Жолда деп саналатын ақшалай қаражат кассаға

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ

1 Ағымдағы активтердің жалпы сипаттамасы мен маңызы және оларды жіктеу.

1. 1 Ағымдағы активтердің мәні мен маңызы . . . 5

1. 2 Ағымдағы активтерді анықтау мен оларды жіктеу . . . 20

2 Халықаралық қаржылық есеп стандарты кезіндегі ағымдағы активтердің ерекшеліктері мен өзгерістері

2. 1 Халықаралық қаржылық есеп стандарты кезіндегі ағымдағы активтердің ерекшеліктері мен қалыптастыру негіздері . . . 33

2. 2 Халықаралық қаржылық есеп стандарты кезіндегі ағымдағы активтердің өзгерістері мен жетілдіру жолдары . . . 38

ҚОРТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Біз Қазақстанның жаһандық экономикалық үрдістерге сәйкес дамып келе жатқан ел болуын қалаймыз. Әлемдегі жасалған жаңа мен озық атаулыны бойына сіңірген, дүниежүзілік шаруашылықтан шағын да болса өзіне лайық «орнын» иемденген, әрі жаңа экономикалық жағдайларға жылдам бейімделуге қабілетті ел болуын қалаймыз.

Қазақстан бүгінгі таңда әлеуметтік- экономикалық жаңару мен саяси демократияландырудың жаңа кезеңіне қадам басқалы тұр. Қазақстан Республикасының заңдары экономиканың барлық саласын инвестициялық тұрғысынан қолдауға бағытталған. Республикада инвестициялық жобаларды жүзеге асырудың тиімділігіне бағытталған жеңілдіктер мен преференциялар әзірленіп жасалған. [1, 9 бет]

Курстық жұмыстың өзектілігі : «қысқа мерзімді активтер» есепті жыл ішінде қойылатын активтер, алынатын өнімдер құнын төлеу, тапсырыс берушілерден қабылданған дайын болған қызметтердің бөлігін төлеу үшін берілген аванстар және басқалай берілген қысқа мерзімді аванстар есебі, сондай-ақ есепті жылы нақтылы жұмсалған, алайда келесі есепті жылдар кезеңдеріне жатқызылған шығындар және басқалай қысқа мерзімді активтер есебі жүргізілуін көрсетеді.

Курстық жұмыстың мақсаты - қысқа мерзімді қаржылық активтер, бұларды алу немесе келтіру себептеріне қарамастан алдағы қысқа мерзімді кезеңде пайда түсіру мақсатында болуы қажет. Мұндай пайда келтіруді анықтап есепке алу үшін қысқа мерзімді қаржылық активтер қаржылық қор портфелінің белгілі бір бөлігінде саналуы керек.

Курстық жұмыстың міндеті:

1. ұйым өткізетін дайын өнім, тауар, жұмыс, қызмет көрсету, өндірісінде басқа активтермен қосылу немесе жеке қолдану;

- басқа активтерге айырбасталу;

- міндеттемелерді өтеу үшін пайдалану;

- ұйымның меншіктеушілері арасында бөлінсе алынуы.

Бірінші бөлімде, ағымдағы активтердің жалпы сипаттамасы мен есептеудегі ұйымдастырылу және жіктелуін сипаттап жаздым.

Екінші бөлімде, Халықаралық стандарт бойынша ағымдағы активтер есебінің жетілдіру жолдары мен ерекшеліктерін, өзгерістерін зерттеп жаздым.

1. Ағымдағы активтердің жалпы сипаттамасы мен маңызы және оларды жіктеу

1. 1. Ағымдағы активтердің мәні мен маңызы

Бухгалтерлік есеп стандарттарына тұжырымдамалық негізіне сәйкес активтер жатады, бұлар - мүлік, субъектінің құндық бағасы бар мүліктік және мүліктік емес игіліктері мен құқықтары. Активке айналған болашақ экономикалық пайда -субъектінің ақшалай қаражат түсіміне тікелей немесе жанама, болуы ықтимал салым.

Есепте кассалық операцияларды жүргізу мен көрсету тәртібі. Ақшалай қаражатты басқару қаржы рыногындағы өте күрделі қиындықтарға байланысты үлкен мәнге ие. Бәсекеге қабілеттілік технологиялық процестерді заманға сай жаңғырту мен одан әрі даму үшін фирмадан ақшалай қаражат талап етеді. Сондықтан ақшалай қаражатпен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету мен сыныптау компанияның өтемпаздығын дәл бағалау үшін қажет [2, 12 б] .

«Ақшалай қаражаттың козғалысы туралы есеп» 7 бухгалтерлік есеп стандартында ақшалай қаражат кассадағы және банктегі шоттардағы қолма-қол ақша ретінде белгіленген. Ақшалай қаражат қозғалысы - олардың операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметінің нәтижесіндегі түсімімен жұмсалуы.

«Ақшалай қаражат қозғалысы туралы есеп» 7 қаржылық есеп беру стандарттарына сәйкес ақшалай қаражатка қолма-қол ақша мен талап етілгенге дейінгі салымдар кіреді.

Кассадағы ақшалай қаражатты сақтау, жұмсау және есептеу тәртібі есеп саясатына сәйкес шаруашылық жүргізуші субъект дербес жасайтын кассалық операцияларды жүргізу ережелері белгіленген.

Касса - бұл ақша сақталуын қамтамасыз ететін арнайы жабдықталған бөлме. Операция жүргізілетін уакытта есіктер ішкі жағынан жабылады, сейфтің және темір шкафтың кілттері кассирде сақталады, ал кілттердің көшірмелері мөрленген пакетте кәсіпорын басшысында болады. Қабылдаған құндылықтардың сақталуы үшін материалдық толық жауапкершілік көтеретін кассир кассалық операцияларды жүргізеді. Кассирді жұмысқа тағайындау туралы бұйрық шыққаннан кейін басшы оны кассалық операция-ларды жүргізу тәртібімен таныстыруға міндетті және толық жеке жауапкершілік жайлы шарт жасасады. Шартта қарастырылған тараптардың міндеттері мен жауапкершіліктері әкімшілік өкілі мен кассирдің қолымен бекітіледі. Кассир болмаған кезеңде толық материалдық жауапкершілік жайлы шарт жасасқан бухгалтер кассалық операцияларды атқарады.

Кәсіпорындар өздерінің есеп шоттарынан қолма-қол ақша алады, бұл мақсаттар үшін оларға банк чектік кітапша береді. Субъект чек жаза отырып, онда талап етілетін соманың тағайындалуын (еңбекақы төлеуге, жәрдемақыға және шаруашылық шығындарына және т. б. ) көрсетуге міндетті. Қолма-қол ақша алу үшін субъект банкке алдын ала талап етілген сомаға тапсырыс жолдайды.

Кассалық операциялар қолма-қол ақша қабылдаған соң бас бухгалтер немесе өкілетті тұлға қол қойған кірістік кассалық ордермен ресімдейді.

Ұйым кассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін қолмен өңдегенде де, ақпаратты компьютерде өңдегенде де қолданылады. Кірістік кассалық ордерді бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер немесе уәкілетті тұлға және кассир қол қояды, кассирдің мөрімен куәландырады, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі және ақша тапсырушының қолына беріледі, ал ордер кассада қалады [2, 15 б] .

Қолма-кол ақша берумен байланысты операциялар шығыстық кассалық ордермен № КО-2 ф. немесе басқа құжаттармен (төлем тізімдемесі, ақша беру туралы өтініш) және фискальды коды бар бақылау-кассалық аппараттар арқылы жүргізіледі.

Ұйым кассасына қолма-қол ақшаның түсуін ресімдеу үшін (ЖКО) қол-мен өңдеуде де, ақпаратты компьютерде өндегенде де қолданылады. Бухгалтерия қызметкері бір данамен жазады, оған бас бухгалтер мен ұйым басшысы немесе соған уәкілетгі тұлға қол қояды, кірістік және шығыстық кассалық құжаттарды тіркеу журналында тіркеледі.

Ақша беру туралы құжаттарға басшы және бас бухгалтер қол қояды. ККО, ШКО және оларды ауыстыратын құжаттар сиямен немесе шарикті қаламмен (қызыл мен жасыл түстен басқасымен) анық, түсінікті толтырылуға тиісті, не болмаса машинкада басылады. Бұл құжаттардың түзетілген жері, түзетуі болмауы керек. ККО, ШКО-лерінде оны жасау үшін негіз көрсетіледі және оларға тіркелетін құжаттар аталады.

Кассалық ордерлер бойынша ақша қабылдау мен беру оларды толықтырған күні ғана болады. ККО, ШКО-лерді алған кезде кассир мыналарды тексеруге міндетті:

- кұжаттарда бас бухгалтердің қолы бар-жоқтығын, растығын; ал ШКО-да басшының да қойылған қолы бар екендігін тексеру;

- құжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын;

- құжаттарда аталған тіркемелердің бар-жоқтығын.

Егер осы талаптардың бірі орындалмаса, кассир құжаттарды бухгалтерияға қайтарады [3, 65 б] .

Түсу мен жұмсау бойынша барлық операцияларды кассир 1 жылға ашылатын кассалык кітапқа жазады. Оны ашқан кезде кітаптың барлық парақтары нөмірленіп, жіппен қайымдалуы тиіс және парақтардың жалпы саны кассалық кітаптың соңғы бетінде көрсетілуі тиіс. Кітап мөрмен мөрленіп, бас бухгалтер мен басшының қолдарымен бекітіледі. Кассалық кітаптағы жазбалар көшірме арқылы 2 дана болып жүргізіледі. ККО, ШКО жазбалары басталмас бұрын кассалық кітапта күн басындағы ақша қалдығы көрсетіледі. Жұмыс күнінің соңында кассир күні бойғы операциялардың қорытындысын есептейді және күн соңындағы ақшаның қалған қалдығын шығарады. Кассалық кітап беттерінің екінші даналары жыртылады және кассирдін есебі болып қызмет етеді. Есеп оған тіркелген бастапқы құжаттармен (ККО, ШКО) бірге бухгалтерияға тапсырылады. Егер кәсіпорында күніне көп емес кассалық операциялар атқарылса, онда кассалық есептер 3-5 күнде 1 рет жасалады. Кассирден қабылданған есеп пен құжаттарды бухгалтерия қызметкерлері тексереді, ал кассалық кітаптың дұрыс жүргізілуін бас бухгалтер бақылайды. Алушының ШКО-нда қолхатпен расталмай, кассадан ақша берілуі табылса, бұл сома кем шығу деп саналады және кассирден төлеттіріп алынады, мұндайда кассирдің атына шығындық кассалық ордер жазылады. Егер қолма-қол ақша сомасы кірістік кассалық ордермен кіріске алынбаса, онда ол касса артығы деп саналады және кірістік кассалық ордер көшірмесі жолымен субъект кірісіне есептеледі.

Касалық операциялардың синтетикалық есебін 1010 “Кассадағы қолма-қол ұлттық ақша”, 1020 “Кассадағы қолма-қол шетелдік валюта” шттары кіретін 1000 “Кассадағы қолма-қол ақша” бөлігіде жүргізіледі [3, 69 б] .

1010, 1020 шоттарындағы операцияларды жазу үшін кассалық есептер негіз болып табылады.

Кесте - 1 Дебет бойынша 1010, 1020 шоттарда кассаға түскен қолма қол ақша сомасы

№: №

Операциялар мазмұны: Операциялар мазмұны

Дебет: Дебет

Кредит: Кредит

№: 1

Операциялар мазмұны: Банктегі есепшоттан кассаға түскен ақшалай қаражат (еңбекақы беруге, шаруашылық шығындары және т. б. )

Дебет: 1010

Кредит: 1040

№: 2

Операциялар мазмұны: Тапсырыс берушілерден сатып алушылардан кассаға көрсеткен қызмет, өнім үшін түскен қолма-қол ақша

Дебет: 1010

Кредит: 1210

№: 3

Операциялар мазмұны: Өнім өткізіп, қолма-қол есеп айырысу (өткізуден, жұмыстан, көрсеткен қызметтен) түсім

Дебет: 1010

Кредит: 6010

№: 4

Операциялар мазмұны: Өткізілген негізгі құралдар, МЕА құнды қағаздар үшін төленген түсім

Дебет: 1010

Кредит: 6210

№: 5

Операциялар мазмұны: Жолда деп саналатын ақшалай қаражат кассаға түсті

Дебет: 1010

Кредит: 1030

№: 6

Операциялар мазмұны: Жұмсалмаған есеп берілетін сома кассаға қайтарылды

Дебет: 1010

Кредит: 1250

№: 7

Операциялар мазмұны: Банктен қысқа мерзімдік қарыз қолма-қол ақшамен алынды

Дебет: 1010

Кредит: 3010

№: 8

Операциялар мазмұны: Алдағы кезеңдер анықталып, кіріске алынған кассадағы ақшаның артық шығуы

Дебет: 1010

Кредит: 3520

№: 9

Операциялар мазмұны: Түгендеу кезінде анықталып, кіріске алынған кассадағы ақшаның артық шығуы

Дебет: 1010

Кредит: 6160

№: 10

Операциялар мазмұны: Өкіметтің атқару органдарынан қолма-қол субсидия алынды

Дебет: 1010

Кредит: 6140

№: 11

Операциялар мазмұны: Жабдықтағаны, орындалған қызмет үшін аванс түскенде

Дебет: 1010

Кредит: 3310

№: 12

Операциялар мазмұны: Еншілес серіктестіктерден (тәуелді, бірлесіп бақыланатын) қайтқан берешектер

Дебет: 1010

Кредит: 1210

№: Қайнар көзі: В. Н Радостовец, В. В Радастовец, О. Н Шмит «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» Алматы: Центераудит - Қазақстан, 1998 450бет.

Кесте - 2 1010 шотының кредиті бойынша кассадан төленген ақшалай қаражат сомасы.

№: №

Операциялар мазмұны: Операциялар мазмұны

Дебет: Дебет

Кредит: Кредит

№: 1

Операциялар мазмұны: Қолма-қол ақша төленген НҚ, МЕА сатып алынды және кіріске алынды

Дебет: 2411-2417, 2730

Кредит: 1010

№: 2

Операциялар мазмұны: Кассадан шотқа ақшалай қаражат тапсырылды

Дебет: 1040

Кредит: 1010

№: 3

Операциялар мазмұны: Кассадан еңбекақы, зейнетақы, жәрдемақы берілді

Дебет: 3350

Кредит: 1010

№: 4

Операциялар мазмұны: Қолма-қол ақша төленген, өнімді тиеу мен өткізу шығындары

Дебет: 7110

Кредит: 1010

№: 5

Операциялар мазмұны: Қолма-қол есеп айырысумен алынған акциялар, облигациялар

Дебет: 1150

Кредит: 1010

№: 6

Операциялар мазмұны: Жабдықтаушылардың шоттарына кассадан қолма-қол ақша төлеу

Дебет: 3310

Кредит: 1010

№: 7

Операциялар мазмұны: Кассадан есеп ьерілетін ақша берілді

Дебет: 1250

Кредит: 1010

№: 8

Операциялар мазмұны: Жанға қолма-қол ақшамен төлегенде

Дебет: 3360

Кредит: 1010

№: 9

Операциялар мазмұны: ТМҚ жабдықталған, орындалған жұмыспен көрсетілген қызмет үшін берілген аванстар сомасы

Дебет: 1610

Кредит: 1010

№: 10

Операциялар мазмұны: Қарыздарды (қысқа мерзімді, ұзақ мерзімдік) жеке және заңды тұлғаларға кассадан берілген аванстар сомасы

Дебет: 3020

Кредит: 1010

№: 11

Операциялар мазмұны: Алынған аванстың қайтарылуы

Дебет: 3310, 3320

Кредит: 10410

№: 12

Операциялар мазмұны: Түгендеу кезінде анықталған кассадағы ақшалай қаражаттың кем шығуы

Дебет: 2940

Кредит: 1010

№: 13

Операциялар мазмұны: Анықталған кем шығу кінәліге қойылады

Дебет: 1250

Кредит: 2940

№: 14

Операциялар мазмұны: Кінәлі кем шығуды өтеді

Дебет: 1010

Кредит: 1250

№: 15

Операциялар мазмұны: Егер кінәлі табылмаса немесе сот өндіруден бас тартса

Дебет: 7450

Кредит: 2940

№: 16

Операциялар мазмұны: Түсім банкке инкассатор арқылы тапсырылды

Дебет: 1030

Кредит: 1010

№: Қайнар көзі: В. Н Радостовец, Т. Ғ Ғабдуллин, В. В Радастовец, О. И Шмидт. «Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» Алматы, 2003ж 75бет.

Субъектілер заңдар рұқсат еткен жағдайларда шетелдік валютамен кассалық операциялар жасауға рұқсат беріледі. Шетелдік қолма-қол валюта есебі «Шетелдік валюта операциялары есебі» 1020 шотқа өтеді. Валютаның әр түрі бойынша атқарылған операциялар шетелдік валютамен көрсетілетін жеке кассалық кітап жүргізу қажеттігін каперде ұстаған жөн. Шетелдік валютаға қатысты бағамдық айырмалар теңге бағамы төмендеуге байланысты, теңге бағамы өскен жағдайда көрсетіледі [4, 109 б] .

Шетелдік валютамен операциялар жөніндегі бухесептегі жазбалар операция атқарылған күнгі ҚР ұлттық банкінің бағамы бойынша саналған ҚР валютасымен бухгалтерлік есеп шоттарында көрсетілуі тиіс.

Кесте - 3 Валюталық қаражат түсуі бойынша операциялар

№: №

Операциялар мазмұны: Операциялар мазмұны

Дебет: Дебет

Кредит: Кредит

№: 1

Операциялар мазмұны: Банктегі валюта шотынан кассаға түскен қолма-қол шетелдік валюта

Дебет: 1020

Кредит: 1050

№: 2

Операциялар мазмұны: Өнім, жұмыс және көрсетілген қызмет үшін сатып алушылардан, тапсырыс берушілерден кассаға түскен қолма-қол ақша

Дебет: 1020

Кредит: 1210

№: 3

Операциялар мазмұны: Есеп берілетін валюталық соманың жұмсалмай кассаға қайтарылуы

Дебет: 1020

Кредит: 1251

№: Қайнар көзі: Қ. К Кеулімжаев, З. Н Әжібаев, Н. А Құдайбергенов. «Бухгалтерлік есеп принцептері» Алматы: Экономикс, 2003ж. 83 бет.

Кесте - 4 Валюталық қаражатты жұмсау бойынша операциялар

№: №

Операциялар мазмұны: Операциялар мазмұны

Дебет: Дебет

Кредит: Кредит

№: 1

Операциялар мазмұны: Есеп берілетін валюталық қаражаттың кассадан берілуі

Дебет: 1251

Кредит: 1020

№: 2

Операциялар мазмұны: Шетелдік валютамен валюталық шотқа тапсырылған ақшалай қаражат

Дебет: 1050

Кредит: 1020

№: 3

Операциялар мазмұны:

Бағамдық айырма:

а) жағымды

б) жағымсыз

Дебет:

1020

7430

Кредит:

6250

1020

№: Қайнар көзі: Т. Ә Әбдіқалықов. «Аудит және бухгалтерлік есеп» Алматы: Қазақ университеті, 2000ж. 87 бет.

Кассадағы ақшаның кірісі мен шығысы бойынша топтастырылған кассалық есептердін корреспонденттелетін шоттар тұрғысынан күн сайын немесе 3-5 күнде бір рет кассир есептерінін негізінде №1 журнал-ордерге және №1 тізімдемеге жазылады [4, 112 б] .

Есеп айырысудың қолма-қол ақшасыз түрі. Өзіндік балансы бар және меншікті айналымдық қаражатқа ие, заңды тұлға болып табылатын әрбір субъект Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі Баскармасының 2000 ж. 2 маусымдағы №266 «Клиенттердің Қазақстан Республикасы банктерінде банктік шот ашу, жүргізу және жабу тәртібі туралы нұсқаулық» Қаулысына сәйкес бос ақшалай қаражатты сақтау мен есеп жүргізу үшін банктерде ағымдағы, корреспонденттелетін немесе жинақ шоттарын ашады.

Ағымдық және жинақ шоттары - жеке және заңды тұлғалардың заңды тұлғалардың жекелеген бөлімшелерінің (филиалдарының және өкілдіктерінің) банктік шоттары.

Корреспонденттік шоттар - банктік операциялардың жекелеген түрлерін атқаратын банктер мен ұйымдардың банктік шоттары. Аударылымдық операцияларды жүзеге асыратын субъектілерге корреспонденттік шоттар Ұлттық банктін операцияларға лицензиясы бар болса ғана ашылады.

Банктік шоттар банк шоты шарты бойынша ашылады.

Ағымдағы немесе корреспонденттік шоттарды ашқан кезде банк клиенттің пайдасына түскен ақшаны қабылдауға, клиенттің клиентке немесе үшінші тұлғаларға тиісті ақша сомасын аудару туралы ұйғарымын орындауға және банктік шот шартында қарастырылған басқа да қызметтерді көрсетуге міндеттенеді.

Банктік шотты ашу үшін клиент банкке мынадай құжаттар ұсынады:

1) Қазақстан Республикасының Заңды тұлғалары - резиденттер мен олардың жекелеген бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері) : қаражат бөлушілердің (басшының, бас бухгалтердің) қойған колдарының үлгілері бар құжат және нотариалды куәландырылған, екі дана мөр бедерлемесі; клиенттің салықтық есепке қойылған фактісін растайтын салық кызметі органы берген құжаттың түпнұсқасы; мемлекеттік тіркеуден өту фактісін растайтын мемлекеттік тіркеу туралы куәлік, статистикалық карточка, уәкілетті орган берген, белгіленген формадағы құжаттың көшірмесі; фирмалар мсн өкілдіктер үшін - Қазақстан Республикасы заңды тұлға-резиденті филиал немесе өкілдік басшысына берген сенімхаттың көшірмесі; жарғынын нотариалды куәландырылған көшірмесі, не болмаса клиенттің үлгі жарғы негізіндегі қызмет фактісін растайтын құжат; банк белгілеген үлгідегі өтініш [5, 78 б] .

Бірінші қол қою құқығы кәсіпорын басшысында, екіншісі бас бухгалтерде. Банктік шотқа субъектке хабарланатын нөмір беріледі және ол операцияны ресімдейтін барлық құжаттарға қойылады. Ағымдағы шотқа оның иесіне тиесілі төлемдерінің негізгі массасы - тауарларды, қызмет көрсетулерді, материалдық құндылықтарды өткізуден түскен түсімдер, банкте несие алу және т. б. түседі.

Ағымдағы шоттан жабдықтаушылардың алынған тауарлық-материалдық қорлар үшін қойған шоттары төленеді, бюджетпен есеп айырысулар, еңбекақыға, зейнетақыға, жәрдемакыға және шаруашылық қажеттіліктерге қолма-қол ақша беру жүргізіледі. Ағымдағы шотқа соманы есептеп жазу немесе есептен шығару жөніндегі операцияларды шоттың жазбаша өнімі негізінде ақшамен немесе олардың келісімімен, шаруашылық істері жөніндегі алқаның, соттардын, салық және қаржы органдарының шешімі бойынша даусыз тәртіппен өндірілетін төлемдерден басқасы, жүргізіледі. Ағымдық шоттағы қаражат жеткіліксіз немесе мерзімінде төленбеген барлық құжаттар қаржы түскен мүмкіндігіне қалай төленеді.

Банктегі ақшаны пайдаланғаны үшін банк шартпен белгіленетін мөлшерде және тәртіппен сыйақы төлейді. Мұндайда мынадай бухгалтерлік жазба жасалады:

6110 «Ағымдық шоттағы ақша» шот кредиті

Клиент банктік қызмет ету шарты бойынша көрсеткен қызметі үшін шартта қарастырылған жағдайлармен, тәртіппен төлейді. Мұндайда мынадай бухгалтерлік жазба жасалады:

7210 «Жалпы және әкімшілік шығыстар» шот дебеті

1040 «Ағымдық шоттағы ақша» шот кредиті [5, 81 б] .

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысуды ұйымдастыру Қазақстан Республикасының 1998 ж. 29 маусымдағы №237-1«Төлемдер мен ақша аударымдары туралы» Заңына, Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі Басқармасының 2000 ж. 25 сәуірдегі №179 «Қазақстан Республикасы территориясында төлемдік құжаттарды қолдану мен қолма-кол ақшасыз төлемдер мен аударымдарды атқару ережелері» атты қаулысына және Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі Басқармасының «Қазақстан Республикасы территориясындағы банктік шот ашпай, қолма-қол ақшасыз төлем мен ақша аударымдарын атқару Ережелерін бекіту туралы» қаулысына, Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі Басқармасының 2000 ж. 25 қарашадағы №433 «Клиенттер мен оған қызмет ететін банк арасында қолма-қол ақшасыз төлем жүргізу Ережелерін бекіту туралы» атты қаулысына сәйкес жүзеге асады. Осы заңнамалық және нормативтік құжаттармен қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың мынандай негізгі формалары ұсынылады: төлем тапсырмасы, чек, вексель, төлемдік талап-тапсырма, аккредитив, инкассолық өкім, салық қызметі органдары мен кеден органдарының инкассолық өкімі, ұлттық банктің құқықтык-нормативтік актілерімен белгіленген басқа да төлем құжаттары.

Төлеуші мен алушы арасындағы қаражат есептеу формалары шартпен немесе келісіммен белгіленеді. Төлем тапсырмаларымен есеп айырысу дегеніміз - ақша жіберушінің тапсырмада көрсетілген сомада бенефициар пайдасына ақша аудару туралы қызмет көрсететін алушы-банкке тапсырмалары. Ақша жіберуші «төлем белгілеуі» жолында атауды, негізінде ақша аудару атқарылатын құжаттың нөмірі мен ай-күні, жылын, сондай-ақ «Төлем белгілеуінің коды» жолында Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі басқармасының 2000 ж. 16 мамырындағы №195 қаулысына сай - төлемнің кодтық белгілерін көрсетуге міндетті [6, 97 б] .

Сонымен қатар төлем тапсырмаларына деректемелерді толтырғанда Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі Басқармасының 1999 ж. 15 қарашадағы №388 «Қазақстан Республикасының мемлекеттік сыныптауышын - төлем белгілеудегі бірыңғай сыныптауышты қолдану ережелері» атты қаулысын басшылыққа алған жөн.

Төлем белгілеудегі бірыңғай жіктеуді кодтау құрылымы цифрлық және әріптік рәміздер жүйесінің көмегімен құрылған.

I - ақша жіберушінің резиденттік белгісі резидент - Қазақстан Республикасында мекен-тұрағы бар немесе Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес құрылған заңдық және жеке тұлғалар, сондай-ақ Қазақстан Республикасынан тысқары тұратын дипломатиялық, сауда және басқа ресми өкілдіктер; резидент емес - Қазақстан Республикасындағы немесе одан тыс жерлердегі барлық заңдық және жеке тұлғалар, сондай-ақ «резидент» түсінігінде көрсетілмеген филиалдар мен өкілдіктер; II - ақша жіберушінің экономика секторы; III-бенефициардың резиденттік белгісі; IV-бенефидиар экономикасы секторы; V, ҮІ, ҮІІ - валюта мен бағалы металдардың коды; VI - операция түрлері; VII - төлем сипаты; VIII - төлемдерді нақтылау.

ТББС (төлем белгілерін бірыңғай сыныптауыш) қойғаны үшін жауапкершілікті төлем бастаушысы көтереді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.