Маркетинг өткізу тұжырымдамасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1. Кәсіпорын маркетинтің теориляық негіздері және бәсеке қабілеттілікті жоғарлату формалары ретінде . . . 5

1. 1. Маркетингтің әлеуметтік - экономикалық мәні, мазмұны, эволюциясы және формалары мен түрлері . . . 5

1. 2. Өнімнің бәсекеге қабілетілігін бағалаудың негіздері . . . 12

1. 3. Кәсіпорындағы маркетингтік зерттеулер . . . 17

2. ЖШС “Бахус” компаниясының маркетингтік жүйесін талдау және жоспарлау

қызметі . . . 28

2. 1. ЖШС ”Бахус ” компаниясының жалпы сипаттамасы . . . 28

2. 2. ЖШС ”Бахус” компаниясындағы маркетингтік - экономикалық талдау қызметі . . . 322. 3. Компаниядағы маркетингті жоспарлау әдістері . . . 37

3. Кәсіпорынның маркетингтік жағдайын жетілдірудің негізгі бағыттары . . . 46

3. 1. ЖШС ”Бахус-сервис” компаниясының маркетингтік қызметін жетілдіру жолдары . . . 46 3. 2. Кәсіпорынның активтерінің өтімділігі мен маркетинг қабілеттілігін арттыру әдістері және ұйымдастыру . . . 50

3. 3. Кәсіпорынның нарықтағы тұрақтылығы мен іскерлік белсенділігін мен табыстылығын арттыру . . . 58

Қорытынды . . . 62

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 62

Қосымшалар . . . 66

КІРІСПЕ

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі жүйелік өзгерістер кезеңнін басынан өткеріп жатыр. Кәсіпорындар мен ұйымдарда басқарудың жаңа жүйесі қалыптасып келе жатқан кезінде негізгі құрамдарының бірі - маркетинг жүйесі. Қазақстанның маркетингтің қалыптасуының қажеттілігі жалпы әлемдік басқарудың теориясы мен практикасының тенденцияларымен анықталады. Қазақстанда маркетинг жүйесінің қалыптасуы бағыттары мен мүмкіндіктерін, шарттарын анықтау мақсатында маркетингтің дамуының теориялық тұжырымдамаларын құру және оның тәжірибесін талдау маңызды мәселелердің бірі. Нарықтық эканомиканың эвалюциялық жолына түскен Қазақстандағы маркетингтің дамуы нарық заңдары мен қағйдаларынан туындайды. Маркетингті игеру және оның кәсіпорындағы басқару жүйесімен бірігуі нарықтық эканомиканың даму деңгейін көрсетеді. Нарықтағы қатаң бәсеке, халықтың төлем қабілеттілігінің төменділігі, кәсіпорынның айналым құралдарының жеткіліксіздігі, өндірістік шығындардың үнемі өсуі отандық өнімнің бәсеке қабілеттілігін төмендетіп, өткізуді қиындатуда. Осы және басқа да проблемаларды шешу нарықты дамытатын қозғаушы күштер мен әдіс-тәсіл құралдарды түсінуге бағытталған ұйымның қазіргі бизнес филасофиясы-маркетингті творчестволық тұрғыда паидалануына байланысты.

Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар алдында тұрған жаңа мәселелерді пайымды шешу маркетинг принциптері мен әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. Осы тұрғыда маркетинг өндіруші көзқарасындағы тиімді шығын мен пайда кезінде сұранысты табу, болжау және оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға негізделген тауар өндіру және басқару жүйесі ретінде сипатталады.

Қазақстан Республикасында өндірілетін тауарлар мен қызметтердің көпшілігі бойынша тұтынушылар мұқтаждығының қанағаттандырылуы деңгейі әлі де төмен, осы кезде өндіріс құралдары мен жекелей түрлерінің дамуы әр түрлі қарқынды жүруі салдарынан айтарлықтай ішкі салалық және аймақтық диспропорциялардың болуына әкелді. Қазақстан Республикасы экономикасында болып жатқан құнсыздану үрдісі, жалпы өндірістік қуаттылықтар құнының қымбаттауы, сонымен қатар кәсіпорындардың қалыптасқан маркетингтік жағдайындағы өз қоры есебінен дамыту және жаңғырту айтарлықтай ауыртпалықтар туғызады. Осындай көптеген ауыртпалықтарды жеңуде маркетинг ғылым, кәсіпкерлік және нақты уақытпен тексерілген тәжірибелік әдістердің қоспасы ретінде рынок шарттарында кәсіпорындардың іс-әрекетін жетілдіру мен өндірістік, өткізу, маркетингтік және тағы да баска сол сияқты кең аумағында көптеген қателіктерден құтылуға көмектесуге қолайлы жағдайлар құратын әмбебап жүйе болып табылады.

Бүгінгі күнгі маркетингтің әр сипаттағы барлық анықтамалары толықтай тауар рыногымен тығыз байланысты болады және оған қатысты жекелей қолданылу ауқымына қарай тұтынушылық, өнеркәсіп тауарлары және қызметтері аумақтары бөлінеді.

Бұл тақырыптың өзектілігі нарықтық экономикада маркетингтің рөлі, яғни кәсіпорындағы маркетингтің рөлін және маркетингтік зерттеулерді талдау, маркетингті қалай ұйымдастыру мен жоспарлау керек екендігін қарастыру. Сондықтан мен кәсіпорындағы экономика саласынан дипломдық жұмыстың тақырыбын “Кәсіпорынның маркетингтік қызметін жетілдіру” деп алдым. Бұл дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты - кәсіпорынның маркетингтік жағ-дайын талдау және оны жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу болып табыла-ды.

Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерді анықтадым:

маркетингтік менеджменті саласында алған білімімді қолдану;
өндірістік практикада жинаған тәжірибемді пайдалану;
қарастырылып отырған мәселе бойынша статистикалық және заңнамалық материалдарды жинақтау және өңдеу;
кәсіпорынның маркетинг жағдайын талдау;
жүргізілген талдау нәтижелері бойынша жетіспеушіліктерді анықтау және оларды жою жолдарын ұсыну.

Талдау объектісі ретіндем ЖШС «Бахус» компаниясы алынды. Оның негізгі шаруашылық қызметі шарап жасау саласыны және де осы негізгі қызметтен түсетін табыс көзі 94% құрайды.

Жұмыстың теориялық бөлімі маркетинг жағдайын талдаудың түсінігін ашу-ға негізделген. Бұл бөлім өзіне маркетингтік жағдайды талдаудың мақсаттары, міндеттері және қажеттілігі, маркетингтік талдаудың ақпараттық негізі, әдістері мен тәсілдері туралы ақпараттарды кіріктіреді.

Жұмыстың тәжірибелік бөлігі ЖШС «Бахус» компаниясының маркетингтік жағдайын талдауға және оның нәтижелері бойынша қоры-тынды жасауға, сонымен қатар кәсіпорынның маркетингтік жағдайын жақсарту бойынша іс-шаралар ұсынуға негізделген.

Жұмыстың теориялық базасы болып С. Н. Нысанбаев, К. Х. Хожаназаров, Г. Л. Багиев, Р. Б. Ноздрева, Л. И. Цыгичко, Д. И. Баркан еңбектері болып табылады.

Жұмыс барысында ҚР-ның заң актілері және ЖШС «Бахус» компаниясының маркетингтік зеріттеулері пайдаланылды.

1. КӘСІПОРЫН МАРКЕТИНГТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ЖӘНЕ БӘСЕКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІ ЖОҒАРЛАТУ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ

1. 1. Маркетингтің әлеуметтік - экономикалық мәні, мазмұны, эволюциясы және формалары мен түрлері

Маркетингтің эволюциялық даму кезеңі ғасырдан астам уақыт созылып келеді. Ірі ауқымды өндіріс қалыптасып, бәсекелестіктің күрт шиеленіскен жағдайларында өндірісті басқару және өнімді өткізу әдісі ретінде ол, ең алғаш АҚШ-та, содан кейін Европа елдерінде де пайдалына бастады. ХХ ғасырдың 60-жылдары маркетинг ғылымы негізделді және толысқан нарық жағдайында өнімді сатудың тиімді әдісі ретінде кең қолданылды, ал 80-жылдары қызмет көрсету саласына және коммерциялық емес іс-әрекетке де енгізіле бастады.

«Маркетинг» ұғымы ағылшынның «market» (нарық) сөзінен шыққан, ал «инг» жалғауы нарық жасаушы немесе нарық аумағындағы қызмет дегенді сипаттайды. Маркетинг ірі ауқымды өндірістің қалыптасуы және бәсекелестіктің күрт шиеленіскен жағдайында өнімді өндіру мен өткізуді басқарудың әдісі ретінде бөлініп шықты. [2]

Маркетинг дамуының бірінші кезеңі ХХ ғасырдың басынан бастап 40-жылдардың соңына дейін созылды. Бұл кезеңдегі маркетингтің мақсаты - тауарларды ұтымды өткізу, тездетіп сату және коммерциялық іс-әрекеттің тиімділігін арттыру болды.

Маркетинг дамуының екінші кезеңі 1960 - 1970 жылдарды қамтиды, осы кезеңде маркетинг тұтынушылардың сұранысына бейімделген басқару теориясы мен тұжырымдамасының құрамдас бөлігі ретінде қарастырыла бастады. Бұл компаниялардың қызметін басқаруды маркетинг қағидалары негізінде жүзеге асыру ғылымының негізін қалады, ол « басқарудың нарықтық теориясы» деп атала бастады.

70-жылдардың екінші жартысында маркетинг эволюциялық дамуының үшінші кезеңіне аяқ басып, бизнестің философиясына айналады. Нарық құрылымындағы орасан зор өзгерістердің болуы, оның қызмет түрлері мен тауарларға толуы, бәсекелестіктің өршуі, ғылыми-техникалық прогрестің өсуі, маркетинг мәнінің түрленуіне әкелді - оны бәрінен бұрын сыртқы ортаны зерттеу мен оған бейімделудің жолын іздейтін және фирманың барлық қызметін біріктіретін корпоративтік стратегияның элементі ретінде қарастыра бастады.

Маркетинг теориясы экономикалық ғылым жүйесінің қалыптасуымен тығыз байланысты. Маркетингті тереңдетіп зерттеу тек нарық, айырбас, тауар, сұраныс, қажеттілік сияқты экономикалық категорияларының мәнін түсіну негізінде ғана болуы мүмкін. Бұл түсініктер маркетингтің прагматикалық теориясының даму негізі болып табылды. [3]

«Нарық» түсінігі экономикалық катигориялардың кең тараған түрінің бірі екеніне қарамастан, оның біріңғай түсініктемесі жоқ. Алғашқы кездерде «нарық» базар, сату орны ретінде қарастырылды. Маркетинг жүйесіндегі нарық - нақты және әлуетті тұтынушылардың жиынтығы. Нарықты өзінің тауарды сатып алу мүмкіндігі және қажеттіліктері бар тұтынушылар құрайды. Сондықтан маркетингтің басты міндеті тұтынушылардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін айқындау және қанағаттандыру болып табылады.

Тауар маркетингтік бүкіл іс-әрекеттің қозғаушы күші, оның төңірегінде маркетингтің саясаты мен стратегиясы жасалады. Тауарға маркетингтік тұрғыдан келу үшін ең алдымен оны тұтыну ерекшелігінің маңызы мен нақты бір қажеттілікті қанағаттандыратын мүмкіндігін ескеру керек.

Тауар - бұл адамдардың нақты қажеттіліктерін қанағаттандыратын және айырбасқа түсетін өнім. Тауарлар материалды және материалды емес сипатта болады. Тауардың пайдалылығы және оны жасаушылардың барлық жұмсалған күш-жігері маркетинг теориясында маңызды орын алатын айырбас барысында айқындалады. [1]

Айырбас - өндірушілер мен тұтынушылардың баламалы негізде жүзеге асырылатын қоғамдық байланыс түрі. Айырбас жүргізу үшін екі немесе одан да көп жақтардың қатысуы керек, олардың әрқайсысында құндылығы бар тауар және сонымен қатар айырбастауға деген ниет болуы тиіс. Екі немесе одан да көп жақтың құндылықты айырбасқа салуы трансакция немесе мәміле деп аталады.

Мәміле - белгіленген шартқа байланысты тауар мен қызметті іске асыру үшін екі немесе бірнеше жақтардың өзара келісімі.

Маркетинг жүйесінде сұранысты зерттеу - нарықты кешенді зерттеудің басты кезеңі, ол нарықтық жалпылама сипаттамаларын анықтауға мүмкіндік береді.

Сұраныс - сатып алу қабілеті бар қажеттілік. Сұраныс адамның қажеттілігін ғана емес, ең басты оның қажетті тауар сатып алуға маркетингтік мүмкіндіктерін де білдіреді. Сұраныстың екі деңгейі бар: жалпы нарықтағы сұраныс және фирма өніміне сұраныс.

Нарықтағы сұраныс - бұл фирма және тауар маркаларының жиынтығына арналған нақты кезең мен нақты мекендегі тауар нарығында қолданылатын жалпы сату көлемі.

Өнімге сұраныс - фирманың нарықтағы үлесіне сәйкес келетін, тауар нарығындағы сұраныс бөлігі.

«Сұраныс» пен «қажеттілік» түсініктері арасында тығыз байланыс, айырмашылық және қарама - қайшылық бар екенін атап өтуіміз қажет.

Қажеттілік - мағынасы кең ұғым. Сұраныс қажеттіліктің бір бөлігі және ол тұтынушының сатып алу қабілетін сипаттап қоймайды, сонымен бірге олардың тауарға талғамы мен талабын да білдіре алады. [1]

Өзінің эволюциясы кезінде маркетинг тұжырымдамасы көптеген өзгерістерге ұшырады, соған сәйкес маркетинг мәніне деген көзқарастар өзгерді, оның көптеген анықтамалары туындады. ФРГ-ның Маркетинг институтының мәліметтері бойынша, бүгінгі күні маркетингтің 2000-нан астам анықтамасы бар. Ресейлік ғалым М. Валоваяның пікірінше, маркетинг сөзі құбылмалы, не айтқысы келсе, соны білдіре алады, сондықтан бір ғасырдан астам уақытта ғалымдар оған әр түрлі сипаттағы анықтамалар беруде.

Қазіргі кезде маркетингтің маңызды түрі - идеялар маркетингі. Маркетинг жүйесінде идея тауар ретінде қарастырылады және «әлеуметтік маркетинг» түсінігімен тығыз байланысты болады.

Нарықтық экономикасы дамыған елдерде маркетинг кәсіпорынның рыноктық және өндірістік стратегиясын анықтайтын басқарудың басты бернесі ретінде қаралады. Осы жағдайға байланысты ол нақты тұтынушылардың, нақты зерттеу мен болжау негізінде мол табыс табуға, сыртқы шығарушы кәсіпорынның ішкі және сыртқы рыноктың қазіргі жағдайын және оның болашағын білуге бағытталады. Сонымен бірге, кәсіпорынның маркетинг қызметіне бәсекелесті зерттеу, баға саясатын қамтамасыз ету, өнім өткізуді мен жарнамалауды ынталандыру, тауарларды өткізуді тиімді ұйымдастыруды жолға қою, тағы басқа да шаралар жатады.

Маркетингтің негізі болып табылатыны - бұл бірін - бірі толықтыратын тәсілдеме. Бұл дегеніміз рынокты жан - жақты және нақтылы зерделеу, сол сияқты рынокқа белсенді ықпал ету, қажеттілікті және тұтынушының артықшылығын қалыптастыру. Дайындаушы мен тұтынушыны байланыстыру және олардың бірін - бірі табуға жәрдем беру - кез келген маркетинг қызметінің басты мақсатына жатады. [4]

Елімізде болып жатқан нарықтық қатынастардың ықпалымен үнемі қозғалыста болатын маркетинг қызметі рыноктың талаптарына мен шарттарына толық бағынышты.

Маркетинг - бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашылық қызметін басқару жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.

Маркетинг - бұл нарықтыты талдау, кәсіпорындар қызметіның әр қилы түрлерінің өзара іс - қимылдарын қамтитын өндірісті ұйымдастыру өнімді өткізудегі кешенді жүйе: баға құрылымы, сату (сатып алу), шикізаттарды жеткізу, өнім (тауарлар) және қызмет көрсету. Тағы басқа әдебиеттерде маркетинг - қазіргі бизнес филасофиясы, ойлау стилі және тұтынушылардың мұқтаждықтары мен тілектерін қанағаттыруға бағытталған мақсат. Сонымен маркетинг бұл - нарықты жан-жақты зерттеу негізінде тұтынушылардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін қанағаттандыру жолымен бәсекелестік қабілеттілігін арттыру арқылы пайда табуға бағытталған тұжырымдама.

Маркетингтің негізгі қызметі - сатып алу, сату процесінде ең жоғарғы мөлшерде пайда табуды, сонымен бірге оның міндеті - кәсіпорын қызметінің тұрақтылығын барынша қалыптастыру және стратегиялық мақсатқа жетуді қамтамасыз ету. [12]

Маркетинг қызметінің жүйесінде, сол сияқты кәсіпорынның басқа жеке міндеттері шешіледі:

рынок, тауарлар, тұтынушылар және бәсекелестер жөнінде сенімді, дер кезінде және шынайы жарнамалармен қамтамасыз ету;
кәсіпорынның тауар өндірудегі мүмкіншілігі;
тұтынушыларға ықпал ететін сұраныс, рынок, бәсекелестер;

Маркетингтің экономиколық мәні мына төмендегі нәтижелікті тұжырымдайды:

тауардың бәсеке жарамдылығын жасау;
тауарларды жылжытуды жеделдету;
сатып алушылардың қажеттіліктерін қанағатандыру;
өндірістің тиімділігі және тауарлар сату;

Маркетинг қызметі жағдайында рынок екі түрге ажыратылады:

сатушы нарығы (рыногы) ;
сатып алушы нарығы (рыногы) .

Сатушы рыногы - бұл шын мәнінде, тапшылық рыногы, онда сатушылар үлкен билікке ие болады. Сатып алушы рыногы - бұл шын мәнінде толықтырылған рынок, мұнда сатып алушылар үлкен билікке ие. [8]

Рынокты зерделеу екі жайғасымда жүзеге асырылады: оның ерекшелік сипаты, сиымдылыққа қажеттілігі және мүмкіншілігі, молықтыру деңгейі, бәсекелестің жағдайы, ұқсас тауарлар шығуының ықтималдығы, т. б.

Ондай және басқадай жайғасымның артықшылығы өнімге бағдарланған маркетинг немесе тұтынушыларға бағдарланған маркетингке алып келеді.

Өнімге бағдарланған маркетинг, мынандай жағдайда қолданылады, егер де кәсіпорынның қызметі жаңа тауарларды шығаруға немесе шығарылғанды жетілдіруге бағдарланса. Мұның негізгі мақсаты - тұтынушыларды жаңа немесе жетілдірген тауарды алуға ынталандыруға болып табылады.

Егер де кәсіпорынның қызметі тікелей рыноктың өзінен шығатын мұқтаждықты қанағаттандыруға бағытталса, тұтынушыға бағдарланған маркетинг пайдалынады. Мұндағы маркетингтің негізгі мақсаты - әлуеті мұқтаждықты зерделеу, рынок тауашасын іздестіру. Маркетингтің бұл үлгісі - жалпы коммерциялық қызметтің маңызды бөлігі, себебі, тұтынушылардың сұрау салуды зерделеусіз кәсіпкер үшін мүмкін емес.

Маркетингтің негізгі принциптері - жалпыға бірдей нысалығы, яғни тұтынушылардың қалаулары мен нақтылы талаптарына сай өндірістің түпкілікті нәтижелеріне бағдарлануы.

Маркетингтің принциптік әдіснамалына сәйкес кел келген процестерге тән басқару және өткізудің рыноктық тұжырымдамасының бернесін анықтайық.

Маркетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернеесін және қосалқы бернесін іске асырудағы негізі болып табылады. Яғни тұтынушыларды тарту арқылы жоғары табысқа жету болып табылады.

Талдамалық арнаны екі қосалқы бернеге бөлуге болады: рынокты кешенді түрде зерттеу және кәсіпорынның ішкі ортаны талдау. Бұл екі қосалқы берне бір - бірімен өзара тығыз байланысты. Нарықтық жағдайда кәсіпорын маркетингтік зерттеуді үнемдеуге тиіс емес, өйткені, мақсатқа жетуді қамтамасыз ету үшін жұмысты көз жұмып істеуге болмайды.

Кесте 1.

Маркетингтің негізгі бернелері

Түрлері: Түрлері

Қызмет түрлері: Қызмет түрлері

Түрлері: Талдамалық

Қызмет түрлері: Маркетингтік ортаны талдау, тұтынушылар, тауар құрылымы, жабдықтау көздері, кәсіпорынның ішкі ортасы, бәсекелестер, нарық саралымын анықтау және зерделеу, жарнама саласы.

Түрлері: Өндірістік

Қызмет түрлері: Талдаманы ұйымдастыру және жаңа тауарлар өндіру, әлуеті сатып алушылардың қажеттілін қанағаттандыру, олардың ерекшелгі, орамы, баға, пайдалану сапасы.

Түрлері: Өткізушілік

Қызмет түрлері: Тауар қозғалысы жүйесін ұйымдастыру, өткізу арналарын таңдау, жинақтау, сұранысты қалыптастыру, өндірісті ынталандыру және баға саясаты.

Түрлері: Басқару және бақылау

Қызмет түрлері: Маркетинг жоспарын әзірлеу (бағдарламалар), оларды қаржыландыру, маркетингті ақпаратпен қамтамасыз ету, кадр саясаты, кәсіпорынның ұсынған мақсатының жетістігі, тәуелділікті бағалау, т. б.

Маркетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернеесін және қосалқы бернесін іске асырудағы негізі болып табылады.

Шығарылған тауарлар, өндірілген өнімдер рынокқа келіп түседі.

Мұндағы маркетингтің негізгі міндеті тиімді өткізу, оны тұтынушыларға жеткізу.

Өткізім тұжырымының тәсімі және маркетинг мына төмендегі бейнемен көрінеді:

Сурет 1. Маркетинг өткізу тұжырымдамасы

Маркетингтің негізгі принциптері мыналардан тұрады:

Тұтынушы мұқтажын, нарықтық жағдайда, кәсіпорынның нақты мүмкіндіктерін делме - дәл білу арқылы өнім өндіру;
Тұтынушы мұқтажын мейілінше толық қанағаттандыру, нақтылы проблемаларды шешу үшін оны құралдармен немесе құрал - жабдықтар кешендерімен қамтамасыз ету, балама принцип - өнім өткізетін орындарды іздестіре отырып, өнім өндіру мен қызмет көрсету;
Нақтылы бір рынок жоспарланған мөлшерде және белгілі мерзімде өнімді өткізумен қызмет көрсетуді тиімді жүзеге асыру;
Ғылыми - техникалық ойды және нарық жаңалықтарын пайдаланып, тауарларды өткізуді дайындау үшін зерттеулерді ұдайы қорыта отырып, кәсіпорынның өндірістік - коммерциялық қызметінің ұзақ мерзімді нәтижелігінің пайдалалылығын қамтамасыз ету;
Сұранысты қалыптастыру мен оған жағдай жасау бір мерзім ішінде ықпал ете отырып, тұтынушылардың үнемі өзгеріп отырытын талаптарына дағдыланудағы өндіріушінің жүріс - тұрыс стратегиясы мен тактикасының тұтастығы;

Маркетингтегі бастысы - мақсаты бағдарлану және кешенділік, яғни кәсіпкерлік, шаруашылық, өндірістік және өткізу қызметтерінің қосылуы. Маркетингтің мақсаты - өндірістің жоғары тиімділігін және өндірістік тауарларды сатуды қамтамасыз ету

Маркетингтің құрал - жабдықтарына:

1. Есептеу - мәлімет тіркеу жүйесі. Басқару процесін эффективті ұйымдастыру үшін массивті ақпарат алу мақсатында қолданылатын маркетингтік қызметінің көрінісі.

2. Сұранысты жоспарлау - ғылыми жүргізу формасы, перспективті зерттеудегі шешем. Жобалау пассивті және активті болуы мүмкін. Жобалау кепілдеме жасауға көмектеседі, мысылы, өнім өндіруге, нарықты зерттеуге, бағаны құру, қызмет көрсетуді күшейту, басқарау эффективтілігін артыру.

3. Нарық коньюктарасын анализдеу - белгілі бір кезеңде және нақты жерде - регионда- әлеуметтік экономикалы, сауда - ұйымдастырушылық және т. б. жағдайдағы өнімді өткізуге қалыптасқан анализ. Фирманың жетістігі жоғары өніммен қызметтердің, оларды үнемі жаңарту мен жетілдіру, жабдықтаушылармен тұтынушылармен жұмыс жасаумен анықталады.

4. Жарнама - соңғы мақсатқа жетудегі бағыталған, яғни тауар мен қызметтер өткізу мен оларға сұранысты қалыптастыруға бағытталған комплекстік іс - шаралар жиынтығы болып табылады.

Мичиган университетінің професоры Е. Макарти «маркетинк-микс»дамыта отырып, 1960-шы жылы төрт элэменттен тұратын «4р»моделін ұсынған. Ол ағылшынның «р»әрпінен басталатын өнім«produkt», баға«price», орын«plece», және жылжыту«promotion» деген ұғымдардан тұрады. Бұл моделдің ықшамдылығы және сиымдылығы, оны қабылдаудың қарапайымдылығы, құрылуының логикасы оны теорияда және тәжірбиеде маркетинктік өзгермелерді анықтаудың әйгілі түрі түрі ретінде қолдануға мүмкіндік береді. [4]

Тереңдей түссек меншіктік бөлінісу Қазақстанда тауарлы ақша қатынастардың белгілі бір дәрежеде өріс алуына, өркендеуіне жағдай жасады. Шындығында айырбас, сауда қатынастары қазақ даласында ерте кезде пайда болды. Айырбас ісінде негізгі бұйым мал болды. Академик С. Бәйішевтің мәліметтері бойынша Қазақстанда малмен сауда жасау, әсіресе XVI ғасырдан бастап мықтап өріс алған, оның едәуір бөлігі айырбас шетке шығарып өткізу үшін өңдіріліп отырған. [24]

Cурет 2 Маркетингтік төрт «Р»

1. 2. Өнімнің бәсекеге қабілетілігін бағалаудың негіздері

Фирманың өндіру - өткізу қызметін басқару жүйесі рктінде маркетинг нақты қағидаларға негізделеді. Оларды білу, тәжірибеде дұрыс қолдану фирма басшыларына тұтынушының сұранысын өз уақытында айқындап, тауарларын олардың қажеттіліктері мен талаптарына бейімдеуге мүмкіндік береді.

Қағида - теория мен ғылымнан шығатын ұйғарымдардың негізі немесе кез келген жүйенің негізгі ережесі болып табылатын тұрақты заңдылық.

Маркетингтің қағидалары - маркетинг дамуының тұрақты заңдылығын сипаттайтын негізгі ережелер.

Маркетингтің мынадай қағидаларын бөліп көрсетуіміз керек:

Тұтынушылардың мінез - құлқын және талаптарын үнемі зерттеу;
Сұраныс пен қажеттіліктің өзгермелі серпініне өндірістің тәуекелділігі немесе өндірушінің тұтынушылық сұранысқа бейімделуі;
Сұранысты қалыптастыру және ынталандыру;
Түпкілікті нәтижеге жетуге ұмтылу;

Маркетингке жоспарлау, ұйымдастыру, үйлестіру мен бақылау сияқты кез келген басқарудың функцияларымен толықтырылып, нақтыланып отырады: