Қытай Халық Республикасының сақтандыру дамуының жағдайы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
КІРІСПЕ 3
1 - БӨЛІМ. САҚТАНДЫРУ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 5
1.1. Сақтандырудың даму тарихы 5
1.2 Сақтандырудың экономикалық мәні және жіктелуі 7
2- БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖӘНЕ ШЕТЕЛДЕРДЕГІ САҚТАНДЫРУ ДАМУЫН ТАЛДАУ
12
2.1 2008 – 2010 жылдардағы шетелдердегі сақтандыру дамуының жағдайына
анализ 12
2.2 2009 – 2011 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы сақтандыру дамуының
жағдайын талдау 17
3 - БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА САҚТАНДЫРУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ 24
ҚОРЫТЫНДЫ 34
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 36

КІРІСПЕ

Қазақстан экономикасының дамуының қазіргі кезеңі өндірістің төмендеуін
тежеу мен тұрақты экономикалық өсу үшін негіз құруға бағытталған нарықтық
қайта құру фазасына өтумен сипатталады. Нақ осы мәселе Қазақстан дамуының
ұзақ мерзімді мақсаттар мен стратегияларында көрініс тапқан – “шетелдік
инвестициялар мен ішкі жинақтардың жоғары деңгейі тән ашық нарықтық
экономикаға негізделген экономикалық өсу”.
Осындай нарықтық қоғамда пайда болатын тұрлаусыздық пен тұрақсыздық,
экономикадағы үнемі болатын өзгерістер тәуекел тудырады. Әсіресе мұндай
жағдай кәсіпкерлікте жиі болады. Нарықта туатын кездейсоқ және тұрлаусыз
жағдайлар, экономикалық толқулар, бәсекелестердің әрекеттері тіпті білікті
басқару шешімдерін жоққа шығаруы мүмкін. Тәуекелді сақтандыру мен өзін-өзі
сақтандыруды қолданып, басқару облысында білікті жұмыс жүргізу арқылы
айтарлықтай төмендетуге болады. Яғни көріп тұрғанымыздай, нарықтық
шаруашылықтың дамуымен қоғам мүшелерін әлеуметтік-экономикалық, соның
ішінде сақтық қорғау ерекше мәнге ие болуда. Сол үшін де еліміздегі
сақтандыру дамуының жағдайын кешенді бағалау қажет. [1]
Макроэкономикалық тұрақтылық үшін қажетті қаржы резервтерін құра
отырып, сақтандыру техногенді және экологиялық уақиғалар кезіндегі
өндірістік күштердің қалпына келуі мен дамуына көмегін тигізеді,
мемлекеттің болжанбаған шығындарын қысқартады, инфляциялық фактордың
әрекетін төмендетеді, тауарлар мен қызметтерге деген сұраныс пен ұсыныс ара
қатынасын оңтайландырады.
Қорыта айтқанда, сақтандыру мәселесі және де елдегі сақтандыру
нарығының жағдайын жақсарту мәселесі экономикалық проблемалар ішінде ерекше
мәнге ие, өйткені дәл осы мәселе елдің өміріне оң әсер етуші қуатты
факторлардың бірі болып табылады. Осы себептерге байланысты мен өз курстық
жұмысымның негізгі талданар мәселесі етіп осы тақырыпты алдым.
Курстық жұмысымның мақсаты: Қазақстан сақтандыру нарығының жағдайына
кешенді талдау жүргізіп, оның қызмет ету ерекшеліктерін анықтау. Сонымен
қатар, мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етудегі
сақтандырудың алатын орны мен рөліне талдау жасау болып табылады.
Курстық жұмыстың міндеттері:
• Сақтандыру дамуының түсінгі мен мәнін баяндау;
• Қазақстан Республикасының сақтандыру дамуының жағдайын
талдай отырып, оның проблемалары мен даму тенденцияларын
анықтап көрсету;
• Шет елдердегі сақтандыру дамуының жағдайларын талдау арқылы
Қазақстан Республикасының сақтандыру нарығының даму
перспективаларын қалыптастыру;
Курстық жұмыстың негізгі объектісі: Қазақстан Респуликасының
сақтандыру дамуы болып табылады.
Курстық жұмыстың зерттеу пәні: Қазақстан Республикасында қалыптасқан
сақтандыру қатынастары болып табылады.
Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан және
де пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші бөлімде сақтандырудың даму тарихы және оның экономикалық мәні
қарастырылған. Сонымен қатар, сақтандырудың жіктелуі айтылып кеткен.
Екінші бөлім барысында Қазақстан Республикасындағы және шет
мемлекеттердегі сақтандыру дамуының жағдайы салыстырылып, оған талдау
жүргізіледі. Соңғы жылдарда Қазақстанда сақтандыру деңгейі қаншалықты
дамығаны жайлы сөз қозғалады.
.Үшінші бөлімде қазіргі таңдағы Қазақстан Республикасында
сақтандырудың проблемалары, оны шешу жолдары және даму перспективалары
қарастырылған.

1 - БӨЛІМ. САҚТАНДЫРУ ДАМУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1.1. Сақтандырудың даму тарихы

Сақтандыру – қоғамның экономикалық қатынастарының айрықша сферасын
бейнелейтін көне категорияларының бірі. Сақтандыру сферасы адам өмрінің,
өндірістік және әлеуметтік-экономикалық қызметтің барлық жағын қамтиды.
Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп – бұл өндіріс пен адам өмірінің
қауәп-қатерлі сипаты. Сондықтан өндіріс процестерін жалғастыру,
азаматтардың жекелеген санаттарының өмір тіршілігі мен әл-ауқатын қолдап
отыру мақсатында оларды сатып алу үшін қоғамның, жеке өндірушілердің,
олардың топтарының (салалық және аумақтық аспектілерде) натуралдық – заттай
босалқы қорларын да немесе резервтерін де, сондай-ақ ақша ресурстарын да
кіріктіретін қажетті қаражаттары болуы тиіс. Мұндай ақша қаражаттары әдетте
резерв және сақтық қорлары түрінде қалыптасады.
Сақтандырудың мақсаты қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін
қамтамасыз ету үшін азаматтарды, мүліктерді, өндіріс процестерін қоғамдық
және ұжымдық қорғау болып табылады.
Елімізде сақтандыруды дамытудың негізгі мақсаты – мемлекеттің,
азаматтардың және шаруашылық жүргізуші субъектілердің мүддесін қорғаудың
нақты құралы бола алатын толыққанды, орнықты жұмыс істейтін ұлттық сақтық
рыногын қалыптастыру.[1]
Ұлттық сақтандыру жүйесін құру сақтық қызметі рыногын сапалы жаңа
деңгейге көтеру жөнінде шаралар әзірлеуді және кезең кезеңімен іске асыруды
талап етеді. Бұл қағида Қазақстан Республикасында сақтандыруды дамытудың
мемлекеттік бағдарламасының шеңберінде жүргізіледі. Онда мынадай
міндеттерді шешу көзделінген:
- әлеуметтік сақтандыру түрі ретіндегі сақтық қорғауды ұсынудың
қағидаттарын нақтылау;
- сақтандыруды қолдану аясын кеңейту және міндетті сақтандыру түрлерін
нақтылау;
- сақтық рыногының қазіргі заманғы инфрақұрылымын қалыптастыру және
оның қатысушыларының – сақтық ұйымы, сақтық брокер, сақтық агент,
сақтанушы, сақтандырылушы, пайда алушы, өзара сақтандыру қоғамы,
сақтандырумен байланысты кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын өзге де заңи
және жеке тұлғалардың қызметін ұйымдастыру үшін жағдай жасау;
- халықаралық стандарттарды ескере отырып, сақтық қадағалауын жүйесін
ұйымдастыру;
- сақтық және қайта сақтандыру ұйымдарының қаржылық орнықтылығы мен
төлем қабілеттігі бойынша талаптарды күшейту;
- осы заманғы сақтандыру технологиясын енгізуге жәрдемдесу;
- сақтандыру саласында кадрлар даярлау, қайта даярлау және біліктілігін
арттыру жүйесін ұйымдастыру.
Сақтандыруды дамыту, өз кезегінде, заңнамалық базаны, мемлекеттік салық-
бюджет және ақша-кредит саясатын жетілдіруге, сақтық қызметін қадағалау
сапасы мен сақтық ұйымдары жүмысының сенімділігіне байланысты болады.
Қазақстанның сақтық рыногы қалыптасу стратегиясында тұр: экономикалық
және құқықтық негіздемелері бойынша ол дүниежүзілік деңгейден айтарлықтай
артта қалып келеді. Дамыған нарықтық қатынастары бар елдерде сақтық
қызметтер көрсетудің ассортименті 500 түрге жетіп отыр, ал Қазақстанда ол
не бары 40 түрін қамтиды.
Ерекше сақтық қатынастар, сақтық қызметінің рыногын дамыту, азаматтар
мен заңды тұлғаларды сақтандыру тұрғысындағы қорғау Сақтық қызметі туралы
Қазақстан Республикасының заңымен, сақтандыру мәселелері жөніндегі Үкімет
қаулыларымен және Ұлттық банктің сақтық қадағалау департамаентінің
нормативтік актілерімен реттеліп отырады.
Сақтандыруды дамыту мақсатымен Қазақстанның сақтық рыногы
қатысушыларының ассоциациясы құрылған. Ассоциацияның негізгі міндеттері
Қазақстан Республикасының сақтық рыногын дамытудың қолайлы жағдайларын
жасау және халықтың сақтық мәдениетінің деңгейін арттыру болып табылады.
2003 жылы сақтық сыйлықақыларының көлемі 27,1 пайызға көбейіп, 28,9
миллиард теңгені құрады, міндетті сақтандыру бойынша сақтық
сыйлықақыларының көлемі 136,4 пайызға (2,8 миллиард теңгеге дейін) өсті.
Ерікті мүлікті сақтандыру бойынша ол 18,6 пайызға (23,3 миллиард теңгеге
дейін) көбейді. Сақтық төлемақысының көлемі 80 пайызға (4,2 миллиард
теңгеге дейін), соның ішінде міндетті сақтандыру бойынша 73,5 пайызға (1,3
миллиард теңгеге дейін) өсті.[2]
Сақтық ұйымдарының жиынтық есептік меншікті капиталы 47,3 пайызға (9
миллиард теңгеге дейін) көбейді, сақтық резервтері 66,7 пайызға (4,5
миллиард теңгеге дейін) өсті.
Барлық сақтық ұйымдарының жиынтық активтері 2003 жылы Қазақстанда 65,6
пайызға көбейіп, 0,7 миллиард теңгені құрады. Қазақстанда 34 сақтық
үйымдарының сақтық қызметін жүзеге асыру құқығына лицензиялары бар, соның
ішінде 6 – шетелдіктердің қатысуымен және екеуінің өмірді сақтандыру
бойынша, 27-сінің көлік құралдары иелерінің АҚЖ-ні міндетті сақтандыру
бойынша лицензиялары бар, 6 сақтық брокерлердің, 30 актуарийлердің, 34
аудиторлық ұйымдарының және 67 аудитордың сақтық қызметінің аудитын жүзеге
асыруға лицензиялары бар.
Келесі бөлімшеде біз сақтандырудың экономикалық маңызын қарастырып,
сақтандыру ұғымын толықтай ашу мүмкіндігі беріледі. Және де сақтандыру
сыныптамасына көңіл бөлеміз.[3]

1.2 Сақтандырудың экономикалық мәні және жіктелуі

Сақтандыру — қоғамның экономикалық қатынастарының айрықша сферасын
бейнелейтін көне категорияларының бірі. Сақтандыру сферасы адам өмірінің,
өндірістік және әлеуметтік-экономикалық қызметтің барлық жағын қамтиды.
Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп — бұл өндіріс пен адам өмірінің
қауіп-қатерлі сипаты. Сондықтан өндіріс процестерін жалғастыру,
азаматтардың жекелеген санаттарының өмір тіршілігі мен әл-ауқатын қолдап
отыру мақсатында оларды сатып алу үшін қоғамның, жеке өндірушілердің,
олардың топтарының (салалық және аумақтық аспектілерде) натуралдық-заттай
босалқы қорларын да немесе резервтерін де, сондай-ақ ақша ресурстарын да
кіріктіретін қажетті қаражаттары болуы тиіс. Мұндай ақша қаражаттары әдетте
резерв және сақтық қорлары түрінде қалыптасады.
Сақтандырудың мақсаты қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін
қамтамасыз ету үшін азаматтарды, мүліктерді, өндіріс процестерін қоғамдық
және ұжымдық қорғау болып табылады.[1]
Сақтандыру категориясы үшін мына белгілер оған төн болып келеді:
1) қатынастардың ықтималдық сипаты;
2) қатынастардың төтенше (жай емес) сипаты (кез келген
ауқымда — мемлекеттік, аймақтық деңгейде, кәсіпорын немесе оның бөлімшесі,
жеке адам деңгейінде).
Сақтандыру категориясының қаржы категориясымен ортақ өзгеше белгілері
бар:
– сақтық қатынастарының ақшалай сипаты;
– сақтандырудың қоғамдық өнімнің құнын қайта бөлуге қатысуы;
– оның іс-қимылы ақша қорларын жасап, пайдаланумен қосарланып отырады;
– сақтық қатынастарының бір бөлігінің міндетті сипатының болуы;
– ақша қорларын жасап, пайдалану кезіндегі сақтық баламалығы барлық
жағдайда бола бермейді (қатынастардың баламасыздығы).
Сақтандыру шеңберінде мемлекет сақтық ресурстары меншігінің субъектісі
болып келетіндіктен сақтандыру жалпы мемлекет қаржысының құрамды бөлігі
болып табылады, қалған барлық жағдайда сақтық ісін (қызметті, бизнесті)
экономикалық жүйе шеңберіңдегі айрықша сақтанушыға немесе оның қайта бөлу
процестерін жүзеге асыратын арнаулы қаржы-кредит институты ретінде қарауға
болады.[4]
Сақтандырудың экономикалық мәні барлық қатысушылардың төлемдері
есебінен оқыс оқиғаға ұшырағанға көмек көрсетілетіндігінде. Демек,
сақтандыру — қолайсыз құбылыстар мен күтпеген оқиғалар болған кезде жеке
және заңи тұлғалардың мүліктік мүдделерін қорғау және оларға материалдық
зиянды төлеу үшін мақсатты ақша қорларын құру және пайдалану жөніндегі
қайта бөлгіштік қатынастардың айрықша сферасы.
Сақтандырудың экономикалық мәніне бұл категорияның қоғамдық арналымының
көрінісі ретінде оның бөлу, өтемдік, жинақтық және бақылау функциялары сай
келеді.
Бөлу функциясы: бұл функцияның өзгешелігі қайта бөлу ретінде көрінуі.
Ол алдын алу функциясына, мысалы, алдын алу шараларын қаржыландыру жолымен
сақтық жағдайының бөлу мүмкіндігін жоюға бүгіледі. Жеке басты сақтандыруда
бөлу функциясы сақтандырудың тиісті түрлерінің жинақтық функциясына
бүгіледі.
Бақылау функциясы сақтық төлемдерін жұмылдыруды және сақтық қорын қатаң
мақсатты пайдалануды қамтамасыз етуге байланысты болатын тараптардың нақты
қатынастарында көрінеді.[1]
Соңғы уақытта бірқатар зерттеушілер сақтандыру экономикалық
категориясын сипаттау үшін тәуекелдік функциясын қарауды ұсынады, өйткені
сақтық тәуекелі сақтандырудың негізгі арналымымен - қолайсыз оқиғалардан
болған зиянның орнын толтырумен байланысты.
Сонымен, сақтандыруды жүргізуге байланысты өте күрделі, сақтандыруға
қатысушылардың әр түрлі сақгандыру мүдделерін көрсететін, әралуан
сақтандыруға жататын объектілер мен өте кең шеңбердегі сақтандыру
оқиғаларын қамтитын арнайы қатынастар туындайды.
Осы сақтандыру қызметі біртектес тәуекелдер қағидаттарына негізделетін
әртүрлі салаларға бөлінеді. Осы сақтандыру салалары өздеріне орай былайынша
топтастырылады: сақтандыру объектілері бойынша; сақтандыру өтемдерінің
түрлеріне байланысты; баланстың құрылымына байланысты болады.
Сақтандыру объектісіне жеке басты сақтандыру, мүлікті сақтандыру және
жауапкершілікті сақтандыру жатады. Ал сақгандыру өтемдерінің түрлеріне
байланысты мынадай құрылымды көрсетуге болады: зиян-залалды сақтандыру
немесе зиянды қалпына келтіру (өтеу) өзінше үшке бөлінеді: жеке басқа
байланысты залалдарды сақтандыру; келісім бойынша төленетін соманы
сақтандыру; өмірді сақтандыру; қатерлі жағдайлардан сақтандыру; медициналық
сақтандыру. Міне, осындай негіздерге орай залалды және соманы сақтандыру
ісі орындалады. [4]
Сақтандыру ұйымының сақтандыру қызметі өмірді сақтандыру саласы және
жалпы сақтандыру саласы бойынша жүзеге асырылады.
Өмірді сақтандыру саласы ерікті сақтандыру нысанында мынадай
сыныптарды қамтиды:
1) өмірді сақтандыру;
2) аннуитеттік сақтандыру.
Жалпы сақтандыру саласы ерікті сақтандыру нысанында мынадай
сыныптарды қамтиды:
1) жазатайым жағдайдан және аурудан сақтандыру;
2) медициналық сақтандыру;
3) автомобиль көлігін сақтандыру;
4) темір жол көлігін сақтандыру;
5) әуе көлігін сақтандыру;
6) су көлігін сақтандыру;
7) жүктерді сақтандыру;
8) осы тармақтың 3)-7) тармақшаларында аталған сыныптарды қоспағанда,
мүлікті сақтандыру;
9) кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру;
10) автомобиль көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін
сақтандыру;
11) темір жол көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін
сақтаңдыру;
12) әуе көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
13) су көлігі иелерінің азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
14) тасымалдаушының азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
15) шарт бойынша азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру;
16) осы тармақтың 10)-14) тармақшаларында аталған сыныптарды қоспағанда,
зиян келтіргені үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілігін сақтандыру.
[4]
Жалпы сақтандыру және өмірді сақтандыру бірнеше тәуекелдіктен тұрады.
Жалпы сақтандыруға және өмірді сақтандыруға тән экономикалық қатынастар
қоғамдық өндіріс процесіндегі зиянның орнын; егер бұл процесс дүлей апат
пен басқа төтенше немесе күтпеген оқиғалардың нәтижесінде бұзылса,
толтырумен байланысты. Зиянның орны ынтымақтастық негізде сақтық
қатынастарға қатысушылардың төлейтін сақтық жарналары есебінен толтырылады,
бұл жарналардың жиынтығы, жоғарыда айтылғандай, сақтық қорларды құрайды.
Мүліктік және кәсіпкерлік тәуекелдер (қауіп-қатерлер) азаматтық-
құқықтық жауаптылықты қоса алғанда, оларға байланысты мүдделерді сақтандыру
жалпы (мүліктік) сақтандыруға жатады. Мұндай сақтандыру кезінде мүліктің
жоғалу (жойылу) қаупі (тәуекелі), жетіспеуі немесе бүлінуі және езге де
мүліктік игіліктер мен құқықтар сақтандырылады.
Сақтанушының немесе пайдаланушының мүліктерді сақтандыруға мүддесі
болмаған жағдайда жасалған мүліктік сақтандыру шарты жарамсыз болады.[4]
Өмірді сақтандыру — азаматтардың өмірін, денсаулығын, еңбек
қабілеттігін және жеке басына байланысты өзге де мүдделерін залалдан
қорғаудың нысаны, ол жеке басты сақтандыруға жатады. Жеке басты сақтандыру
шарты бойынша сақтанушының өзі, сондай-ақ шартта аталған басқа
(сақтандырыдған) адам (тұлға) сақтандырылған болуы мүмкін. Өмірді,
денсаулықты, еңбек қабілеттілігін және азаматтардың материалдық тұрмыс
халін сақтандыру арқылы қорғау сонымен қатар олардың экономикалық
мүдделерімен тығыз байланысты және мүліктік, жеке басты және әлеуметтік
сақтандыру қызметтерінің көмегімен жүзеге асады.
Аннуитеттік сақтандыру сақтандырылушы белгілі бір жасқа жеткен, еңбек
ету қабілетін (жасына, мугедектігіне байланысты, науқастығына байланысты)
жоғалтқан, асыраушысы қайтыс болған, жұмыссыз қалған жағдайларда немесе
сақтандырылушының жеке табыстарының кемуіне немесе одан айырылуына әкеліп
соққан өзге де жағдайларда зейнетақы немесе рента түрінде кезең-кезеңімен
сақтық төлемдерді жүзеге асыру көзделетін жеке басты сақтандыру түрлерінің
жиынтығы болып табылады.
Жазатайым жағдайдан және аурудан сақтандыру сақтандырылушы жазатайым
жағдайдың немесе аурудың салдарынан қайтыс болған, еңбек ету (жалпы немесе
кәсіби жағынан) қабілетін (толық немесе ішінара) жоғалтқан немесе оның
денсаулығына өзге де зиян келтірілген жағдайда оның қосымша шығыстарын
тіркелген сомада не ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтық төлемді
жүзеге асыру көзделетін жеке басты сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып
табылады.[5]
Медициналық сақтандыру сақтандырылушының медицина мекемесінен
медициналық сақтандыру медициналық сақтандыру бағдарламасына енгізілген
медициналық қызмет көрсетулерді сұраған жолдамаларынан туындаған шығыстарын
ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтық төлемдерді жүзеге асыру
көзделетін жеке басты сақтандыру түрлерінің жиынтығы.
Көлік құралдарын сақтандыру көлік құралын иеленуге, пайдалануға, оған
билік етуге байланысты адамдардың мүліктік мүдделеріне оның зақымдануы
немесе жойылуы, соның ішінде айдап немесе ұрлап әкетілуі салдарынан
келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтық төлемдерді
жүзеге асыру көзделетін сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып табылады.
Жүктерді сақтандыру жүктерді иеленуге, пайдалануға, оған билік етуге
байланысты адамдардың мүліктік мүдделеріне оның зақымдануы немесе жойылуы,
соның ішінде жүктердің тасымалдану әдісіне қарамастан жоғалып кетуі
салдарынан келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтық
төлемдерді жүзеге асыру көзделетін сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып
табылады.
Мүліктік сақтандыру мүлікті иеленуге, пайдалануға, оған билік етуге
байланысты адамдардың мүліктік мүдделеріне (автомобиль, темір жол, әуе
немесе су көліктерін, жүктерді қоспағанда) оның зақымдануы немесе жойылуы
салдарынан келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтемі мөлшерінде сақтық
төлемдерді жүзеге асыру көзделетін сақтандыру түрлерінің жиынтығы болып
табылады.
Азаматтық-құқықтық жауаптылықты сақтандыру кезінде, үшінші бір
адамдардың өміріне, денсаулығына немесе мүлкіне зиян келтірудің салдарынан
туындайтын міндеттемелер бойынша жауапты болу (келтірілген зияндар үшін
жауаптылықты сақтандыру), сондай-ақ шарттардан туындайтын міндеттемелер
бойынша жауапты болу (шарт бойынша жауаптылықты сақтандыру) тәуекелін
сақтандырады.
Зиян келтіргендігі үшін азаматтық-кұқықтық жауаптылықты сақтандыру
мүмкін болатын өзге тұлғаның жауаптылығы да сақтандырылады.
Шартты бұзғандығы үшін азаматтық-құқықтық жауаптылық тәуекелі шартта
оның талаптарына сәйкес сақтанушы оның алдында азаматтық-құқықтық жағынан
жауапты болуға тиіс тарап болып табылатын және бұл жағдайда пайда алушы
ретінде іс-қимыл жасайтын тұлғаның пайдасына сақтандырылған болып
есептеледі.[5]
Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру кезінде кәсіпкердің сақтанушы ретінде
іс қимыл жасайтын келісімшарт жасаушы агенттерінің өз міндеттемелерін
бұзуынан болған кәсіпкерлік қызметтің залалдар тәуекелі немесе кәсіпкерге
байланысты емес жағдайлармен осы қызмет шарттарының өзгеруінен болған
залалдар тәуекелі, соның ішінде күтілген кірісті ала алмай қалу тәуекелі
сақтандырылады. Кәсіпкерлік тәуекелдерді сақтандыру шарты бойынша тек сол
сақтанушының кәсіпкерлік тәуекелі және тек соның пайдасына ғана
сақтандырылуы мүмкін.
Сақтанушы болып табылмайтын тұлғалардың кәсіпкерлік тәуекелді
сақтандыру шарты немесе өзге тұлғаның (пайда алушының) пайдасына жасалған
шарт жарамсыз болады.
Сақтандырылған мүліктің түріне немесе тобына қарай сақтандырудың
мынадай түрлерін ажыратады: ауыл шаруашылығы дақылдарын, малдарды,
құрылыстарды, мемлекеттік, жеке меншік, кооперативтік кәсіпорындардың,
қоғамдық ұйымдардың мүлкін, көлік құралдарын, қаржылық тәуекелді (соның
ішінде банк салымдары мен банк операцияларын, бағалы қағаздар рыногіндегі
операцияларды), жүктерді, мұнай операцияларын (мұнай шығару, оны өңдеу және
тасымалдау жөніндегі) және т.т. сақтандыру. Мүліктік сақтандыруда міндетті
нысанда көліктің барлық түрімен тасу жасалғанда тасымалдаушының жолаушылар
алдындағы азаматтық-құқықтық жауаптылығы мен автокөлік иелерінің азаматтық-
құқықтық жауаптылығы сақтандырылады. 1996 жылдан бастап ауыл шаруашылығы
өндірісін: көп жылдық өкпелерді, ауыл шаруашылығы малдарын, жылжымалы және
жылжымайтын мүліктерді, ауыл шаруашылығы өнімдері мен тауарларын қолайсыз
табиғат-климат жағдайларынан, эпизоотиялардан және басқа дүлей апаттардан
міндетті сақтандыру қайта қалпына келтірілді. [5]
Келесі бөлімде Шетелдердегі сақтандыру дамуының жағдайын және де
қазіргі таңдағы Қазақстан Республикасының сақтандыру жағдайын қарастырамыз.

2- БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖӘНЕ ШЕТЕЛДЕРДЕГІ САҚТАНДЫРУ ДАМУЫН ТАЛДАУ

2.1 2008 – 2010 жылдардағы шетелдердегі сақтандыру дамуының жағдайына
анализ

Шетелдік тәжірибе ретінде мен еліміздің экономикалық, саяси және басқа
да қатынастары бойынша серіктес елдерінің сақтандыру нарықтары жайлы айтқым
келіп отыр. Осылайша, мен Қытай Халық Республикасы мен Америка Құрама
Штаттарының нарықтарын қарастырып өтпекпін.
Қытай Халық Республикасының сақтандыру дамуының жағдайы. Сақтандыру
нарығы Қытайдың ақша-несие нарығының маңызды құрамдас бөлігі болып
табылады. Қытай Халық Республикасындағы сақтандыру негізінен мүлікті
сақтандыру, азаматтық жауапкершілікті сақтандыру, кепілді сақтандыру және
жеке сақтандыру сияқты төрт негізгі сақтандыру түріне бөлінеді. Қазіргі
кезде Қытайда сақтандыру компаниялары сақтандырудың 400 түрі бойынша қызмет
көрсетеді. Қытайдың сақтандыру мекемелерінің ішінде ерікті және міндетті
болып бөлінетін қайта сақтандыру операциялары кеңінен тараған. [7]
Реформалардың тереңдеуі және Қытай Халық Республикасының сақтандыру
нарығының ашыла түсуіне байланысты сақтандыру операцияларының, әсіресе
өмірді сақтандыру операцияларының қарқынды дамуы өтіп жатты. Егер 2009 жылы
өмірді сақтандырудан түсетін табыстар сақтандыру табыстарының 55%-н құраса,
2010 жылы 60%-ды құрады. 2010 жылы Қытай Халық Республикасының сақтандыру
саласының табыстары 124,7 млрд юань (15 млрд $), оның ішінде 49,96 млрд
юань (8,2 млрд $) - мүлікті сақтандырудан, 68,3 млрд юань (8,2 млрд $) -
өмірді сақтандырудан түссе, қалған сақтандыру операцияларынан түскен табыс
- 6,5 млрд юань немесе 783 млн $ құрады. Дәл сол жылы мүліктік нұқсандар
бойынша және қысқа мерзімді жеке сақтандыру бойынша өтемдер 31,8 млрд юань
(3,8 млрд $) құрады. Өмірді сақтандыру бойынша өтемдер 23,8 млрд юань
немесе 2,9 млрд $ құрады. Қытай Халық Республикасының ұлттық
экономикасындағы сақтандыру саласының үлесі жылдан-жылға өсуде. Осылайша,
ЖІӨдегі сақтандыру саласының үлесі 2005 жылы 0,25%-дан 2010 жылы 1,48%-ға
дейін өсті. Соңғы 6 жылы Қытай Халық Республикасының сақтандыру саласының
орташа жылдық өсу қарқыны 34% құрайды. Бұл жайлы 4-кесте мәліметтерінен
көруге болады.[7]

Жыл 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Табыс (млрд юань) 59,5 77,7 108,0 124,7 210,9 388,0

3 кесте - Қытайдағы сақтандыру саласының 2005-2010 жылдардағы
табыстары.
2009 жылдың басындағы жағдай бойынша Қытай Халық Республикасында 52
сақтандыру компаниясы, оның ішінде мүлікті сақтандыру бойынша – 22, өмірді
сақтандыру бойынша – 26, қайта сақтандыру бойынша – 1, екі сақтандыру тобы
және бір “саяси” сақтандыру компаниясы жұмыс істеді. 2006 жылдың
ортасындағы жағдай бойынша барлық сақтандыру компанияларының активтерінің
сомасы 1 трлн юаньға (120,5 млрд $) жуық мөлшерді құрады. [7]
Елдің сақтандыру нарығында акционерлік және шетел компанияларының
болғандығына қарамастан, елдің сақтандыру нарығының едәуір үлесін
бұрынғыдай мемлекеттік сақтандыру компаниялары бақылап отырады. Мысалы,
өмірді сақтандырудың Қытай компаниясының үлесіне елдегі өмірді сақтандыру
көлемінің 52% келеді. Екінші орында “Пинань” компаниясы (24%) тұр.
“Тайпинян” компаниясы 11%-ды, ал “Синьхуа” компаниясы 3,5%-ды бақылайды.
Осылайша, қазіргі кезде тек төрт сақтандыру компаниялары ғана Қытайдағы
өмірді сақтандырудың 90%-н қолында шоғырландырған.
2008 жылдың басында Қытай Халық Республикасында ресми түрде 13 ұлттық
сақтандыру компаниясы (шетелдік және бірлескен сақтандыру компанияларын
қоспағанда) тіркелген болатын. Оның ішінде 2 – бас сақтандыру компаниялары,
7 – мүлікті сақтандыру компаниялары, 3 - өмірді сақтандыру компаниялары, 1-
қайта сақтандыру компаниясы. Территориялық белгісі бойынша олар 8 жалпы
мемлекеттік сақтандыру компанияларына және 5 аймақтық сақтандыру
компанияларына бөлінеді. Жалпы мемлекеттік сақтандыру компанияларының 10
мыңдай бөлімшелері мен операциялық пунктері бар. Қызметкерлерінің саны -
150 мың адам. Қытай сақтандыру компаниялары 250 мыңнан астам сақтандыру
агенттерінің қызметін пайдаланады. [8]
Қытай басшылығының елді сыртық экономикалық қатынастарға ашық екендігін
жариялануымен сақтандыру нарығына шетелдік сақтандырушылар ене бастады.
Өкілетттіктердің ең көп санымен Австралия, Ұлыбритания, Германия, Гонконг,
Италия, Канада, Корея, Нидерланды, Сингапур, АҚШ, Тайвань, Франция,
Швейцария және Жапония сақтандыру компаниялары ерекшеленеді. АҚШтың,
Канаданың, Жапония мен Ұлыбританияның 9 сақтандыру компаниясы Шанхайда және
Гуанчжоуда 12 операциялық агенттіктердің негізін салды. Ал 17 елдің 113
сақтандыру компаниясы Қытай Халық Республикасында 202 өкілеттігін құрды.
Сақтандыру саласының өсу қарқыны 2010 жылы ЖІӨнің өсу қарқынынан 7%-ға
артық болды. Сақтандыру саласы құрылымдық реформаны жүзеге асыра алды және
есептеулер жүйесін жетілдіре алды.[8]
2010 жылдың басындағы жағдай бойынша, Қытай Халық Республикасында шет
елдің қатысуымен 37 сақтандыру компаниясы және де 300-ге жуық басқа
шетелдің сақтандыру мекемелері (өкілеттіктер, агенттіктер және тағы
басқалар) бар.
АҚШ сақтандыру даму жағдайы. Қазіргі кездегі Америка Құрама
Штаттарындағы сақтандыру нарығы мен бизнесі әлемде ең жақсы дамыған нарық
болып табылады.
Америка Құрама Штаттарының монополиялары дамыған елдердегі бүкіл
сақтандыру нарығының 50%-дан астамын бақылап отырады. Америка Құрама
Штаттарында 10 мыңдай сақтандыру компаниялары жұмыс жасайды, олардың 8
мыңнан астамы мүліктік сақтандыруды жүзеге асырады. Америка Құрама
Штаттарының әр штатының өзінің сақтандыру туралы заңы және сақтық бақылауы
болады, сондықтан да ол жақта бірыңғай сақтандыру туралы заң және сақтық
бақылау органы жоқ.
Әрине, әр штат өзінің жарғылық капиталын, көрсетілетін сақтандыру
түрлерін бекітеді, өзіне қарасты сақтандыру ұйымдарына бақылау жүргізеді,
сақтандыру қызметін қадағалап, реттейді, брокерлерге, агенттерге және
сақтандыру компанияларына лицензиялар береді.
Америка Құрама Штаттарында сақтандыру ұйымдарының екі типі бар:
акционерлік қоғамдар және өзара сақтандыру қоғамдары. Ол жақта мемлекеттік
сақтандыру компаниялары жоқ. Компания акцияларын жеке және заңды тұлғалар
иеленеді. Америка Құрама Штаттарында тарихи түрде сақтандыру компаниялары
арасында өзара сақтандыру қоғамдарының үлесі басым болады деген ой
қалыптасқан, бірақ олардың саны акционерлік қоғамдардан әлдеқайда
азырақ.[9]
Ел ішінде сақтандырудың үш типі қалыптасқан:
1) бенефиттер (өмір мен денсаулықты сақтандыру, зейнетақыны
сақтандыру, жинақтаушы, автокөліктерді сақтандыру, медициналық сақтандыру
және т.б.);
2) жеке мүліктік (бұл жерге құрылыстарды сақтандыру, автокөлікті
және азаматтардың өзге де мүлкін сақтандыру жатады);
3) коммерциялық (сақтандырудың барлық басқа түрлері).
Қазіргі кезде АҚШтың барлық сақтандыру компанияларының активтері 2 трлн
доллардай соманы құрайды немесе орта есеппен алғанда әр компанияға 200 млн
доллардан келеді. Барлық сақтандырушылар бақыланып отырады. Олардың қызметі
: A.M.BEST, Moody S, Standart & Poors сияқты үш консалтингтік
компаниялармен талданады. Бұл компаниялар қаржылық жағдайы туралы
хабарлайды, сақтандырушылардың қызметі бойынша каталогтар шығарады,
сенімділік рейтингін және төлем қабілеттілігі туралы мәліметтерді
жариялайды.
Брокерлік компаниялардың өздерінің айрықшалықты бөлімшелері болады. Бұл
бөлімшелер басқа компаниялардың қызметін талдайды, олардың қаржылық
жағдайын, төлемдерін, сервистік қызмет көрсету деңгейін, қызметіндегі
икемділікті, қызметтер бағасын және тағы басқаларды зерттейді. [9]
Сақтандырушының қызметінің тиімділігінің критериі болып жоғалтулар
деңгейі, табыстар және инвестициялар бойынша пайда коэффициенті, дебиторлық
қарыз деңгейі саналады.
Америка Құрама Штаттарында өмірді сақтандыру бойынша ірі сақтандыру
компаниялары жоғары авторитетке ие, сондықтан да олардың қызметіне әртүрлі
зейнетақы қорларына тиесілі бірнеше миллиардтық ақша қаражаттарын капиталды
одан әрі көбейту мақсатында береді. Бұл қаражаттарды басқарғаны үшін
сақтандыру компаниялары комиссиондық сыйақы (шамамен 0,1%) алады.
Америка Құрама Штаттарының сақтандырушылары өндірістік корпорациялармен
тығыз байланыста. Осылайша, өндірістік корпорациялардың әрбір 100
директорлар кеңесінің 27-сінде сақтандырушылар отырады.
Сақтандыру ұйымдарының ұйымдық негізін акционерлік қоғамдар мен өзара
сақтандыру қоғамдары құрайды. Андеррайтерлер мен сақтандыру брокерлерінің –
сақтандыру агенттерінің немесе тәуелсіз брокерлік фирмалардың институты
бар. Осылайша, өмірді сақтандыру бойынша “Пруденшл” ірі сақтандыру
қоғамының 20 мыңнан астам сақтандыру брокерлері бар. Сондай-ақ, “Марш-
Макленан”, “Александр энд Александр”, “Фрек Холл”, “Фред С.Джеймс” және
тағы басқа да брокерлік фирмаларды атап өтуге болады. [9]
Кейінгі уақытта Америка Құрама Штаттарының көптеген штаттарында
мөлшерлемелер (сақтандыру төлемдерінің) қозғалысына шектеу алынып тасталып,
кейбір жағдайларда олар 40 пайызға дейін төмендеді. Бұл көптеген ұсақ
сақтандыру компанияларының, әсіресе мүлікті сақтандырушы компаниялардың
шығындалуына әкеліп соқтырды.
Америка Құрама Штаттарының сақтандыру компаниялары қаржылық
конгломераттар деп айтса да болады. Олар өздерінің еншілес компаниялары
арқылы өздерінің негізгі қызметінен басқа несиелер мен қарыздар беру,
клиенттерге чектік қызмет көрсету, есептесуші несиелік карточкалар
эмиссиялау, мүлікпен, бағалы қағаздармен операциялар жүргізу, клиенттің
тапсырысы бойынша мүлікті және капиталды басқару сияқты қызметтер атқарады.
Сақтандыру ісінің одан әрі интернационализациялануы жүруде. 70-жылдардағы
халықаралық сақтандыру нарығындағы қатаң бәсекеден кейін Америка Құрама
Штаттарының үлесі өскені айқындалуда. [10]
Жетекші сақтандыру компанияларына “Стейт фарм мьючуэл отомобил иншуранс
компани” трансұлттық компаниясы жатады. Бұл компания 1922 жылы Иллинойс
штатында негізі қаланып, көлікті, мүлікті, жазатайым уақиғалардан,
авиацияны сақтандырумен және қайта сақтандырумен айналысады. Жиналған
сыйақыларының көлемі бойынша әлемдегі алғашқы орындардың бірінде.
Басқа ірі компаниялар болып 1868 жылы Нью-Йоркте құрылып, өзара келісім
негізінде өмірді сақтандыратын “Метрополитен Лайф иншуранс К°” компаниясы,
жетекші диверсификацияланған компаниялардың бірі болып саналатын,
“Коннектикут дженерэл корпорейшн” және “ИНА корпорейшн” деген екі ескі
қоғамның бірігуі нәтижесінде 1982 жылы құрылған “Сигма” компаниясы
табылады. Бұл “Сигма” компаниясы мүлікті және жауапкершілікті сақтандырады.

“Америкэн Интернешл групп (АИГ)” – жетекші халықаралық
диверсификацияланған сақтандыру топтарының және Америка Құрама
Штаттарындағы саудалық және өндірістік тәуекелдерді сақтандырушы ірі
компаниялардың бірі. Кейіннен бұл компания холдингтік компанияға айналып,
қазіргі кезде 130 елде 44 еншілес компаниясын басқарып отыр.
Тек қызметкерлерінің саны 28 мыңнан астам адамды құрайды.
Сондай-ақ, ірі сақтандыру компаниялары болып:
1853 жылы құрылған “Континентал корпорейшн” компаниясы;
1876 жылы құрылған “Пруденшл Иншуранс оф Америка” компаниясы;
1913 жылы құрылған “Олстейт Иншуранс компани” компаниясы саналады.[10]
Көріп отырғанымыздай, әрине бұл елдердің сақтандыру нарығының даму
деңгейі, олардың сақтандыру компанияларының қаржылық көрсеткіштері біздің
еліміздегі жағдайдан артық. Бірақ, жоғарыда көрсетілген еліміздің
сақтандыру нарығының мәліметтерін ескере отырып, республикадғы сақтандыру
компанияларының жағдайы бірер жылдан соң осындай елдердің компаниялары
қатарына қосылады деп үлкен сенімділікпен айтуға болады.
Ендігі кезекте Қазақстандағы сақтандыруды қарастырайық.

2.2 2009 – 2011 жылдардағы Қазақстан Республикасындағы сақтандыру дамуының
жағдайын талдау

Экономиканың нарық жағдайындағы дамуы кезеңіндегі ақша-несие жүйесінің
түбірлі өзгерістері процесінде сақтандыруды, сақтандыру қатынастарын және
осы қарым-қатынастар жүріп жатқан нарықты зерттеу - өте маңызды, өйткені
бұл мәселе халық, коммерциялық құрылымдар мен мемлекеттің мүдделерін
қозғайды.
Сақтандырудың әлемдік нарығының жаһандануы көрінісінде Қазақстанның
көрсеткіштері біршама төмендеу көрінеді. Егер 2009 жылы сақтандыру
компанияларының саны 41 болса, 2011 жылы 39 компания болды. Сақтандыру
компанияларының активтері абсолютті шамамен де, салыстырмалы шамамен де
Қазақстанның қаржы қорында және экономикада елеулі рөл атқармайды.
Сақтандыру компанияларының активтері   2009 жылы 368,3 млрд теңгеден 2011
жылы 1 124,7 млрд теңгеге дейін көбейді (өсім 205,3%). ЖІӨ қатысты
сақтандыру компанияларының активтері онша өсе қойған жоқ: 3,1%-дан 6,8%-ға
дейін ғана өсті. Сақтандыру компанияларының меншікті капиталы 2009 жылы
142,6 млрд теңгеден 2011 жылы 330,8 млрд теңгеге өсті (өсім 132%),
көрсеткіш ЖІӨ-ге қатысты 1,2%-дан 2,0%-ға көбейді.[11]

Көрсеткіштер Жылдар
2009 2010 2011
сақтандыру компанияларының 41 44 39
саны
сақтандыру компанияларының 142,6 224,6 330,8
меншікті капиталы,млрд.
тенге
ЖІӨ-ге % 1,2 1,6 2,0
сақтандыру компанияларының 1171,4 1 879,4 2 812,4
меншікті капиталы, млн.
долл.
ЖІӨ-ге % 1,2 1,6 2,0
сақтандыру компанияларының 368,3 729,9 1 124,7
активтері,млрд. тг.
ЖІӨ-ге % 3,1 5,2 6,8

сақтандыру компанияларының 3026,1 6108,0 9562,2
активтері, млн. долл.
ЖІӨ-ге % 3,1 5,2 6,8


1 кесте– Қазақстан Республикасы сақтандыру компанияларының даму үрдісі
[12]

Соңғы жеті жылда сақтандыру компаниялары активтерінің ең жоғарғы өсімі
- % 2011 жылы болды. 2008 жылдың нәтижесі бойынша сақтандыру
компанияларының активтерінің өсімі 84,7% болды. Қорыта айтқанда сақтандыру
рыногының өсуі өте қарқынды, оны 3 бөлікке бөлуге болады: міндетті
сақтандыру, нақты ерікті-мәжбүрлі сақтандыру және ерікті сақтандыру.
Алдыңғы екі бөліктердің арқасында қарқынды өсу пайда болды. Жұмыс берушінің
міндетті сақтандыруы жөніндегі Заң күшіне енді. Оған бөлінетін сыйақылардың
мөлшері 9-10 млрд. теңгені құрайды. Халыққа және ұйымдарға кредиттер беру
өсіп отыр, бұл ерікті-мәжбүрлі сақтандыру рыногының өсуіне үлкен көмегін
тигізеді. Ерікті сақтандыру рыногына келсек, менің бағалауымша, мұндағы өсу
10%-дан аспайды.Ал осы сақтандыру сферасында жүргізілген төлемдерді
төмендегі диаграммадан көруімізге болады:[12]

2 сурет – 2011 ж сақтандыру компанияларынан ерікті сақтандыру
бойынша жасалған сақтандыру төлемдері

Диаграммадан көріп отырғанымыздай 2011 ерікті сақтандыру төлемдері
бойынша операцияларды ең көп жүргізген КИС Халық-Казахинстрах АҚ болып
табылады. Ол шамамен 1,81 млрд т. төлемдер жүргізген, яғни бұл көрсеткіш
төлемдердін 29% құрайды. Келесі орынды КК ЗиМС ИНТЕРТИЧ АҚ компаниясы
иеленеді. Оның төлемдері 1,42 млрд.т. көсеткішімен 23% құрайды. Келесі 3
орынды 11% үлестерімен БТА Банкінің БТА Забота еншілес ақтандыру
компаниясыАҚ, КЖС Мемлекеттік аннуитеттік компанияАҚ , сонымен қатар
СК ЕуразияАҚ компаниялары алып отыр. Ал қалған екі орынды
Казкоммерц-Полис СК Ақ 9% үлесімен және де Мұнай сақтандыру
компаниясы Ақ 6% корсеткішпен алып отыр. Бүгінгі таңда Қазақстанның қор
рыногы еліміздің экономикасының дамуының негізгі үрдісін көрсетеді және
олардың шамалы ғана өзгерістерін байқап отырады. Сақтандыру рыногында
соңғы екі жылда жақсы үрдістер сақталды, оны сақтандыру сыйақылары
көлемінің тез өсуінен байқауға болады. Былтырғы жылдағы жиналған сыйақы
көлемі 79,1%-ға өсіп 120,2 млрд теңгені құрады.   Бұл жағдайда сақтандыру
сыйақысының көлемі (міндетті, жеке өз еркімен және мүлікті өз еркімен
сақтандыру) 17,8 –12,9 және 89,5 млрд теңгені құрап, тиісінше 36,9-65,4
және 93,3% болды. Өмірді сақтандырудың перспективалық түрі бойынша
сыйақының өсуі өте маңызды. Қаржыны қадағалау агенттігінің мәліметі бойынша
2009 жылдың сол кезеңімен салыстырғанда “өмірді сақтандыру ” саласы
бойынша сыйақысының көлемі 2010 жылы 2,6 есеге немесе 3,7 млрд теңгеге
өскен, өмірді сақтандырудың жыйынтық сақтандыру сыйақысындағы үлесі 1
қаңтар 2011 жылы 2,1% қарсы, 3,1%-ға жеткен. Бірақ, сақтандыру
сыйақысындағы үлесі аз мөлшер болса да, соңғы үш жылда озық өсудің тұрақты
үрдісі байқалуда. Оны төмендегі 2-ші кестеден көруге болады.[12]
№ Сақтандыру (қайта 2009 2010 2011 2011 жылды 2009
сақтандыру) ұйымдары жылмен
салыстырғанда,
%
1 "Альянс-Полис" СК" АҚ108 281 156 466 231657 144
2 " Amanat insurance" 29 952 53 541 110465 2,5
СК" АҚ
3 "АМСГ" СК" АҚ 61 740 56 018 17063 -27,6
4 "Еуразия" СК" АҚ 248 501 498 394 669542 169,4
5 "Казахинстрах" КИС" 1016 8112592 990 1810008 78
АҚ
6 "Алтын-Полис" СК" АҚ 19 732 78 126 0 0
7 "Казкоммерц-Полис" 189 113 481 397 550778 191,2
СК" АҚ
8 "Мұнай сақтандыру 317 299 388 311 396160 24,2
компаниясы" АҚ
9 "БТА Сақтандыру" АҚ 1 033 724 0 0
10 ТұранӘлем Банктің 460 218 807 383 692037 50,3
еншілес сақтандыру
компаниясы "БТА
Қамқорлық" АҚ
11 "Коммеск-Өмір" АСК" 124 762 179 168 167813 34,5
АҚ
12 "НОМАД Иншуранс" СК 23 347 25 465 45788 96,1
АҚ
13 "ИНТЕРТИЧ" ДС ж МС 483 629 972 502 1426874 195,1
ҚК" АҚ
14 ТұранӘлем Банктің 485 992 513530 5,6
өмірді сақтандыру 773 622
жөніндегі еншілес
компаниясы "БТА Өмір"
АҚ
15 "АТФ Полис" СК " АҚ 214 278 - - -
16 "PREMIER САҚТАНДЫРУ" 783 21 845 24693 3053,6
АҚ
17 "Қазақмыс" СК" АҚ 61 791 60 515 35483 -42,6
18 "Атланта-Полис" СК" 517 9 360 2703 443
АҚ
19 "ТрансОйл" СК" АҚ 8 057 1 898 2074 -74,2
20 "Нұрполис" Сақтандыру9 292 30 146 29035 212,4
компаниясы" АҚ
21 "Лондон-Алматы" СК" 2 178 521 1724 -21
АҚ БК
22 "Cентрас Иншуранс" 19 000 60 258 53976 184
СК" АҚ
23 "ӨСК Мемлекеттік 140 777 368 730 703384 399,6
аннуитеттік
компаниясы" АҚ
24 "Астық сақтандыру 0 0 0 0
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.