Оперативті жады модульдері

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Жады өңделетін мәліметтерді және командаларды жазу сақтау және жіберу үшін арналған машинаның негізгі бөлігі болып есептеледі. Негізгі жады сақтау құрылғысының екі түрінен тұрады: Оперативті (ОСҚ) және Тұрақты (ТСҚ) .

Сақтау құрылғысы - ЭЕМ жадының қызментін іске асыратын техникалық құрылғы.

Жады ұяшығы - жадының минималды адрестелген ауданы.

ОСҚ - ауыспаы ақпаратты сақтау үшін арналған; Ол өзінің мазмұнын есептеу процесі кезінде ғана өзгерте алады. Сонымен процессор команда кодтарын ОСҚ - дан алады және өңделгеннен кейін қайтадан нәтижесін ОСҚ - ға жібереді.

ТСҚ программа орындалған кезде өзгермейтін ақпаратты сақтайды. Мұндай ақпаратты стандарттық программалар кестелік мәліметтерді физикалық константалармен тұрақты коэфицентердің кодтары құрайды бұл ақпарат ТСҚ - ға алдын ала жазылады. Процессордың жұмысы кезінде бұл ақпарат тек қана оқылады. Сонымен ТСҚ тек қана сақтау және оқу тәртіптерінде жұмыс істейді. ТСҚ - ның ерекшеліктері бар. Мысалы, қорек көзі өшкенде немесе ақаулық кезінде ақпараты сақтау.

ҚОСЫМША 1

Маскалық ТСҚ схемасы

1 ЖАЛПЫ БӨЛІМ

1. 1 Компьютердің жадысы

Компьютердің жады - оның құрамына міндетті түрде енетін элементтердің бірі. Ол бірнеше түрге бөлінеді және бір-бірінен өлшеміне, ақпаратты сақтау мерзіміне және т. б параметрлеріне қарай ажыратылады.

Жадтың көлемі байтпен өлшенеді. Бір байт сегіз биттен тұрады. Бит деп 0 мен 1 мәндерінің біреуін ғана қабылдай алатын ақпарат өлшемінің ең кіші бірлігін айтады. Сонымен 1 байт көлемдегі жадқа бір символ сақтауға болады. Қазіргі кездегі компьютердің жадының көлемі миллиондаған байтқа жетеді, сондықтан оны килобайт, мегабайт, гигабайт арқылы қысқаша өрнектеген ыңғайлы.

1гбайт=1024мбайт

1мбайт=1024кбайт

1кбайт=1024байт

Жедел жад (ОЗУ) немесе жедел есте сақтау құрылғысы ақпараттың кез-келген бөлігіне лезде қатынауды қамтамасыз етеді. Бірақ компьютерді өшірген кезде жедел жадтағы барлық ақпарат бірден жойылады. Дербес компьютердің жедел жадының өлшемі жылдан жылға өсіп келеді. Pentium типтес компьютерлердің жедел жадының көлемі 8 мбайттан 256 мбайтқа жетеді. ОЗУ-ң құрылысы оны үнемі ұлғайтып отыратындай етіп жасалынған. Компьютердің жедел жадының көлемі өскен сайын оның есептеу жылдамдығы артады.

Негізгі жады - оперативті жадыдан (RAM) және үнемі есте сақтау құрылғысынан (ROM) тұрады. Оперативтік есте сақтау құрылғысы ақпараттарды(бағдарламалар мен берілгендерді ) сақтау үшін қолданады. Оперативті жады энергияға тәуелді жады, ол энергия көзінен ажыратылған кезде ондағы сақталған ақпараттар жойылады. ПЗУ аналық карта негізінде орнатылған және өзгертуге болмайтын ақпараттарды сақтауға қолданады. Өзгертуге болмайтын ақпараттарға мыналар жатады, операциялық жүйенің жүктемелі бағдарламасы, компьютер құрылғыларын тестілеу бағдарламасы және кейбір ендіру-шығару (BIOS) жүйесінің базалық драйверлері т. б (ПЗУ) энергияға тәуелді есте сақтау құрылғысы.

Оперативті есте сақтау және жедел жад (RAM) сонымен қатар тұрақты есте сақтау құрылғысы (ROM) компьютердің ішкі жадын құрайды және бұлармен микропроцессор жұмыс кезінде байланыс жасай алады. Өңдеугетиісті кез-келген ақпарат компьютердің сыртқы жадынан магнитті дискілерден жедел жадына көшіріледі. Компьютердің жедел жадында осы мектепте дереу өңдеуге тиіс элементтермен программа ғана сақталады.

Ақпарат керек кезінде сыртқы жадтан жедел жадқа көшіріліп өңделген соң қайта сыртқы жадқа жазылып қойылады. Жедел жадқа ақпараттар тек жұмыс уақытында ғана сақталады. Егер ЭЕМ өшірілгенде және электр торабында ақау болып ток сөнген кездерде ондағы мәліметтер іссіз жоғалады. Осыған байланысты тұтынушы ұзақ сақталуы қажет. Мәліметтерді жоғалтып алмас үшін жұмыс кезінде оларды үнемі магниттік дискіге үнемі жазып отыруы қажет жедел жадтың көлемі қаншалықты үлкен болса соншалықты компьютердің есептеу мүмкіндігі де жоғары болады. Ақпараттың көлемін анықтау үшін 8биттің жиынтығынан тұратын байт өлшем бірлігі қолданылатыны баршамызға белгілі.

IBM PC XT компьютердің жедел жадының көлемі 644 кбайт құраса IBM PC AT да 1 мбайт жоғары болады. IBM PC компьютердің соң моделінің жедел жады 1-ден 8 мбайтқа дейін немесе оның көлемі 64, 32 мбайтқа дейін де бола береді. Өйткені жедел жадтың негізгі платасыны микросхема қосу арқылы оның көлемінде арттыруға болады. Компьютердің сонымен қатар өзгертілмейтін мәліметтерді сақтауға арналған тұрақты жады бар. Оның көлемі шағын және 32-64 кбайт құрайды. Көлемі 1 мбайт болып келетін жедел жад әдетте 2 бөліктен тұрады. Алғашқы 640 кбайт қолданылатын программалар мен операциялық жүйелер үшін болса қалған мөлшері жұмыс мақсатына қолданылады. Процессордың өте жылдам істейтін тағы бір шағын көлемді жады бар. Оны КЭШ жады деп атайды. Ол жедел жадпен процессор арасында дәнекерлік рөл атқарып жалпы жұмыс өнімділігін арттыру қызметін атқарады.

Оперативті есте сақтау-компьтердің жұмысындағы есте сақтау және қабылдаған хабарды өзгерту үшін қолданылатын құрылым. Бұл әрекет былай өтеді:бір бағдарламаны қосу кезінде ол ОЗУ-дағы дискаводпен сапасын, өз мағынасын өзгерте алады. ОЗУ-жұмыс істеу жылдамдығы винчестер немесе дисководтан көп, ал КЭШ есте сақтаудан аз. Компьютер қосылған кезде ОЗУ-дағы хабар жоғалады. ОЗУ мағынасын бағалау қиын. Бүгінгі күнде ОЗУ стандартты болып 64 мбайт көлемі болып келеді. ОЗУ-дың қажетті көлемінің үлкеюі компьютерлік технологияның дамуы арқылы болады.

Жадының сиымдылығы-қазіргі кезде дербес компьютер ішкі жағы да 0-бастап нөмірленіп қойған. Әр қайсысы 1-байттан тұратын миллиондаған ұяшықтар бар. Әр ұяшықты байт деп атайды. Жадыда орналасқан байттар санын жадының сыйымдылығы немесе көлемі деп ол әр байттың мөлшері оның адресі деп аталады. Сыйымдылықтың көлемі мбайт, кбайт т. б болады.

РС конфигурацияның көп өзгеруі ОЗУ -мен байланысты. ОЗУ орнына динамикалық есте сақтау микросхемасы DRAM қолданылады. Бұл кезде DIMM-168, DIMM-184, DIMM-240 немесе PIMM модулдері орнатылады. Есте сақтау модулдері қатарлармен орнатылады.

Бұл қатар бір типті микросхемалармен толы кезде жұмыс істеу қабілетіне ие. Жұмыс үшін DIMM немесе RIMM модулін орнатса болғаны. Электронды есте сақтау PC системаларының бәрінде қолданылады. Компьютердің ОЗУ (main memory) информацияны оперативті алмасу мақсатында қолда-нылады. . Негізгі есте сақтауға қойылатын талаптар:

-үлкен көлем

-тез әсер ететін немесе шығарылуы

-берілген мәліметтің ұзақ сақталуы

КЭШ-есте сақтау жоғары оперативті есте сақтау СОЗУ системалық информацияны энерготәуелсіз сақтау үшін үнемі есте сақтау қолданылады. Бұл есте сақтау компьютердің жай жұмысында тек қана есептеледі, ал жазу арнайы құрылым-программатор мен жүргізіледі. Бұнан оның атауыда шығады-ROM/READ ONLY memory -оқу үшін есте сақтау немесе ПЗУ әрқашан есте сақтау құрылымы. Бұл типтегі қажетті есте сақтау көлемі жоғары емес. Мысалы BLOS PC /XT көлемі 8 кбайтты құрайды. Жартылай әрқашан есте сақтау компьютер конфигурацияларының информациясын сақтау үшін пайдаланады.

ОЗУ-компьютердің ең маңызды элементтерінің бірі болып табылады. Микропроцессордың өзі бағдарламаларды және ағымдағы мәліметтерді өңдеу үшін осы ОЗУ арқылы қолданылады. Алынған нәтижелер жазылып қояды. Жедел деп айтылудың себебі ол өте жылдам жұмыс істейді. Сол себептен микропроцессор жадыдан қандайда бір мәліметті алған кезде көп күтіп қалмайды. Бірақ жадының ішіндегі мәліметтер тек қана компьютер қосылып тұрған кезде ғана тұрады. Компьютер өшірілген кезде жадыдағы мәліметтер өшіп қалады. Жадының платасының көлеміне қарай олардың бір-бірінен оңай ажырата аламыз. Қазіргі таңдағы бағдарламалар жадының тек көлемді болуын ғана емес сонымен қатар оның жылдам болуын да талап етеді. ОЗУ-да 8 жады банкалы болады. Әр бір жады банкалының өзіне тиісті көлемі болады. Оның көлемін анықтау үшін сол жадының көлемін банка санына бөлеміз. Шыққан нәтиже әр бір банканың көлемі болып есептеледі. Мысалы ОЗУ-дың көлемі 64 мбайт, 64:8=8 әр бір банканың көлемі.

Компьютер индиструясы анау айтқандай дамымаған. Видео,

аудио микропроцессордың есептеу қабілеті және басқаларын алсақ олардың тек кейбір параметрлері өзгерген. Мысалы таңдау және сұраныс жасау уақыты жады моделдеріне КЭШ жадының қосылуы. Кіріс-шығыс басқару сигналдарының өзгеруі, бірақ технологияның бұл күйі сол күйінде қалды. Жады компьютердің әлсіз жері болып қалды. Бізге белгілі болғандай компьютердің жылдамдығы сол компьютердегі қай элементтерінің жылдамдығы төмен болса, сол жылдамдықпен жұмыс істейді. Мінекей бірнеше жылдан бері жедел жадының жылдамдығы дамып кетті.

Олар :FPM RAM, EDO RAM, DRAM, VRAM, WRAM, SGRAM, MDRAM, SDRAM, DDR SRRAM, ESDRAM, SLDRAM, RDRAM, Concurrent RDRAM, Direct Rambus.

Кез келген компьютердің ең негізгі құрамдас бөлігі ол - жады.

Жоғарғы қабат орталық процессордың ішкі регистрлерінен құралады. Олар процессор жасалған материалдан жасалады және олар процессор сияқты өте жылдам жұмыс істейді. Ішкі регистрлер 32-разрядтық процессорда 23×23 битті сақтауға, ал 64-разрядты процессорда 64×64 битті сақтауға мүмкіндік бар. Программалар аппаратураның қатысуынсыз регистрлерді басқаруға алады.

Кете 1. 1 Сақтау құрылғыларының сипаттамалары

Келесі қабатта құрал-жабдықтармен байланысатын кэш-жады орналасқан. Оперативті жады кэш-жолдарға бөлінген, әдетте ол 64 байт болады, ал адресация мен нөлдік жолда 0-дан 63-ке дейін, ал бірінші жолда 64-тен 127-ге дейін және т. б. Кэштің көп қолданылатын жолдары орталық процессорлардың ішінде немесе оған өте жақын орналасқан жоғары жылдамдықты кэш-жадыда сақталады. Программаға жадыдан бір сөзді оқу керек болатын болса, онда кэш-микроүрді, кэшта осындай жол бар ма, әлде ондай жол жоқ па екендігін тексереді. Егер осындай жол болатын болса, онда кэш-жадыға тиімді хабарласу болады, берілген сұранысымыз кэштан түгелімен қанағаттандырылады. Кэшке тиімді хабарласу екі такт уақытты алады, ал тиімді емес хабарласу кезінде уақыт көп жұмсалады. Кэш-жадының көлемі өте шектеулі, сол себептен оның бағасы өте жоғары болады. Кейбір машиналарда кэштің екі немесе үш деңгейі бар, әдетте олардың кейінгілері алдыңғылардан баяу және үлкендеу болып келеді.

1. 2 Негізгі жады

Негізгі жады - бұл ақпараттарды сақтау құрылғысы. Ол оперативті және тұрақты есте сақтап отыратын құрылғылардан құралады. Оперативті еске сақтайтын құрылғы (орысша баламасы ОЗУ), белгілі бір уақытта орындалатын программаларды дискіден көшіріп отырады. Оны көбінесе оперативті жады деп те атайды.

Сурет 1. 1 Тұрақты есте сақтау құрылғысы (ТЕСҚ) - ол компьютерді құрастырған кезде жазылатын тұрақты ақпараттар сақталуының жері

Тұрақты есте сақтау құрылғысы(ТЕСҚ немесе ROM - read-onlу memorу) - ақпаратты тұрақты есте сақтауға арналған, яғни арнаулы құрылғының көмегіме бір рет жазылады да сонан соң одан тек оқуға болады. ТЕСҚ-сы компьютерді тоққа қосқан соң өзін тексеретін процедура - енгізу-шығару базалық жүйесін (BIOS) қамтиды.

Жедел жадының көлемі үшін қатты дискінің сыйымдылығы көрсетіледі. Қатты магниттік дискіге жинақтауыш (НЖМД немесе винчестер) компьютермен жұмыс жасағанда пайдаланатын ақпаратты сақтауға арналған. Тоққа қосылмаған жағдайда да ақпарат қатты дискіде сақталып тұрады, диск сыйымдылығы біршама үлкен. Қажет болса дискіні бірнеше бөліктерге бөлуге болады, әр бөлігі бөлек логикалық дискінің ролін атқарады.

Қайта программаланатын тұрақты жады (ҚПТЖ, Flash Memory) . Өзінің мазмұнын қайта жазуға болатын энергияға тәуелсіз жады. Тұрақты жадыға процессордың жұмысын басқару программасы жазылады. ҚПТЖ-да дисплейді, пернетақтаны, принтерді, сыртқы жадыны басқару, компьютерді іске қосу және тоқтату, құрылғыларды тестілеу программалары орналасқан.

BIOS (Basic Input/Output System - енгізу және шығару базалық жүйесі) - компьютер іске қосылғаннан кейін құрылғыларды автоматты түрде тестілеу; операциялық жүйені жадыға қосу үшін арналған программалар жиынтығы. BIOS-тың ролі екі түрлі: бір жағынан бұл апппаратураның (Hardware) ажырамас элементі, ал екінші жағынан бұл кез келген операциялық жүйенің (Software) негізгі модулі.

Тұрақты есте сақтау құрылғыларының түрлері - CMOSRAM.

CMOSRAM - бұл жоғары жылдамдықты әрекет ететін және батарейкадан аз энергияны қамтамасыз ететін жады. Бұл компьютерлер конфигурациясы туралы ақпараттарды және компьютерлер құрамындағы құрылғыларды, сонымен қатар оның жұмыс істеу режимдері туралы мәліметтерді сақтау үшін қолданылады.

CMOS-та ағымдағы күн мен уақыт сақталынады. Уақыт үшін жауап беретін CMOS-жады және уақыт микроүрдісі кішкентай аккумулятордан қорек алады. CMOS-тың мазмұнын өзгерту BIOS-та орналасқан арнайы Setup программасымен өзгертіледі. Графикалық ақпараттарды сақтау үшін бейне жадысы қолданылады.

Бейне жадысы (VRAM) - кодталған бейнелер сақтайтын оперативті есте сақтаудың (ЕВ) бір түрі. Осы ЕС-тің құрылуы екі құрылғыға а бір уақытта қызмет көрсетеді - процессор және дисплей. Сол себептен экрандағы бейне жадыда видео мәліметтердің жаңартылуымен сәйкес өзгертіліп отырады.

1. 3 Оперативті жады модульдері

Кезінде 32 контактілі 8 битті модульдер шығарылған. Кейіннен 72 контактілі 23-битті модульдер шығарыла бастады. 486 машиналарда мұндай модульдер бір-біріне орналастырылған, ал Pentium-де 2 топпен орналасқан модульдер бар. Осындай орналасудың басты себебі Pentium-дағы жады шинасы 64-разрядты.

Келесі даму барысында 64-разрядты 168-контактілі модуль DIMM (Dual In-line Memory Module - 2 тізбекті контактілі жады) . Rambus жадысына арнайы RIMM модулі жасалды. Модульге қойылған талаптар өте қатал. Ол үшін келесі суретте көрсетілген жеке жылу өткізгіш қарастырылған.

1. 4 Екінші реттік жады

Қатты диск - компьютермен жұмыс барысында қолданылатын ақпараттарды сақтап отыру құрылғысы. Қатты магнит дискілерінің жинақтаушысы бір немесе одан да көп магниті қабаты бар пластиналардан, бүркеншіктен, позиционерлейтін құрылғысынан және контроллерден құрастырылады.

Пластиналар - жинақтаушының негізгі элементі, оларда ақпараттар орналасады. Бүркеншік пластинадағы ақпараттарды оқу немесе жазу үшін орналасады. Позиционерлейтін құрылғысы пластиналар бойымен бүркеншіктердің керекті жеріне орын ауыстыруын қамтамасыз етеді. Корпус конструкциялардың қалған элементтерін бекітеді және пластиналар мен бүркеншіктердің механикалық зақымдануынан, шаңнан қорғайды. Контроллер жинақтаушының барлық электрлік және компьютерден керісінше, ақпараттардың берілуін қамтамасыз етеді.

1. 5 Қатты диск геометриясы

Жинақтаушының пластиналары металдан немесе әйнектен жасалады және екі жағынан да ақпараттарды жазуға болатын магнитті қабаттан құралады. Магнитті беттері өңделеді және феромагнитті қабықпен қапталады. Өңдеу материалдары және оның көлемі әр жинақтаушыда әр түрлі болады. Әр жұмыс бетіне бір бүркеншік сай келеді. Пластина беті өте жіңішке концептрлік сақиналы зонаға бөлінеді, ол дорожка деп аталады. Ал әр дорожка бірнеше сектор деп аталатын учаскілерге бөлінеді. Секторды екі облысқа бөлуге болады. Мәліметтер облысы және көмекші ақпараттар облысы. Көмекші ақпараттар өндіруші зауытта пластина бетіне бір рет қана жазылады да, әрмен қарай оны түзетуге болмайды.

Көмекші аймақ жинақтаушыдағы сектордың уникалды адресі болады, ол арқылы контроллер жазу кезінде немесе ақпараттарды оқу кезінде оны тез таниды. Мәліметтер облысы жинақтаушығажазылған пайдалы ақпараттарды сақтайды. Бұл облыс қолдану уақытының барысында өзгетулерге ұшырауы мүмкін. Сектордың мәліметтер облысы түгелімен ғана жаңартылады. Барлық бүркеншіктер синхронды түрде орындарын ауыстырады және бұл процесс біраз уақытты талап етеді. Бүркеншіктердің өзгермейтін кезіндегі дорожкалардың жиынтығы цилиндр деп аталады. Дискілік жүйенің өндіргіштігінің көқарасы жағынан бірінен кейін бірі мәліметтерді бір цилиндр шеңберінде орналастырылғаны дұрыс.

1. 6 Сыртқы (тасымалданатын) қатты диск

Қазіргі уақытта сыртқы құрылғыларды қосуда бірнеше шешімдер қолдануда. Біріншіден, USB-портына қосылған қатты дискілер, олар көбінесе цифрлік камера, басқа да ұялы құрылғылармен ақпарат алмасу үшін қолданылады.

Ақпараттарды сақтау жүйесінің басқа бағыты ол магнитті-оптикалық бүркеншік көмегімен атқарылады. Лазер сәулесі магниттің жазылуға тиісті микроскопиялық облысы, Кюри нүктесіне дейін жылытады да, әрекеттесу зонасынан шыққан кезде салқындайды, осы жерде магнитті өріс тұрақталады. Осының нәтижесінде дискіге жазылған мәліметтер үлкен магнитті өрістерден және температуралық өзгерулерге шыдайды. Дискілердің барлық функционалдық қасиеттері - 20-дан +50 градус Цельсий аралығындағы диапазонда сақталады.

2. АРНАЙЫ БӨЛІМ

2. 1 Сақтау құрылғыларының жіктелуі

Жады құрылғылары мәліметтерді жазу және қайта жазу мүмкіндігіне қарай келесі түрлерге бөлінеді:

Оқу - жазу жады (Read Only Memory, ROM) - жадының бұл түрі тек қана оқып қана қоймай, пайдаланушыға мәліметтерді жазуға, өшіруге және жаңартуға мүмкіндік береді. Бұл түрге ОСҚ және ПТСҚ жатады.

ТСҚ (Read only Memory, ROM) - бұл жадының түрі, оқып сақтауға арналған және де оны өзгнрте алмайды.

ПТСҚ (PROM, Programmable Read - Only Memory) - тұрақты жады немесе ТСҚ - ға арнайы бағдарлама басқарылуымен ақпарат тасымалдаушысына электрлі, магниттік немесе электро магниттік өрістермен әсер етіп ақпаратты жазуға немесе өзгертуге болады. ПТСҚ бір рет жазылатын және өшірілетін түрлері болады, оның ішінде:

Электрлі программаланатын ТСҚ, (EAROM Alterable Read Only Memory)

Электрлі өшірілетін программаланатын ТСҚ (EEPROM, Electrically Erasable Programmable Read - Only Memory) . Өшірілетін ПТСҚ - ға микросхемалар флэш - жадылар жатады, жылдамдығымен ақпаратты тез өшіруі мен ерекшеленеді.

Тоқ көзінен өшіргенде ақпаратты сақтау - жазу қасиетіне қарай жады бөлінеді:

Энерготәуелді жады (non - volatile storage) - тоқ көзінен өшіргенде жазылған ақпарат жады да немесе сақтау құрылғысында өшірілмейді.

Динамикалық жады (dynamic storage) - сақталған ақпарат уақыт өте келе бұзылатын энерго тәуелді жартылай өткізгішті жадының бір түрі, сондықтан жазбаларды сақтау үшін арнайы ішкі схемалық элементтер мен басқарылатын периодтық қайта орнына келуді орындау қажет.

Ақпараттарды физикалық тасымалдау және ақпаратты жазу түрлеріне қарай жадының айырмашылығы.

Акустикалық жады - жазу және мәліметті сақтау ортасы ретінде тұйықталған акустикалық кідірістерді пайдаланатын жады түрі.

Голографиялық жады - ақпаратты гологрммалық, графикалық көлемде сақтау және жазу үшін қолданылатын жады түрі.

Сыйымдылықты жады - конденсатордағы деректерді сақтау және жазу үшін қолданылатын жадының түрі.

Кариогенді жады - жоғарғы өткізгіштік қасиеті бар берілген материалдарды сақтау және жазу үшін қолданылатын жадының түрі.

Лазерлік жады - лазерлік сауле арқылы ақпраттарды оқитын және жазтын жадының түрі.

Магниттік жады - берілген магнитті материалдарды сақтау және жазу үшін қолданылатын жадының түрі. Қазіргі ЭЕМ - ның қолданылатын магнитті ленталы, магнитті дискіде жинақтауыштар.

Магнитті оптикалық жады - жазу нүктесінде лазерлік сәуленің көмегімен іске асырылатын, мәліметтерді жазу Кюри температурасына дейін қыздырғанда мүмкіндік болатын магнитті материалдарда қолданылатын жадының түрі.

Молекулярлық жады - мәліметтерді оқу және жазу малекулярлық деңгейде өңделетін атомды тунельді микроскопия технологиясын қолданылатын жадының түрі. Ақпараттарды тасымалдау үшін арнайы пленкалар түрі қоладанылады . Деректерді оқитын бас тиектер пленканың жоғарғы бетін сканерлейді олардың сезімділігі малекулаларда жеке атомдардың болуы немесе болмауын анықтайды.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс