Психикалық ауру балаларға көмек
Жоспар
Кіріспе
І тарау. Психикалық ауру балалар және олардың проблемалары
1.1 Психикалық ауру балалардың туындау жолдары
1.2 Психикалық ауру балалардың мінез-құлқын түзетудің психологиялық
мәселелері
ІІ тарау. Психикалық ауру балаларға көмек
2.1 Балалардың психикалық ауруларының жиілігі
2.2 Диагностика және әдістемелік мәселелер
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тәрбие процесін басқару өте қиын, ол еш уақытта бірқалыпты
жағдайда өтпейді. Белгіленген мақсаттан ауытқып кетушілік болады. Өйткені
педагогтар мен ата-аналар тарапынан баланың дамуында адамгершілік
қасиеттерінің калыптасуында ағаттық, педагогикалық қателіктер
жіберіледі.Осының нәтижесінде тәрбиесі қиын балаларды байқауға болады.
Психикалық ауру балалар - бұлар окуға, еңбекке, қоғамдық өмірге ықыласы
жоқ балалар. Олар дөрекі, әдепсіз, барлық жағымсыз әдеттерге еліктеуге
бейім келеді. Мұндай тәрбиесі қиын балаларды тудыратын себептердің бірі -
үйелмен тәрбиесіндегі кемшілік, яғни балаларын оқытуда, тәрбиелеуде ата-
аналардың жауапкершілік сезімінің жоқтығы бала мінезінде мейірімсіздікті,
яғни қатыгездікті, дөрекілікті, өзімшілдікті туғызады."Психикалық ауру
бала" дегеніміз кім ? Бұл сұраққа жауап беру оңай. Бұл кім-кімді де
ойландырар күрделі мәселе. Енді осы қиын балалармен кімдердің жұмыс істеуі
керек?Мен әріптестерімді сөзге тартқанымда: "анау сыныптағы ана бала әбден
шаршатты" деп реніш білдіреді, бұл раста шығар. Бірақ осы " Психикалық ауру
бала" қайдан шығады? Бала іштен сондай болып тумайды ғой. Бәрі де тәрбиеге
байланысты. Адамтану ғылымының күре тамыры - тәрбиеден кішкентай ғана
қателік кетсе, еңбегіңнің еш кеткені. Шынын айтқанда, ондай қателіктер
кімнен болсын кетіп жатады. Бір қолдағы бес саусақтың әр түрлілігіндей,
мұғалімдер де бірдей емес. Бірі қатал, бірі жұмсақ дегендей. Алайда,
көбінесе, "қиын оқушы" дегенде тек ұл балаларды ғана сөз етіп, сыңар-
жақтылық танытып жүгенімізді жасырмаған жөн. Қыз бала қаға берісте назардан
тыс қалып, олардың ертеңіне көрінеу көзге қиянаттық жасап жүргенімізді
несіне жасырмақпыз ? Түптің-түбінде шариғат заңы бойынша ұзатылған қыздың
тәрбиесіне тек кыздар кеңесі жауапты деу мүлдем түсінбеушілік. Күні ертең
"қыз күнінде қыздың бәрі жақсы, жаман әйел қайдан шығатынын" ескермеуіміз-
ау, әріптестер?
Сөз жоқ, " Психикалық ауру бала" тәрбиесі ата-анаға да, мұғалімге де
ортақ. "Менікі, сенікі" деп бөлу әбестік. Қиын баламен жұмыс істеуде қиын.
Амал қанша, бәріне де шыдамдылық қажет, білімділік пен біліктілік керек,
олармен жұмыс жүргізгенде, ең алдымен, олардың жағымсыз мінез-құлықтары мен
іс-әрекеттерін тізбектеп қана қоймай, жақсы, жағымды істерін де ескертіп,
марапаттаудың тәрбиелік мәні бар.Мұғалім баланың өз күшіне сенімін
күшейтіп, оның ақыл-ой еңбегінде аз да болса, алға басқандық байқалатын
мезгілді шыдамдылықпен күтуі тиіс. Бұл - алға басқандық, мұғалім еңбегі
жемісінің біліне бастауы. Әйтсе де, бұдан былай бәрі де өз орнына келе
калады деуден аулақ болған абзал. Мұндай алғашқы болымсыз жетістіктің өзі
де балаға қуаныш әкеледі, бала өз ісінің сәтті болғанына қуанады. Бұл
жетістігінен ол өзіне жаңа күш жинап, бұдан былай да оны жақсарта беруге
тырысады.Бала тәрбиесінің ортақтастығына байланысты ата-аналар мен
мұғалімдер арасында шынайы байланыс керек. Мәселен, көп жағдайда ата-аналар
мен мұғалімдер арасында өзара түсінбеушіліктен "қиын бала" тағдыры қиындай
түседі. Бір нәрсеге көңілім толар емес. Ол отыз жыл бойы е, не қылар
дейсің, ертең өскесін өзі-ақ қояды деп баланы басынан сипау, онсыз да
оңбай тұрғанды ойсырату болмақ. Сондықтан ата-аналарға да, мұғалімдерге де
ұстамдылық танытып, бала тәрбиесіне атүсті қарамай, мідетімізді
қайсарлықпен атқарайық дегім келеді.
Психикалық ауру балалар және олардың проблемалары
Отбасында баланың даму ерекшелігін зерттеуде соңғы кезде авторлар, жас
ерекшелік кезеңдерін, даму заңдылығын ескеру арқылы, өз кезеңдік көз-
қарасында қосуда. Алғаш психоанализде жас ерекшелік кезеңдеріне әсіресі
балалық шаққа көп көңіл бөлген З.Фрейд болды. Фрейдтің пікірі бойынша
жыныстық құмарту- адам дамуының басты белгісі болып табылады.Бір жасқа
дейінэрогенді аймақта жағымды түйсінуге жету бөлігіне ауыз қуысы мен тіл
сілекейі жатты. Осы негізге сүйене нәрестелік –оралды кезең деп
аталды. Бір жас пен үш жас аралығында эрогенді аймақ болып ішектің сілекей
қабаты қаралды. Бұл аналды кезең деп аталды.Бала бұл жаста сүйкімді
және жекелік тазалық, қыңырлық, тұйықтық агрессиялық ерекшеліктерді,
меңгере бастайды. Келесі фаллистикалық кезең (3-5 жас) деп аталады, балада
жыныстық құмарту жоғарғы деңгейде көрінеді. Фрейдтің жолын құушы Э.Эриксон
да өзінің кезеңдік бөлу негізіне басқа да белгілер енгізді. Бала дамуы өмір
сүрген ортасынының мәдениеті мен экономикалық деңгейіне байланысты. Әрбір
келесі кезеңге сәйкес дағдарыстың берілуі қоғамдағы негізгі элементке
жатады, оның қарапайым себебі адам институты мен өмірлік даму циклы бірге
эволюцияланған болып табылады.
Бірінші кезең (туылғаннан бір жасқа дейін ) негізгі сенім
сенімсіздікке қарама-қарсы деген атқа ие болды. Бұл кезеңде ана мен бала
арасындағы жағымды қатынастың қалыптасуы төтенше маңызға ие. Егер ана
баласына қажеттіліктерін қанағаттандыруда өз қамқорлығын, сүйіспеншілік пен
мейірімділік танытса бала өз жағдайының жақсы екенін, іс-ірекетінің
басқаның күтуіне сәйкес келетінін сезеді. Нәресте қоршаған әлемге сеніммен
қарауға үйренеді, ал бұл болмаса бірқатар бұзылыспен ауруға әкеп
соғады.Екінші кезең, бір жастан-үш жасқа дейінгі жас кезеңіне сәйкес
келеді, ұятқа қарама-қарсы автономия деген атқа ие болып, оның аяқталуы
Мен өзім дағдарысын туындатады.
Бала дамуының қарқындылығы оны дербес етеді. Ата-аның бақылау жасау,
шектеу, тыйым салуы жиілей бастайды. Тұрақты түртпектеу баланың өз
қажетсіздігін сезінуге негіз болады. Шектен шығара ұялту жасанды мінез-
құлыққа әкеледі, егер бұл ұялу сезімін жоймаса, онда жасырын шешім
шығарудабала қалайда жағдайдан шығуға талпынады. Бала осы жастың өзінде
секем алу және ұялу сезіміне ие болып, қоғамға балалық қарғыс және ауыр
сөздер арқылы үндеу тастайды. Сондықтан да ата-ана міндеті- бала жеке басын
сыйлау және мөлшерден тыс басынбау болып табылады. Осы жағдайда ғана балада
әділеттік қалыптасып, кінәлілік сезіміне қарсы белсенділік деген жас
ерекшелік даму кезеңіне қоғамның толыққанды мүшесі болып енеді.
Үшінші кезең бастамашылдық немесе кінәлілік сезімі 4-5 жаста балада
айналасын зерттеу белсенділігі артады. Олар әлемнің құрылымын және оған
қалай әсер етуге болатынын біле бастайды. Олар үшін әлем шынайы және
қиялындағы адам мен заттан тұрады. Жалпы зерттеушілік іс-әрекеті нәтижелі
жүзеге асқанда, олар айналасындағы адам мен затпен конструктивті тәсілде
қатынас жасауға үйренеді және бастамашыл бола бастайды. Алайда оларды қатаң
сынап және жазалайтын болса, олар көптеген іс-әрекетінде өзін кінәлі
сезінуге әдеттенеді.
Қоғамның моральдық нормалары мен талаптарына сәйкес келмейтін мінез-құлықты
әдетте әлеуметтік жат болатын балалардың аномал (кемісті) мінез-құлқынан
айырмашылығы,әлеуметтік жат негізделген,жағымсыз шағын ортаның теріс
ықпалымен, отбасындағы отбасы мен мектеп тәрбиесінің олқылықтарымен,
қателіктермен сабақтас. Психология ғылымы жеке адамның адамгершілік
өрісін жат мінез-құлықтың құрамыда, өзіне тән ерекше де туа берді. Қиын
аталатын балалар-
педагогикалық назардан тыс қалған жеке жағынан өзгеруі педагогикалық
қателіктердің салдары (әңгіме нерв жүйелері қажыған ақыл-ойы жағынан артта
қалған балалар және дене сау болып отыр). Қиын баланың типтік
ерекшіліктері жеткіншектік шақта неғұрлым айқын көрінеді;. бұл кезде
баланың әлеуметтік позициясы өзгере отырып, оның жаңа ғана бірге оған деген
қатынасты, оның қоғам арқылы мынада: бірінші жағынан, жеткіншектік шақ
балалық шақтың типтік біз, өмір дербестікке, өзін-өзі бекітуге ересек
адамдардың оның өсу Қиын жеткіншектің жеке басы құрылымның күрделілігі
өмірдің ықпалдарына, карым-қатынастар сипатына байланысты деп
Л.С.Выготскийдің өзі атап көрсеткен болатын.
Қиын деген жеке салу қажет балалардың кең ортасын білдіреді.
Бұған ересектердің талабына, кеңесіне қарсылық көрсететін да іс жүзіндегі
себебін анықтау оларға қатаң талап қоя және мен назар аудару - еркелік,
кыңырлық, тілазарлықты болдырмау мен оны жеңудің негізгі
жолы.Балалардың бір жеке жол табу әсіресе қажет, алдымен олардың
тәртіпсіздігінің түп-тамыры анықтау керек. Бұл балалармен жұмыс
істеу мақсатқа сәйкес ұйымдастырулы, олардың адамгершілігін,белгілі
дербестігін ықыласымен әдеті жоқ, жалқау балалар құрады.Тәрбиешілерге және
мадақтау,оның бойында еңбекке деген қажетсінуін ояту, сан алуан өте теріс
касиеті - жалған айту болып табылатын балалар да бар. Мұндай кемшілікпен
күресе отырып кіші тән. мен шындықты әдейі бұрмалауды ажырату қажет.
Жалған айту жазалаудан қорқудың да, жағымсы
қылықтарын да, айналасындағылардың назарын өзіне аудару тілегінің де
салдары болуы мүмкін. Балалардың жолдастықты өзінше бір де айту жиі
кездеседі. Барлық жағымсыз көріністерін, оның қорқақтықпен, екі жүзділікпен
өзара байланысын және талап қоюшылық жағдайын туғызу үшін тәрбиешіге көп
тер төгу қажет. Балалардың кейбір бөлігінде мінез- құлықтың аффективтік
формасы дамиды. Оларды не шадырлық, агрессивтік, құр көкіректік, не
көп тез өзін асыра бағалау немесе керсінше өзіне сенбеушілік туғызатын)
мен толғаныстар мен мінез-құлықтың афективтік формаларының ұзақ
уақыт іске қарым-қатынастарыныңқал ыптастыруына әкеліп соқтырды. Балалардың
ішкі тартыстарын шешу және болдырмау үшін дер кезінде істеу:1) балаға
ілтипатпен, ізгі тілектеспен карау; 2) оның күшіне, потенциалды
мүмкіндіктеріне сену сияқты өте биязылықпен жеке-дара қатынасты қажет
етеді.
1. Психикалық ауру балалардың туындау жолдары.
Педагогикалық жағынан алғанда, бетімен жеткіншектермен тәрбие жұмысын
жүргізу мейлінше жеке бас құрылымының бұзылуы,айқын көрінген -әлеуметтік
жат, оның бағдарланған қалыптан тыс, тікелейтілектердің туралы теріс
түсінікке алып келетін карым-катынастағы бұрмаланған бағыттылығы тән.
Сонымен бірге тәртіп бұзушы жеткіншектер, зерттеулер көрсеткендей,
көп жүйесіне оларды мақсатты түрде пен көмектеседі.
Қиын балалардың көпшілігінде теріс қылықтар ересектікке
бой жете жетуге ұмтылуының салдары болып табылады. Жеке адамды адамгершілік
жағынан бұзылуға түп тәрбиесінің кемшіліктерінде жатыр.Семья тәрбиесіндегі
кемшіліктер мектептің бағыттауын, түзеуін,үйлестіруін қажет ететін тек
қана бір жүгіруге болмайды, шулауға болмайды және тиыс салу бұл күшейе
түседі. Қара дүрсін түсінілген тәртіп балаларды еркін де белсенді іс-
әрекетжүргізу мүмкіндігінен жолдастарымен, әсіресе екінші жылға қалып
қою педагогтармен де
қақтығысты қарым-қатынастар тереңдей береді. Тән сыйластыққа ұмтылысына
қарамастан,қиын балалар-3-4 сыныптарға қарай құрбылар коллективінен тыс
қалады.Сыныптабелгілі орын бұл дөрекілікке,күшіне сүйенген жалған
беделдікке жүгінеді. Мектептен тыс уақытта өздеріне ұксас жеткіншектермен
байланыс олар - қоғамға жат формаларын мектепке өте ауыр болады
да ол жас және балаларды топқа
біріктіретінаулабатырларынынықпал ына ереді. Бірақ бұл топқа балалар
жалған жолдастықтан туатын қарым-қатынастан қандай да бір бәрі өзіндік
салада, өзін-өзі көрсетуде, өсіп келе жатқан адамның яғни,
мүмкіншіліктер, мағыналылық, баланың қоғамға қажеттілігі ұғынылатын қарым-
қатынастың шет қалуы оны оның іс-әрекетке карсы қарым-қатынас
туғызады. Сондықтан, қиын мектеп оқушысының. Жеке басының қалыпты
адамгершілік үшін құрудың алғашқы кезеңінің бірі- тиісті жағдай және
сөзсіз айқын көрінген тілектестік қатынасын кұру болып табылады. тек
қана көп жая қарым-қатынастарын қалыптастыру болып табылады. Және де
барлық баларды іс-әрекеттің көп жүйесіне енгізу аса маңызды орын алады.
Оның керек, сонда ғана балалар мен ересектердің қарым-қатынастары,
балалардың бір- біріне катынастары, иеленеді. Қиын орын дұрыс
көзбен қарайтындарын зерттеулер көрсетіп берді. Әр түрлі балаларда берілген
көп салалы іс-әрекет және өзінше кұрылады,
тәрбиеге да да жеткіншектерд і типтерге бөлу маңызды,мұның өзі тәрбие
жұмысы тәсілдерін қиын балалардың жеткілікті дәрежеде талдап
жасалған бірқатар типіне,балалардың қоғамдық
пайдалы ену жеке адамгершілік өрісі туралы мәліметтердің бүкіл
комплексін ескере отырып жүргізілген.
Бірінші топқа қоғамдық - жағымсыз, аномалды, моральға жат, қара қарсы
көзқарастар жүйесі, қарым-қатынастардың, баға берудің деформациялануы тән.
Бұл топтың балаларында жолдастық, батылдық туралы өте дамыған. Олар
арсыз,дөрекі, төбелесқор болып келеді.Эгоизм басқалардың күйініш-
сүйініштеріне жете сүйгіштікті ң болмауы, пайдакүнемдікпен уақыт
өткізуге ұмтылыс, керенаулық пен ашкөзділік – бұл
топтың міне деформацияланған қажеттіліктерді, ұждансыз ұмтылыстары бар
мектеп оқушылары құрайды. Балалар моральға ат және байқалатын жасы
кәмелетке толмағантәртіп сыйымсыздығымен ерекшелене отырып, бұл топтың
өкілдері артықшылық жағдайға ұмтылып, Олар отырады.Үшінші топқа
деформацияланған және жағымды қажеттіліктердің, тән. өздері жасаған
тәртіп бұзушылықтардың лайықсыздығын түсінеді. Алайда балалардың бойындағы
дұрыс адамгершілік жағдайға қарсы тұра білмеу қоғамға қарсы теріс
қылықтар туғызып,моральға жат алып топты нашар деформацияланған
қажеттіліктері бар өз сипатталады.Бесінші топқа тәртіп бұзу жолына
кездейсоқ Олар жігерсіз әрі ықпалға берілгіш келеді.
Қиын бөлу тұтасымен түзетуге мүмкіндік беріп коймай, сонымен
бірге, киын балаға жеке дара қатынас жасауды жол Мұнда қиын мектеп
окушыларын іске Бұл қызметті ұйымдастырғанда олардың ерекшіліктерін
ескереді,оны көп салалы іске Дәл құрылған жүйе балалардың әлеуметтік
жат мінез-кұлықтарынбірте-бірте жойып, қиын мектеп оқушыларына
тән қоймай, олардың бойында жеке адамның тұрақты моральдық -жігер
сапасын қалыптастыруды қамтамасыз етеді.
1.2 Психикалық ауру балалардың мінез-құлқын түзетудің психологиялық
мәселелері
Қиын балалардың мәні, негізгі мағынасы, принциптері мен
тәсілдері және олардың проблемалары Көптеген зерттеулер мен
тексерулердің жинаған мәліметтеріне қарағанда балалардың көпшілігінде
психологиясының шайқалып қиындап кетуі, сондай-ақ көңіл-күйінің
уақытша және айтарлықтай жиі
кездесетіні мәлім болды.Алайда кейбір балалардың дәл өзінде емделудің
қажеті болмайтын Емханаға алып келген баланы карап тексеру кезінде
шешілуге тиісті, емдеуге білу ең басты міндеттердің бірі болып
саналады. өзі де жағдайы әлдекімді мазалайтынын білдіреді және бұған
ықыласпен карау қажет. бұл тек ауру мүмкін деп ойлап қалмау керек.
Ата-анасы дамудың мүлде дұрыс де бола немесе баланың мінез-құлқындағы
болар болмас ауытқуын үй ішінің шытырманды кикілжіңі мол проблемасына
байланысты болуы ғажап емес.Симптомдардың әр білдіретін шағымдары
Каннердің еңбегінде толық суреттелген. Біріншіден, бұл жөн отырып "кіру
билетінің" рөлін атқарады. Екіншіден,олар баланың жағдайының
мәз үшін болуы мүмкін. Үшіншіден, ол төзуге болмайтын жағдайдың
қарсыласу және карай пайда болатын олар ішкі жан дүниесінің
шиеленіскен проблемаларын шешетін құрал болып саналады, мысал үшін, мұндай
жағдайларда, бала мектепте болған бір қобалжуын басуға тырысып, ішінің
ауырғаның желеулетіп төсекке жатып қалады. ішкі жан құрал деп атауға
болмайды, бірақ симптомның пайда әсер алу біз үшін сондықтан да ең
алдымен соның мәнін түсінгіміз келеді. Бесінші, бұзылған мінез-құлықтың
симптомдары айналасындағыларға сондай-ақ мұндай сотқарлық мінез мектеп
мұғалімдерінде абыржытып ашуландырады.
Дәрігер баланы қарап мен бойынша, оның өзінен емес, ата-анасынан
және мұғалімінен өзгеріп бұзылғаннан көріп –біліп мазасызданып жүрген
жақындарынан алады. Ол үшін мынандай сауалдарға нақты жауаптар іздеу керек
: Оны бұрын емес, неге дәл қазір мазалайды? Солай бола тұрса да, емханаға
келіп қаралған балалардың үй дәрігер жасаған өтініш -шағындарына
қарағанда баланың мінез-құлқының бұзылуы көбінесе үй климаттық жайсыздық
ерекшеліктерімен жиі байланысты болатындығы анықталды.
Балалардың байланысты олардың
себептерінің үшін өзіміз өткерген тәжірбиеден екі мысал келтірейік.
Сонымен, бір кезде бізге Смит деген әйел келді. Ол төрт өтінді. Анасының
қызына жапқан шағымдары көп болды, бірақ біз үшін Шешесінің кәдімгідей
мазасызданып айтқан шағымдары бойынша, Рашельдің тыс ол- бар баланың
балауса шағындағы өмірге деген құштарлықтан шаттанатын дағдылы ақжарқын
қуанышы ал кей бой бермей "долданып " кетуі, ол- бұл жастағы балалардың
барлығының қасиетіне тән дағдылы табиғи тәсілі, ал тез , ол- тым
ерте болады.Біздің бұл әйелмен әңгімеміздің нәтижесінде оның депрессиялық
(сары уайымға түсіп мұңайуы) ауыр және қоса маскүнемдікпен де
айналысатындығы оңай анықталды. Жүйкесінің тозып, ашушаң
болып және жек бола оны іші сезетінін, бірақ оған жақсы ана болуға
жеке басының өте қайғыратыны байқалады. Рашельді дәрігерге қаратуға
мәжбүр еткен де - оның осы ішкі бір емханаға арнайы жіберілген
балалардың біреуін ғана емес, қатарынан бірнешеуін қарауға тура келеді.
Біраз уақыт жөнінде біздің ақыл-кеңесімізге мұқтаждығын де бізге
жіберілген ер балалардың барлығының да бұзылған, сонда да олардың бізге
мұнша көп балалардың барлығын бірдей бір мезгілде арасында жұмыс
мәселесІмен орын дейін жұмбақ күйінде қалып келді. Әрине әр
бала да бірақ, сонымен бірге мектепте жанама түрде шығу
үшін сұрауға барған.Жоғарыда айтылған барлық жағдайлардың мазмұны мен
оның мәні, екенін анықтап кою ғана емес, шындығын
айтқанда, "проблеманың мәнісі неде және түсінудің керектігін
көрсетеді.
Тап осындай бағалаудың мәселелерін- біз он екі ер өткізген кезде
алынған тексерудің нәтижесін талқылай отырып қарауымызға болады. Бұған
дейін бұл екі баланың ешқайсысында дәрігер- психиатрға
әкелмеген, бір психологиялық проблеммалары болды. Дегемен, екі баланың
да әр қайсысының өзіне тән жан ал жүйесінің қатты бұзылғандығы
анықталды және оған қайткенде де емделу жаңа кейін соңғы бір жылдың
ішінде иығын киқаңдататын және тісін кайрап шықырлататын (нерв)
жүйесінің оқта -текте жұлқып қалатын еріксіз тартылуы пайда болды.Бұл
әдет оқып сабақ үстінде отырғанда байқалып
жүрді. Бұл әдет Гордон бір нәрсеге шала де, ал ойы ойынға айналысып
кеткенде жоғалып кететін.Бала үй ішінің жағдайымен тағы да бір онда
енді ұқсас, ол да дәл ғана анық жаңа әдет пайда болды.Бұл жаңа әдет
те бірнеше айға созылғаннан кейін, бір күні ол кейін сабақ үстінде
отырған кезде тырнақтарын тістелей бастайтын тағы да бір
әдет Бұл да барлық жағынанда айтарлықттай денсаулығы мықты бала
болды. Оның достары көп және еді. Ол тыс уақыттарда футбол ойнағанды
ұнататын және оның үйге жиі ерегісіп дауласып, тіпті төбелесіп те
қалатын жағдайлары туысқандық қарым-қатынастары жаман болған жоқ.
Мейірімді және жарқылдаған ақ көңіл Гордон өзінің тәуелсіздік ерекшелігі
бар еді және білек күшін көрсетуді ұнатпайтын. Ол бала және де тәп-
тәуір оқыды. Оның әкесі аздап мазасыздау және өзін -өзі байсалды адам
болды. Әсіресе, өзінің аса ұқыптылықпен көңіл қойып қарайтын жұмысына
қатысты мәселелері оның алып оны Гордонның шешесі әкесіне карағанда
жайдары мінезділеу болды.
Сонымен, тұтастай алғанда, Гордонның ақыл ойы дені сау бала болып
шықты. Баланың жаңа бірте-бірте бойы үйрене бастағаннан кейін көңілі
тынышталып, мазасыздануы бәсеңдеді, ал аз Гордонның басқа мектепке
ауысуына жаңа кезеңіндегі қиындықтарға қарамастан психиатрдың
жәрдеміне мұқтаж болатындай оның психикасының соншалықты бұзыла
коймағандығына куә бола алады.Гордонға қарағанда Тоби психикасының
келеңсіздігі жағынан әрқашан да ауыр бала болды. Ол бірге оның
ұйқысы да жайсыз болды және ата-анасын өзінің таусылмайтын мылжың
сұрақтарымен барлығы ата-анасының Тобимен қарым-қатынасына ... жалғасы
Кіріспе
І тарау. Психикалық ауру балалар және олардың проблемалары
1.1 Психикалық ауру балалардың туындау жолдары
1.2 Психикалық ауру балалардың мінез-құлқын түзетудің психологиялық
мәселелері
ІІ тарау. Психикалық ауру балаларға көмек
2.1 Балалардың психикалық ауруларының жиілігі
2.2 Диагностика және әдістемелік мәселелер
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Тәрбие процесін басқару өте қиын, ол еш уақытта бірқалыпты
жағдайда өтпейді. Белгіленген мақсаттан ауытқып кетушілік болады. Өйткені
педагогтар мен ата-аналар тарапынан баланың дамуында адамгершілік
қасиеттерінің калыптасуында ағаттық, педагогикалық қателіктер
жіберіледі.Осының нәтижесінде тәрбиесі қиын балаларды байқауға болады.
Психикалық ауру балалар - бұлар окуға, еңбекке, қоғамдық өмірге ықыласы
жоқ балалар. Олар дөрекі, әдепсіз, барлық жағымсыз әдеттерге еліктеуге
бейім келеді. Мұндай тәрбиесі қиын балаларды тудыратын себептердің бірі -
үйелмен тәрбиесіндегі кемшілік, яғни балаларын оқытуда, тәрбиелеуде ата-
аналардың жауапкершілік сезімінің жоқтығы бала мінезінде мейірімсіздікті,
яғни қатыгездікті, дөрекілікті, өзімшілдікті туғызады."Психикалық ауру
бала" дегеніміз кім ? Бұл сұраққа жауап беру оңай. Бұл кім-кімді де
ойландырар күрделі мәселе. Енді осы қиын балалармен кімдердің жұмыс істеуі
керек?Мен әріптестерімді сөзге тартқанымда: "анау сыныптағы ана бала әбден
шаршатты" деп реніш білдіреді, бұл раста шығар. Бірақ осы " Психикалық ауру
бала" қайдан шығады? Бала іштен сондай болып тумайды ғой. Бәрі де тәрбиеге
байланысты. Адамтану ғылымының күре тамыры - тәрбиеден кішкентай ғана
қателік кетсе, еңбегіңнің еш кеткені. Шынын айтқанда, ондай қателіктер
кімнен болсын кетіп жатады. Бір қолдағы бес саусақтың әр түрлілігіндей,
мұғалімдер де бірдей емес. Бірі қатал, бірі жұмсақ дегендей. Алайда,
көбінесе, "қиын оқушы" дегенде тек ұл балаларды ғана сөз етіп, сыңар-
жақтылық танытып жүгенімізді жасырмаған жөн. Қыз бала қаға берісте назардан
тыс қалып, олардың ертеңіне көрінеу көзге қиянаттық жасап жүргенімізді
несіне жасырмақпыз ? Түптің-түбінде шариғат заңы бойынша ұзатылған қыздың
тәрбиесіне тек кыздар кеңесі жауапты деу мүлдем түсінбеушілік. Күні ертең
"қыз күнінде қыздың бәрі жақсы, жаман әйел қайдан шығатынын" ескермеуіміз-
ау, әріптестер?
Сөз жоқ, " Психикалық ауру бала" тәрбиесі ата-анаға да, мұғалімге де
ортақ. "Менікі, сенікі" деп бөлу әбестік. Қиын баламен жұмыс істеуде қиын.
Амал қанша, бәріне де шыдамдылық қажет, білімділік пен біліктілік керек,
олармен жұмыс жүргізгенде, ең алдымен, олардың жағымсыз мінез-құлықтары мен
іс-әрекеттерін тізбектеп қана қоймай, жақсы, жағымды істерін де ескертіп,
марапаттаудың тәрбиелік мәні бар.Мұғалім баланың өз күшіне сенімін
күшейтіп, оның ақыл-ой еңбегінде аз да болса, алға басқандық байқалатын
мезгілді шыдамдылықпен күтуі тиіс. Бұл - алға басқандық, мұғалім еңбегі
жемісінің біліне бастауы. Әйтсе де, бұдан былай бәрі де өз орнына келе
калады деуден аулақ болған абзал. Мұндай алғашқы болымсыз жетістіктің өзі
де балаға қуаныш әкеледі, бала өз ісінің сәтті болғанына қуанады. Бұл
жетістігінен ол өзіне жаңа күш жинап, бұдан былай да оны жақсарта беруге
тырысады.Бала тәрбиесінің ортақтастығына байланысты ата-аналар мен
мұғалімдер арасында шынайы байланыс керек. Мәселен, көп жағдайда ата-аналар
мен мұғалімдер арасында өзара түсінбеушіліктен "қиын бала" тағдыры қиындай
түседі. Бір нәрсеге көңілім толар емес. Ол отыз жыл бойы е, не қылар
дейсің, ертең өскесін өзі-ақ қояды деп баланы басынан сипау, онсыз да
оңбай тұрғанды ойсырату болмақ. Сондықтан ата-аналарға да, мұғалімдерге де
ұстамдылық танытып, бала тәрбиесіне атүсті қарамай, мідетімізді
қайсарлықпен атқарайық дегім келеді.
Психикалық ауру балалар және олардың проблемалары
Отбасында баланың даму ерекшелігін зерттеуде соңғы кезде авторлар, жас
ерекшелік кезеңдерін, даму заңдылығын ескеру арқылы, өз кезеңдік көз-
қарасында қосуда. Алғаш психоанализде жас ерекшелік кезеңдеріне әсіресі
балалық шаққа көп көңіл бөлген З.Фрейд болды. Фрейдтің пікірі бойынша
жыныстық құмарту- адам дамуының басты белгісі болып табылады.Бір жасқа
дейінэрогенді аймақта жағымды түйсінуге жету бөлігіне ауыз қуысы мен тіл
сілекейі жатты. Осы негізге сүйене нәрестелік –оралды кезең деп
аталды. Бір жас пен үш жас аралығында эрогенді аймақ болып ішектің сілекей
қабаты қаралды. Бұл аналды кезең деп аталды.Бала бұл жаста сүйкімді
және жекелік тазалық, қыңырлық, тұйықтық агрессиялық ерекшеліктерді,
меңгере бастайды. Келесі фаллистикалық кезең (3-5 жас) деп аталады, балада
жыныстық құмарту жоғарғы деңгейде көрінеді. Фрейдтің жолын құушы Э.Эриксон
да өзінің кезеңдік бөлу негізіне басқа да белгілер енгізді. Бала дамуы өмір
сүрген ортасынының мәдениеті мен экономикалық деңгейіне байланысты. Әрбір
келесі кезеңге сәйкес дағдарыстың берілуі қоғамдағы негізгі элементке
жатады, оның қарапайым себебі адам институты мен өмірлік даму циклы бірге
эволюцияланған болып табылады.
Бірінші кезең (туылғаннан бір жасқа дейін ) негізгі сенім
сенімсіздікке қарама-қарсы деген атқа ие болды. Бұл кезеңде ана мен бала
арасындағы жағымды қатынастың қалыптасуы төтенше маңызға ие. Егер ана
баласына қажеттіліктерін қанағаттандыруда өз қамқорлығын, сүйіспеншілік пен
мейірімділік танытса бала өз жағдайының жақсы екенін, іс-ірекетінің
басқаның күтуіне сәйкес келетінін сезеді. Нәресте қоршаған әлемге сеніммен
қарауға үйренеді, ал бұл болмаса бірқатар бұзылыспен ауруға әкеп
соғады.Екінші кезең, бір жастан-үш жасқа дейінгі жас кезеңіне сәйкес
келеді, ұятқа қарама-қарсы автономия деген атқа ие болып, оның аяқталуы
Мен өзім дағдарысын туындатады.
Бала дамуының қарқындылығы оны дербес етеді. Ата-аның бақылау жасау,
шектеу, тыйым салуы жиілей бастайды. Тұрақты түртпектеу баланың өз
қажетсіздігін сезінуге негіз болады. Шектен шығара ұялту жасанды мінез-
құлыққа әкеледі, егер бұл ұялу сезімін жоймаса, онда жасырын шешім
шығарудабала қалайда жағдайдан шығуға талпынады. Бала осы жастың өзінде
секем алу және ұялу сезіміне ие болып, қоғамға балалық қарғыс және ауыр
сөздер арқылы үндеу тастайды. Сондықтан да ата-ана міндеті- бала жеке басын
сыйлау және мөлшерден тыс басынбау болып табылады. Осы жағдайда ғана балада
әділеттік қалыптасып, кінәлілік сезіміне қарсы белсенділік деген жас
ерекшелік даму кезеңіне қоғамның толыққанды мүшесі болып енеді.
Үшінші кезең бастамашылдық немесе кінәлілік сезімі 4-5 жаста балада
айналасын зерттеу белсенділігі артады. Олар әлемнің құрылымын және оған
қалай әсер етуге болатынын біле бастайды. Олар үшін әлем шынайы және
қиялындағы адам мен заттан тұрады. Жалпы зерттеушілік іс-әрекеті нәтижелі
жүзеге асқанда, олар айналасындағы адам мен затпен конструктивті тәсілде
қатынас жасауға үйренеді және бастамашыл бола бастайды. Алайда оларды қатаң
сынап және жазалайтын болса, олар көптеген іс-әрекетінде өзін кінәлі
сезінуге әдеттенеді.
Қоғамның моральдық нормалары мен талаптарына сәйкес келмейтін мінез-құлықты
әдетте әлеуметтік жат болатын балалардың аномал (кемісті) мінез-құлқынан
айырмашылығы,әлеуметтік жат негізделген,жағымсыз шағын ортаның теріс
ықпалымен, отбасындағы отбасы мен мектеп тәрбиесінің олқылықтарымен,
қателіктермен сабақтас. Психология ғылымы жеке адамның адамгершілік
өрісін жат мінез-құлықтың құрамыда, өзіне тән ерекше де туа берді. Қиын
аталатын балалар-
педагогикалық назардан тыс қалған жеке жағынан өзгеруі педагогикалық
қателіктердің салдары (әңгіме нерв жүйелері қажыған ақыл-ойы жағынан артта
қалған балалар және дене сау болып отыр). Қиын баланың типтік
ерекшіліктері жеткіншектік шақта неғұрлым айқын көрінеді;. бұл кезде
баланың әлеуметтік позициясы өзгере отырып, оның жаңа ғана бірге оған деген
қатынасты, оның қоғам арқылы мынада: бірінші жағынан, жеткіншектік шақ
балалық шақтың типтік біз, өмір дербестікке, өзін-өзі бекітуге ересек
адамдардың оның өсу Қиын жеткіншектің жеке басы құрылымның күрделілігі
өмірдің ықпалдарына, карым-қатынастар сипатына байланысты деп
Л.С.Выготскийдің өзі атап көрсеткен болатын.
Қиын деген жеке салу қажет балалардың кең ортасын білдіреді.
Бұған ересектердің талабына, кеңесіне қарсылық көрсететін да іс жүзіндегі
себебін анықтау оларға қатаң талап қоя және мен назар аудару - еркелік,
кыңырлық, тілазарлықты болдырмау мен оны жеңудің негізгі
жолы.Балалардың бір жеке жол табу әсіресе қажет, алдымен олардың
тәртіпсіздігінің түп-тамыры анықтау керек. Бұл балалармен жұмыс
істеу мақсатқа сәйкес ұйымдастырулы, олардың адамгершілігін,белгілі
дербестігін ықыласымен әдеті жоқ, жалқау балалар құрады.Тәрбиешілерге және
мадақтау,оның бойында еңбекке деген қажетсінуін ояту, сан алуан өте теріс
касиеті - жалған айту болып табылатын балалар да бар. Мұндай кемшілікпен
күресе отырып кіші тән. мен шындықты әдейі бұрмалауды ажырату қажет.
Жалған айту жазалаудан қорқудың да, жағымсы
қылықтарын да, айналасындағылардың назарын өзіне аудару тілегінің де
салдары болуы мүмкін. Балалардың жолдастықты өзінше бір де айту жиі
кездеседі. Барлық жағымсыз көріністерін, оның қорқақтықпен, екі жүзділікпен
өзара байланысын және талап қоюшылық жағдайын туғызу үшін тәрбиешіге көп
тер төгу қажет. Балалардың кейбір бөлігінде мінез- құлықтың аффективтік
формасы дамиды. Оларды не шадырлық, агрессивтік, құр көкіректік, не
көп тез өзін асыра бағалау немесе керсінше өзіне сенбеушілік туғызатын)
мен толғаныстар мен мінез-құлықтың афективтік формаларының ұзақ
уақыт іске қарым-қатынастарыныңқал ыптастыруына әкеліп соқтырды. Балалардың
ішкі тартыстарын шешу және болдырмау үшін дер кезінде істеу:1) балаға
ілтипатпен, ізгі тілектеспен карау; 2) оның күшіне, потенциалды
мүмкіндіктеріне сену сияқты өте биязылықпен жеке-дара қатынасты қажет
етеді.
1. Психикалық ауру балалардың туындау жолдары.
Педагогикалық жағынан алғанда, бетімен жеткіншектермен тәрбие жұмысын
жүргізу мейлінше жеке бас құрылымының бұзылуы,айқын көрінген -әлеуметтік
жат, оның бағдарланған қалыптан тыс, тікелейтілектердің туралы теріс
түсінікке алып келетін карым-катынастағы бұрмаланған бағыттылығы тән.
Сонымен бірге тәртіп бұзушы жеткіншектер, зерттеулер көрсеткендей,
көп жүйесіне оларды мақсатты түрде пен көмектеседі.
Қиын балалардың көпшілігінде теріс қылықтар ересектікке
бой жете жетуге ұмтылуының салдары болып табылады. Жеке адамды адамгершілік
жағынан бұзылуға түп тәрбиесінің кемшіліктерінде жатыр.Семья тәрбиесіндегі
кемшіліктер мектептің бағыттауын, түзеуін,үйлестіруін қажет ететін тек
қана бір жүгіруге болмайды, шулауға болмайды және тиыс салу бұл күшейе
түседі. Қара дүрсін түсінілген тәртіп балаларды еркін де белсенді іс-
әрекетжүргізу мүмкіндігінен жолдастарымен, әсіресе екінші жылға қалып
қою педагогтармен де
қақтығысты қарым-қатынастар тереңдей береді. Тән сыйластыққа ұмтылысына
қарамастан,қиын балалар-3-4 сыныптарға қарай құрбылар коллективінен тыс
қалады.Сыныптабелгілі орын бұл дөрекілікке,күшіне сүйенген жалған
беделдікке жүгінеді. Мектептен тыс уақытта өздеріне ұксас жеткіншектермен
байланыс олар - қоғамға жат формаларын мектепке өте ауыр болады
да ол жас және балаларды топқа
біріктіретінаулабатырларынынықпал ына ереді. Бірақ бұл топқа балалар
жалған жолдастықтан туатын қарым-қатынастан қандай да бір бәрі өзіндік
салада, өзін-өзі көрсетуде, өсіп келе жатқан адамның яғни,
мүмкіншіліктер, мағыналылық, баланың қоғамға қажеттілігі ұғынылатын қарым-
қатынастың шет қалуы оны оның іс-әрекетке карсы қарым-қатынас
туғызады. Сондықтан, қиын мектеп оқушысының. Жеке басының қалыпты
адамгершілік үшін құрудың алғашқы кезеңінің бірі- тиісті жағдай және
сөзсіз айқын көрінген тілектестік қатынасын кұру болып табылады. тек
қана көп жая қарым-қатынастарын қалыптастыру болып табылады. Және де
барлық баларды іс-әрекеттің көп жүйесіне енгізу аса маңызды орын алады.
Оның керек, сонда ғана балалар мен ересектердің қарым-қатынастары,
балалардың бір- біріне катынастары, иеленеді. Қиын орын дұрыс
көзбен қарайтындарын зерттеулер көрсетіп берді. Әр түрлі балаларда берілген
көп салалы іс-әрекет және өзінше кұрылады,
тәрбиеге да да жеткіншектерд і типтерге бөлу маңызды,мұның өзі тәрбие
жұмысы тәсілдерін қиын балалардың жеткілікті дәрежеде талдап
жасалған бірқатар типіне,балалардың қоғамдық
пайдалы ену жеке адамгершілік өрісі туралы мәліметтердің бүкіл
комплексін ескере отырып жүргізілген.
Бірінші топқа қоғамдық - жағымсыз, аномалды, моральға жат, қара қарсы
көзқарастар жүйесі, қарым-қатынастардың, баға берудің деформациялануы тән.
Бұл топтың балаларында жолдастық, батылдық туралы өте дамыған. Олар
арсыз,дөрекі, төбелесқор болып келеді.Эгоизм басқалардың күйініш-
сүйініштеріне жете сүйгіштікті ң болмауы, пайдакүнемдікпен уақыт
өткізуге ұмтылыс, керенаулық пен ашкөзділік – бұл
топтың міне деформацияланған қажеттіліктерді, ұждансыз ұмтылыстары бар
мектеп оқушылары құрайды. Балалар моральға ат және байқалатын жасы
кәмелетке толмағантәртіп сыйымсыздығымен ерекшелене отырып, бұл топтың
өкілдері артықшылық жағдайға ұмтылып, Олар отырады.Үшінші топқа
деформацияланған және жағымды қажеттіліктердің, тән. өздері жасаған
тәртіп бұзушылықтардың лайықсыздығын түсінеді. Алайда балалардың бойындағы
дұрыс адамгершілік жағдайға қарсы тұра білмеу қоғамға қарсы теріс
қылықтар туғызып,моральға жат алып топты нашар деформацияланған
қажеттіліктері бар өз сипатталады.Бесінші топқа тәртіп бұзу жолына
кездейсоқ Олар жігерсіз әрі ықпалға берілгіш келеді.
Қиын бөлу тұтасымен түзетуге мүмкіндік беріп коймай, сонымен
бірге, киын балаға жеке дара қатынас жасауды жол Мұнда қиын мектеп
окушыларын іске Бұл қызметті ұйымдастырғанда олардың ерекшіліктерін
ескереді,оны көп салалы іске Дәл құрылған жүйе балалардың әлеуметтік
жат мінез-кұлықтарынбірте-бірте жойып, қиын мектеп оқушыларына
тән қоймай, олардың бойында жеке адамның тұрақты моральдық -жігер
сапасын қалыптастыруды қамтамасыз етеді.
1.2 Психикалық ауру балалардың мінез-құлқын түзетудің психологиялық
мәселелері
Қиын балалардың мәні, негізгі мағынасы, принциптері мен
тәсілдері және олардың проблемалары Көптеген зерттеулер мен
тексерулердің жинаған мәліметтеріне қарағанда балалардың көпшілігінде
психологиясының шайқалып қиындап кетуі, сондай-ақ көңіл-күйінің
уақытша және айтарлықтай жиі
кездесетіні мәлім болды.Алайда кейбір балалардың дәл өзінде емделудің
қажеті болмайтын Емханаға алып келген баланы карап тексеру кезінде
шешілуге тиісті, емдеуге білу ең басты міндеттердің бірі болып
саналады. өзі де жағдайы әлдекімді мазалайтынын білдіреді және бұған
ықыласпен карау қажет. бұл тек ауру мүмкін деп ойлап қалмау керек.
Ата-анасы дамудың мүлде дұрыс де бола немесе баланың мінез-құлқындағы
болар болмас ауытқуын үй ішінің шытырманды кикілжіңі мол проблемасына
байланысты болуы ғажап емес.Симптомдардың әр білдіретін шағымдары
Каннердің еңбегінде толық суреттелген. Біріншіден, бұл жөн отырып "кіру
билетінің" рөлін атқарады. Екіншіден,олар баланың жағдайының
мәз үшін болуы мүмкін. Үшіншіден, ол төзуге болмайтын жағдайдың
қарсыласу және карай пайда болатын олар ішкі жан дүниесінің
шиеленіскен проблемаларын шешетін құрал болып саналады, мысал үшін, мұндай
жағдайларда, бала мектепте болған бір қобалжуын басуға тырысып, ішінің
ауырғаның желеулетіп төсекке жатып қалады. ішкі жан құрал деп атауға
болмайды, бірақ симптомның пайда әсер алу біз үшін сондықтан да ең
алдымен соның мәнін түсінгіміз келеді. Бесінші, бұзылған мінез-құлықтың
симптомдары айналасындағыларға сондай-ақ мұндай сотқарлық мінез мектеп
мұғалімдерінде абыржытып ашуландырады.
Дәрігер баланы қарап мен бойынша, оның өзінен емес, ата-анасынан
және мұғалімінен өзгеріп бұзылғаннан көріп –біліп мазасызданып жүрген
жақындарынан алады. Ол үшін мынандай сауалдарға нақты жауаптар іздеу керек
: Оны бұрын емес, неге дәл қазір мазалайды? Солай бола тұрса да, емханаға
келіп қаралған балалардың үй дәрігер жасаған өтініш -шағындарына
қарағанда баланың мінез-құлқының бұзылуы көбінесе үй климаттық жайсыздық
ерекшеліктерімен жиі байланысты болатындығы анықталды.
Балалардың байланысты олардың
себептерінің үшін өзіміз өткерген тәжірбиеден екі мысал келтірейік.
Сонымен, бір кезде бізге Смит деген әйел келді. Ол төрт өтінді. Анасының
қызына жапқан шағымдары көп болды, бірақ біз үшін Шешесінің кәдімгідей
мазасызданып айтқан шағымдары бойынша, Рашельдің тыс ол- бар баланың
балауса шағындағы өмірге деген құштарлықтан шаттанатын дағдылы ақжарқын
қуанышы ал кей бой бермей "долданып " кетуі, ол- бұл жастағы балалардың
барлығының қасиетіне тән дағдылы табиғи тәсілі, ал тез , ол- тым
ерте болады.Біздің бұл әйелмен әңгімеміздің нәтижесінде оның депрессиялық
(сары уайымға түсіп мұңайуы) ауыр және қоса маскүнемдікпен де
айналысатындығы оңай анықталды. Жүйкесінің тозып, ашушаң
болып және жек бола оны іші сезетінін, бірақ оған жақсы ана болуға
жеке басының өте қайғыратыны байқалады. Рашельді дәрігерге қаратуға
мәжбүр еткен де - оның осы ішкі бір емханаға арнайы жіберілген
балалардың біреуін ғана емес, қатарынан бірнешеуін қарауға тура келеді.
Біраз уақыт жөнінде біздің ақыл-кеңесімізге мұқтаждығын де бізге
жіберілген ер балалардың барлығының да бұзылған, сонда да олардың бізге
мұнша көп балалардың барлығын бірдей бір мезгілде арасында жұмыс
мәселесІмен орын дейін жұмбақ күйінде қалып келді. Әрине әр
бала да бірақ, сонымен бірге мектепте жанама түрде шығу
үшін сұрауға барған.Жоғарыда айтылған барлық жағдайлардың мазмұны мен
оның мәні, екенін анықтап кою ғана емес, шындығын
айтқанда, "проблеманың мәнісі неде және түсінудің керектігін
көрсетеді.
Тап осындай бағалаудың мәселелерін- біз он екі ер өткізген кезде
алынған тексерудің нәтижесін талқылай отырып қарауымызға болады. Бұған
дейін бұл екі баланың ешқайсысында дәрігер- психиатрға
әкелмеген, бір психологиялық проблеммалары болды. Дегемен, екі баланың
да әр қайсысының өзіне тән жан ал жүйесінің қатты бұзылғандығы
анықталды және оған қайткенде де емделу жаңа кейін соңғы бір жылдың
ішінде иығын киқаңдататын және тісін кайрап шықырлататын (нерв)
жүйесінің оқта -текте жұлқып қалатын еріксіз тартылуы пайда болды.Бұл
әдет оқып сабақ үстінде отырғанда байқалып
жүрді. Бұл әдет Гордон бір нәрсеге шала де, ал ойы ойынға айналысып
кеткенде жоғалып кететін.Бала үй ішінің жағдайымен тағы да бір онда
енді ұқсас, ол да дәл ғана анық жаңа әдет пайда болды.Бұл жаңа әдет
те бірнеше айға созылғаннан кейін, бір күні ол кейін сабақ үстінде
отырған кезде тырнақтарын тістелей бастайтын тағы да бір
әдет Бұл да барлық жағынанда айтарлықттай денсаулығы мықты бала
болды. Оның достары көп және еді. Ол тыс уақыттарда футбол ойнағанды
ұнататын және оның үйге жиі ерегісіп дауласып, тіпті төбелесіп те
қалатын жағдайлары туысқандық қарым-қатынастары жаман болған жоқ.
Мейірімді және жарқылдаған ақ көңіл Гордон өзінің тәуелсіздік ерекшелігі
бар еді және білек күшін көрсетуді ұнатпайтын. Ол бала және де тәп-
тәуір оқыды. Оның әкесі аздап мазасыздау және өзін -өзі байсалды адам
болды. Әсіресе, өзінің аса ұқыптылықпен көңіл қойып қарайтын жұмысына
қатысты мәселелері оның алып оны Гордонның шешесі әкесіне карағанда
жайдары мінезділеу болды.
Сонымен, тұтастай алғанда, Гордонның ақыл ойы дені сау бала болып
шықты. Баланың жаңа бірте-бірте бойы үйрене бастағаннан кейін көңілі
тынышталып, мазасыздануы бәсеңдеді, ал аз Гордонның басқа мектепке
ауысуына жаңа кезеңіндегі қиындықтарға қарамастан психиатрдың
жәрдеміне мұқтаж болатындай оның психикасының соншалықты бұзыла
коймағандығына куә бола алады.Гордонға қарағанда Тоби психикасының
келеңсіздігі жағынан әрқашан да ауыр бала болды. Ол бірге оның
ұйқысы да жайсыз болды және ата-анасын өзінің таусылмайтын мылжың
сұрақтарымен барлығы ата-анасының Тобимен қарым-қатынасына ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz