Қылмыстық бірлестіктің тіршілік етуін материалдық - техникалық және ұйымдастыру жағынан қамтамасыз ету

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..

1.ҰРЛЫҚ, ТОНАУ МЕН ҚАРАҚШЫЛЫҚ ҚЫЛМЫСТАРЫ БОЙЫНША АНЫҚТАУҒА ТИІС 5
МӘН – ЖАЙЛАР ... ... ... ... ... ... ...

2. ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ҚОЗҒАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ... ... ... . 8

3.ҰРЛЫҚ, ТОНАУ МЕН ҚАРАҚШЫЛЫҚ ШАБУЫЛДАРДЫ ТАБЫСТЫ АШУ ЖӘНЕ 10
ТЕРГЕУДІҢ НЕГІЗГІ ТЕРГЕУ ӘРЕКЕТТЕРІ

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... 19
... ... ... ... ... ... ... ... .. .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН 23
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

СІЛТЕМЕЛЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...

Кіріспе
Қазір біздің қоғамда жоғарғы деңгейдегі қылмыс қана емес, тәртіп
бұзушылықтың алуан түрлері соның ішінде ең қауіптісі тонау мен қарақшылық
қылмысының жаңа түрлері пайда бола бастады. Өндірістің қысқаруы,
кәсіпорындардың жабылуы, жаппай жұмыссыздық, адамгершілік нормаларының
сақталмауы, заңсыздық үрдістеріне тоқтау болмауы тонау мен қарақшылық
қылмысының әлеуметтік базасын тереңдетіп жатыр.
Кейінгі кезде ұйымдасқан ұрлық, контрабанда, тонау, қарақшылық
кеңінен тарап отыр. Қылмыстың ұйымдасқан сипат алуы қылмыскерлердің
жемқорлар мен лауазымды адамдармен сыбайласын, ауыз жаласуы, қылмысты
топтардың халықаралық байланысы таралып бара жатқаны, қылмыстың жаңа
нысандары – арнаулы тапсырмамен кісі өлтіру, жеке адамдар мүлкін қорқытып
тартып алу пайда болып, көбеюі қоғамды халықты қатты алаңдатып, мазалап
отырғанын көруге болады.
Елімізде әлеуметтік және экономикалық қатынастарға өзгерістер еніп,
ғылым мен техниканың жаңа жетістіктері іздестіріліп, оларды іс жүзінде
толық пайдалануға қызу кірісіп жатқан қазіргі мезгілде, құқық қорғау жүйесі
қызметкерлерінен криминалистика жетістіктерін қылмыспен күресте кеңінен
қолдануын талап етеді.
Қылмысты ашу, тергеу және алдын алу үшін криминалистік техника
тактика және тергеу әдістемесін жеткілікті меңгерген, кәсіби білікті заңгер
мамандарды дайындау керек. Олар материалдық бейнеленген іздерді, заттар
іздерін, құралдар іздерін анықтауды, бекітуді, алуды және сақтауды
қамтамасыз етіп тергеу мүмкіндігін анағұрлым кеңейтеді. Қазіргі тергеуші
қылмыспен күресті табысты жүргізу үшін қылмыстың сөзсіз куәларын тез
тауып сөйлете білуі керек. Бұл іспен айналысатын бірден –бір ғылым ол
–криминалистика.
Криминалистика басқа да ғылымдар сияқты обьективтік құбылыстар
заңдылықтарының жиынтығы болып табылады. Бірақ та осы көптеген
жиынтықтардан криминалистиканың айырмашылығы, ол қылмысты ойдағыдай ашуға,
тергеуге және алдын алуға қажетті заңдылықтарды оқытады. Бұл заңдылықтардың
қалыптасуы әрбір қылмыстың қоршаған ортамен байланысына және материалдық
әлемдегі заттардың, жағдайлар мен іс-әрекеттердің өзара байланысы мен өзара
қатынастылығы туралы диалектика заңына сәйкес. Осы заң негізінде міндетті
түрде қоршаған ортада іздер мен көріністер қалады да әрбір қылмыс
обьективтік болмыста әр түрлі: идеалдық немесе заттың, құбылыстың ойда
қалған түрінде және материалдық немесе материалдық іздер түрінде
бейнеленеді.
Қарақшылық топтың немесе қылмыстық қауымдастықтың қылмыс жасауы
ұйымдасқан қылмыстылықтың көрінісі болып табылады. Бұл мәселе қазіргі кезде
тек маман заңгерлер ғана емес жалпы алғанда барша қоғамды толғандыруда.
Оған қайта құру кезеңінің алғашқы жылдарынан бастап-ақ белсенді түрде назар
аударылды. Бұл проблемамен мәселен, осы ақуал жөнінде арнайы қаулы
қабылдаған КСРО халық депутаттарының екінші съзі жете айналысты. Бірақ
бұдан кейінгі өткен жылдар ішінде ұйымдасқан қылмыстылықпен күрес жағдайы
одан сайын шиеленісе түсті. пайдакүнемдік қылмыстылық біздің экономиканың
нарық жолына түскен жағдайында да өз оңтайын жіберген жоқ.

1 ҰРЛЫҚ, ТОНАУ МЕН ҚАРАҚШЫЛЫҚ ҚЫЛМЫСТАРЫ БОЙЫНША АНЫҚТАУҒА ТИІС МӘН –
ЖАЙЛАР

Бүгінде бұл керағар үрдіс есірткі және порнография бизнесімен, қару-
жарақ сату мен, қорқытып алушылық және басқа да қауіпті қылмыстармен тығыз
байланыс орнатып алды. Ұйымдасқан қылмыстылық ұғымына және белгілеріне
түсінік берудегі елеулі еңбек криминологиялық ілім өкілдерінің еншісіне
тиеді. Мысалы: ұйымдасқан қылмыстылыққа тән белгілер жиынтығының барынша
толық анықтамаларын О.В.Пристанская ұсынды деуге болады.
Олар: 1) Қылмыстық бірлестіктің тіршілік етуін материалдық –
техникалық және ұйымдастыру жағынан қамтамасыз ету.
2) Әшкере болудың және әшкере болудан қорғайтын толып жатқан шараларды
пайдалану, әлеуметтік бақылаудың барлық түрлерінің алдын-алу (болдырмай
тастау) құқық қорғау органдарына қарсы тұруды ұйымдастыру. 3) Қаржыландыру:
қылмыстық бірлестіктің билік сатылары бойынша заңсыз жолмен алынған кірісті
қайтадан үлестіру, қылмыстық іс-қимылды қолдауға арналған белгілі бір
орталықтандырылған материалдық қор құру егер әшкере болған жағдайда оның
орнын толтыруға арналған шығындарды қарастыру, қылмыстық бірлестікке
қатысушыларға материалдық жәрдем көрсету.
4) Орталықтандырылған ақпараттық тұрғыдан қамтамасыз ету.
5) Жазалау және марапаттау шараларын қамтамасыз ететін формальды емес
өзіндік мәдени ережелер.
Бірқатар ғылыми және осы саладағы қызметкерлердің пайымдауынша, ол
кезде күшінде болған Кодекстің кемшіліктері мынада болды: қылмыстық жауапқа
тарту үшін ұйымдасқан топқа қатысушының әрқайсысының нақты қылмысты іс-
қимылын және оның бірлесіп жасаған қылмысқа өзге қатысушылармен байланысын
дәлелдеу қажет болды. Ал бұл қиын жағдай (мұнымен келіспей және болмайды).
Қылмыстық топтың ұйымдастырушысы тікелей өзі ешкімді өлтірмеуі, пара
бермеуі, ұрлық жасамауы мүмкін. Сондықтан қылмыстық заңға қылмыстық
топтардың ұйымдастырушыларын олардың нақты қылмыстармен тығыз байланысы
барлығ дәлелденбеген жағдайда да қылмыстық жауапқа тартуға мүмкіндік
беретін шамаларды енгізу қажеттігі жайлы шешім қабылдады. Осыған
байланысты, заң жүзінде қоса қатысуды екі және одан көп адамдардың қылмыс
жасауға бірлесіп қатысуы деп қана емес, сонымен қатар екі немесе одан да
көп адамдардың жалпы қылмыстық іс-қимылға қасақана бірлесіп қатысуы деп
анықтауы ұсынылды. Жалпы қылмыстық іс-қимыл ұғымын енгізу біржағынан
құқық қорғау органдарының қызметтерін әрбір қылмысты әрекетті анықтап әрі
дәлелдеуден, қылмысты әрекеттердің келісімділігін, нақты орындаушылардың
кінәсін, олардың іс-әрекеттері арасындағы себепті байланысты дәлелдеуден
босатса, екінші жағынан қылмысты ұйымдастырушылар мен жетекшілеріне де
оңай тимес еді.
Іс-қимылға қоса қатысуды талдағанда қылмыстың жалпы байланысы (іс-
қимылдың жекелеген сәттерінде ол байланыстың нақты қалай бой көрсеткеніне
қарамастан ) маңызды. Қылмысқа қоса қатысуды анықтауға жаңа қырынан келудің
дұрыстығын дәлелдеу үшін шетелдік айталық итальяндық тәжірибеге бірталай
сілтемелер жасалып келеді.
Бірақ өзіміздің отандық тәжірибені де еске алуға болады, оған пәлендей
көп уақыт өте қойған жоқ.
Қылмыстық оқиға адамдардың әрекет-қимылдарынан болатындықтан қоршаған
ортада, әсіресе қылмыс орнында көптеген іздер қалады да, қылмыскер туралы
мәлімет көзіне айналады. Ал, осы іздердің пайда болу үрдісі обьектінің
қасиеті, белгілері және бейне түсіру ерекшеліктері негізінде қажетті бір
заңдылықтарға бағынады. Іздерді, басқа да айғақ заттарды оқиға болған
жерден тауып, оларды салыстыру, талдау, тексеру нәтижесінде қылмыстың
тетігін анықтаймыз.
Затай дәлелдемелерді немесе іздерді табу – ол тергеу органдарының
қылмысты ашуға, керекті дәлелдерді іздеуге байланысты жүргізілетін жұмыс
әрекеті. Айғақ заттарды іздеуге арнаулы әдіс-тәсілдер және техника
криминалистік құралдар қолданылмаса, арнайы дайындықтан өткен маман
болмаса, қылмысты дәлелдеуге қажетті іздерді , микрообьектілерді жай көзбен
қарап тез арада тауып алу оңайлықпен келетін жұмыс емес.
Ұрлық, тонау мен қарақшылық қоғамға өте қауіпті қылмыстар болып
саналады, өйткені олар жәбірленушілерге материалдық зиян келтіріп қана
қоймай, олардың өмірі мен денсаулығына қастандық әрекет жасаумен байланысты
болады. Сондай-ақ, қарақшылық шабуыл мен тонауды, олардың негізінде
баскесерлік шабуылдар, қорқытып алушылық және тағы басқа қылмыс жасайтын
қылмыстық құрылымдар қалыптасатын топтар жиі жасайды.
Ұрлық, тонау мен қарақшылық шабуылдың көпшілгі азаматтардың жеке
мүлкін (бөрікті, аз мөлшердегі ақша, киім, тағам т.б.) тартып алу
мақсатында және әдетте арнайы дайындықсыз жасалады. Қылмыскерлер шағын
топтар құрамында немесе жекелеп, негізінен ашық жерлерде (көшелерде,
саябақтарда, үйлердің аулаларында) кешкі уақытта әрекет жасайды, алайда
қарақшылық пен тонау күндіз де жиі жасалады.

2 ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ҚОЗҒАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Ұрлық, тонау мен қарақшылық жайлы қылмыстық іс қозғау үшін жиі себеп
болып табылатында: жәбірленушілердің немесе олардың туыстарының арыздары,
мемлекеттік, қоғамдық немесе жеке ұйымдардың лауазымды тұлғаларының, осы
ұйымдарға жататын мүлікті ашық түрде ұрлап кету фактілері туралы немесе
мүлікті тартып алу мақсатында олардың қызметкерлеріне шабуыл жасалғандығы
туралы хабарлауы, медицина мекемелерінің шабуыл жасау нәтижесінде
жәбірленген адамдарға көмек көрсеткені туралы хабарлауы, көзі көрген
тұлғалардың тонау немесе қарақшылық шабуыл белгілері деп табылатын фактілер
туралы арыздары, тергеушінің немесе анықтау органдарының қылмыс белгілерін
табуы.
Әдетте тонау, ұрлық немесе қарақшылық белгілері бар оқиға туралы
хабар алғаннан соң арызданушыдан жауап алынады. Егер арызданушы жәбірленуші
болмай, көзі көрген немесе тиісті мекеме, кәсіпорын не болмаса ұйым
әкімшілігінің өкілі болса, онда жедел түрде оқиға болған жерді күзетке алу
шараларын қолдану, жәбірленушіні анықтау және одан оқиғаның мән-жайын
анықтау керек. Сұрау салушы тұлға көп жағдайда, жәбірленушінің денесінен,
киімінен және заттарынан табылған іздер(дене жарақаты, жыртылған не
бүлінген киім) расында да оған қарсы күш қолданылғанын куәландыратынына көз
жеткізуі мүмкін. Жедел түрде сезіктіні іздестіруді ұйымдастыру үшін,
арызданушыға сұрақ салуды қысқа мерзімде өткізу керек.
Әдетте тонау, ұрлық пен қарақшылықты тергеудің алғашқы кезеңінде мына
тергеу жағдайлары жиі кездеседі:
1. Ұрлық, тонау мен қарақшылық жасаған сезікті тұлға қылмыс орнында не
болмаса дәл жасалғаннан соң ұсталған.
2.Қылмысты жасаған сезікті тұлға әлі ұсталмаған, бірақ тергеушінің
қолында оны іздестіру мен ұстауды ұйымдастыруға мүмкіншілік беретін
мәліметтер бар.
3. Қылмыс жасаған тұлға туралы құқық қорғау органдарында ақпарат жоқ
немесе жоқтың қасы.
Аталған жағдайлардың біріншісінде тергеуші іс-әрекеттерінің келесі
бағдарламасы мақсатқа сай болады: сезіктіні ұстау, оны жеке тінту, жауап
алу, қажетті жағдайда – оны куәландыру; жәбірленушіден сұрақ-жауап алу,
қажетті жағдайда оның киімдерін тексеру және куәландыру; оқиға болған жерді
қарау; сезіктіден жауап алу; сезіктінің тұрғылықты жерін тінту; көз көрген
куәлерден жауап алу; сот- медициналық, криминалистік және басқа
сараптамалар тағайындау.
Екінші тергеу жағдайында алғашқы тергеу әрекеттерінің келесі жүйесі
орынды: жәбірленушіден жауап алу, оны куәландыру және киімін қарау,
куәгерлерден жауап ал; сот сараптамасын тағайындау; жедел іздестіру
шаралары.
Үшінші жағдай үшін де жоғарыда аталған тергеу әрекеттерінен басқа,
сезікті тұлғаларды анықтау мен ұрланған заттарды іздестіруге бағытталған
жедел іздестіру шаралары тән.
Қылмыс жасалғаннан кейін өткен уақытқа байланысты ізін суытпай
іздестіру ұйымдастырылады. Ол үшін тиісті ішкі істер органдары хабардар
етілуі тиіс. Күрделі жағдайларда патрульдік- бекеттік қызмет, сондай-ақ
қылмыскерлер автокөлікке жасырынуы мүмкін деген негіз болса, көлікті
бақылау күшейтіледі. Жедел шаралар жиынтығы ұрланған мүліктердің өткізілуі
мүмкін және қылмыскерлердің пайда болуы мүмкін жерлерде жүргізіледі.
Ұрлық, тонау мен қарақшылық шабуыл жасау қылмыстары бойынша болжау
жасалғаннан кейін келесідей тергеу әреекттері жүргізіледі: ұстау;жеке
тінту;сезіктіден жауап алу;жәбірленушіден және куәдан жауап алу;оқиға
болған жерді қарау;сезіктіге жеке куәләндіру жүргізу;сезіктінің тұратын
жайын тінту;жедел-іздестіру шараларын жүргізу;сараптама тағайындау.
Тергеу жоспарының логикалық негізі-тергеу болжаулары.Яғни тергеуді
жүргізер алдында болжаулар жасағаннан кейін тергеуші іс-әрекеттерін
жоспарлауға кіріседі.
Тергеуді жоспарлау дегеніміз-бұл уақыт пен күшті аз жұмсау үшін заң
талабына сай болған қылмыстың барлық жағдайын анықтау мен кінәлілерді ұстау
бойынша жасалынатын мазмұнның негіздемесін және жұмыс тәртібі мен
қорытындыларын ойлау процесі.
Алғашқы тергеу әрекетінің типтік тергеу жағдаййлары (ситуациялары):
1) Ұрлық, тонау мен қарақшылық шабуыл жасаған тұлға қылмыс жасаған
жерде немесе бірден содан кейін ұсталса:
2)Қылмыс жасаған тұлға туралы тергеушіде нақты мәлімет бар,бірақ ол
әлі ұсталған жоқ;
3)Қылмыс жасаған тұлға туралы мәлімет толығымен жоқ немесе онша мәнді
емес.
Ұрлық, тонау мен қарақшылық шабуыл жасауға себепші болған себептер мен
шарттар.
1.Қылмыстық қолсұғушылықты жасаған субъектінің сапасын анықтайтын
факторлар:
-ата-аналары қоғамға қарсы әрекеттерге жол беретін жағымсыз жанұяның
әсері;
-бұрын сотталған тұлғалармен, ішімдікке әуестермен араласуға
итермелейтін жас өспірімдердің қадағалауда болмайтындығы;
-қылмыс жасауға жақын тұлғалар,яғни төменгі мәдениеттілік,тиесілі
білімнің және мамандығының болмауы;
-материалдық бағалы заттардағы нашар күзет.
2. Ұрлық, тонау мен қарақшылық шабуылды жасау ниетін жеңілдететін
жағдайлар:
-бағалы заттардағы нашар күзет;
-бұзу қаруын, қаруды табу мүмкіндігі;
-күзеттік және күзеттік милиция қызметінің жетіспеушілігі;
-қоғамдық тәртіпті бұзуға айналадағы ортаның немқұрайлы қарауы;
-қылмыстың жасалуы мүмкін территорияларда жарықтың нашар болуы.

3 ҰРЛЫҚ, ТОНАУ МЕН ҚАРАҚШЫЛЫҚ ШАБУЫЛДАРДЫ ТАБЫСТЫ АШУ ЖӘНЕ ТЕРГЕУДІҢ
НЕГІЗГІ ТЕРГЕУ ӘРЕКЕТТЕРІ

Ұрлық, тонау мен қарақшылықты тергеу барысында оқиға болған жерді
қарау, қылмыскерлер мүлікті тартып алу үшін, алдымен жәбірленушінің
қарсылығын не басқа да тосқауылдарды(әйнекті қирату, есікті сындыру және
т.б.) жеңіп алуға мәжбүр болғанда, ең жақсы нәтижелер береді. Бірақ мұндай
жағдайлар орын алмағанда да қарау жүргізуден бас тартпау керек. Тәжірибе
көрсеткендей, оқиға болған жерді мұқиат және әдісін тауып қарағанда,
қылмыстың материалдық іздерін әрқашан табуға болады.
Егер жәбірленушінің оқиға болған жерді қарауға қатысуға шамасы болса,
оны сонда шақыру керек. Қарауға сарапшы- криминалист пен кинолог
инспекторды қатыстыру да үлкен пайда әкеледі.
Қарау барысында тергеуші қол, аяқкиім, қан іздерін, қылмыскер не
жәбірленуші тастаған не түсіріп алған заттарды және күрес іздерін табуға
тырысуы тиіс. Кейде оқиға болған жерді қарау нәтижесінде қылмыскердің
үстінде немесе оның киімінде қандай іздер қалуы мүмкін екендігін
анықтауға болады. (мысалы оқиға болған жерден киімнен үзіліп түсіп қалған
түйме табылса, ал ол жәбірленушінікі болмай шықса, онда ойша ол түйменің
қылмыскердің киімінен түсуі мүмкіндігін болжауға болады).
Ұрлық, тонау мен қарақшылықты тергеу барысында қылмыс іздері мен
заттай дәлелдемелер жиі қылмыс орнынан қашықтау жерлерден табылып жатады.
Сондықтан қарау шекарасын қылмыскердің құрбанға жақындауы мүмкін жолдарын
және мүмкін бағыттарын ескерту арқылы кеңейткен орынды. Егер тонау немесе
қарақшылық кезінде қылмыскер мен құрбанның арасында күрес болса,
жәбірленушінің киімінде не болмаса жеке заттарында микробөлшектер қалуы
мүмкін. Олар әдетте жұққан заттармен бірге алынады. Оқиға орнынан қылмыскер
ұстауы мүмкін нәрсе табылса, иіс үлгісін алуы керек. Қарақшылық және тонау
жайлы іс бойынша жәбірленушіден жауап алу оқиға болған жерді қараудан соң
дереу жүргізіледі ал жеке жағдайларда қараудың алдында жүргізілуі мүмкін.
Қылмыстық оймен азаматтардың тұрғын үйлеріне кіру арқылы жасалған
қарақшылықтың аса әдепсіздігі, қатыгездігі және айқын пайдакүнемдік –
тойымсыздық бағыты, көп жағдайда, оларды тергеудің белгілі бір күрделілігін
туғызып, тергеушіден бірқатар шарттарды есепке алуды талап етеді.
Жұртшылықтың қылмысқа қарсы күреске қатысуы құқық қорғау органдарының
күшін анағұрлым арттырады, осы міндетті тікелей атқаратын, сонымен қатар
еңбекші бұқараның мемлекеттік аппарат қызметімен байланысының маңызды түрі
болып табылады, оларға қарсы құқықтық заңның қолданысын бақылау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.