Қорғасын өндірісі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім:
2.1Қорғасынның табиғатта таралуы ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2Қорғасынның физика-химиялық қасиеттері ... ... ... ...
2.3Қорғасын өндірісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4Қорғасын концентраттарын күйдірген кезде минералдар мен металлдардың
тәртібі 2.5Күйдірудің агломерациялық мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Агломерациялық машинаның жұмысы мен құрылғысы ... ... ... ... ... ... .

III.Қорытынды Қорғасын өндірісінің Қазақстандағы орны
Пайдалынған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Түсті металлургия тәуелсіз Қазақстан өндірісінің негізгі саласы
болып,бүкіл республика экономикасының өркендеуі оған тікелей байланысты
болады.
Қазақстан және ТМД елдерінің түсті металлургия экономикасы
нарықтық қатынастар режимінде жұмыс істейді. Нарықтық қатынастарға көшуден
бұрын, қалыптасқан шаруашылық байланыстар осы уақытта өндірістің
төмендеуіне, соның ішінде шикізаттың жетіспеуіне, материал және құрал-
жабдықтардың жетіспеуіне, дайын өнімді өткізу қиындығына әкеліп, толық
жойылды. Бағаның өсуі, яғни өндірістің шығыны мен түсті металлургияның
бағасы энерго тасымалдаушының өсуіне, үлкендеуіне әкелді.
Бай және оңай алынатын рудалардың құлдырауы, алыс орналасқан және
қиын алынатын аз кондициялық рудалардың өңделуі басталады, өндіріс
қалдықтарының және сындырғыш пайдаланудың көлемі ұлғайды.
Бұның бәрін ғылыми зерттеулерді жүргізуден, жаңа технологиялар
мен техниканы баяу енгізуден байқауға болады.
Өндіріс шығынның өсуі түсті металлургия өндірісінде типті үлкен
ресурсты өндірістің, аз ресурсты өндірісіне көшуіне компенсациялайды. Ол
энерго-материалдық, капиталдық, еңбек жинақтаушы, аз қалдықты және мүлдем
қалдығы жоқ электронды есептеуіш және микропроцессорлық техниканың
негізінде өндірістік процестердің автоматтндырылуымен, бағалы
компоненттердің алынуының көбеюіменшикізатты өнім ретінде пайдалануымен
қамтамасыз етіледі.
Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау туралы заңдармен
бірге Республиканың түсті металлургияның экономикалық шарттардың дамуы,
өнеркәсіптің ресурс экономикалық типті өндірісіне көшуіне, эффективті аз
қалдықты және қалдығы жоқ технологияларды енгізуді қамтамасыздандыруға
итереді.

Негізгі бөлім

1. Қорғасын қолдануының өндірісіндегі мәліметтер

Қорғасын металлургиясы біздің эрамызға дейін пайда болды. Мысалы
Египетте алтын мен күміспен бір біздің эрамызға дейін 5-7 мың жыл бұрын
пайда болды. Қорғасын рудадан алыну әдісі белгісіз және бірінші қорғасын
кездейсоқ алынды деп есептеуге болады. Тас пен желден сақталынған оттың
орнына, тотыққан қорғасын кені, жұмсақ металлды адам көрді және, ол өз
алдына балқиды, кесіледі, соғылады. Адам онымен қызығып, қорғасынды жай
отта балқытып, одан үлкен емес шұңқырларда(оларн өз алдынан тастан
жасалынған)балқытты. Басында бұндай пештер табиғи тартумен жұмыс істеді,
содан шлак болатын керекті температура алу үшін үрлеу әдісін үйренді.
Осындай екі үрлеуіші бар үлкен емес шахта пештері бұдан 6 мың жыл бұрын
жұмыс істеді. Ағаш, көмір осының отыны болды.
Грецияда қорғасын жылтырауынан күмісті алғанда, сол өнімді
қорғасын дейтін(қорғасын сульфиді). Алынған кен ұсақтандырылатын,
байытылатын(жоқ түрі ағызылатын) және балқитын тауда ағаш көмірде күміс алу
үшін қорғасынды қорғасын сыздыратын және қорғасын тотығынан
металлқорғасынды алатын.
Қорғасынды өндіретін негізгі мемлекеттер: АҚШ(26% жоғары жалпы
өндірістен алғанда осы мемлекеттерде), Германия, Ұлыбритания, Жапеония,
Франция, Австралия, Канада, Мексика, Италия, Бельгия, Оңтүстік Корея. Осы
мемлекеттерде қорғасынның жалпы 50% екінші шикізаттан өндіріледі.
ТМД елдерінде қорғасынның негізгі бөлігі Қазақстан Республикасының
заводтарында өндіріледі(ОАО “Казцинк”, АО “ЛПК”, АО “ШСЗ”). Ресейде
қорғасынды “Электроцинк” заводында өндіреді және ПО “Даль полиметалл”
заводында. Ал Украинада “Укрцинк” заводында. Қорғасын заводтарында АО “ЛПК”
және “Укрцинк” екіншілік қорғасын шикізаты өндіріледі, қалған заводтарда
шихта негізінен кен шикізатынан тұрады.Кен шикізатынан басқа, шихтада
қорғасын заводтарында ОАО “Казцинк”, АО “ШСЗ”, “Электроцинк” жартылай
өнімді және мырыш, мыстың және т.б. өнімдердің қалдықтары, үйіндіден қож
бен клинкердің, екіншілік шикізат пен тағы басқалардан тұрады.
Қазіргі кезде қорғасын металлургиясында ғалымдар теория
зерттеуімен және үрдіс практикасымен айналысуда. Оны металл өнеркәсібінде
өндіріс әдістері қолданылады. Қорғасынды өндіру үшін кен және
концентраттар, шикізат болып келеді. Соның ішінде қорғасыннан басқа қымбат
металлдар бар. Олар: алтын, күміс, мыс, кадмий, қалайы, мышьяк, сурьма,
висмут және тағы басқалар. Осы металлдардың барлығы кен полиметалл туған
жерін қорғасынмен бірге жүреді. Қазіргі кездегі ғылымда қорғасын
өнеркәсібін зерттеу және үлкен экономды әсерімен кешенді шикізатты қолдану
әдістерін қазу болып келеді.
Қорғасын халық шаруашылығында таза металл, балқытпа және басқа
металлдар күйінде кездеседі. Электротехникалық өнеркәсібінде, соның ішінде
аккумулятор дайындау және электрокабель мен балқытылатын
предохранительдерді дайындау үшін жұмсақ қорғасын қолданылады. Одан басқа
қорғасын металын құбыр және жайма ретінде қолданылады, ал олар қышқыл
төзімділік аппаратураларда және қышқыл сымын дайындауда химия өнеркәсібінде
қолданылады. Сынама талдауында қорғасынды қорғасын сынама ретінде
қолданылады(ұсатқыш).
Басқа металлдармен қорғасын балқытпа түрінде баббит маркасын
дайындауында немесе оның ауыстыруларын және припойларын дайындауда
көптеген өнеркәсіп жүйесінде қолданылады.
Қорғасын мен қалайы балқымасынан немесе соңғы ауыстыруымен
топографикалық балқытпа дайындалады. Кәдімгі оқтардың сыртын толтыру үшін
және аңшылардың ұсатқышын дайындау үшін қорғасынды әдейі балқытады.
Қорғасынның басқа металлдармен оңай балқыта алатындығынан төменгі
температурамен балқыту балқымасын алуға болады. Висмут, қалайы, қорғасын,
кадмий компоненттердің қатынасынан балқыту температурасы 60-300(С дейін
балқытпа алынады.
Қорғасынның α, β, γ – рентген сәулелерін өткізбеу қабілеттілігі
бар.
Қорғасын этил бензинінде антидетонатор түрінде қолданылады.
Басқа элементтер химия қосылыс сияқты қорғасын краска түрінде
қолданылады. Мысалы, қорғасын тұз көмірқышқыл негізінде, бір немесе мырыш
оксидімен қосылған қорғасын ағартқышы – краска түрінде қолданылады.
Қорғасын суригі (Pb3O4) – темір төбелерін және слесарь жұмыстарын
краскілейтін краска.
Уксус қышқыл қорғасын (Pb(CH3COO)3) – медицинада қолданылады.

2. Қорғасын және оның қосылыстары туралы жалпы мәліметтер. Қорғасын алудың
әдістері

Қорғасын – көгілдір-сұр түсті металл, оның сынған жері металлдық
жылтырауы күшті.
Қатты қорғасынның салмағы – 11,273-11,48гсм³, сұйық қорғасынның –
327,4(С -10,686гсм³-тан 850(С –10,078гсм³ дейін.
Қорғасынның балқыту температурасы – 327,4(С
Қайнау температурасы - 1745(С
500-550(С қатты қызғанда қорғасынның жоғалуы көрінеді. Температураны
үлкейткенде пар серпімділігі де үлкееді және 1745(С 10³ Па құрайды.
Қорғасынның ұшқыштығынан және оның қосылыстарынан металлургиялық
өндірісте жоғалымдар саны үлкееді. Бұл шаңтұту жүйесін жақсы қабылдайды.
Кейбір қоспалар (мышьяк, сурьма) қорғасынның ұшқыштылығын көтереді.
Қорғасын – жылу мен электричествоның бағыттауышы нашар. Егер жылу және
электробағыттауыштың күмісін 100-ге деп алсақ , онда жылу өткізу
қорғасынның 8,5-н құрайды, ал электр өткізу – 10,7.
Барлық ауыр металлдардың ішінен қорғасын ең жұмсағы. Сурьма, мышьяк,
сілті қоспалары қорғасынның қаттылығын күшейтеді.
Қорғасын – Менделеев таблицасының 4 тобының элементі. Реттік нөмірі –
82. Атомдық салмағы – 207,21. Валенттілігі – 2 және 4. Құрғақ ауада
қорғасын өзгермейді. Ылғал және көмірқышқыл газы бар ауада қорғасын
бұзылады, Pb₂O мала тотығу қабыршығымен қапталып, содан соң негізгі
карбонатқа 3PbCO₃∙Pb(OH)₂-ге айналады.
Ұзақ жылытылған қорғасын балқымасы ауада 330(С-450(С дейін қорғасын
тотығы үштік тотығына Pb₂O₃(PbO∙PbO₃) айналады. 450-470 (С дейін
интервалында сурик Pb3O4, сол сияқты Pb3O4 температура көтерілгенде
бөлінеді:

Pb3O4 = 3PbO + ½ O2

Кислород болған кезде қорғасын сумен әрекет жасайды, ол көп уақытта
әрекеттесе қопсымалылық гидрат түзеді (Pb(OH)₂).
Тұз және күкірт қышқылы қорғасынның үстіңгі жағына ғана әсер етеді,
өйткені түзілген сульфат пен хлорид ерімейді және металлды қышқыл
әрекетінен қорғайды. Концентраттырылған күкірт қышқылы 200(С
температурасында қорғасынды ерітеді. Қорғасынды ең күшті ерітетін – азот
қышқылы
Қорғасынның пары және қоспалары улы.
Қорғасынның оксидтері, силикаттары және ферриттері оңай балқытылады.
Қорғасынның силикаты және ферриты – ұшпайтын қоспалар. Олар балқытылған
кезде ағу балқымасын құрайды. Ферриттер балқиды, егер оның құрамында 800-
1250(С дейін темір болса.
Қорғасынның қышқыл қосылыстары мен сульфид әрекеттессе, онда
металикалық қорғасын пайда болады. Реакциялық балқымасының реакциясы:

PbS + 2PbO = 3Pb + SO2
PbS + PbSO4 = 2Pb + 2SO2

Қорғасынның сульфиді берікті емес қосылыс. Металлдар қатарымен
әрекеттессе, қорғасын пайда болады. Бұл қасиет есептеледі, егер шахта
балқымасы қорғасын агломераты және қорғасынның мыссыздануы.
Қорғасынды 2 жолмен алуға болады: пирометаллургиялық және
гидрометаллургиялық.
Пирометаллургия – металлдың алыну мен тазарту үрдісінің қосындысы және
металл балқымасының жоғары температурада өтуі.
Гидрометаллургия – жоғары температурада өтетін металл алудың сулы
үрдісінің қосындысы. Гидрометаллургия әдісінде әр түрлі ерітінділерде
қорғасын қосылысының ерітінділеуі қолданылады. Алынған ерітінділерден,
қоспалардан тазартылғаннан кейін қорғасынды қандай да бір әдіспен бөліп
алады. Қолдану өнеркәсібінде арзан таңдаудың қиындығынан және қорғасын
қоспасының жақсы ерітіндісіне бұл әдіс алынған жоқ.
Пирометаллургиялық жолмен концентраттың қорғасынның алынуы 3 әдіспен
жүреді:

1. отырғызу балқымасы;
2. реакциялық балқымасы;
3. қалпына келу балқымасы, алдын-ала концентраттың күйдірілуі мен
күйежентігуі.
Елімізде кеңінен қолданылатын қорғасын бүгінде үлкен сұранысқа ие.
Тіпті оның қолданылмайтын жері жоқ десе де болғандай. Бағалы металдың
рентген сәулесін өткізбейтін артықшылығының арқасында оны медициналық құрал-
жабдықтар жасауға кеңінен пайдаланады. Аккумулятор мен электрокабельдер
жасап шығаруда да таптырмайды. Әскери салаға да ең қажеттісі – осы
қорғасын.
Бүгінде табиғат байлығының мол қоры еліміздің үш өңірінде —
оңтүстiктегі Қаратауда, Шығыс Қазақстан және Қарағанды облыстарында бар.
Бұрынғы Кеңес Одағы елдерінің ішінде қорғасынның мол қоры бары — тек
Қазақстан ғана. Әлемдегі қорғасын өндіретін ірі елдер — АҚШ, Германия,
Ұлыбритания, Жапония, Оңтүстiк Кореямен тайталаса алмаса да, ішкі нарықты
толық қамтуға қауқары жетеді. Қазіргі таңда еліміздегі екі өндіріс орны –
Өскемендегi қорғасын-мырыш комбинаты мен Шымкент қорғасын зауыты сұранысты
қанағаттандырып отыр.
Тұрмысқа қажетті бұйымдар жасауға таптырмайтын таза металдың қоры 30-
жылдары-ақ белгілі болған. Геолог ғалымдар Ащысай полиметалл кенiшiндегі
мол қорды анықтаған соң, Шымкент қорғасын зауыты салынды. Ұлы Отан соғысы
жылдары жауға атылған әр он оқтың тоғызы осы қорғасын зауытында дайындалған
екен. Қарқынды жұмыс істеген зауыт тоқырау жылдары жүрісінен жаңыла
бастаған-тын. Алып кәсіпорынды сақтап қалудың өзі оңайға соққан жоқ. Әу
баста зауытқа иелік етуді қолға алған Оңтүстiк полиметалл ӨК АҚ істі
ілгерілетуге бар күшін салған еді. Алайда бір тоқтап, бір іске қосылып,
жұмысшыларының жалақысын төлей алмай, әбігерге түсті. Кейіннен Қазақмыс
корпорациясымен келiссөз жүргiзiлдi. Сөйтiп, зауыт дүние-мүлкiнiң 70
пайызына иелiк ету құқығы А-мега трейдинг ЖШС-ға жүктелдi. Осылайша,
тамыры суалып бара жатқан өндіріске қайтадан жан біте бастады. Бүгінде
кәсіпорын С-1 маркалы жоғары сапалы қорғасын өндiруде. Отандық өнім
әлемдегi ең таза өнiмдердiң эталоны ретiнде Лондон биржасында сақтаулы. Әрі
әрдайым үлкен сұранысқа ие. Сапа мәселесі әрдайым бірінші орында тұрады.
Сұранысқа ие металдан бөлек, мұнда металды висмут, доре балқымасын, рений
және мыс өнiмдерiн дайындаумен айналысады. Бұл өнiмдердiң барлығы да
мемлекеттiк стандартқа сай. Кезінде қорғасын зауыты аймағында тұратын
тұрғындар оның зияндылығы туралы шу шығарып, әбігерге түсіретін. Бүгінде
бұл мәселе біршама шешімін тапты. Зауыттағы арнайы зертхана шаң-тозаңды
анықтайтын арнаулы бөлiм ашқан. Қоршаған ортаға зиянды қалдықтар ұшпас үшін
өндiрiсте қолданылатын тозаң тұтқыш сүзгiлер түгелдей ауыстырылып, заманауи
құрылғыларға қол жеткізілді. Оған зауыт үлкен қаражат жұмсап отыр. Дегенмен
қорғасын зауытының қоршаған ортаға зияндылығы еш уақытта да күн тәртібінен
түспейтін тәрізді. Былтыр Қоршаған ортаны қорғау министрлігі тарапынан үш
рет тексеру жүргізілді. Министрлік өкілдерінің айтуынша, қорғасын зауытынан
шыққан зиянды түтін енді қала тұрғындарының денсаулығына өз зардабын
тигізбейтін болады. Өйткені кәсіпорында орнатылған жаңа сүзгішті
қондырғылар қаланы қорғасын шаңынан қорғайды. Алайда министрліктегілер бұл
өндіріс қала тұрғындары үшін толығымен қауіпсіз деп айтуға әлі ерте деп
санайды. Қазіргі таңда комиссияның анықтамасы бойынша белгіленген сегіз
тапсырманың жетеуі орындалған.
Азия құрлығының таулы қыратты аймақтарында түсті металдардың, алмастың
ірі кен орындары бар. Австралияда Тусті Металлургия Өнеркәсібі қорғасын,
мырыш, мыс, алтын, күміс кен орындары аясында дамыған. Африка құрлығы
бойынша кобальт пен мыстың аса ірі қоры Замбия мен Конгода, алмас, платина,
алтын кендері Оңт. Африка Республикасында, уран Нигерия мен Намибия жерінде
орналасқан.
Америка құрлығында түсті металдардың бай қоры түсті металлургияның
дамуына айтарлықтай септігін тигізді. Мұнда Чили мыс белдеуі (Анд мыс
белдеуі) Чили, Перу, Мексика аумағынан өтіп, Солт. Америка кордильерасымен
жалғасып жатыр, осыған орай ірі монополистік компаниялар (Анаконда,
Кеннеконт, Коппер, Нью Верде) жұмыс істейді. Еуропа құрлығында түсті және
сирек металдардың бай қоры Орал, Батыс Еуропа, Кавказ және Скандинавия
өңірлерінде Түсті Металлургия Өнеркәсібінің дамуына жол ашты. Қазақстан
Республикасында Түсті Металлургия Өнеркәсібі ұлттық шаруашылықтың жетекші
салаларының бірі. Республика аумағында түсті металдар өндіру ерте заманнан-
ақ пайда болған. 3 мың жылдан астам уақыт бұрын Атасу маңында мыс қорытатын
пештер болған, ал Алтай тауларында қорғасын, күміс кендерінің қазылған
орындары көп кездеседі. Жоңғар Алатауының теріскейінде – Текеліде кен
қазылған, мұның өзі сол кездері жергілікті тайпалардың түсті металдар
өндірісімен айналысқанын дәлелдейді. Қазақстанда 19 ғасырдан бастап кен
зауыттары жұмыс істей бастады. Осы ғасырдың аяқ кезінде кен орындарын
молынан игеру мақсатымен күрделі қаржысы бар түрлі қоғамдар құрыла бастады.
1858 ж. күміс, қорғасын кендеріне негізделген Николаевск зауыты іске
қосылды. 1889 ж. өнеркәсіптік қоғам үлгісіндегі Воскресенск кен зауыты
құрылды. 20 ғ-дың 20-жылдары Жезқазған, Нілді (Успенск), Риддер кен
орындары мен зауыттары өнім бере бастады.1921 ж. Риддер кенішінде алғашқы
кен өнімі берілсе, 1927 ж. тұңғыш қорғасын алынды. Сол жылдары Қарсақпай
мыс қорыту зауыты да қайтадан іске қосылды. Бұл кезеңде түсті металлургия
өнімдерін шығару қарқын алды:1928 ж. 7,3 мың мыс кентасы өндіріліп, оның
көлемі 1932 ж. 147,5 мың тоннаға өсті, ал жалпы өнім 26,2 млн. сомға жетті.
1937 ж. республикада Түсті Металлургия Өнеркәсібі саласы бойынша 20 ірі
кәсіпорын жұмыс істеді. Олардың қатарында Шымкент қорғасын зауыты, Ащысай
полиметалл және Лениногор комбинаттары болды. Соғыс жылдары Қазақстанның
Түсті Металлургия Өнеркәсібі саласы майдан арсеналдарының біріне айналды.
Осы кезеңде 25 кеніш, шахта, кенжарма, 11 байыту фабрикасының жаңа
құрылыстары жүргізілді, сонымен қатар республика аумағына КСРО-ның еур.
бөлігінен көшірілген әр түрлі 150 кәсіпорын орналастырылып, Қазақстанның
Тусті Металлургия Өнеркәсібі қуатты өндіріске ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.