Өндірушілер көтерме саудасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе 2
І Тауарды сату 3
1.1 Тауарды сатудың маңызы 3
1.2 Өткізу арналары 3
1.3 Көтерме сауда 5
1.4 Бөлшек сауда 6
ІІ Қазақстандағы өткізу қызметі және оны жетілдіру жолдары ("Алматы Кілем"
ААҚ материалдары негізінде) 8
2.1 Тауарды өткізу стратегиялары 12
2.2 Өнеркәсіптік сауда персоналы 15
Қорытынды 20
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 21

Кіріспе

Қазақстан мемлекетінің аумағында өндірілетін тауарлар мен қызметтерді
сату (өткізу) ісі қазіргі таңдағы өзекті мәселеге айналып отыр. Жыл сайын
егін науқаны барысында біздің елдегі небары үш қана мұнай өнімдерін
өңдейтін зауыттың бірі тоқтап өзіміздің диқаншыларға сатқаннан гөрі
шетелге өз өнімдерін өткізуді жөн көріп солақай саясат жүргізеді. Олар
соның өзінде де өз өнімдерін арзандау бағамен саудалайтыны айтылып та жүр.
Міне осының бәрі тауарды өткізуде тек қана бүгінгі күнмен шектелген,
ертеңгі күн туралы ойластырылмаған сауда маркетингін жүргізуден туындап
жатады. Мысалы Жапон елінде жағдай тым басқаша сипат алған. Ол елде алдымен
ішкі нарыққа аса көңіл бөлініп сонан кейін ғана аузы-мұрнынан шығып
жатқан тауарлар мен қызметтерді шет елдерге саудалайды.
Бұл тақырыпты таңдаған кезде жоғарыда аталған жайттардың
экономикамызда заңдылыққа айналып бара жатқанын және оған дер кезінде
тосқауыл қою керектігін ескердім. Сірә, бұл ауру сонау Кеңес одағы
кезінде шетелге ең жоғары сапалы заттарды жөнелтіп, тіпті кейде экспортқа
арнайы өнімдерді жинау желілері мен конвейерлерін салған кезеңнің артқа
тартып аяқтан шалатын сауда саясатынан қалған-ау деп топшылаймын.
Мұндай келеңсіздіктер артта қалып Қазақстанда істелген деген сөздің
Made in Japan деген сөзден қалыспайтынын, еліміздің тауарлары мен
өнімдерін мақтан тұтатын күнде келіп жететін шығар деген сенімім бар. Бұл
тек қана сапалы тауарларды өндіріп қана қоймай оларды стратегиялық жан-
жақты ойластырылған маркетинг арқылы тұтынушыларға сата білуден туындайтыны
мен үшін белгілі. Демек бұл тақырып өскелең өмірімізде өте қажетті мәселені
көтеріп отырғаны мәлім.
Әлі де болса сатушыларды алыпсатар, саудагер деп төмендету орын
алып келеді. Шынтуайтына келгенде тауарды сатудағы олардың ролі орасан зор
екенін пайымдамаймыз. Дилер, дистрибьюторлар, трейдерлер мен қарапайым
сауда агенттері, көше кезіп жүріп сатушы коммивояджерлер тауарларды
тұтынушыға өткізіп өндіріс орнына табыс әкелетін жандар. Бұл тақырыпта
оларға аз да болса тоқталып өтемін.

І Тауарды сату

1.1 Тауарды сатудың маңызы

Қазіргі нарық қатынастары шаруашылық қарым-қатынаста жүріп жатқан
субъектілерінен экономикалық үдерістерді игеруді, ол үшін оларды, терең
және жан-жақты талдауды талап етеді. Осы талдау негізінде бар ресурстарды
тиімді пайдаланып, тұтынушылардың қажеттерін сапалы және жоғары деңгейде,
неғұрлым толық қанағаттандыруды белгілейді. Нарықта қалыптасқан қатаң
бәсекелестік күресте тауарды сатуды дұрыс жолға қою жеңіп шығу үшін бұл аса
қажетті екені дау туғызбаса керек.
Маркетинг алдына қойылатын талаптар тұтынушылардың қажеттерін
қанағаттандыратын жоғары сапалы тауар өндірумен және оған дұрыс баға қоюмен
шектелмейді. Сонымен қатар сол тауарды тұтынушыға жеткізіп, оған оны өткізу
қажет. Өндірілген тауарды тиімді өткізуді қамтамасыз ету үшін фирма шаралар
кешенін жүргізеді.
Маркетингтегі өткізу қызметінің ролі мыналармен анықталады:
• өндірістің дамуын және көзделген табысқа жетуді тауарды өткізу
қорытындысы шешеді;
• өткізу арналары тауарды тұтынушылардың қажеттеріне дәл жақындатып,
оларға тауарды сатып алу алдында, сатып алу кезінде, сатып алғаннан кейін
оны дұрыс тұтынуға жайлы жағдай жасайды және бәсекеде жеңіске жету
мүмкіндігін көбейтеді;
• тауарды дәл кезінде ұтымды өткізу арқасында өндірісті ары қарай
жалғастыруға мүмкіндік бере отырып, өткізудің өзі өндірістің жалғасы
болады: тауарды сатуға дайындайды (сорттау, өлшеп бөлу, орау жұмыстары
орындалады);
• өткізу кезінде тұтынушылардың талғамы мен қалауы тиімді анықталады,
ал ол өндірістің болашақтағы бағытын белгілеуге мәліметтер береді.
Өткізудің негізгі түрлерін және әдістерін зерттеп жетілдіру барысында
түпкі тұтынушыға тауарды болашағы мол жылжыту әдістерін табуға және тиімді
бөлшек сауда ұйымдастыруға көмектеседі. Мысалы, "Абди" ЖШС кеңселік
тауарларды тиімді өткізу жолдарын қарастырады. Ал "Абди" ЖШС өзінің
дүкендері арқылы тауарларын тұтынушыларға сатады. Республиканың 14
қалаларында "Абди" ЖШС-нің дүкендері мен қоймалары бар.

1.2 Өткізу арналары

Тауарды өткізу арналарын дұрыс таңдау жұмысы маркетингте күрделі
шешімдерді қабылдауды талап етеді, өйткені ол маркетинг тұжырымдамасын
тиімді жүзеге асыру үшін тікелей әсер етеді.
Өткізу (тарату) арналары дегеніміз ол өндірушіден тұтынушыға дейін
тауарды жылжыту үдерісінде қатысатын фирмалар мен жеке тұлғалар жиынтығы.
Өткізу арналарының жұмысы өзінің атқаратын қызметтерімен сипатталады.
Маркетингте өткізу арналары көптеген қызметтер атқарады:
* өндірілген өнімді тарату және өткізу қызметін;
* өндіріс үдерісіне қажет шикізат және материалдар сатып алу қызметін;

* маркетингті зерттеулер жүргізу (рынокты және тұтынушылардың
қажеттерін зерттеу) жұмысын;
* тұтынушылармен және түпкі сатып алушылармен байланыс құру, келіссөз
жүргізу жұмыстарын;
* сауда келісімдерін дайындау және жасау, олардың сапалы орындалуын
бақылау жұмыстарын;
* тауарды тұтынушыға қарай тезірек және тиімді жылжытуды ынталандыру
саясатын жүргізу қызметін;
* тауар ассортименты таңдап белгілеуге қатысу және оны жоспарлауға
көмектесу жұмыстарын;
* тауарды белгілі рынок тұтынушыларының талап деңгейіне жеткізу
кезіндегі түрлі қосымша жұмыстарын;
* өткізу операциялары шығындарын қаржыландыру жұмыстарын;
* тауар сатылғаннан кейін тұтынушыға қызмет көрсету жұмыстарын;
* тауарды тұтынушыға жеткізу қызметін;
* тауарды қоймалау және сақтау жұмыстарын;
* тауарды сорттау және орау жұмыстарын;
* сауда мәмілесінің тәуекелін өзіне алу қызметін;
* тауардың баға деңгейін белгілеуге қатысып, оны бекіту жұмыстарын.
Өткізу арналарын оны құрастыратын деңгейімен сипаттауға болады.
Арна деңгейі тауарды иеленген түпкі тұтынушыға жеткізу жұмысына
қатысқан делдалдар санымен анықталады. Арна ұзындығы арадағы деңгей санымен
анықталады (1-кесте).
Негізгі өткізу арналары деңгейлері
1-кесте
Өткізу арналары
Нөл деңгейлі Бір деңгейлі Қос деңгейлі Үш деңгейлі
өндіруші өндіруші өндіруші өндіруші
тұтынушы бөлшек сауда көтерме саудакөтерме сауда
тұтынушы бөлшек сауда ұсақ көтерме
сауда
тұтынушы бөлшек сауда
тұтынушы

Тарату арналарын баламалы таңдау мәселесі көптеген факторларға
байланысты, олардың ішінде бірінші қатардағылары: тауардың атқаратын
қызметіне және сипатына байланысты.
Нөл деңгейлі арна (басқаша айтқанда тікелей маркетинг, ал кейбір
орысша басылымдарда тіпті директ-маркетинг делінеді) тауарды тікелей
тұтынушыға сататын өндірушіден құрылады.
Бір деңгейлі арна өндіруші мен тұтынушы арасында бір ғана делдал
қызмет жасайды. Тұтыну тауарлары рыногынде ол әдетте бөлшек саудамен
айналысады, ал өнеркәсіп тауарлары рыногынде брокер не агент ретінде қызмет
көрсетеді.
Қос деңгейлі арнада екі делдал әрекет жасайды. Тұтыну тауарлары
рыногынде олар көтерме және бөлшек саудамен шұғылданады, ал өнеркәсіп
тауарлары рыногынде дистрибьютор және дилер ретінде қызмет көрсетеді.
Үш деңгейлі арнада үш делдал әрекет жасайды. Бұл жағдайда қөтерме және
бөлшек саудалар арасында ірі көтерме саудадан тауарды сатып алып делдалдар
ұсақ көтерме саудасын жүргізеді.
Маркетинг тұжырымдамасын тиімді жүзеге асыратын компаниялардың алдында
туындайтын күрделі мәселесі ол осы арналардың өзіне тиімді деңгейін таңдап
алу болып табылады.
Өндіруші мен тұтынушы арасындағы делдалдар азайған сайын әдетте фирма
шығындары өседі, өйткені ол қажет қоймалар, тауар қорын жасауға, оларды
сақтауға, өңдеуге, өткізуге молынан қаражат жұмсауға мәжбұр болады. Сонымен
қатар, делдалдар көбейген сайын фирманың тұтынушылармен тікелей байланысы
үзіледі, демек маркетинг құрылымын бақылау деңгейі төмендейді. Ол да
тиімсіз.
Сенімді, табысты және ұтымды жұмыс жүргізетін арнаның өзі өндірушінің,
көзге "көрінбейтін" қосымша капиталын қалыптастырады. Кейде соған қарамай
фирма өзінің өткізу арнасын (делдалдарсыз) ұйымдастырады. Фирма тауарды
өткізу жұмысымен өзі айналысады, егерде:
* сатылатын тауар көлемі, одан түскен түсім өткізу арналарына
жұмсалатын шығындарды ақтайтын болса;
* тұтынушылар саны шағын болса және олар топтасып бір жерде орналасқан
болса;
* сатылған тауардың өзі мамандандырылған жоғары дәрежелі сервис
қызметін талап етсе;
* өткізу рыногында фирманың өз қоймалары жеткілікті болса;
* тұтыну қызметі жағынан және техникалық қасиеттері бойынша тар
мамандандырылған тауарлар өндіріп, сатуға ұсынылса;
* тауар бағасы жиі өзгере отырып, баға саясаты тез арада өзгерістер
енгізуді талап етсе;
* өндірілген тауардың конструкциясына жиі өзгерістер енгізуді рынок
талап етсе. Бұл жағдайда өндіруші тауарды сатумен тікелей өзі айналысса,
ұтымды болмақ.

1.3 Көтерме сауда

Өткізу үдерісінде дәстүрлі делдалдар әдетте көтерме және бөлшек
саудада әрекет жасайды.
Көтерме сауда дегеніміз тауарды одан әрі сату үшін, немесе сатып
алушының кәсіптік әрекетінде тауарды қолдану үшін тауар саудасы болады.
Көтерме сауданың атқаратын мынадай қызметтері анықталған:
* өндірушілерге тауарларын қысқа және тиімді байланыс жолымен өткізуге
көмектеседі;
* білікті сауда кәсібі мамандары арқылы жұмыс жүргізеді;
* өндірушіге және бөлшек сауда саласына маркетингтік және техникалық
қолдау көрсетеді;
* тұтынушыларға қажетті тауар ассортименты анықтап жеткізеді;
* тауарды дұрыс сақтау үшін материалдық негізін жасайды;
* өндірушіге және бөлшек саудаға қаржы көмегін береді;
* ақаулы өнімдерді төмен бағамен өткізеді;
Тауардың жоғалу, бұзылу тәуекелдігін өзіне алады. Көтерме сауданы
ұйымдастырудың үш нұсқасы болады: өндірушілер көтерме саудасы, коммерциялық
көтерме саудасы және сауда агенттері мен брокерлер арқылы көтерме саудасы.
Өндірушілер көтерме саудасы
Егерде өндірушілер өздері көтерме саудамен айналысса, барлық сауда
қызметтерін өздері атқарады. Мұнда сауда олардың өткізу кеңселері, немесе
дербес бөлімшелері арқылы жүргізіледі. Өндірушінің өткізу кеңсесі
өндірістің өзінде, не рынокқа жақын жерде орналасады және тауар қорын
жасамайды. Ал оның дербес бөлімшесінде өнімді сатумен қатар, тауарды сақтау
үшін қоймалар жасалады.
Коммерциялық көтерме сауда
Коммерциялық көтерме саудамен шұғылданатын ұйымдар тауарды қайта сату
үшін сатып алады. Демек ол ұйымдарға тауарға деген меншік құқығы ауысады.
Бұл ұйымдар көрсететін қызметіне байланысты толық немесе шектелген
жұмыстарды атқарады. Толық қызмет көрсететін коммерциялық көтерме сауда
ұйымдары тауар ассортименты белгілі жерде жинайды, сауда несиесін
қамтамасыз етеді, тауарды қоймаларда сақтаумен және оны жеткізумен
шұғылданады, зерттеу және жоспарлау жұмыстарын жүргізуге көмектеседі. Ал
шектеулі қызмет көрсететін коммерциялық көтерме сауда ұйымдарының атқаратын
жұмыстары шамалы болады. Олар зерттеу және жоспарлау жұмыстарына
араласпайды және несие бере алмайды.
Агенттер мен брокерлер арқылы көтерме сауда
Агенттер мен брокерлер әртүрлі көтерме сауда жұмыстарын орындайды.
Алайда оларда тауарға деген меншік құқығы болмайды. Тағы бір ескеретін
ерекшелігі олар сыйақысын сату көлеміне байланысты пайызбенен алады.
Агенттер мен брокерлерді пайдаланудың өзі үш артықшылық береді: шектелген
ресурстарымен өндірушілер өтімді ұлғайтуға мүмкіндік алады, өтімге кететін
шығындар алдын ала пайызбенен белгіленіп, шығындар үнемделеді, сауданы
жоғары шеберлікпен жүргізетін мамандар арқылы дұрыс дамытуға болады.

1.4 Бөлшек сауда

Бөлшек саудасы тауарды дара тұтыну үшін түпкі тұтынушыларға оны сату
қызметін орындайды. Бөлшек саудасы мына жұмыстарды атқарады:
* тауарды сұрыптау үдерісінде қатысады;
* жарнама, жайма сөре және сауда қызметкерлері арқылы тұтынушыға
ақпарат береді;
* тауарды сақтау, оны сауда құжырасына орналастыруды, оған баға
белгілеуді қамтамасыз етеді;
* сауда шартын соңына дейін орындауды қамтамасыз етеді.
Бөлшек сауда үдерісін екі топқа бөліп қарастыруға болады: дүкен арқылы
және дүкенсіз жүргізілетін бөлшек сауда. Дүкен арқылы жүргізілетін бөлшек
саудада неше түрлі дүкендер пайдаланылады. Олардың ішінде мына дүкен
түрлері кең тараған:
Мамандандырылған дүкені белгілі тауар тобымен айналысады (мысалы,
жиьаздар, кеңсе тауарлары, спорт тауарлары т.б. дүкендер).
Арнайы мамандандырылған дүкені тауар тобының белгілі түрін ғана сатады
(мысалы, мектеп жиһаздары, радиоқабылдағыштар, аңшылар тауарлары т.б.
дүкендері).
Құрама дүкені ұқсас сұранысқа сәйкес немесе тұтынушылардың тиісті
тобына арналған тауарларды сатады (мысалы, кітап дүкені, нан дүкені).
Әмбебап дүкені әртүрлі тауар топтарын мамандандырылған бөлімдерінде
сатады.
Аралас тауарлары дүкені мамандандырылған бөлімдерін құрмай әртүрлі
тауарлар топтарын сатады.
Дүкенсіз бөлшек саудасын әдетте дүкеннен тыс мына әдістер арқылы
жүргізіледі:
Сауда автоматтары арқылы металл тиындарын пайдалана отырып сауда
жүргізіледі. Мұнда сатушының қажеті болмайды, күндіз-түні сауда жүріп
жатады. Автоматтар дүкеннің сыртында көшеде орналасады. Сауда автоматтары
арқылы шағын тауар түрлері сатылады. Мысалы, ішімдіктер, шылым, телефон
байланысы, т.б. тауарлары.
Тұтынушының үйінде тікелей тауарлар сатылады. Әдетте бұл әдіспен
косметика, cүт өнімдері, газеттер т.б. тауарлар сатылады.
Тікелей тауарды өткізу (директ маркетинг) әдісінде тұтынушы арнайы
алдын ала байланыс жасамай-ақ пошта немесе телефон жарнамасы және
телевидение, радио, журналдарының ақпараты арқылы өзіне қажет тауарға
тапсырыс беріп сауда жасайды. Әдетте осы әдіспен көбінесе сыйлықтар, үй
жабдықтары, киімдер сатылады.

ІІ Қазақстандағы өткізу қызметі және оны жетілдіру жолдары ("Алматы Кілем"
ААҚ материалдары негізінде)

Жоғарыда көтерілген мәселелерді тәжірибе жүзінде толығымен түсіну
үшін мен "Алматы Кілем" ААҚ материалдары негізінде біршама зерделедім.
Республиканың кілем бұйымдарын шыгаратын кәсіпорындар қызметінде
өткізу саясаты маңызды орын алады. Тауардың тұтынушыға жеткізілу жөне
үлестірілу жұмысы бойынша кілсм шығаратын кәсіпорындардың маркетингтік
бөлімдерінің негізгі қызметі болып табылады. "Алматы Кілем" ААҚ өз
бұйымдарын өндірістік кәсіпорын, тауарды көп мөлшерде алатын фирмалар жеке
сауда қызметі, мемлекеттік ұйымдар, коммерциялық емес мекемелерге және
тұтынушыларға өткізіп отырады.
Өндірістік тұтынушыларға кілемдік бұйымдарды өткізу кезінде алғашқы
сұраныс деңгейі, кәсіпорын дамуының экономикалық мүмкіндіктері, өткізу
шарты, кедендік шектеулер және қаржылық жағдай сияқты құбылыстар
ескеріледі. Аралық сатушылар ретінде қызмет атқаратын тұтынушылар ретінде
тауарды аз және көп мөлшерде алатын ұйымдар, екі ортада жұмыс істейтін
фирмалар, сауда-коммерция орталығы, Қазақстан аймақтарындағы әр түрлі
дәрежедегі жекелеген өткізушілер; арнайы дүкендер, өз қызметкерлерін атауға
болады.
Әр түрлі уақыт ішіндегі сатушылар тек жеке бір өндіруші тауары,
сонымен қоса, басқа өндірушілер тек аралас ассортимент түріндегі осыған
сәйкес тауармен ғана сауда жасай алады. Сатып алу туралы шешімдермен
фирманың төрағасы тікелей өзі айналысады, ал сатып алу қызметін жұмысшының
өзі атқарады, ол күні бойы жұмыста болып, тауар ассортиментін әзірлейді.
Кілемдік бұйымдарды сатып алғанда сатушылардың қызметіне келесі жағдай әсер
етеді: алғашқы тұтынушылар сұранысы; баға, баға түсірілімі, ассортимент,
беделдік, сәндік; шығару және төлемақы шарты; шығару уақыты; арзан түрде
тасымалдау мүмкіндігі.
Тауарды көп және аз мөлшерде алатын тұтынушылар, сатып алушылардың
негізінде жеке сауда дүкендерінде тауар алуына байланысты сатып алушыларға
өздері-ақ барады. Тауарды көп мөлшерде шығаратын кәсіпорындар оны сатып
алып, ол өткізілгенге дейін өз қоймаларында сақтайды. Жеке сауда
дүкендерінде тауарды сақтау және шығаруға байланысты мәселелер туындап
отыр, себебі қойма көлемі онша үлкен емес, ал жалға төленетін төлемақы өте
жоғары.
Кілемдік бұйымдарды тұтынушылар категориясының ерекше түрі - арнайы
кәсіптік және мемлекеттік ұйымдар. Бұрын олар жиі тұтынушы болып табылатын,
олар үшін арнайы бұйымдар дайындалатын, ал қазір қаржының жоқтығына
байланысты, олардың төлемақылық сұранысы кеміді. Мемлекеттік бюджет қаражат
бөлген кезде ғана, сатып алу жүзеге асады, себебі ұйымдардың қаражаты жоқ.
Сатып алудың жүзеге асуына әсер ететін факторлар: баға, жеңілдіктер, бұйым
түрі, төлемақы шарты.
Тұтынушы ретінде қызмет атқаратын коммерциялық ұйымдар кілемдік
бұйымдарды өз қажеттіліктері үшін алады. Олар: қонақ үйлер, фирмалар, әр
түрлі орталықтар (шейпинг және баскетбол орталығы).
Сонымен бірге, фабрика жұмысын атқаратын ұйымдар (өрт қауіпсіздігі
қызметі, жөндеу цехтары) бұйымдар айырбастау үшін алынып отырады. Сұранысқа
ықпал ететін жағдайлар: баға, сапа, габарит, қызмет көрсету, дайындық
уақыты, сатып алуға әсер ететін алғашқы сұраныс деңгейі мен баға тұтынушы
ұйымдар үшін негізгі шарт болып табылады.
Нақты тұтынушылар мен ұйымдар ерекшеленіп қана қоймайды, сонымен қоса
ұқсас жақтары да бар. Екі топ та өзіндік қажетті талаптары бар, тауар
қолданысына қарай сипаттас болып келетін тұтынушылардың әр түрлі
категорияларына ие болып отыр. Нақты тұтынушы ретінде ұйымдар шешімдерді
бірлесе отырып қабылдау қызметін қолданады және сатып алу кезінде мәлімет
қажеттілігі, сұраныс тудыру сияқты жағдайлармен кездесіп отырады.
Өткізілетін өнімдердің 90 пайызы еркін түрде өткізілуге жұмсалады және 10
пайызы Астана қаласындағы өкілдігі мен Қазақстан бойынша бірқатар
дистрибьюторларға кәсіпорындардың өздері-ақ өткізеді.
Көптеген жағдайда фабрика айырбас жасау жағдайында қызмет атқарады.
Бүгінгі таңдағы нарық жағдайына байланысты таяу шет елдердегі фабрикалар
және олардың жабдықтаушылары екі, үш рет кейде одан да көп түрде айырбас
қызметін жүзеге асырады.
Мұндай жағдайда өндірілген өнім айырбас кезінде пайда болып сатып алу
қызметіне ие болады. Негізгі үлкен мөлшердегі сұраныс ретінде Батыс және
Шығыс Сібір, Кузбасс пен Алтайда пайдаланылады. Айырбастау қызметі "Алматы
кілем" ААҚ-да орын алған. Сондықтан, ақшалай қаржының берілуі кәсіпорын
үшін жеткіліксіз болып табылады.
Кілем өндіретін кәсіпорындар көбінесе өзінің тауарларын көтерме
делдалдар арқылы өткізеді әр түрлі жеңілдік түрлерін қолданады.
Өткізудің басқа арналарын қолданылуы төмендегі схема бойынша
көрсетілген:
• кәсіпорын — бөлшектік сауда;
• кәсіпорын — дилер — соңғы тұтынушы;
• кәсіпорын — көтермелік делдал - бөлшек сауда - тұтынушы;
• кәсіпорын — көтермелік делдал (айырбас қызметі бойынша).
Өткізу арналарының мәліметтерін өзінің негізгі нарығына қолданып
отырады. Өнімді өткізу нарығының үш географиялық деңгейі орын алған:
• Қазақстан Республикасының ішкі нарығы, өткізу үлесі 88,6% құрайды;
• жақын шет елдер нарығы үлесі 9,3%;
• алыс шет елдер нарығы - 2%-ға дейін.
Алыс шетел нарығындағы қызмет жәрмеңке өткізу кезінде және Германия,
Англия, Францияға тауарды бір мәрте шығару арқылы жүзеге асырылады.
Республикалық кәсіпорындар шығарған өніміне осы елдердің тұтынушыларында
нақты бір қызығушылық бар.
Батыс елі тұтынушылары шығарылған тауарға қатаң талаптар қояды, егер
қандайда бір себептерге байланысты қойылған шарттар орындалмаса, онда
шығарылған өнім қабылданбайды. Олар суреті және түсі жағынан бірдей болып
келген кілемдік бұйымдарды көп мөлшерде сатып алады. Бір мәрте дәрежедегі
сатып алуды ғана жүзеге асыратын Қытай тұтынушылары да клиенттер болып
табылады. Шетел елшіліктері мөлшері жағынан үлкен болып келетін кілемдерді
сатып алады. Жақын шетел - Ресей, Өзбекстан нарығында кәсіпорындар шынайы
түрде айырбас жасау арқылы қызмет атқарады. Кәсіпорындар кілем шығарса, ал
оның жабдықтаушылары нитрон, капрон, зығыр, материалдар, бояғыш құралдарды
шығарып отырады.
Ресейге көлемі жағынан орта және үлкен болып келетін ақшыл түсті
кілемдер шығарылады. Мұндай кілемдер Батыс және Шығыс Сібірде екінші және
үшінші дәрежедегі айырбас қызметінде тұтынушылардың үлкен сұранысына ие
болады. Осы жағдайды есепке ала отырып, кәсіпорындар бұл аймақтағы сауда
ұйымдарымен келісім шартқа отыруды жоспарлап отыр.
Кәсіпорындар таратудың жаңа арналарын қалыптастыра отырып, нарықта өз
өнімінің көп мөлшерде өтуін арттыра түседі және нарықтағы әр түрлі
тұтынушылар сегментінің спецификалық талаптарына сай өз тауарларын бейімдеу
мүмкіндігіне ие болады.
Ішкі қақтығыстарды азайту, сонымен қатар тауар сапасы мен дизайны
арқылы тұтынушылар сұранысын арттыру, тауарлық марка бағасының арта түсуі
үшін байланыс жүйесін кеңейту құрамдасқан түрдегі "Алматы Кілем" ААҚ-ның өз
өнімін тарату тәртібін қарастырайық (1 - сурет).
Осыған байланысты кәсіпорын өнімінің үлестірілуі негізінде көбінесе,
айырбас қызметі фирмалық дүкендер, консигнаторлар арқылы, т.б. жүзеге
асырылады.
Республика бойынша өткізу ошақтары: Қостанай облысы - 60%, Оңтүстік
Қазақстан - 15%, Ақтөбе - 6,5%, Ақмола - 15%, Алматы облысы - 25%.

"Алматы Кілем" ААҚ-ың өнімін тарату схемасы
Өндіруші - "Алматы
кілем" ААҚ

Астана
қаласында-ғы сауда өкілеттігі Айырбас қызметі Консигна-торлар
(тауарды сатуға алушы) Фирмалық дүкен Бартер Тағы басқалары

Бөлшек саудагер

Бөлшек саудагер
Бөлшек саудагер N.
Тұтынушы
Бөлшек саудагер

Бөлшек саудагер

Тұтынушы
1 - сурет
Жалпы алғанда, ішкі нарықта тауарды көп тұтынушыларға аз көлемде, ал
жақын шетел нарығында аз тұтынушыларға көп мөлшерде өткізіліп отырады.
Сондықтан ішкі нарық үшін автокөлік тасымалдауы, ал ТМД нарығы үшін темір
жол жүйесі қолданылады. Дайын өнім сияқты, шикізат та енгізу және шығару
қызметінде тұрақталмай, бірден қоймаларға жіберіледі. Дайын бұйымдарды
жеткізу ісі партия көлемі, өзара қарым-қатынас, есептеу нұсқасына
байланысты үш тәсіл арқылы жүзеге асырылады:
1. Жеткізуге байланысты жұмсалатын шығынды толығымен сатып алушы өз
мойнына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.