақты зерделеніп, тәуелсіз Қазақстан мемлекеті мемлекет және құқық
жүйесінің теориялық мәселелеріне ерекше назар аударылған.Құқықтық мемлекет
екі жақты жауапты объективтік процесс.Құқықтық мемлекетті қалыптастыру,
дамыту адам қоғамының көне заманнан бергі негізгі мақсаты болды.Көне
дәуірдің ойшылдары:Сократ, Демокрит, Платон, Аристотель, Цицерон құқық пен
мемлекеттің өзара қатынасын инабаттылық, парасаттылық, әділеттілік жолмен
дамуын армандады.
Қ.Д.Жоламан және А.К.Мұқтарованың Құқық теориясы оқулығынан [189-
203б] үзінді, Қазақстан Республикасының бүгінгі таңдағы мемлекеттік-
құқықтық ерекшеліктеріне айырықша назар аударылып, жалпы теорияның негізгі
ғылыми мәселелері қазіргі заманның -талаптарына сәйкес жазылды.
Т.Ағдарбековтың Құқық және мемлекет теориясының мәселелері
оқулығынан [57-58б] үзінді, құқықтық мемлекетке барлық экономикалық,
әлеуметтік және рухани процесстерге, сондай-ақ азаматтардың және қоғамдық
өмірдің басқа субъектілерінің құқықтарын, бостандықтары мен мүдделерін
қамтамасыз етіп, кепілдік беру қажеттігін де ескеретін құқықтық нысандар
мен әдістерге басымдық береді.

I тарау. Құқықтық мемлекеттің теориялық негіздері.

1.1 Құқықтық мемлекет туралы теориялар

Құқықтық мемлекет туралы толып жатқан ой-пікірлер, әр түрлі теориялар
бар. Бұл ой-пікірлердің, теориялардың көп болатын себептері қоғамдағы
барлық таптардың, ұлттардың топтардың мақсатына қатысты болуы. Тағы да бұл
мәселе әр түрлі идеологиямен, саяси партиялармен байланысты болуы. Бұл
жерде ескерте кететін бір мәселе Кеңес дәуірінде елімізде марксистік
мемлекеттік теория тұрғысынан зерттеп, түсініп келдік. Ол кезде қоғам мен
мемлекетті таптық тұрғыдан зерттеуге тырыстық, басқа теорияны, басқа
бағытты сырып тастап отырдық. Қазір ол теорияларға көзқарас түзелді,
дұрысталды. Тарих теориялардың бәрінде аздап болса да шындық және тарихи
нақты дәлелдер болады. Сондықтан ол теорияларды білу, дұрыс жағын алу,
пайдалану өте қажет. Сол деректерді ескере отырып жүргізілген зерттеудің
ғылымға, қоғамға пайдасы мол. Тағы бір ескертетін мәселе азаматтық қоғам
деген алғашқы қауымдық қоғамда да, құл иелену формациясында да, феодалдық
формацияда да болған жоқ. Себебі ол қоғамдарда азаматтық деген ұғым
болған емес. Бұл ұғым тек буржуазиялық қоғамда өмірге келді. Сондықтан біз
теорияны тек құқықтық мемлекет туралы қарастырамыз. Құқықтық мемлекет - тек
парасаттылықтың, әділеттіліктің шынайы белгісі ғана емес, сонымен бірге
адамның бостандығын, қадір-қасиетін, ар-намысын, теңдігін қорғайтын,
демократияны қалыптастыратын күш. Міне қоғамның алдында тұрған осы мүдде-
мақсатты орындау мемлекеттің міндеті, ал осы бағытта қалыптасқан құқықтық
нормаларды орындау, сол арқылы заңдылықты, құқықтық тәртіпті қатаң сақтауға
үлес қосу адамдардың міндеті. Құқыктық мемлекет екі жақты жауапты
объективтік процесс. Құқықтық мемлекетті қалыптастыру, дамыту адам
қоғамының көне заманнан негізгі мақсаты болды. Көне дәуірдің ойшылдары:
Сократ, Демокрит, Платон, Аристотель, Цицерон құқық пен мемлекеттің өзара
қатынасын инабаттылық, парасаттылық, әділеттілік жолмен дамуын армандады.
Аристотель: Заң үстемдігі болмаса демократия жоқ - деді. Феодалдық дәуірде
Н. Макиавелли, Ж. Боден т.б. саяси қайраткерлер құқықтық мемлекет орнату
төңірегінде көп қиялданып, біраз пікірлер айтып кетті.Құқықтық мемлекет
орнату концепциясына пікір айтып өте зор үлес қосқан атақты ғалымдар: Г.
Гроцкий, Б. Спиноза, Д. Локк, Ш. Монтескье, Д.Дидро, П. Гольбах, Т.
Джефферсон, Вольтер, Гельвеций, Кант, т.б. Гроцкий - қоғам тарихында
қалыптасқан құқықты екіге бөлді: табиғи құқық - адамды қоршаған ортаның
әсерінен және жеке адамның өзінің ақыл, парасаттылығынан қалыптасатын
құқықтар; екіншісі - мемлекеттің қабылдаған нормативтік актілер арқылы
ешкімге зиян келтірмей орындауға тиіс. Мемлекет қоғамдық жалпы халықтық
шарт арқылы өмірге келді деп түсіндірді. Монтескье - мемлекет адамдардың
саяси және азаматтық бостандығын, теңдігін қатаң орындауы керек. Сонда ғана
құқықтық мемлекет болады. Локк - Маркс құқықтың мазмұнын өте дұрыс, ашық
түсіндірді. Мемлекет адамдардың құқықтарын қорғау үшін қалыптасты. Құқықтық
мемлекеттің негізгі мазмұны халықтың табиғи бостандығын, теңдігін қорғау.
Кант - құқықтық мемлекеттің философиялық негізін ғылыми тұрғыдан зерттеді.
Мемлекеттік жұмыстың өзекті мәселесі жеке адамның қадір-қасиетін, ар-
намысын, бостандығын, теңдігін қорғау, адамның қоғамда үстемдігін
калыптастыру деп түсіндірді. Гегель - Мемлекет құқықпен моральдің
бірлестігін дамытып халықтың әлеуметтік жағдайын жан-жақты жақсартуы. Маркс
- құқық пен мемлекетті қоғамның таптық құрылысына сәйкес қараған. Таптар
жойылса құқық пен мемлекет те жойылады. Бұл процесс қоғамда құқықтық
мемлекет қалыптасып, бостандық орнаумен аяқталуға тиіс. Бостандық -
Маркстің ұғымында, қоғамдағы мемлекеттің үстемдігін жойып, оны қоғамға
бағындырып, халықтың мақсатын орындайтын органға айналдыру. Сонда ғана
құқықтық мемлекет болады. Қазіргі заманда құқықтық мемлекет туралы пікір
жан-жақты дамып, дүние жүзінің ғалымдары бір тұжырымға келіп, ортақ ғылыми
көзқарас қалыптасты деуге толық болады. Сонымен құқықтық мемлекет туралы
теорияны қорыта келіп, оның негізгі мазмұны - халықтың, адамдардың
егемендігі, олардың табиғи бостандығы мен құқықтары. Ол мемлекетті
қалыптастырудың негізгі күші - адам, қалың бұқара. Сондықтан мемлекет пен
құқық демократияны дамытып, халықты қоғамның барлық саласын басқаруға
қатыстыру қажет.[1; 36 бет.]

1.2 Құқықтық мемлекет түсінігі

Құқықтық мемлекет дегеніміз - жеке адам және қоғам мүддесін
қорғайтын, заң үстемдігі мен құқық принциптеріне негізделген
мемлекет. Құқықтық мемлекетті қалыптастыру ісі қоғамды
демократияландыруға, құқықтық тәртіптің және заңдылық принциптерінің
сақталуына негізделеді. Құқықтық мемлекеттегі басқаша түсіндірмек,
ол жеке тұлға мен қоғамның құқықтары мен бостандықтарының
құқықтық қорғалуын өзінің негізгі мақсаты етіп қойған мемлекетті
айтады. Бұл мемлекет өз мақсаты орындауда төмендегідей қағидаттарға
сүйенеді:
1) құқықтықтың басымдылығы;
2) адам мен азаматтың құқықтық қорғалуы;
3) мемлекеттік биліктің бөлінуі;
4) заң үстемділігі;
5) құқық пен заңның тұтастығы;
6) мемлекет пен жеке тұлғаның өзара жауаптылығы;
7) азаматтық қоғамның орнауы;
8) қоғамның құқықтық мәдениетінің жоғары болып, оның құқықтық
санасы деңгейіне өсуі;
9) соттардың тәуелсіздігі;
10) антимонополиялық құрылымдардың тұрақты түрде қызмет
істеуі.
Құқықтық мемлекетте барлық субъектілер өз әрекеттері бойынша
жауапты және құқықтың теңдікті сақтай отырып құрылуы тиіс.
Сондықтан құқықтық мемлекетте субъектілердің әрекет ету қағидаттары
төмендегідей болады:
а) Заңда тікелей көрсетілген әрекеттерге ғана рұқсат
берілген қағидат мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғаларға
ғана қатысты болып келеді.
б) Құқық субъектілерінің қайсысына болсын атап көрсеткенде
азаматтар, заңды тұлғалар мен басқалай да шаруашылық субъектілеріне
қатысты заңмен тікелей тыйым салынбағанның бәріне рұқсат етілген
қағидаты басшылыққа алынады.Адам және азамат құқықтары мен
бостандықтарын ең толық түрде қамтамасыз етудің тиісті жағдайларын
жасау, сондай-ақ билікті асыра пайдалануға, оның диктатураға
айналып кетуіне жол бермеу үшн мемлекеттік билікті құқық
арқылы шектеп отыру - құқықтық мемлекеттің мақсаты болып
табылады. Елдегі атқарылатын барлық істер мен әрекеттерді орындауға
заң мен құқыққа жүгінетін қиялдағы мемлекет, құқықтық мемлекет
идеясы ежелден бері бар екендігін Платон Заңдар диалогиясындағы:
Заңы пәрменсіз және оның өзі әлдебіреудің билігінде кеткен
мемлекеттің жуық арада күйрейтініне сенімім кәміл. Ал, заңы -
әміршілердің билеушісіне айналған және олар заңның құлы болған
мемлекет есен-сау болады ондай мемлекетке игіліктердің қандайын болса
да құдайдың үйіп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.