Шаим кен орны мұнайына сипаттама

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе 4

1 Әдеби шолу 5

1.1 Мұнай өңдеу процесінің маңызы 5

1.2 Шаим кен орны мұнайына сипаттама 6

1.3 Шаим кен орнының мұнайын өңдеудің ағындық сызбасына сипаттама. 9

1.4 Шаим мұнайын отындық бағыт бойынша алынған тауарлық өнімдерге сипаттама
18

2 Технологиялық есептеулер бөлімі 19

Қорытынды 30

Пайдаланған әдебиеттер 32

Кіріспе

Қазіргі заманғы дүниежүзілік экономикада мұнай мен газдың алатын орны
ерекше. Бүгінгі таңда миллиарттаған адамдар есептеп жатпастан мұнай мен
газды күн сайын, сағат сайын қолданады. Әлемнің ірі кен орындарында бүгінгі
таңда мың және бес мың метр тереңдікте, он мыңдаған мұнайдың скаважиналары
бұрғыланған.
Мұнайлы және газды шикізаттарды өңдеу қазіргі кезде мұнайхимиялық
синтез деп аталады. Мұнайхимиялық өнеркәсіптің дамуының жақын арадағы
келешегі өндіріс көлемі бойынша да, синтездің аралық және соңғы өнімдерінің
көп түрлілігімен де ерекше қолайлы. Қазіргі кезде әлемдік химиялық
өнімдердің 25 % - ы мұнай мен көмірсутектік газдар негізінде шығарылады.
Мұнайдан әртүрлі сұйық отындар: бензин, керосин, іштен жанатын
қозғалтқыштарға арналған реактивті және дизельді отын сорттары,
локомотивтер үшін газтурбиндік отын және қазандық қондырғылар үшін мазуттар
алынады. Мұнайдың өте жоғары температурада қайнайтын фракцияларынан
майлағыш және арнайы майлардың, пластикалық майлағыштардың кең
ассортиментттері алынады. Мұнайдан сонымен қатар парафин, резеңке
өнеркәсібі үшін техникалық көміртек, мұнай коксы, жол құрылысы үшін
битумдардың түрлі маркалары және басқа да көптеген тауарлық өнімдер
алынады.
Мұнайдан бөлініп алынатын көмірсутек газдардың, ароматты
көмірсутектердің, сұйық және қатты парафиндердің және басқа да өнімдердің
одан әрі қарай химиялық өңдеу үшін шикізат ретінде маңызы зор.
Мұнай мен көмірсутек газдар химиялық өнімдер мен тұтыну тауарларын
көп мөлшерде өндіру үшін өте жақсы және универсалды шикізат болып табылады.

Курстық жобаның мақсаты: Шаимское кен орнының мұнайына сипаттама бере
отырып, оны өңдеудің технологиясын жобалау.

Мақсатына сай міндеттері:
1. Курстық жобада таңдалған кен орнының мұнайына сипаттама беру;
2. Мұнайдың химиялық құрамына негізделіп, оны өңдеудің ағымдық сызбасын
құру;
3. Шикізатты өңдеудің ағымдық сызбасына кіретін технологиялық процестердің
материалдық баланстарын есептеу.

1 Әдеби шолу

1.1 Мұнай өңдеу процесінің маңызы

Мұнай барлық сұйық отын түрлерін, сонымен қатар арнайы майлар, жеке
көмірсутек топтарын, мұнай коксы, битум , сұйық және қатты парафин алудың
негізгі шикізаты болып табылады және бағалы өнімдер алатын мұнайхимия
өндірісінің шикізатын алады.
Мұнай өнімдерін және мұнайхимия өндірісінің шикізатын алу мұнай өңдеу
зауыттарында жүзеге асады. Мұнай өңдеу зауыттарының технологиялық
процестерін жалпы екі топқа бөледі: физикалық және химиялық.
Физикалық процестер арқылы мұнайдың құрамындағы компоненттерді химиялық
өзгеріссіз бөліп шығарады. Оларға айдау, экстракция, адсорбция, абсорбция,
кристалдану жатады. Химиялық процестерде мұнайдың өңдеуіне бастапқы
шикізаттың құрамында болмайтын жаңа өнімдерді химиялық өзгерістер арқылы
алады.
Мұнайды мұнай өңдеу зауытында арналы схема деп аталатын технологиялық
процестердің белгілі тізбегі бойынша өңдейді. Шартты түрде бұл процестер
мына топтарға бөлінеді .
1. Мұнайды тұссыздандыру және сусыздандыру;
2. Біріншілік өңдеу (мұнайды атмосфералық және атмосфералы – вакуумдық
айдау);
3. Термиялық процестер (термиялық крекинг, висбрекинг, кокстеу, пиролиз);
4. Термокаталитикалық процестер (каталитикалық крекинг және риформинг,
гидротазалау);
5. Мұнай газдарын өңдеу (алкилерлеу, полимерлеу, изомерлеу)
6. Май және парафин өндіру процесі (деасфальтизаттау, депарафинизация,
селективті тазалау);
7. Битум, пластикалық майлағыштар, мұнай қышқылдарын, присадкалар,
техникалық көміртегі алу процесі;
8. Араматты көмірсутектер өндіру процесы.
Алынатын өнім түріне байланысты мұнайды отын алу, отын және май алу,
мұнайхимиялық бағытында өңдейді. Мұнай өңдеудің біріншілік және екіншілік
үрдістері болады.
Мұнайды өңдеудің негізгі (біріншілік) үдерісі (тұрақтандыру,
сусыздандыру және тұссыздандырудан кейін) айдау деп аталады. Мұнайды айдау
– мұнайды құрам бөлшектеріне немесе фракцияларға термиялық бөлу үдерісі,
оның нәтижесінде қойылған мақсатқа байланысты мынадай мұнай өнімдерін
жинайды: авиациялық немесе автакөлік бензині, лигроин, реактивтік және
газотурбиндік отын, керосин,дизельдік отын және мазут. Мұндай айдаудан
кейінгі мазут ары қарай отын және май варианты бойынша өңделеді.
Мұнайды айдаудың дистиляттары мен қалдықтарын мұнайды өңдеудің
екіншілік үрдістері үшін шикізат ретінде қолданады. Мұнай құрамына кіретін
көмірстектердің құрылымының өзгеруіне байланысты болатын мұнай өңдеудің
екіншілікті үрдістеріне термиялық, термокаталитикалық және каталитикалық
процестер жатады.
Мұнай өңдеудің біріншілік және екіншілік үрдістерінен алынатын мұнай
өнімдерін тазалау қажет. Алынған мұнай өнімдерінің сапасын ары қарай
жақсарту үшін оларға әртүрлі кіргізбелерді қосады.

1.2 Шаим кен орны мұнайына сипаттама

Шаим мұнай кен орны Батыс сібірдің батыс бөлігіндегі Ханта-Мансийск
ауданында орналасқан. Жалпы ауданы 35 мың кв. км. ды құрайды. Географиялық
жағдайы бойынша Конда өзенінің бассейнында орналасқан. Мұнайды іздеу
жұмыстары 1959 жылы басталды, ең алғаш 1960 жылы Шаимды мұнай кен орны
ашылды. 1964 жылы мұнайды алу жоспарланып, 1965 жылы Шаим – Тюмень мұнай
құбыры арқылы мұнай алынды. Қазіргі кезде Шаим мұнайлы ауданында 30 кен
орны ашылды, оның 26 мұнай алынса, 3 мұнай конденсатпен, біреуінде
газоконденсат алынады. Кен орнының ұңғы тереңдігі 1661-1908 м – ді құрайды.
Кен орнына бұрғылау жасалған кезде мұнай құмы қалыңдығы 1487 – 1501 м
аралығында болған.

Кесте 1 - Шаим мұнайының физика – химиялық қасиеттері

Тығыз-ды20 ͦ С-ғы Темпера- 38 ͦ С-ғы Парафин
Мұнай қ тұтқұрлық тура, ͦ С қаныққан бу
ρ420 Мм2 с қысымы,кПа
қату От Мөлше-ріБалқу
аулу , % Темпера-
турасы
Шаим 0,8269 6,8 -2 -35 27,8 2,9 55

1 – кестенің жалғасы
Мұнай Мөлшері, % КокстілігіКүлділігіФракция
% % шығыны,%
күкірт азот
барлық, С2Н6
мұнайға,
(%)
Күкірттіоктан саны Көмірсутек құрамы,
ң %
мөлшері,
% тығыздық
ρ420

таза 0,6 гкг арендецикло-аалк
күйінде ТЭС р лкандаранд
ар
Шаим 0,040 47,8 0,7480 9 37 59

Кесте 4 - жеңіл керосин фракциясына сипаттама

Жеңіл керосин дистиляты
Мұнай
Алу тем Тығызды- 20 ͦ С Темпера-тура, Құрамы %
перптурасығы, ρ420 Тұтқырлық ͦ С
ͦ С мм2с
Жарқыл- Ароматты Кү-кір
Қатудау(жа-быкөмірсу-тектет
қ р
тигельде)
Шаим 120-230 0,7822 1,41 -60 29 12,5 0,06

Кесте 5 – Мұнай құрамындағы фракциялардың потенциалдық құрамы, %

Айдалатын Шаим
температура, 0С
28 3,5
62 7,9
70 9,0
85 11,1
90 12,4
105 14,9
120 17,7
140 21,5
160 24,6
180 28,5
200 32
220 35,8
230 37,2
240 38,8
260 38,8
280 42,5
300 49,2
350 58,8
400 68,8
450 77,2
490 81,8
Қалдық 18,2

Кесте 6 – Вакуумды дистилят және вакуумды айдау қалдығына сипаттама

Вкуумды дистилят Вакуумда айдау қалдығы
Алу Қату тем КокстілігіКүкірт Бастапқы Коксті-лКү –
температура- -пературасы% мөлше-ріқайнау ігі,% кірт
сы,ͦ С % температура-с Мөлше-рі
ы, ,%
350-480 17 0,01 0,62 480 11,13 1,25

Шаим кен орны мұнайы физика - химиялық сипаттамасына байланысты, жіктелуі
бойынша мынадай топқа жатқызылады.
1. Жеңіл;
2. Аз күкіртті;
3. Аз шайырлы;
4. Аз парафинді мұнай;

1.3 Шаим кен орнының мұнайын өңдеудің ағындық сызбасына сипаттама.

Бағалы мұнай өнімдерін және мұнайхимия өнеркәсібінің шикізаттарын мұнайдан
алу, негізінен, мұнай өңдеу зауыттарында (МӨЗ) жүзеге асырылады. Алынатын
өнімдердің ассортиментіне, технологиялық өндіріс сәйкестілігіне, өңдеу
сызба-нұсқаларының сипаттамаларына байланысты мұнай өңдеу зауыттары
отындық, отындық - майлы және мұнайхимия өндірісі бар зауыттарға бөлінеді.
Зауыттырды сипаттау алынатын ашық мұнай өнімдерінің көлеміне және мұнайды
өңдеу тереңдігіне негізделген. Аталған Шаимское кен орны мұнайының физика
- химиялық қасиеттерін ескере отырып, оны отындық бағытта өңдейді. МӨЗ
мұнайды өдірістік өңдеу мұнай өнімдерінің үлкен ассортиментін алуға
бағытталған жекешелендірілген, сонымен қатар комбинирленген технологиялық
қондырғыларда күрделі көпсатылы физикалық және химиялық өңдеу арқылы жүзеге
асырылады.
Ұңғымадан алынған мұнай – қара қоңыр түсті, өткір иісті, тез оталатын май
тәрізді сұйықтық. Мұнай ірі резервуарларда сақталады, өңдеу зауыттарына
танкерлер мен құбырлар арқылы жеткізіледі.
Әдетте, жер қойнауынан өндірілген мұнайдың құрамында:
– серіктес газдар;
– қаттық (жер қыртысы) сулары;
– минералды тұздар;
– әртүрлі механикалық қоспалар (құм, топырақ және т.б) кездеседі.
Мұнайдың құрамындағы газ, судың және қоспалардың болуы оның
тасымалдануын және өңдеуін айтарлықтай қиындатады. Механикалық қоспалар
мұнай құбырларының ішкі бетінде эрозияның пайда болуын күшейтеді.Олар өңдеу
барысында жылуалмастырғыштардың және пештердің құбырларында шөгіп, оларды
жиі тазалау қажеттігін туғызады, яғни артық энергия жұмсауға және
өнімділігін азайтады.
Мұнайда судың болуы олардың тотығуға бейімділігін күшейтіп,
технологиялық құрал-жабдықтардың коррозиясын туғызады және тұрақты су-мұнай
эмульсиясын түзуге әсерін тигізеді. Мұнайды өндіру және тасымалдау кезінде
100ºС-қа дейін қайнайтын жеңіл фракциялар (метан, этан, пропан, т.б. бензин
фракциясынмен бірге) біраз шығынға ұшырайды – шамамен фракцияның 5%-і.
Сондықтан мұнайды тасымалдау және өңдемес бұрын алдын-ала өңдеу – оны
даярлау жұмыстары жүргізіледі. Даярлау мынадай сатылардан тұрады:
– мұнайдан газды сепарация және тұрақтандыру арқылы бөлу;
– механикалық қоспалардан тазалау;
– сусыздандыру және жартылау тұзсыздандыру.
Тасымалдау алдында мұнай мен мұнай өнімдерінің сапасына қойылатын ГОСТ –
тың талабы мынадай:
– судың массалық үлесі, ᴡсу 0,5%;
– тұздың массалық үллесі, P тұз 200мгл.
Мұнайды ректификациялау алдында қойылатын келесі талап:
– судың массалық үлесі, ᴡсу 0,05%;
– тұздың массалық үллесі, P тұз 20мгл.
Соңғы өнімге өте қатаң талап қойылатындықтан кейде қосымша айдау
жүргізеді. Мұнайдың құрамындағы тұздарды толық еріту үшін, шикі мұнайға
таза су қосып, 2-3 сатымен сусыздандырады.
Өндірілетін мұнайдың әр тоннасына – 50-100 серіктес газдар,
құрамында еріген тұздар бар 200-300 кг су, 1,5 масс.%-ке дейін ерімеген
қатты қоспалар сәйкес келеді. Кейбір көп мезгіл жұмыс істеп жатқан
ұңғымаларда қаттарының аса суландыру нәтижесінде суларының мөлшері - 90%-ке
дейін жетеді, ал талап бойынша өңдеуге жіберілетін мұнайдың құрамында судың
үлесі 0,3%-тен төмен болу керек [5].
Мұнайды өңдеуде шығынды азайту үшін оны арнайы өңдеуден өткізеді.
Мұнайдағы газды бөлу үшін сепарациялау және тұрақтандыру процестері
жүргізіледі. Мұнайдағы механикалық қоспалар мен суларды тұзсыздандыру және
сусыздандыру процестер арқылы кетіреді.
Электротұссыздандыру қондырғысының технологиялық режимі төмендегі 5 -
кестеде келтірілген.

Кесте 7 - Электротұссыздандыру қондырғысының технологиялық режимі

Температура, °С
Қондырғыға түсетін шикі 10 – 30
мұнай ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .
Горизонтальды электродегидратордағы 120 – 140
мұнайдың ... ... ... ... ...
Электродегидратордағы қысым, кгссм2
Горизонтальды 12 – 14
электродегидратордағы ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .

Тұссызданған және сусызданған мұнай атмосфералық – вакуумдық айдау
қондырғысына бағытталады. Қондырғы мұнайдан бензин, керосин, дизельді отын,
вакуумды дистиллят және гудрон алып, айдауға арналған.
Атмосфералық – вакуумды айдау қондырғысының технологиялық режимі 8 және 9 -
кестеде көрсетілген.

Кесте 8 - Атмосфералық колоннаның технологиялық режимі

Температура, °С
Қоректенуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..365
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Колоннаның жоғарғы 146
бөлігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
180 – 230°С фракциясы ... ... 196
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
.
Алғашқы циркуляциялық 216
бүрку ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
.
230 – 280°С 246
фракциясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...
Екінші циркуляциялық 260
бүрку ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... .
280 – 360°С 312
фракциясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...
Колоннаның төменгі 342
бөлігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
Бүрку 60
ыдысындағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
Абсолютты қысым, МПа
Колоннаның жоғарғы 0,25
бөлігінде ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..
Бүрку 0,20
ыдысындағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
Су буының шығыны, % (фракцияға шаққанда)
180 – 2
230°С ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
230 – 1
280°С ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. .
280 – 0,5
360°С ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..
360 жоғары фракция 2,5
(мазут) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .

Кесте 9 - Вакуумды айдау колоннасының технологиялық режимі

Температура, °С
Қоректенуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..395
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Колоннаның жоғарғы 125
бөлігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...
Жеңіл вакуумды 195
газойль ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...
Үлкен май 260
фракциясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..
Қоюланған 300
фракция ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
Колоннаның төменгі 352
бөлігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .
Колоннаның жоғарғы бөлігіндегі қысым, 8,0
кПа ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Атмосфералық – вакуумды айдаудан алынған көмірсутек газдарын қаныққан
көмірсутектердің газды фракционирлеу қондырғысына бағыттайды. Сонымен қатар
бұл қондырғыға каталитикалық риформинг қондырғысының көмірсутек газдары мен
тұрақтану басы да беріледі. Көмірсутектердің газды фракционирлеу
қондырғысының технологиялық режимі кестеде 8көрсетілген.

Кесте 10 - Газды фракционирлеу қондырғысының технологиялық режимі

Ректификациялық Төменгі Жоғарғы Қысым, °C
колонналар температура, °C температура, °C
РК-1 110 – 115 25 – 30 2,6 – 2,8
РК-2 145 – 155 62 – 68 1,2 – 1,4
РК-3 110 – 115 58 – 65 2,0 – 2,2
РК-4 80 – 85 65 – 75 1,0 – 1,2
РК-5 120 – 125 75 – 80 0,3 – 0,4
РК-6 95 – 100 75 – 85 0,35 – 0,45

Қаныққан газды фракционирлеу қондырғысының өнімдері – құрғақ газ,
сұйылтылған газ және С5 жоғары фракция.
Атмосфералық – вакуумды қондырғыдан шыққан тікелей айдалған бензин
фракциясы каталитикалық риформинг қондырғысына келіп түседі. Процестің
мақсаты бензиннің детонациялық тұрақтылығын арттыру, яғни октан саны жоғары
автомобиль бензинінің қоспаларын алу.
Өндірісте кең қолданылатын риформинг процесінің катализаторы алюмоплатина
катализаторы болып табылады, соңғы жылдары платина мен қоса ренийді де
қолдану тараған. Катализатор диаметрі 2,6 мм және биіктігі 4мм болатын
цилиндрлі пішінде болып келеді.Қазіргі заманғы қондырғыларда кристаллды
алюмосиликатты жоғары активті цеолитті катализаторлар кең қолданыс тапқан
[6].
Біріншілік өңдеуден шығарылған бензин фракциясы каталикалық риформинг
қондырғысына жіберіледі. Бұл процестің негізгі мақсаты автомобильдік
бензиннің жоғары октанды компонентін (риформат), сутекқұрамды газ және
кейбір ароматты көмірсутектерін алу болып табылады.

Каталитикалық риформинг қондырғысының технологиялық режимі:

Температура,
С° ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
0-520
Реактордағы
қысым,МПа ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
Шикізатты берудің көлемдік жылдамдығы ... ... ... ... ... ... . ... ..1,5
Сутекшикізат мольдік
қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8-9
Сутек құрамды газ циркуляциясының жиілігі, м³м³ ... ... ... ..1500

Каталитикалық риформинг процесінің нәтижесінде келесідей өнімдер алынады:
риформат, яғни автомобильдік бензинге жоғары октанды компонент, көмірсутек
газдары, тұрақтандыру басы және сутекқұрамды газ.
Каталитикалық риформинг процесінің нәтижесінде келесідей өнімдер алынады:
риформат, яғни автомобильдік бензинге жоғары октанды компонент, көмірсутек
газдары, тұрақтандыру басы және сутекқұрамды газ. Алынған сутекқұрамды газ
дистиллятты фракциялардың гидротазалау қондырғыларына беріледі [7].
АВТ қондырғысынан алынған дизель фракциясы гидротазалау қондырғысына
жіберіледі. Бұл процесс барысында дизель фракциясы күкіртті қосылыстармен
қатар басқада гетероатомды қосылыстардан тазартылады.

Дизель фракциясының гидротазалау қондырғысының технологиялық режимі:

Температура,
°С ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
50-450
Қысым,
МПа ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..3-4
Шикізатты беру жылдамдығы, сағ-
1 ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 1-3
Сутекқұрамды газ арақатынасы,
нм³м³ ... ... ... ... ... ... ... . ...300-600

Гидротазалау нәтижесінде алынатын өнімдер: көмірсутекті газдар,
гидротазартылған дизельдік отын, бензин және күкіртсутек [7].
Атмосфералық – вакуумды айдау қондырғысынан алынған вакуумды газойль
каталитикалық крекинг қондырғысына бағытталады. Каталитикалық крекинг
процесінің негізгі мақсаты жоғары октанды бензин алу болып табылады.
Қондырғыдан алынған пропан – пропилен және бутан – бутилен фракциялары
жоғары октанды компонент алкилат және синтетикалық каучук өндірісі мен
мұнайхимия синтезінің негізгі шикізаты ретінде қолданылады. Алынған жеңіл
газойль дизельді отын компоненті, ал ауыр газойль техникалық көміртегінің
негізгі шикізаты ретінде қолданыс тапқан. Процестің қосымша өнімі ретінде
гидрогенезациялық процестерде кең қолданылатын сутек құрамды газ болып
табылады.
Каталитикалық крекинг – мұнай дистилляттарын екіншілік қайта өңдеудегі кең
таралған процестердің бірі, ең алғаш 1940 жылы өндіріске енгізілген.
Қазіргі таңда катализаторлы крекингтің көлемі әр елде 10-30%-ға дейін мұнай
өңдейді. Бұл процестің 350-5000с-тағы вакуумды газойльды кең фракциясы
жатады, катализаторға зиянды қоспалардан алдын ала тазартылған – азот,
күкірт және металдар. Катализаторлардың жаңа түрін енгізудегі жетістіктер
соңғы жылдары вакуумды газойльді қайта өңдеуімен бірге оның мазутпен
қосылысын және мазуттың өзін қайта өңдеу процестері жүзеге асырылуда.
Каталитикалық крекинг – ауыр дистилятты мұнай фракцияларының мотор
отындарына және мұнай химиясына шикізатына ауысудың каталитикалық
деструктивті процесі, бұл процесс техникалық көмір және кокс өндірісінде
қолданылады[7].
Каталитикалық крекинг процесінің негізгі шикізаты вакуумды газойльге
қойылатын негізгі талап – кокстелуінің төмен болуы, құрамында металлдар мен
күкіртті қосылыстар мөлшерінің шектелуі.
Каталитикалық крекинг қодырғысынан алынған қанықпаған газдар газды
фракционирлеу қондырғысына келіп түседі. Мұнда кокстеудің қанықпаған
көмірсутектері де бағытталады. Қанықпаған көмірсутек газдарын фракционирлеу
қондырғысының өнімдері: пропан – пропилен фракциясы, бутан – бутилен
фракциясы және С5 жоғары фракция болып табылады.

Кесте 11 - Процесс режимі

Көрсеткіштер Вауумды
дистиллят
Реакция зонасындағы температура, °C 530
Шикізатты берудің массалық жылдамдығы, сағ-1 20,5
Катализатор : шикізат қатынасы 7 : 1

Вакуумды айдау қалдығы гудрон кокстеу қондырғысына бағытталады. Кокстеу
ауыр көмірсутек қалдықтарынан кокс және дистиллятты өнімдер алуға арналған
процесс. Кокстеу процесінің бірнеше түрлері белгілі, біздің жағдайымызда
жай кокстеу қондырғысы қолданылады.
Кокстеу қондырғысының шикізаты ретінде мұнайды айдау қалдықтары – мазут,
гудрон, май өндірісінің қалдықтары – асфальттар, экстракттар,
термокаталитикалық процес қалдықтары – крекинг – қалдық, ауыр пиролиз
шайыры және тағы басқа қолданылуы мүмкін.
Процестің мақсатты өнімі – мұнай коксы, сонымен қатар қанықпаған газдар,
бензин фракциясы, жеңіл және ауыр газойль бөлінеді.
Мұнайды екіншілік өңдеу процестерінен (каталитикалық крекинг, кокстеу)
алынатын көмірсутек газдары қанықпаған газфракционирлеу қондырғысына (ГФ
қондырғысы) беріледі. Қанықпаған газдар құрамы метан және этилен, диен
көмірсутек қатарынан тұрады [9].

Кесте 12 - Кокстеу процесінің технологиялық режимі

Қабаттағы температура, ͦ 510-540
С ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
Реактор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...600 -620
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
Коксқыздырғыш пен реактордағы қысым, 0,14-0,16
мПа ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Шикізаттың айналым 7-8
уақыты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
Шикізаттың берілу 0,6-1,0
жылдамдығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..

Сонымен қатар біріншілік өңдеуден шыққан дизельдік фракция депарафиндеу
қондырғысына жіберіледі. Нәтижесінде келесідей өнімдер алынады: КС газы,
сұйық парафин, депарафинезат.

Кесте 13 Депарафиндеу қондырғысының технологиялық режимі:

Шикізат 100
Араластыруға арналған еріткіш 80
Фильтрат 100
Жууға арналған ерітінді 400

Қанықпаған көмірсутектер ГФ қондырғысынан алынған бутан – бутилен және
пропан – пропилен фракцияларын күкіртқышқылды алкирлеу қондырғысына
беріледі. Катализатор ретінде 98,5 - 99,5% концентрациялы күкірт қышқылы
қолданылады.
Пропилен және бутилен құрамды фракциялардың алкилерлеу процесінің негізгі
мақсаты- сұйытылған газ және және ауыр алкилат, жеңіл алкилат алып отын
мөлшерін көбейту.
Күкіртқышқылды алкирлеу нәтижесінде алынатын өнімдер: жеңіл және ауыр
алкилаттар, сұйылтылған газ. Жоғарыоктанды бензин компоненті ретінде
қолданылатын жеңіл алкилаттың (қ.с.- 185°С) сипаттамасы: тығыздығы 690- 720
кгм3, 38°С температурадағы қаныққан булар қысымы 350 мм сын.бағ.,
тэтраэтил қорғасын қоспасынсыз октан саны 91 - 95 (м.м.), йодты саны 1,0
жоғары емес, құрамындағы шайырлы заттар мөлшері 2,0 аспайды. Қайнау
температурасы 185-310°С интервалында, тығыздығы 790-810 кгм3 болып келетін
ауыр алкилат әртүрлі бағыттағы еріткіш ретінде немесе дизельдік отын
компоненті ретінде қолданылады.

Алкилерлеу процесінің технологиялық режимі (реакторда)

Температура, ͦ 0-10
С ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ...
Қысым, 0,6-1,0
МПа ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...
Изобутан мен бутилен мольдік 612
қатынас ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қышқыл мен шикізат контактасы 115
уақыты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Кесте 14 - Бутан-бутилен және пропан-пропилен фракциясының алкирлеу
қондырғысының технологиялық режимі:

Төмен Жоғары Қысым
бөлігіндегі°С бөлігіндегі,°Скгссм²

Реактор 7- 10 7- 10 6
Ректификациялық бағаналар:
К-1 95- 120 45- 55 5- 6
К-2 85- 100 40- 45 16- 17
К-3 125- 135 45- 50 3- 4
К-4 220 дейін 100- 115 0,2 - 0,4

Күкіртқышқылды алкирлеу нәтижесінде алынатын өнімдер: жеңіл және ауыр
алкилаттар, сұйылтылған газ. Жоғарыоктанды бензин компоненті ретінде
қолданылатын жеңіл алкилаттың (қ.с.- 185°С) сипаттамасы: тығыздығы 690- 720
кгм3, 38°С температурадағы қаныққан булар қысымы 350 мм сын.бағ.,
тэтраэтил қорғасын қоспасынсыз октан саны 91 - 95 (м.м.), йодты саны 1,0
жоғары емес, құрамындағы шайырлы заттар мөлшері 2,0 аспайды. Қайнау
температурасы 185-310°С интервалында, тығыздығы 790-810 кгм3 болып келетін
ауыр алкилат әртүрлі бағыттағы еріткіш ретінде немесе дизельдік отын
компоненті ретінде қолданылады.
Технологиялық процестердің ішіндегі дизель фракцисының гидротазалау
қондырғыларынан алынған күкіртсутек күкірт өндірісі қондырғысына
жіберіледі. Қондырғыдан дайын күкірт ұнтақ күйінде алынады.
Тауарлық автомобиль және дизель отындарын алудың соңғы сатысы тікелей
фракцияларды екіншілік процестер компоненттерімен және тұнбалы қоспалармен
араластыру (компаундирлеу) болып табылады. Отын компоненттерін
араластырудың бірнеше тәсілдері белгілі: периодты түрде құбырда бөлшектеп
араластыру және үздіксіз араластыру. Компоненттерді араластыру жоғары
сапалы тауарлық өнімдер алуға, сонымен қатар әрбір компоненттің қасиетін
және бензин фракцияларының ресурстарын рационалды пайдалануға мүмкіндік
береді [7].
Компоненттерді компаундирлеу арнайы араластыру станцияларында жүргізіледі.
Қазіргі кезде тауарлы бензинді тікелей айдау, каталитикалық риформинг,
каталитикалық крекинг, кокстеу, ГФ және алкирлеу қондырғыларынан алынатын
компоненттерді араластыру нәтижесінде алады. Тұнбалы қоспалар ретінде октан
санын жоғарлату үшін тетраэтилқорғасын (ТЭС), детонацияға тұрақтылығын
жоғарлату үшін тетраметилқорғасын (ТМС) және метил-трет-бутилді эфир (МТБЭ)
қолданады. Араластыру нәтижесінде АИ-95 маркалы жоғарыоктанды бензин
алынады.
Дизельдік отынды араластыру станциясына гидротазартылған дизельдік отын,
каталитикалық крекинг және кокстеу қондырғыларынан алынатын жеңіл газойль,
алкилирлеу қондырғысынан алынатын ауыр алкилат және келіп түседі. Дизельді
отын қысылудан от алатын қозғалтқыштар үшін үш сортта шығарылады: ДА, ДЛ,
ДЗ, ДС – арктикалық, қыстық, жаздық, және арнайы маркалар. Орташа айналымды
дизельдер үшін ДТ, ДМ маркалары, отынның қату температурасы -5 тен+10 0С ка
дейін.
Араластыру станциясында дизельдік отынның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.