Маркетингтің негізгі мақсаттары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Алматы Технологиялық Университеті
Экономика және маркетинг кафедрасы

Орындаған: 1 курс Экономика және бизнес
факультетінің У и А 07-1-1тобы
Белисарова Г.
Тексерген: Кирбетова Ж.

Алматы 2007

Жоспар

Кіріспе____________________________ ______________ 1

I – тарау.
1.1. Маркетингтің мәні мен мағынасы және негізгі
концепциялары______________________ __________3 – 12

1.2. Маркетинг түрлері және олардың Қазақстанда даму
тенденциялары______________________ ___________13 – 20

II – тарау.
2.1. Маркетингтің қағидалары және қызметері_________21 – 23

2.2. Маркетингтің негізгі мақсаттары__________________24 – 26

Қорытынды__________________________ ______________27

Пайдаланылған әдебиеттер_________________________ _28

Кіріспе

Соңғы жылдарда Қазақстан Республикасының саяси, экономикалық және
қоғамдық өмірінде болып жатқан өзгерістер шаруашылық іскерліктің жаңа
жолдарын іздеумен ғана шектелмей , республика кәсіпорындары алдына жаңа
экономикалық шарттарда өміршеңдікті қамтамасыз ету үшін маңызды
мәселелердің бір қатарын жалға қояды. Осы шарттарда маркетинг саясатты
қалыптастыру кезінде осы механизмнің ең көкейкесті құрамдаасы ретінде
сипатталады. Маркетинг кәсіпорындарды кеңінен тарай бастады. Яғни
едәуір қаныққан нарығы бар үлкен қалаларда орналасқан ірі кәсіпорындарда
маркетинг құрыла бастады.
Ішпек – жемек өнімі адам үшін бірінші қажеттілікте болуы және
жекелей басшыларда осы сала үшін маркетинг орыны және рөлі
айтарлықтай маңызды емес деген ойлар туындауына қарай бұрын маркетинг
аса көңіл аудармаған. Қазіргі уақыттта маркетингтік және өндірістік
өткізу бағдарлану кезінде кәсіпорындардың да мақсаты бағалау мен
іскер белсенділік философиясы айырмашылықтары күшінде мұндай пікірдің
қисынсыз екені айқын.
Нарықтың тауарлармен толу мөлшері бойынша кәсіпорынның
өндірістік – шаруашылық іс - әрекетінбасқару кезінде маркетингтің
принциптері мен әдістерін қолдану қажеттілігі артады . Кәсіпорынның
жемісі ең алдымен технологияларды игеру арқылы пайда болатын
қажеттіліктерге жауап беру икемділігі мен жылдамдығы, сонымен қатар
тұтынушылық сұраным жағдайының анықсыздығына бейімделу дәрежесіне
тәуелді болады. Кәсіпорындағы басқарудың принципті жаңа жүйесін
қалыптастыру кезінде маркетинг өндірістік - өткізу іскерлігін
ұйымдастыру мен басқарудың Қазақстан шаруашылық тәжірибесі үшін
жаңа құралы болып табылып, ол осы іскерлікпен оның мақсаттары
және мәселелері жайлы бұрыңғы көзқарастары айтарлықтай ерекшеленеді.
Қазіргі кезде маркетинг жетілген, әрі анықталған ғылыми және
машықтық құрамдас деңгейіне қолдануының айтарлықтай мол
тәжірибесімен сипатталып, барынша көп жақтылығында және басқа да
осы аумақтағы әйгілі мамандардың еңбектерінде қарастырылған,
тоқталып кетерлік жағдай, маркетинг осы орайда қазіргі уақыттағы
алдыңғы қатарлы елдерде қамтамасыз етілетін экономикалық дамудың
жоғарғы деңгейіне сай келеді.
Қазақстан Республикасында маркетингтің қалыптасу қажеттілігі
басқару террриториясы мен әлемдік даму тенденцияларымен анықталады.
Сонымен бірге маркетингтің қоғамдық даму тенденцияларын уақыт пен
сыртқы орта өзгешеліктерін айқындайды. Сол себепті шешуші
параметрлер қатары бойынша осы аумақтағы батыстық тәжірибиеде
дамыған елдерге тән емес және белгісіз маркетингтің өзгеше
мәселелері пайда болды.

I – тарау.

1.1. Маркетингтің мәні мен мағынасы және негізгі концепциялары

Нарықтық экономика жағдайында, маркетингтің қызметі тауарлар
мен қызметтерге ұсыныс пен сұраныстың нәтижелі сәкестілігін
қамтамасыз ету үшін, еркін және бәсекелестік ұйымдарынан тұрады.
Бұл сәкестілік сыртқы әсерлерден болмағандықтан, материалдық
айырбас ұйымы, немесе басқаша айтсақ, өндіруші мен тұтыгушы
арасындағы табиғи тауарлар ағымы және коммуникация ұйымы, жалпы
айтқанда, информациялық ағымды қажет етеді.
Осындай жағдайда, маркетингтің ролі қоғамда сатушылар мен
алушылар арасындағы айырбас пен коммуникация ұйымдарынан құралады.
Бұл жағдайда маркеингтің есептері мен функциялары ерекше көңіл
аударуы айырбас процесі мақсатына қатыссыз болып келеді.
Маркетинг – бұл философия бизнесімен қатар белсенді процесс
болып табылады. Бұл бөлімнің басты мақсаты – кәсіпорынның операциялары
мен ұйымдастыруларын, маркетингтің идеологиялық негіздерін және
басты себептерін ойластыру жүйесін көрсету. Маркетинг белсенді
процесс ретінде нарықтық экономиканың дұрыс жүруі үшін, көптеген
сұрақтарына дәл жауап бере алады. Ал осыдан кейінгі мақсаты – бұл,
сұрақтарды зор мәнділігі мен құндылығы және қиындығы,
технологиядағы, экономикадағы, бәсекелестіктегі және халықаралық
жағдайға байланысты болып жатқан өзгерістеріне байланысты баяндау.
Америка маркетинг Ассоциациясы (АМА) 1985 жылы
терминологиялық комитеттің анықтамасы бойынша: маркетинг - өндірістен
тұтынушыға немесе сатып алушыға тауар мен қызметтер қозғалысын
жоспарлаумен байланысты кәсіпкерлік қызметі.
Маркетингтің термині ағылшынша market (нарық) сөзінен келіп
шыққан. Ол кәсіпорындардың өндірістік өткізу және сауда әдістерін
бақылауды ұйымдастыру ретінде 19 – 20 ғасырлар аралығында пайда
болған қанағаттандыруға бағытталған іс-әрекет түрі.
Маркетинг – бұл тауарға, қызметтерге, адамдарды ұйымдастыруға,
аймақтарға және идеяларға сұранымды айырбас арқылы болжау, бақылау
және қанағаттандыру.
Маркетинг – бұл кәсіпорынның сауда өткізу іс-әрекетінің
зерттейтін өндіріс процесіне және тауар мен қызмет көрсетуді
өндірушілерді тауар тұтынушыларына жылжытуға әсер ететін шаралар.
Қазіргі заман маркетинг теориясы оны басқарудың нарық
бағдарын қамтамасыз ететін күрделі динамикалық жүйе деп қарайды.
Салыстырмалы түрде айтсақ, маркетинг – күрделі ғылым. Ол
экономиканың, инженерлік істің, жарнаманың, психологияның, сауданың
жоспарлау және болжаудың өзіндік ерекшелігі бар қоймасы. Сонымен
маркетингтің негізгі қасиеті ол нарықта болатын құбылыстарға
белгілі бір қатынаста болуы.
Біздің пайымдауымзша – маркетинг ұйымдастырумен жеке тұлғалардың
мақсаттарының орындалуы, жүзеге асырылуымен оның жылжуын, сонымен
қатар тауар қызметінің айырбас арқылы қанағаттандырылуы.
Осыдан біраз жыл бұрын, еліміз егемендік алмай тұрғанда,
социализм тұсында тауар өте тапшы болды. Тұтынушы тауарды іздеуге
мәжбүр болған. Ал қазіргі кезде ше?
Қазір еліміз егемендік алған тәуелсіз мемлекет. Қазіргі
кезеңде Қазақстан, нарықтық экономикаға көшу жағдайында. Демек,
керісінше қазір тауар адамды іздейді. Осыдан келіп, маркетингтің
ролі күшейе түседі.
Маркетингті қолдануда негізгі екі ағымы болады. Оны айта
кетсек, стратегиялық маркетинг, яғни маркетингтің талдау процесі
және оперативті маркетинг, яғни маркетингтің белсенді процесі.
Көптеген кәсіпорындар, ресми түрде қабылданған жоспарсыз
жұмыс жүргізеді. Жаңа фирмаларда басқарушылырдың өз кәсіпорнына
жоспар құрастыруына уақыты да болмайды. Ал бұрыннан келе жатқан
фирмаларда, басқарушылар жоспарсыз – ақ кәсіпорын жұмысын жалғастыра
беруге болады. Олардың пікірі бойынша, нарықтағы жағдай тез
өзгереді және жоспар қажетсіз болып табылады да, еш нәтижелік
бермейді. Осы және басқа да көптеген себептерден, көп кәсіпорындар
өз жұмыстарында формальді жоспарлау қолданбайды. Ал формальді
жоспарлау көптеген пайда береді. Мелвилл Бранч жоспарлаудың
пайдаларын анықтап көрсетті. Мысалы, Жоспарлау басшылардың
перспективті ойлауын қолдайды; келесі бақылауға арналған қызмет
көрсеткіштерін анықтайды; фирманың әрекеттерін нақты үйлестіреді;
фирма өзінің міндеті мен саяси мақсатын аанық белгілейді; фирманы
күтпеген өзгерістерге дайын болуын жасайды; фирманың барлық
бөлімдерінің байланысын көретеді.
Маркетингтің маңыздылығын Корея системэ оңтүстік кореялық
компаниясының президенті Ли Тон Хун атап кеткен: Біздің
тәжірибемізде, және жеке менің практикада қолданылған, тексерілген
бір заңдылық бар. Егер сен, шынымен бизнеспен айналысқын келсе, ең
алдыменен мемлекетіңнің, содан соң ондағы азаматттардың, ал
одан кейін ғана барып, өзіңнің жағдайыңды ойла... Бұл –
маркетингтің ең маңызды негізі.
Нарықтық экономикада жеке және өндірістік қажетттіліктерді
қанағаттандыру, таусылмайтын еңбек шығындарының алмасуы көмегімен
нәтижеге жетеді. Оның жүзеге асуы үшін ең алдымен құндылық және
бағалылық мүмкіншілігі бар субъектілердің яғни, жеке және юридикалық
тұлғалардың бар болуы және олардың әрқайсысы компромистік
коммерциялық шешімдер іздеуге, мысалы, құны жағынан, тауардан
талап күту және өзінен күтетін міндеттемелерді орындай алатын,
мысалы, тауарға төлем, келісілген уақытта оны жеткізу, жеткілікті
коммуникабельді болуы тиіс. Сонымен қатар, процестің барлық
қатынасушылары таңдауы өз еркінде, олар жасаған ұсыныстарды бұлар
қабылдауға және қабылдамауға құқы бар болуы керек. Тек сонда ғана
ол жүзеге асады.
Осы тұрғыдан алып қарағанда, маркетинг тауар тасуға
бағыттталған.
Маркетинг экономикалық прцесс ретінде, өндіруші мен
тұтынушы арасындағы байланысты қамтамасыз етеді, олар жасайтын
айырбасты нәтижелікке жеткізеді. Қарастырылған сапада маркетинг,
нарықтық қатынастардағы потенциалды қатысушылардың арасында тек
тауарлық қана емес, сонымен қатар информациялық айырбас
жүргізеді. Біркелкі өнім өндірушілер ол тауарды неғұрлым көп қажет
етсе, соғұрлым ол тауарға деген қажеттілік өседі.
Маркетингтің негізгі формуласы - өндірілген нәрсені сату емес,
керісінше, сатылатын зат өнімі, көлемі, жекелеген формасы мен
капиталды қолдану саласынан тәуелсіз, байланыссыз түрде болатын
өнеркәсіп, өзінің даму жолында, стратегиялық мақсатына жету долында
бірнеше функция қатарын орындайды. Олардың ішіндегі еі негізгісіне
өндіріс дайындығын, өнімнің шығарылуын, қаржы – экономикасын,
қамтамасыз етілуін және маркетингті жатқызуға болады. Ең алғашында
маркетинг шаруашылық қызметінің көп саласының бірі ретінде және
теңдестік функциясы ретінде, ал соңында интегралданған шаруашылық
функциясы болып қарастырылды. Дәл осы соңғы көзқарас,
интегралданған маркетингтің негізін құрайды.
Маркетингті, өндірістің шаруашылық функциясы ретінде
жеткілікті жұмыс түрінің тізімін беру өте қиын. Сонымен бірге,
кәсіпорынның мынадай сұрақтарға жауап ізденуінде оның роліне шек
келтірмейді: біріншіден, қандай тауарларды нарыққа ұсыну, яғни жаңа
өнімді жоспарлау және ескі өнімді жаңарту; екіншіден, кімге, демек
тұтынушыларды зерттеу; үшіншіден, тауарға қашан және қандай
шарттарды қою кере, ол дегеніміз – баға, техникалық қызмет көрсету;
ал соңында, тауардың тұтынушыға қалай жететіндігі жайлы, мысалы,
өткізу жүйесін құру, жарнама, өтімді ынталандыру әдістері.
Негізгі пункті тауарға сұраныс болатын маркетинг қазіргі
бизнестің концепцияы рктінде ойлау қабілетін қарастырады. Ол
әртүрлі шешімдердің әр дәрежеде қолданылуын қанағатандырады. Маркетинг
концепциясына байланысты, фирманың барлық жұмыстарын нарық
жағдайында әрқашан есепке алу және потенциалды тұтынушылардың
мұқтаждығы мен қажеттіліктерін нақты білу, олардың болашақта
өзгеруі, бағалау арқылы орындалуға тиіс. Өндіргені студың орнын,
сатылатын зат өңдіріңіз, Тауарды емес клиентті жақсы біліңіз - бұл
маркетинг концепциясының қолданатын кредолар.
Ресми түрде маркетингтің кең өріс алған кезі Американдық
маркетинг ассоциациясы (АМА) 1985 жылы берген анықтамасымен
көрінеді: Маркетинг – ұйымдармен жеке тұлғалардың мақсаттарының
орындалуы мен жоспарлау процесін, баға құруын, ойдың жүзеге аырылуы
мен оның жылжуын, сонымен қатар. Ауар қызметтерінің айырбас
арқылы қанағаттандырылуы.
Бір шетінен, мұндай қызмет нарықты жан-жақты, жүйелі зерттеуге,
тұтынушылардың нақты қажеттіліктерін және талғамдарын табуға, оарға
өндірісті бейімдеуге бағытталған. Одан басқа – ол өндірген тауарларды
тиімді өткізу үшін нарыққа, қажеттілікті құруға мақсатты және
белсенді әсер етуді болжайды. Маркетинг қызметінің негізгі мақсаты
тұтынушы мен өндірушіні байланыстыру, бірін-бірі табуына көмектесу
болып табылады. Маркетингтің мақсаты, әртүрлі тұтынушылар топтарының
мұқтаждығын, қажеттіліктерін, сұраныстарын анықтауға, тұтынушыға
қажетті және қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталған тауар өңдеуге,
шығаруға көмектесу, сонымен қатар, тұтынушыға қолайлы және
өндірушіге пайданы жеткілікті қамтамасыз ететін баға қоюына,
өндірген тауарды тұтынушыға ең тиімді, ыңғайлы жолдарымен жеткізуді
анықтауға және нарыққа, сұранысты құру және өтімді ынталандыруға
белсенді әсер ету жолдарын табуға үлкен әсер етеді.
Сонымен қатар, егер осылардың бәрі бірге қарастырылып
қолданылса, олардың құндылығы және маңыздылығы өседі. Бұл жағдайда
маркетинг концепциясы қолданылды деп есептеуге болады. Шетел
кәсіпорындарының тәжірибесі, нарықтағы табыс кәсіпорынның тек қана
өндірістік және қаржы мүмкіндіктері ғана еме, сонымен қатар
маркетингті дұрыс қолдануы да дәлелдейді:
1. кәсіпорынды басқару принципі ретінде – тиісті нарық шешімдерін
дәйекті бағыттау үшін тұтынушылардың қажеттіліктерін
қанағаттандыруын белгілейді;
2. құралдар ретінде ерекше тәсілдер, құралдар арқылы тұтынушылардан
бәсекелестерге қарағанда басымдылық алуын қамтамасыз етеді;
3. әдіс ретінде өндірушілер мен тұтынушылардың мүдделерінің
келісуіне және үйлесуіне жетуге көмектеседі.
Маркетингтің негізгі принциптері оның концепцияларынан туындайды.
Маркетинг принциптерімен таныс болу үшін, ең алдыменен, нақты
көрсетілген коммерциялық қорытындыға бағытталған, фирма үшін ұзақ
уақыттық мақсатына байланысты белгілеген нарық үлеіне жету керек
екендігін білуіміз қажет. Маркетинг принциптері мақсаттарын
тұжырымдап, маркетинг қызметінің үш басты компоненттерін анықтайды:
мерзім, ресурстар, жауаптылық. Осы жерден төлей аларлық
қажеттіліктен бастап барлық маркетингтік жағдайды ұзақ мерзімді
болжауға бағыттау келіп шығады.
Екіншіден, қойылған мақсатқа жетудің ыңғайын, комплексті түрде
білу қажет, өйткені табысты барлық маркетингтік құралдар жиынтығы
қамтамасыз етеді. Ал жеке алынған маркетингтік әрекеттерді яғни,
тұтынушыларды зерттеу, нарықты болжау, тауарды зерттеу, жарнама,
өтімді ынталандыру және тағы басқаларды қолдану, жүйелі маркетинг
туралы айтқанымен, оны өздерінің жұмысында толық қолданбайды. Олар
бір-бірімен байланыспаған, кейде қарама-қарсы элементтерін қолданумен
қанағаттанады.
Үшіншіден, таңдаған нарқтың жағдайын және талабын максималды
есепке алу, сонымен бірге оған мақсатты әсер ету. Өндіруші өзінің
тауарларына және жалпы фирмаға жақсырақ қатынас қамтамасыз ету
үшін, тұтынушылардың талаптарына бейімделіп, олардың іс-әрекеттеріне
әсер етуі қажет.
Келесі принцип, келешекті көру және соған байланысты жаңа
тұтыну қасиеттерімен тауар өңдеу. Тек сондай тауарларды өндіру және
ұсыну ең жоғары коммерциялық қорытынды береді.
Соңғы принцип фирманың сыртқы ортасының өзгеруіне әсер
ететін тез және тиіиді нәтиже қамтамасыз ететін белсенділік,
бастаушылық, іскерлік болуы қажет. Бұндай реакциясыз коммерциялық
табысқа жету және бәсекелестік артықшылық алу тіпті мүмкін да
емес. Қазіргі кезеңде ғылым, техника, технология салалары өте
қарқынды джамуда. Сонымен қатар бәсекелес жағдайда маркетинг
концепциясын творчестволы қолданған, тез арада өзгеріп жатқан
жағдайларға бейімдеу жолдарын іздеген фирмалар ғана тиімді жұмыс
жасай алады.
Нарықтық концепциясы ретіндегі маркетингтің негізгі
принциптері мыналар:
➢ өндірушінің түпкі нәтижесіне жетуге ұмтылу, нарықта тауарды
тиімді өткізу;
➢ алға қойған мақсатпен міндетке жету үшін бағдарламалы
мақсатты әдіспен кешенді қатынас жасау, тек осындай
жағдайда ғана маркетинг нарықтық қатынастарын сәтті дамуын
қамтамасыз ету ;
➢ нарыққа икемделудің стратегиясы мен тактикасын бірлікте
және өзара байланыста қолдану. Сонымен бірге оған мақсатты
бағытта әсер ету;
➢ кәсіпорынның жұмысын шұғыл нәтижеге емес, ұзақ мерзімді
нәтижеге бейімдеу, ал сол тиісінше болжайды, зерттеулерге
және жаңа тауарлар жасауға көңіл аударуды талап етеді.
Маркетингтің негізгі принциптері оның концепцияларынан қамтылып
отырады. Осы атап өткен принциптер маркетинг шараларының көмегімен
жүзеге асырылады.
Маркетинг шаралары – кәсіпорынның нарық мүмкіндіктерін талдаудан
басталады. Бұл мәселе комплекстік маркетингтік зерттеу жүргізілу
арқылы шешіледі. Олардың қорытындысы кәсіпорын қызметінің көрінісін
анықтауының және капиталдың қорлануының тартымды бағытының нақты
мінездемесі болды. Табылған нарық мүмкіндіктерін кәсіпорынның мақсаты
және ресурстары мен салыстыру арқылы маркетинг мүмкіндіктері
белгіленеді.
Кәсіпорынның маркетинг мүмкіндіктерін анықтау – ең перспективті
мақсатты нарықты таңдауды жүзеге асыруға көмектеседі. Бұл тәсіл
барлық нарыққа жұмыс жасап, маркетинг күштерін шашыратпай, олрды
таңдаған тұтынушылар тобының қажеттіліктерін қанағаттандырып
шоғырландыруға мүмкіндік береді.
Мақсатты нарықты аңдау шаралары кейінгі маркетинг комплексін
өңдеуге негіз құрайды. Маркетинг комплексі, яғни, маркетинг – микс
дегеніміз – мақсатты нарықтың тұтынушыларынан керекті жауапты реакция
алу мақсатымен оларға әсер ететін құралдар жиынтығы. Маркетинг
құралдарының төрт факторлық тобы белгілі. Оларды бірінші рет 1960
жылы маркетинг саласындағы белгілі маман Е. Маккарти 4 р деп
атап өтті:
❖ тауар (prodykt)
❖ баға (price)
❖ сату орны (place)
❖ жылжыту, коммуникация (promotion).
Бұл топтың 4 р деп аталуының өз себебі де бар. Ағылшын
тілінде бұл сөздрдің бәрі бір әріптен басталған соң 4 р деп
аталған. Негізінде бұл төрт элемент – маркетингтің мазмұнын
көрсетеді. Әр элементте, өз кезеңінде, комплекстік сипаттама бар.
Жалпы маркетинг стратегииясында 4 р моделінің маңыздылығын
есепке ала отырып, әрқайсысына жеке стратегиялар жете зерттеледі.
Маркетинг концепциясының негізгі мазмұны сатып алушылар
нарығы жағдайларындағы тауарларды өндіру мен өткізуді құрайды.
Сондықтан маркетингті іс жүзінде асыру тұтынушылардың емес,
сатушылардың алдында тұрған проблемаларды шешумен байланысты.
Тауарларды айырбас арқылы сатып алушылардың тұтынуын қанағаттандыруға
бағытталған көзқарастар жүйесі. Маркетингтің дамуын концепцияларды
қарастырып білуге болады . Маркетингтің концепциялары маналар:
□ өндірістік
□ тауарлық
□ өткізу,яғни,коммерциялық әрекеттерді интенсивтендіру
□ маркетинг немесе тұтыну
□ әлеуметтік – этикалық
Жоғарыдағы концепциялар экономика дамуының әртүрлі кезеңдерін,
сонымен қатар соңғы жылдарда болып жатқан әлеуметтік, экономикалық
және саяси өзгерістерін бейнелейді. Осы концепциялар жайлы қысқаша
мағлұматтар бере кету орынды болар.
Концепциялардың алғашқысы - өндірістік концепция. Өндірістік
концепция - тарихы бірінші рет шыққан маркетинг концепциясы.
Өндірістік концепция тұтынушыларға кең тараған, қолайлы бағамен
сатып алатын тауарларды көздейді деген пайымдаумен негізделеді. Ол
технологияны және өндіру процесін әрқашан жетілдіруді, өндіріс
көлемін ұлғайтуды, өндіріс шығындарын төмендетуді талап етеді. Бұл
жағдайда, барлық назар, өндірістің ішкі мүмкіндіктеріне аударылады,
сондықтан нарықты басқа бір тауарлармен тез толтыруға болады. Осы
концепция негізінен тауарға сұраныс ұсыныстан басым болғанда,
өндіріс көлемін ұлғайту қажет болған жағдайда және тауардың өзіндік
құны өте жоғары болғанда және оны жаппай өндіру арқылы төмендету
қажет болған жағдайда кеңінен жүргізіледі:
□ тауарға сұраныс ұсыныстан басым болғанда көлемін ұлғайтуға
болады
□ тауардың шығынын жаппай кең өндіру арқылы төмендетуге
болады
□ ал төмен шығын төмен баға арқылы тауардың сатылуын
қамтамасыз етіп пайданы ұлғайтады;
Өндіріс концепциясында өндіруші мен нарық байланысын өндіріс –
нарық деген схемамен көрсетуге болады.
Маркетинг концепциясының құрылымына әсер ететін келесі концепция
- тауар концепциясы . Бұл өндірістік концепцияменен қатар пайда
болды. Тауар концепциясының негізі – тауарды жетілдіруге, оның
сапасын, дизайн, орауын жақсартуғакөңіл бөлуде. Осыдан келіп
шығатыны, тұтынушылар берілген тауарларды сатып алады, өйткені
олардың сапасы жоғары, жетілдірілген, бағасы қолайлы және бұл
тауарлар олрдың ойындағыдай.
Келесі концепцияға тоқталсақ, бұл - өткізу концепциясы.
Нарықтық және өндірістік факторлардың барлық кешеніне сәйкес
делдалдар арқылы немесе өндірушінің өзі сататын прцестерін
ұйымдастыру болып табылады. Өткізу жүйесінің ұйымдастыруы
кәсіпорынның маркетингтік іскерлігі нәтижесінде шоғырландырылуына
байланысты маңызды мәні бар. Өткізу жүйесін қайта құру
ұйымдастырушылық, психологиялық сипаттамасы үлкен ауыртпашылықтарымен
байланысты. Өткізу ұйымдастырудың екі мүмкіндігі бар: өздері сатушы
және немесе делдалдар қызметін пайдалану тікелей өткізумен тәжірибе
жүзіне барлық өндірушілер шұғылданады. Себебі тұтынушылармен
тікелей байланыста болуы арқылы маңызды ақпараттар алады. Одан
басқасы қазіргі шарттарда қолма – қол ақшаны салып, қорлар
түсімін үдетеді. Өндірістің үлкен аумақтарында делдалдармен қызмет
етудің тиімділігін көрсетеді. Өткізу концепциясы өндірістік және
тауар концепцияларының даму қорытындысы ретінде пайда болған.
Жоғарыда қарастырып өткен екі концепция тек қана өндірісті
кеңейту және тауарды жетілдіруге көңіл бөледі, ал нарықты
зерттеумен шұғылданбайды. Мұндай жағдайда ерте ме, кеш пе, бірақ
міндетті түрде өткізу мәселелері шиеленіседі, өйткені, кәсіпорында
өндірген тауар жеткілікті және соны қалайда болса өткізуі қажет.
Америка және Еуропа кәсіпкерлері алдында шиеленіскен
өткізу мәселесі XX ғасырдың 20 жылдарының соңында және 30
жылдарының басында болды. Ол өзінің қорытындысын кенеттен болған
1929 – 1933 ж.ж. экономикалық дағдарыстан тапты. Соғыс жылдары
кәсіпкерлер маркетинг туралы көпке дейін ұмытты, өйткені тауар
жетіспеушілік жағдайында ол қажет емес. Тек қана 60 жылдардың
басында тауар көбейе бастаған кезде, қайтадан сол Америка
Құрама Штаттарында,

маркетингке көңіл бөле бастады.
Қазір біздің Қазақстан Республикасы нарығында жұмыс істеп
жатқан көптеген шетелдік фирмалар, кәсіпорындар көбінесе осы
өткізу концепциясын қолданады.
Енді қарастырып өтетініміз – маркетинг, яғни, тұтыну
концепциясы. Маркетинг концепциясы кәсіпкерлік жұмысты
ұйымдастырудың тарихи жағынан жаңа тәсіл болып табылады. Оның
пайда болу себептері көпшілік тұтынатын тауарлар бойынша
сұранысты қанағаттандыру және нарықты толтыру, сонымен қатар
ғылыми – техникалық прогреспен шиеленіскен бәсекелес күрестің
күшею себептері деп айта кетуге болады.
Белгісіз нарыққа жұмыс істеу - өндірушіге өнімді өткізу туралы
ешқандай кепілдік бермейді. Сондықтан, өзінің кәсіпорнында табысты
қамтамасыз етуі жолында, өндіруші алдыменен нарықты зерттейді,
содан кейін ғана нарық талабына сйкес тауарды өндірумен айналысуы
қажет. Енді өндіруші мен нарық байланыс схемасын:
нарық - өндіріс – нарық
деп көрсетуге болады.
Кәсіпорынның нарық талабына бейімделуімен бірге
тұтынушылардың мұқтаждықтарын қалыптастыра да білу қажет.
Мұқтаждықты тауып қанағаттандырыңыз деген сөйлем
маркетинг концепциясының мәнін жеткілікті сипаттайды.
Сонымен, бір жағынан кәсіпорынның жұмысының негізі – нарыққа
бейімдеу болса, екінші жағынан қарағанда кәсіпорын өзі нарыққа
әсер етіп, оны басқару және қалыптастыру қажет.
Бұл концепцияның мағынасын жақсы түсіну үшін, оны өткізу
концепциясымен салыстырған жөн. Өйткені бұл екі концепция бір –
біріне ұқсайды, бірақ маркетинг концепциясы көбірек мәселелерді
шешеді. Бұл концепцияның пайда болуы және дамуы маркетинг
тарихы бойынша, қоғамның материалды және әлеуметтік даму
деңгейімен, техникалық прогрестің жағдайымен, және тұтынушылырдың
қажеттіліктерін қанағаттандыру деңгейімен байланысты.
Қазақстан кәсіпкерлері бұл концепцияны қолдана алуы үшін,
оның мәнін түсініп, қазіргі нарық жағдайына бейімдеп, оған
жаңа аспектілер негізуі қажет. Әр түрлі меншік жағдайында
маркетинг принциптерін, әдістерін белсенді және творчестволық
жүзеге асыру өндірушінің басымдылығын жоюға және адамды
қажеттілігімен есепке алуға көмектеседі. Отандық кәсіпкерлерге
маркетинг Миллиондаған ақша табу үшін емес, елдің мұқтажын
қанағаттандыру, өмір сүру үшін әкелу бизнестің философиясы
ретінде пайда болды деген афоризмін нұсқау етіп қолдану жөн.
Маркетинг концепцияларының ең соңғысы - әлеуметтік – этикалық
маркетинг концепциясы. Қазіргі уақытта қоршаған ортаның
ластануы, табиғи ресурстардың жетіспеушілігі, дүниежүзілік инфляция
және әлеуметтік саланың жұмысы қараусыз қалғанына байланысты,
әлеуметтік – этикалық маркетинг концепциясы пайда болды.
Тұтынушылардың қажетттіліктерін қанағаттандырған фирмалар сатып
алушылардың және қоғамның ұзақуақыттық жағдайын барлық кезде
есепке ала ма? Таза маркетинг концепциясы бұл мәселелерді толық
қарастырмайды және оларды мүмкіндігінше шетке қалдырып кетеді.
Өйткені ондай жұмыс қосымша шығынды керек етеді.
Әлеуметтік – этикалық маркетинг концепциясын төменгі типтік
және міндеттті талаптармен сипаттауға болады. Өндірушілердің
негізгі мақсаты – қоғамның адамгершілік назарына байланысты
тұтынушылардың саналы, дұрыс қажеттіліктерін қанағаттандыратын
жаңа тауарлар шығару мүмкіндіктерін үзбей іздеумен айналысу,
кәсіпорыннның тұтынушыларға және қоғамға зиян келтіретін
тауарларды өндіруден, сатудан бас тартуы сонымен қатар
тұтынушылар өмір сүру жағдайын жақсарту және сақтау үшін
өндірісте экологиялық таза емес технологияларды қолданған
өндірушілнрдің тауарларын қолдамау және өндірушілер өздеріне,
еңбек коллективіне және қоршаған ортасына пайдалы әлеуметтік –
экономикалық даму бағдарламаларын енгізуі. Бұл конценция нарық
қызметкерлерінен аркетинг саясатының ішінде үш фактордың (фирманың
пайдасы, тұтынушылардың қажеттіліктері, қоғамның мүддесі)
байланысуын талап етеді.

1.2 Маркетинг түрлері және олардың
Қазақстанда даму тенденциялары.

Тәжірибеге сүйенетін болсақ, маркетингтік үдеріс тігінен де,
көлденеңінен де жүзеге асырылады. Осының негізінде маркетинг түрлерін
жіктеу белгілері арқылы жүйелендіруге болады. Ғылыми-теориялық негіздерді
талдау және синтездеу негізінде сонымен қатар маркетинг тәжірибесіне
сүйеніп, біз жіктелу белгілерін қолдана отырып, маркетинг түрлерін
жүйелендірдік.
Экономикада пайдалану деңгейіне байланысты маркетингті макро- және микро
-маркетинг деп бөлуге болады.
Макромаркетинг теориясының эволюциясын талдаған Дж. Шит, Д. Гарднер,Д.
Гарред сияқты американдық ғалымдар оның пәні ретінде фирманың
маркетингтік қызметі мен қоғамның өзара қарым-қатынасын есептейді, ал 60-
80 жылдары аралығында оған көп назар аударылуы себебін сол кездегі қоғамның
әулеметтік және экономикалық өмірінде кәсіпкерлік пен бизнес ролінің
артқандығымен түсіндіреді.
Макромаркетинг қажеттіліктерді қоғам деңгейінде талдауға және оладың
тауарлық нарықтардың дамыуна ықпалын анықтауға мүмкіндік береді. Сол
себепті макромаркетинг мәселкрі микромаркетингке қарағанда, қоғам
мүдделеріне негізделіп және жалпы экономикалық жүйе деңгейінде
қарастырылады.
Американдық ғалым Дж. Фиск макромаркетингті экономикалық ресурстарды
пайдалануға жұмылдыратын технология ретінде және маркетинг әлеуметтік
салдарын зерттейтін ілім ретінде сипаттайды. Ж-Ж Ламбен макромаркетингті
тұтынушылардың талап-тілегіне орай өндірісті, кәсіпкерлік пен инвестицияны
керекті бағытқа бұрып отыру жүйесін қалыптастыратын экономикалық демократия
факторы ретінде сипаттайды.
Осы анықтамаларды қорыта келе, макромаркетинг саласына маркетинг
жүйесінің қызметтерін, тауар нарығының даму серпінін, маркетинг
инфрақұрылымын, маркетингтің әлеуметтік-этикалық аспектілерін, нарық
сұранысының даму тенденциясын зерттеу, мемлекеттік мекемелер және қоғамдық
ұйымдар мен кәсіпорындардың өзара ықпал етуінің маркетингтік мүмкіндіктерін
анықтау жатады. Макромаркетинг шегінде пайда болатын міндеттерге:
экономиканың және оның салаларының даму тенденцияларын, нарықтық сұранысты
талдау және болжау, көтерме және бөлшек сауда желісін тиімді орналастыруды
негіздеу, тауарлардың баға индексінің серпінін талдаумен қатар оларды
болжау жатады.
Маркетингтің макродеңгейге дамуын тауар және қызмет маркетингі,
экономика саласындағы маркетинг деп, екі бағытта ажыратып көрсетуге болады.
Маркетингтің теориясы мен тәжірибесі өзінің пайда болу кезінен бастап
микроэкономика деңгейінде басымырақ дамыды, оның зерттеу объектілері
ретінде компаниялардың маркетинг ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.