Информатика курсын оқыту құралдарының жүйесі
1- Дәріс.
Тақырыбы: Информатиканы оқыту әдістемесінің негізгі
міндеттері және мақсаттары.
Мақсаты: Орта мектептегі Информатика курсын оқыту
заңдылықтары мен нақты тақырыптардың оқыту
әдістері қарастырылады.
Қазіргі кезде ақпарат және оны білім беру саласына енгізу жалпы
қоғамның дамуын анықтайтың шешуші фактор екені талас тудырмайды. Осы
тұрғыдан қарасақ, республикамыздың білім жүйесін қайта құрудың негізгі
бағыттарын қамтитын мәселе оны ақпараттандыру болып табылады.
Қазіргі уақытта ”қоғамды информатикаландыру,” “білім беруді
информатикаландыру” деген сөз тіркестері біздің сөздік қорымызға еніп
кетті. Олай болса, қоғамды информатикаландыру дегеніміз не? Қоғамды
информатикаландыру дегеніміз – ғылыми техникалық прогересс жетіс-тіктерінің
күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни адам өміріне іс-
әрекеттің интеллектуалды түрлерінің жан-жақты әсер етуі мен рөлінің
жоғарлауына байланысты объективті процесс.
Уақыт өте білім беру жүйесін компьютерлендірудің ойдағыдай жүзеге асып
келе жатқандығын практика көрсетіп келеді. Бұл мәселені есептегіш
техникамен, оның программалық қамтамасыз етілуінің біртіндеп жүзеге
асырылуы, мұғалімдердің дайындалу қарқыны, информатика курсын оқытудың
әдістемесінің, оның ішінде нақты тақырыптарды оқыту әдістемесінің
қалыптасып келе жатқандығынан байқауға болады. Информатика және есептегіш
техника негіздері жалпы білім беретін орта мектепке міндетті пән ретінде
енгізілгелі бері курсты оқытудың белгілі тәжірибелері жинақталды. Сонымен
қатар, курсты оқытудың дидактикалық жүйесі де қалыптасып келеді. Қазақстан
Республикасы Президентінің Білім беру жүйесін ақпараттандыруға бағытталған
бағдарламасына байланысты бірқатар шаралар жасалуда. Атап айтқанда, жалпы
білім беретін орта мектептер қазіргі заман талабына сай техникамен және
программалық құралдармен жабдықталу үстінде. Аталған бағдарламаны жүзеге
асыру мақсатында орта мектептегі информатика курсы бойынша Мемлекеттік
білім беру стандарты құрылып, оку процесіне енгізілді. Мемлекеттік білім
беру стандарты бойынша курс 7–класстан бастап оқытылады. Бұдан информатика
курсын оқытудың әдістемелік жүйесін айқындау мәселесі алдыңғы кезекке
шығады.
Қоғамды индустриаландыру кезеңінде білім беру жүйесі алдыңғы кезекте,
маманданған сауатты орындаушыларды дайындауға бағытталса, ал білім беруді
информатикаландыру жағдайында бұл мәселе білім берудің негізгі мақсатына
ауысады. Мұндағы негізгі мақсат – оқушының қоршаған әлем жайында табиғи
ғылыми болжамын қалыптастыру мен жалпы ізгілікті адамгершілікке дайындау.
Бұл мәселенің негізгі ядросы жалпы білім беретін орта мектептегі
информатика курсынан басталады. “Инфор-матиканы оқыту әдістемесі және
технологиясы” деп аталатын пәнді оқытуда мектептегі информатика курсының
жалпы ғылыми оқу - әдістемелік, дидактикалық, ұйымдастырушылық,
педагогикалық, психо-логиялық мәселелерін жан-жақты қарыстыратын болады.
Сонымен жоға-рыда айтқандай информатика сөзіне анықтама берейік.
Информатика – ЭЕМ-дың көмегімен информацияны іздеу, сақтау, жинақтау,
тарату, өлшеу мен өңдеудің әдісі, тәсілдері мен заңдылықтарын қарастыратын
математикалық ғылым. Қазіргі информация ағымын адамзат тек ЭЕМ-нің көмегі
арқылы ғана қабылдайды. ЭЕМ информацияны автоматты түрде өндеуді жүзеге
асырады. Сондықтан ЭЕМ-да программалау инфор-матиканың негізгі ядросы болып
табылады, ал қазіргі есептегіш техникалар – оның материалдық базасы.
Жалпы білім беретін орта мектепте “Информатика және есептегіш техника
негіздері” курсының енгізілуіне байланысты педогогика ғылымының жаңа саласы
пайда болды, оның зерттеу обьектісі – информатиканы оқыту әдістемесі деп
аталады. Мұнда қоғамның алға қойған мақсатына байланысты информатиканы
оқыту заңдылықтары қарастырылады. Оқыту заңдылықтары информатиканың
дамуының нақты кезеңіне сай келеді.
Қазіргі кезде информатиканың оқыту әдістемесі қарқынды даму үстінде;
оның көптеген мәселелері теориялық жағынан зерттеуді талап етеді.
Педагогика ғылымының осы саласы тұтас, әрі толық бір мәнді болу үшін
информатиканың барлық деңгейде оқытылуы, зерттелуі керек: мектепке дейінгі
кезенде, мектепте, орта оқу буындардың барлық типтерінде, жоғары мектепте,
информатиканы өзінше оқитындар үшін және т.с.с. Осы ғылымның алдында өзіне
тән проблемаларын қоюда.
Біздін жағдайда алдыңғы кезекте қарастырылатын мәселеміз, мектеп
көлемінде оқытылатын “Информатика” курсын оқыту әдістемесі. Информатика
оқыту әдістемесі оқытудың жалпы мақсаттарына сәйкс өзінің алдына келесі
негізгі міндеттерді қояды:
▪ Информатика және есептегіш техниканы үйретудің нақты мақсатын
және орта мектептегі жалпы білім беру пәнінің мазмұнын анықтау,
оқыту түрлерін ұсыну;
▪ Информатика және есептегіш техниканы оқытудың барлық құралдарын
қарастыру (оқу құралдпры, программалық құралдар, компьютерлер және
т.б.), мұғалімнің практикалық жұмысына оларды қолдануға нұсқаулар
беру.
Мектеп пәндерін оқыту әдістемесінің алдына қойылатын дәстүрлі сұрактар
информатиканы оқыту әдістемесінің де алдына қойылады.
1. Оқытудың мақсаты (Не үшін оқытамыз?).
2. Оқытудың мазмұны (Нені оқытамыз?).
3. Оқыту әдіс (Қалай оқытамыз?).
4. Оқыту туралы (Неден оқытамыз?).
5. Оқытуды ұйымдастыру жолы (Қайтіп оқытамыз?).
Бұл айтылғандардан басқа екі мәселеге көңіл аудару керек. Олар:
1. Кімді оқытамыз?
2. Кім оқытады?
Соңғы екеуіндегі кімді оқытамыз деген сурақта; қай жастағы оқушыны
қалай оқыту керек. Яғни қай пәнді, оның бөліктерін, қай кластан бастау
керек дегенді білдіреді. Информатиканы оқыту әдістемесі жанадан қалыптасып
келе жатқан жас ғылым. Педогогика ғылымының іргелі бөлігі ретінде өзінің
дамуында информатиканы оқыту әдістемесі философияға, педагогикаға,
психологияға, информатикаға сүйенеді. Сонымен қатар, орта мектепттің
кеңейтілген практикалық тәжірибесін басшылыққы алады.
Информатика әдістемесінен біріктірілген барлық әдістемелік
педагогикалық білімдер мен тәжірибелер жиынтығынан “Информатиканы оқыту
әдістемесі” деп аталатын пән бөлініп шығады. Бұл оқу пәнінің маз-мұнында
информатиканы оқыту әдістемесінің жалпы теориялық негіздері, типтік
техникалық құралдар жиыны және сонымен бірге мектеп курсының нақты
тақырыптарын оқыту әдістері қарастырылады.
Жалпы оқытудың негізгі мақсаты – оқушыны дамыту. Осы мақсатқа сәйкес
жас және педагогикалық психологиясында, сондай-ақ оқыту теориясында
негізгі орын алған мәселе – дамыта отырып оқытуды зерт-тейтін бағыт.
Орта білім берудің басты мақсаты – жеке тұлғаның өзіне, қоғамға қажет
қабілеттерін қалыптастырып, дамыту және өз бетімен білім алу, өзін-өзі
дамытуға жағдай жасау.
Сонымен, мектептің алдына төмендегідей үш негізгі мақсат қойылады.
1) Білім беру;
2) Тәрбиелік;
3) Практикалық.
Енді мектепке тән осы негізгі мақсаттардың информатиканы оқытудың
жалпы мақсаттарына қатысты болатынын көрсетейік.
Мектепте информатиканы оқытудың білім беру мақсаты - әрбір оқушыға
информатика ғылымы негіздерінің алғашқы фундаментальды білімін беру,
оқушыларға осы білімді мектепте оқытылатын басқа ғылымдардың негіздерін
түпкілікті және сапалы түрде меңгеруге қажетті іскерліктер мен дағдыларды
қалыптастыру болып табылады.
Информатика ғылымының жалпы білім берудегі қызметі өте жоғары.
Информатикадан білім негіздерін меңгеру оқушылардың жалпы, ақыл – ойын
дамытуға, олардың ойлау және шығармашылық қабілеттерін нығайтуға елеулі
әсер етеді.
Сонымен, информатиканы оқытудың білім беру – дамытушылық мақсаты –
оқушының шығармашылық қабілетін, жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыруға,
ақыл-ойын, ойлау өрісін, ынтамен дамытуға, яғни қызмет субъектісі ретінде
қалыптастыруға бағытталған.
Мектептегі информатика курсының практикалық мақсаты – оқушылардың
еңбекке және политехникалық дайындығына үлес қосу, олардың мектеп
бітіргеннен кейінгі еңбек етуіне дайындығын қамтамасыз ететін білімдермен,
дағдылармен және іскерліктермен қаруландыру.
Курстың бұл мақсаты қолданбалы және теориялық аспектілердің байланысын
жүйелі түрде ашып көрсетіп, алгоритмдеудің, прог-раммалаудың ЭЕМ-нің
қазіргі кезеңдегі өндірістік рөлі мен маңызын айқындау болып табылады.
Информатика курсында кәсіптік бағдарлау мақсатында информатикаға және ЭЕМ-
ға байланысты мәліметтер, ЭЕМ-ны пайдаланатын басқа ғылымдар жайында
мәліметтер берілуі тиіс. Мұнымен қатар, информатиканың практикалық
мақсатының “тұрмыстық аспектісі” де бар. Ол күнделікті өмірде, тұрмыста
жастарды компьютерлік техниканы сауатты пайдалануға үйретеді. Қорыта
келгенде, инфор-матиканы оқытудың практикалық мақсаты – оқушыларды
практикалық қызметке, еңбекке, басқа пәндерді оқыту процесінде практикалық
есеп-терді шешуге және оны информациялық қоғамда өмір сүруге дайындауға
бағытталған.
Мектептегі информатика курсының тәрбиелік мақсаты өте зор.
Информатиканы оқыту барысында ой еңбегінің мәдениеті жаңа сапалы деңгейде
қалыптасады, оқушы өзінің жұмысын жоспарлай білу, оны ұтымды орындай білу,
бастапқы жоспарды оның орындалуымен байла-ныстыра білу сияқты жалпы
адамзаттық мәні бар қасиетер де қалыптасады. Сонымен информатиканы
оқытудағы тәрбиелік мақсат – оқушыны азамат-тық, адамгершілік қасиетке және
жоғары саналыққа баулуға бағытталған.
Информатиканы оқып үйренудің жоғарыда аталған мақсаттары бір-бірімен
өте тығыз байланыста, оларды бір-бірінен ажыратуға болмайды. Оқушыларға
негізгі жалпы білімді беріп болмай, информатиканың тәрбиелік эффектісін
алуға болмайды. Мектепте информатиканы оқыту-дың жалпы мақсаттары нақты оқу
процесіне байланысты нақты мақсат-тарға айналады, яғни нақты тақырыптарды
оқытудың мақсатына айналады. Пәнді оқытудың нақты мақсатарын анықтау жалпы
дидактикадан басталады. Қазіргі қоғамның дамуына байланысты дидактиканың
көптеген қағидалары өзгеріске ұшырап отыр. Информатика жас ғылым болған-
дықтан даму үстінде, оны мектепте оқыту мазмұны да әлі қалыптасу үстінде.
Осындай жағдайда ғылыми тұрғыдан негізделген мақсат қана оқыту мазмұнын дәл
анықтауға мүмкіндік береді.
2-Дәріс.
Тақырыбы: Жалпы білім беретін орта мектептегі Информатика
курсын оқытудың мақсаттары.
Мақсаты: Орта мектептегі Информатика курсы оқытып үйретуде
тәрбиелеу мен білім берудің жалпы мақсатын
қарастыру
Информатиканың тақырыптары оның әртүрлі салада қолданы-латындығымен
анықталады. Қоғамдық өмірдің көптеген салаларында қолданылатын әртүрлі
информациялық технологиялардың жалпы сипат-тамаларымен қатар әрқайсының
өзіндік ерекшеліктері бар. Осыған байланысты операциялар мен
процедуралардың әртүрлі жинақтарына, кибернетикалық жабдықтардың әртүріне
және әртүрлі информациялық тасымалдаушыларға негізделген “пәндік информа-
тикалар” пайда болды.
Қазіргі кезде информатиканың ықпалына көп сүйенетін саланың бірі халық
ағарту жүйесі. Ал, мектептегі информатика проблемаларын қарастыратын сала
мектеп информатикасы деп аталады. Мектеп информатикасы информатика ғылымның
бір саласы ретінде, мектептегі оқу процесінде пайдаланылатын ЭЕМ-ді
программалық, техникалық, оқу-әдістемелік және ұйымдастырушылық жақтарынан
қамтамасыз етуді зерттейтін сала ретінде анықталады. Мектеп информатикасын
прог-раммалық қамтамасыз ету орта мектептің информациялық, басқару және
оқыту жүйелерді жобалауға арналған сериялық құралдар бар. Мектеп
информатикасын оқу әдістемелік жағынан қамтамасыз ету үшін ол курс бойынша
оқу программалары, әдістемелік құралдар, оқулықтар жасалуы қажет.
Қазіргі уақытта қалыптасқан информатиканы оқытудың практикасы
төмендегідей негізгі факторлармен сипатталады.
Біріншіден, бұл күндері информатиканы оқытуда жеке мәселелерді оқыту
тереңдігі мен материялдық баяндалу бағыты және мазмұны бойынша бір-бірінен
едәуір айырмашылығы бар, әр түрлі оқу құралдары мен оқу бағдарламалары
пайдаланылады. Тағы бір айтылатын мәселе информатиканы оқытатын
мұғалімдердің мамандық деңгейі мен базалық білімі әртүрлі. Сондықтан әр
мектептегі информатиканы оқыту нақты мазмұны мен бұл пән бойынша
оқушылардың дайындығына жеке оқытушылар тарапынан қойылатын талаптардың
деңгейі түрліше. Бұдан көптеген мектептерде жалпы білімдік мәні бар курстың
маңызды мәселелері қалып қояды.
Екіншіден, қазіргі уақытта информатиканы оқытуды тек жоғары кластарда
ғана емес, төменгі буынға көшіру қажеттілігі анықталып отыр. Қазіргі кезде
Информатика 7-кластан оқытылады. Ал, бұл информа-тиканың мазмұнының осы
жастағы оқушылардың танымдық мүмкін-діктеріне сай болуына талап етеді.
Үшіншіден, информатика курс алғаш оқу жоспарына кіргенде, компьютерлік
сауаттылықты қамтамасыз ету құралы ретінде, оқушыларды информациялық
қоғамда еңбек етуге дайындау үшін енгізілгені белгілі. Бұдан бұл курстың
жалпы білім беретін маңызды міндеті ескерілмей қалған. Қазіргі уақытта
компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру үшін информатика негіздерін зерттеу
мәселелерінде біртіндеп межелеп бөліну байқалып келе жатыр. Есептегіш
техниканың мектепте жаппай енгізілуі жағдайында барлық пәнді оқытудағы
компьютердің қолданылуы төменгі кластарда компьютерлік сауаттылықты
қалыптастырудан бастап, мектептегі барлық оқу пәндерінде қалыптастырылатын
жалпы оқу іскерлігімен сипатталады. Информатика негіздері курсының алдында
компьютерлік сауатылықты қалыптастыру мәселесі шеңберінен тыс жалпы білім
беретін пән ретінде оқу-тәрбие мәселесінің комплексі тұр.
Мектептегі информатика курсының болашақтағы дамуы, бұл курстын жалпы
білім беретін функциясымен, оның оқушыларды оқыту, тәрбиелеу, дамыту сияқты
жалпы мәселелерді шешудегі потенциалдық мүмкіндіктеріне баса көніл
аударуға, басқа сөзбен айтқанда, компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру
мәселесінен жалпы білім беретін оқу пәніне көшуге байланысты. Осындай
озгерістердің бағытына сәйкес инфор-матиканы оқытудың мақсаты оның мазмұнын
қайта қарауды талап етеді. Мектепте информатикадан берілетін білімнің
негізі компоненттерін бөлу мұғалімдерге көмек көрсетіп, оқушылардың
дайындығына негізделетін талаптарды жасауға бағыт беруі, курстың
мазмұнындағы жалпы білімдік мәні бар негізгі мәселелерді айқындауға
мүмкіндік береді.
Орта мектептегі оқу жоспарындағы Информатика курсының мазмұны
Информатика және есептегіш техника негіздері курсын оқыту
тәжірибелерін талдау, мектепке информатиканы оқыту мақсатының жаңа
түсінігі мектептегі оқу процесінде информациялық мәдениетті қалып-тастыру
мен информатика негіздерін меңгеруді бірнеше кезенге бөлу қажеттілігін
көрсетеді (А.Кузнецовтың тұжырымдамасы).
Бірінші кезең (1-6-кластар) – пропедевтикалық курс. Бұл кезінде
оқушылар компьютермен алғаш рет танысады. Математика, орыс тілі және басқа
сабақтарда қарапайым компьютерлік тренажер, оқу ойын програмаларын
пайдалану процесінде информациялық мәдениеттің алғашқы элементері
қалыптасады.
Екінші кезең (7-9-кластар) – оқушыларға информатикадан берілетін
міндетті жалпы білім көлемін қамтамасыз ететін базалық курс. Ол оқушыларға
информациялық техналогия құралдары мен әдістерін пайда-ланып есептер
шығару, алдымен оқу іс-әрекетінде, онаң кейін кәсіптік мамандығына
компьютерді саналы да, тиімді пайдалану дағдысын қалып-тастыруға
бағытылған. Информатиканы жүйелі оқытудың бастамасын орта буынға көшіру,
яғни мектептегі білім беруді информатикаландыру жағ-дайында информатикадан
берілетін білім мен іскерліктің басқа пәндерді оқытуда орта буыннан бастап
кеңінен пайдаланылу қажеттілігі екі негізі фактормен сипаталды:
1) информатиканы төменгі кластардан бастап оқытудың оң нәтиже
беретіндігі;
2) дәл осы жастан информатиканы оқытудың жас өспірімдердің дүниеге
ғалыми көзқарасын қалыптастыру мен логикалық ойлауын дамытуда маңызды
ролі бар.
3) Компьютерлік сауаттылықты қалыптастыруға байланысты информациялық
технологияны практикалық іс-әрекетке кеңінен қолдануға дайындықты
қамтамасыз ететін пайдаланушылық аспект.
Үшінші кезең (10-11-кластар) – кәсіптік оқыту ретінде информатика
саласы бойынша білім беруді жалғастыру. Бұл атап айтқанда, математика
мамандығына бағытталған кластар мен мектептер үшін программалау мен есептеу
математикасы әдістерін терендетіп оқыту, ал жаратылыстану мамандығына
бағытталған мектептер үшін – эксперимент мәліметтерін өңдеу, компьютерді
модельдеу үшін қолдануға байланысты информатика курсы, ал ауыл мектептері
үшін – ауыл шаруашылық өндіріс эконо-микасын ұйымдастыруға арналған
есептерді шығаруға информациялық технологияны қолдану іскерлігін
қалыптастыруға бағытталған курс оқытылады.
Негізгі мектепте информатиканы оқытуда берілетін білім мазмұнының
құрылымы төмендегідей:
1. Информациялық процесстер, информацияның берілуі:
▪ адам өмірінде, тірі табиғатта, техникада информацияны пайдалану,
алу, тарату, түрлендіру және сақтау;
▪ информацияны сандық бағалау, информация мөлшерінің бірліктері;
▪ тіл информацияны беру тәсілін реттегенде, информацияның екілік
түрде берілуі және оның ерекшеліктері мен артықшылықтары;
▪ компьютерде командалардың және мәліметтердің берілу принциптері.
2. Алгоритмдеу және программалау.
▪ алгоритмдер, алгоритмдердің қасиеттері, алгоритмді атқару арқылы
адам қызметін автоматтандырудың мүмкіндіктері;
▪ шама: атау және мәні, шамалардың типі, мәліметтердің негізгі
құрлымы;
▪ алгоритмдердің негізгі құрлымы және оны алгоритм құру үшін
пайдалану, алгоритмдер кітапханасы;
▪ мектептік алгоритмдік тіл (немесе программалау тілі).
3. Компьютер және оны программалық қамтамасыз ету.
▪ ЭЕМ жұмысын басқаруды ұиымдастыру, компьютердің негізгі
құрлымының жалпы жұмыс істеу принципі;
▪ ЭЕМ-де программаның автоматты түрде атқару принципі;
▪ ЭЕМ-ді программалық қамтамасыз етудің түрлері (базалық
программалық қамтамасыз ету, трансляторлар, программалау тілдері,
инструментарийлер, қолданбалы программалық қамтамасыз ету).
4. Формальдау және модельдеу негіздері.
▪ формальдаудың негізгі принципі;
▪ компьютерлік модель құру және оны пайдалану.
5. Информациялық технологиялар.
▪ компьютерде есеп шығару негіздері: есептің қойылысы, модель
құру, алгоритм жазу және атқару, Нәтижелерді талдау;
▪ текстік, графикалық редакторларды пайдалану, мәліметтер қоры,
электрондық кестелер;
▪ телекомуникациялар, әртүрлі типтегі телекомуникациялық желілер
(жергілікті, аймақтық, аумақтық), оның тағайындалуы мен
мүмкіндіктері, электрондық телеконференциялар;
▪ мультимедия технологиясы.
Бұл жалпы білім беретін орта мектеп информатика курса бойынша
берілетін білім мазмұны. Әрбір мәселені оқыту терендігі мен деңгейі,
оқушылардың білімі, іскерлігі мен дағдысына қойылатын талаптарды анықтау
осы пән бойынша мемлекеттік білім беру стандартына сәйкес жасалады. Ал,
материялдың жүйелік баяндалуы, логикасы – мектепте информатиканы оқытудың
әдістемесін жасайтын оқулық авторлары, мұғалім әдіскер, ғалымдардың жұмысы
болып табылады.
3-Дәріс.
Тақырыбы: Информатика негіздері және оның қолдануларын
мектепте қосымша оқытудың мақсаттары мен
түрлері
Мақсаты: Орта мектептегі Информатика курсын қосымша
оқытуда оқушылардың жоғары дайындығын,
теориялық білімі, іскерлігі мен дағдысын
тереңдету
Мектепте компьютердің пайда болуы оқушылардың сабақтан және мектептен
жұмыс істеуіне көп мүмкіндіктер береді. Информатикадан жүргізілетін қосымша
сабақтар оқушылардың жеке қабілетін дамытуға мүмкіндіктер береді. Ол өзінің
алдына мынадай міндеттер қояды:
1) Информатиканы және оның қолдануларын тереңдетіп оқытуға деген
қызығушылығын туғызып дамыту;
2) Ғылыми зерттеу сипатындағы дағдыны қалыптастыру;
3) Информатика мен ЭЕМ-ны қолдану саласында мектеп оқушы-ларының еңбекке,
мамандық алуға дайындығын қамтамасыз ету;
4) Оқушылардың бос уақыты мен демалысын ұйымдастыру.
Мектеп оқушыларының информатика пәні бойынша жүргізілетін кластан
тыс жұмыстар кейбір жағдайларда дәстүрлі үйірме, факультативті курстар,
экскурсия, олимпиадалар түрінде болуы мүмін. Сонымен қатар, мұндай
жұмыстардың өзіне тән ерекше түрлері де болады. Оларға компьютерлік
клубтар, жас программалаушылардың сырттай оқытатын және күндізгі
мектептері, мектептен тыс (ақылы курс) жұмыстармен ұштасатын арнаулы
дайындық түрлерін де жатқызуға болады. Математика мен физиканы тереңдететіп
оқытылатын кластар мен мектептер, мектеп аралық оқу-өндірістік
комбинаттарында дайындалатын мамандықтар да жатады.
Информатика курсы бойынша жүргізілетін үйірме жұмыстары
Информатиканың ұйымдастырылатын үйіріме-мектеп оқушыла-рымен
жүргізілетін кластан тыс жұмыстардың ең көп таралған түрлерінің бірі.
Есептегіш техника кабинетінің бар болуы-үйірме жұмысын ұйымдастырудың
алғашқы шарты, өйткені үйірме жұмысын ұйымдастыру үшін ЭЕМ-нің болуы қажет.
Информатикадан жүргізілетін үйірмені мектептерде, оқушылар сарайында,
оқу-өндірістік комбинаттарындағы мектепаралық есептегіш, техника
кабинеттерінде, жоғарғы оқу орындарының кафедраларында ұйымдастыруға
болады. Үйірмені компьютермен жұмыс істейтіндей қызықты ойын сипатында
беруге боады.
Сондықтан информатикадан жүргізілетін үйірме жұмыстары оқушыларды,
оның ішінде орта және төменгі класс оқушыларын өте қызықтырады. Бірақ
үйірме жұмыстарын балалардың компьютерлік ойындарға деген қызығушылығы
негізінде ұйымдастырмау керектігін есте ұстаған дұрыс. Орта мектепте
информатиканы оқытудың жалпы жүйесіне сай үйірме жұмыстарының
программаларын дайындау, мектеп оқушыларының дайындық деңгейіне қарай оқу
тапсырмаларының жиынтығын, сонымен бірге осы сабақтардың тиімді
программалық қамта-масыз етілуін дайындау- маңызды әдіснамалық міндет болып
табылады.
Информатика және оның қолданулары бойынша жүргізілетін факультативтік
курстар.
Мектептің оқу жоспарына Информатика және есептегіш техника
негіздерінің жаңа пән болып енуіне байланысты информатиканың
факультативтік сабақтарын өткізу әдісі мен мазмұнын жасау үлкен маңызды
мәселе болған. Алғашқы кездері ЭЕМ-ның құрылымымен, алгоритмдеу және
программалау негіздерімен таныстырылатын факуль-тативтік курстардың
программалары құрылды.
Қазіргі уақыт талабына сай, мектептердің есептегіш техника
кабинеттернің негізінде пәнаралық факультативтік курстардың жасалып, іске
асырылуы, информатика, автоматика, электроника саласында балалар-дың
техникалық шығармашылығын дамытады деген үлкен мәнге ие болып отыр.
Жалпы білім беретін орта мектепте информатикадан мемлекеттік білім
беру стандартына жасалып, оқу процесіне енгізілуі факультативтік курстардың
дамуына елеулі үлесін тигізеді.
Факультативтік сабақтың мақсаты:
- Информатика саласы немесе ЭЕМ-ны пайдаланатын басқа пәндер бойынша
алынған теориялық білім, іскерлік пен дағдыларды тереңдетіп, кеңейту;
- Оқытудың кәсіптік бағдарын күшейтетін практикалық дайындықты қамтуы
тиіс;
Факультативтік сабаққа:
- ЭЕТ-ны кеңінен қолданатын, барлық уақыттың 75%-ін комьютермен
практикалық жұмыс істеуге бөлуді қарастыру;
- Барынша өзбетінділік, оқушының танымдық іс-әрекетін өзінің басқару
және оқушы санының аз болуы тән.
Жеке пәндерді тереңдетіп оқытатын мектептер мен кластардағы информатика.
Жаратылыстану–математика цикліндегі пәндерді тереңдетіп оқы-татын
мектептің (кластардың) программалары мен оқу жоспарында информатика мен
есептегіш техника негіздерін оқыту мен пайдалануға ерекше мән береді.
Мұндай жұмыс тәжірибесінің жинақталуы математика мен программалауды
тереңдете оқытатын мектептерден басталады. Мұндай мектептердің
программаларының маңызды ерекшелігі: жекелеген оқу пәндері мен іс-әрекет
түрлерінен оқушылардың жоғары дайындығы теориялық білімі, іскерлігі мен
дағдысын тереңдетумен ғана шектелмейді. Сонымен бірге оқудың кәсіптік
бағдарын нығайтатын практикалық дайындықты да ұсынады.
Олимпиада және оны жүргізу әдістемесі:
Олимпияданың мақсаты:
▪ білімді, дамыған, дарынды мектеп оқушыларын іздеу;
▪ мектепте информатиканы оқыту деңгейін бағалау;
▪ информатиканы оқыту барысындағы ең жоғарғы деңгейге қоыйлатын
талапты ашу;
▪ мектеп, жоғары оқу орындары буынындағы кері байланысты жүзеге
асыру.
Олимпияданың негізгі мақсаты – оқушының қабілетін ашуды ескере отырып,
логикалық-алгоритмдык және жүйелік комбинаторикалық ойлауы дамыған
оқушыларды табу қажет. Бұл әртүрлі дайын программалық құралдар мен
командаларды пайдалану іскерлігінде пайда болады.
Олимпиадаға дайындау әдістемесі – қарастырылып отырған тәсілде
оқушыларды олимпиадаға дайындау информатиканың базалық курсының жалғасы
болып табылады. Дайындықтың ең тиімді түрі – сабақты олим-пияда түрінде
жүргізу. Стандартты емес есептерді шешу үшін мәліметтерді ұйымдастыру мен
программалаудың қазіргі әдістерін білу қажет. Оқушылардың олимпиядадағы
нәтижесі – мұғалімдердің жетістіктерінің белгісі.
Экскурсия – бұл қарастырылып отырған сала бойынша оқушының танымын
кеңейтіп, теориялық біліммен оның практикалық қолданы-луының арасындағы
байланысты көруге және бақылау жүргізуге мүмкіндік беретін, сондай-ақ,
кәсіптік бағдары мен политехникалық оқы-туды қамтитын, пәнаралық байланысты
жүзеге асыратын оқытуды ұйымдастыру түрі болып табылады.
Экскурсия өткізу тыңғылықты дайындықты талап етеді. Мүғалім алдымен
оның мазмұны мен міндеттерін анықтап, есептеу орталығын таң-дап, онымен
танысып, пайда болуы ықтимал қиындықтарды болжап, онымен күресу жолдарын
қарастырады.
Экскурсияға дайындық: оқушылар алдын-ала тамсырма алып, олар-дың
әрқайсысы қандай бақылаулар жүргізіп, қандай сурақтарға өз бетімен жауап
беруі, материалды қандай түрде жинақтауы (аузша хабарлама, реферат,
коллекция, альбом) және экскурсия жайлы есепті қай мезгілге дайындау
қажетін білуі тиіс. Сонымен қатар, барлық оқушылардың белсенді жұмысын
қамтамасыз етіп, тәртібін және техника қауіпсіздігін сақтауы тиіс.
Экскурсияның қорытынды кезеңі экскурсия барысында оқушылардың алған
жалпы білімдерін тұжырымдайтын қорытынды әңгімені қамтиды. Экскурсия
материалдарын көрме ұйымдастыруда, арнайы сабақтар өткізуде тарату
материалдары ретінде пайдалануға болады.
4-Дәріс.
Тақырыбы: Информатиканы оқыту әдістері мен құралдары.
Информатика кабинеті, оның жабдықталуы мен
қызметі.
Мақсаты: Информатика курсын оқытуда ЕТ кабинетін жабдықтау
түрлері, оқу кабинетінің жабдықталуына қойылатын
талаптар, жұмыстарды ұйымдастыру жолдары,
Информатика курсын оқыту құралдарының жүйесін құру
Есептегіш техника кабинеті дегеніміз – оқу есептегіш техника
комплектісімен, оқу көрнекілік құралдармен жабдықталған “Информатика және
есептегіш техника” курсы бойынша теориялық және практикалық класта, кластан
тыс және факультатив сабақтар өткізуге арналған жалпы білім беретін орта
мектептегі оқу – тәрбие жүргізетін орын.
Есептегіш техника кабинеті – оқу-тәрбие процесін тиімді басқаруға
арналған әртүрлі оқу пәндерін оқыту үшін де пайдаланады.
Есептегіш техника кабинеті де сабақ төмендегідей қызмет көрсетеді:
1) оқушылардың компьютерлік сауаттылығына техниканың құрылымы,
басқарылуы жайлы білім мен ЭЕМ-да есеп шығару дағдысы мен
іскерлігі;
2) оқушылардың есептегіш техниканың өндірісте, жобалау-конструкторлық
ұйымдарда, ғылыми-мекемелерде, оқу процесі мен басқару орындарында
қолданылуымен таныстыру;
3) информатика негіздерін оқу процесінде оқушылардың теориялық ойлауын
дамыту;
4) оқу әдістерін жетілдіру мен мектептегі оқу тәрбие процесін
ұйымдастыру.
Есептегіш техника кабинетінде жүргізілетін сабақтар:
1) Информатика және есептегіш техника – курсы бойынша сабақ немесе
есептегіш техника, кинофильм, диапозитив, кестелер, басқа да оқу
құралдарын пайдаланатын жалпы білім беретін жеке оқу пәндерін
оқыту;
2) Мектептің қажеттілігіне қарай оқушылардың немесе мектеп
басшылығымен оқушылардың құратын қолданбалы программалауын жасау;
3) Информатика және есептегіш техника курсы бойынша кластан тыс және
факультатив сабақтар;
4) Эксперименттік және практикалық сабақтар;
Жабдықталған есептегіш техника кабинетінің жұмысын қабылдау үшін
(пайдалануға жіберу үшін) мектеп директоры қабылдау комиссиясын
ұйымдастыру. Оған: мектептегі кәсіподақты ұйымдастыру өкілдері, негізгі
кәсіпорын және халыққа білім беру ұйымдарының өкілдері қатысады. Есептегіш
техника кабинеті пайдалануға жарамдылығы бар акт болмаса рұқсат етілмейді.
Есептегіш техника кабинеті – бір немесе бірнеше мектеп-ке қызмет етуі
мүмкін. Кабинеттегі оқушылардың жұмыс орны 9-12-ге дейін болады.
Компьютермен практикалық сабақтар өткізу үшін класс екі ішкі топқа
бөлінеді.
Жоғарыда аталған жабдықтармен қатар, есептегіш техника кабинетінде:
▪ оқытуда дербес әдісті жүзеге асыруға арналған, компьютердегі
жаттығулар мен оқушылардың өз бетіндік жұмысын ұйымдастыруға
арналған тапсырма;
▪ ғылыми-танымал аанықтамалық, әдістемелік әдебиеттер тобымен;
▪ оқушылардың ЭЕМ-да өздері құрған тандамалы программалары;
▪ ОЕТ комплектісіндегі әрбір жұмыс орнын пайдалану журналмен;
▪ машиналарды жөндеу жұмысы атқару журналы;
▪ оқушылардың жұмысын көрсетуге арналған қабырға газетері мен
кестелерді қыстарғыштар;
▪ мектеп директоры бекіткен, есептегіш техника кабинетінің
жабдықталуы жөнінде инвентарлық кітап;
▪ алғашқы дәрігерлік көмек көрсетуге арналған дәрі-дәрімектер;
▪ өрт сөндіру құралдары болуы тиіс;
Дербес ЭЕМ-мен жабдықталған оқушының жұмыс орны мемлекеттік стандартқа
сәйкес келетін екі орынды столмен жабдықталуы тиіс. Оның өлшемі 1300х700
кв.мм.-ден кем болмайтын стол, орындық және принтер мен графопостромтельге
және т.б. құралдарға арналған екі тумбамен жабдықталуы тиіс.
Есептегіш техника кабинеттегі оқушылардың жұмыс орнын сабақ кезінде
емін-еркін кіріп-шығатындай етіп орналастыру керек. Екі орынды столды
біріктіріп қоюға рұқсат етілмейді. Егер столдар қатар бойынша
орналастырылса, олардың арақашықтығы 1,0-1,1метр болуы керек, әрбір
қатардың соңындағы столдың қабырғадан қашықтығы 80 см – ден кем болмауы
керек.
Информатика оқу кабинетінің жабдықталуына қойылатын
талаптар
Информатика кабинеті жалпы орта білім беретін және кәсіптік-техникалық
білім мекемелері оқу-есептеу техникасының жиынтығымен, оқу-көрнекілік
құралдары мен оқу құрылғыларының және жиһаздармен, информатика курсы
бойынша базалық және мамандандырылған курс-тардың теориялық және
практикалық, сыныптық және сыныптан тыс жүмыстар жүргізу мүмкіншілігі бар
және оргтехникалармен жабдықталған болуы тиіс.
Информатика кабинеті жан-жақты білім беруге сапалы түрде
көмектесетін, оқушылар мен мұғалімдердің қауіпсіздігін және денсау-лығын
сақтау талаптарын толық қамтамассыз еткен жағдайда информатика және ғылым
негізі бойынша білім, білік дағдыларын және оқушылардың ақпараттық
мәдениетін қалыптастырып, ақыл-ойын дамытатын, барлық психологиялық,
гигиеналық талаптарға сай құрылған орта.
Оқыту есептеу техникасы кабинеті келесі принциптерге сүйене отырып
жүргізілуі тиіс:
• Бейімделушілік (адаптивность) - өзгермелі жағдайлармен оларға қойылатын
талаптарға бейімделушілік және үздіксіз өзгеру мүмкіндігі;
• Интегралдылық (интегрированность) - шешілетін тапсырманың толықтылығын
қамту және оның ішкі құрылғыларымен оны құраушы бөліктер арасындағы
байланысты алу;
• Унифицирлілік (унифицированность) - ішкі және сыртқы интерфейстердің
бірлігіне, сонымен қоса өңдеу процесінің мазмұнына және оған барлық
қатысушылар арасындағы ақпарат алмасуға көзқарастардың бірлігін
қамтамассыз ету;
• Таратушылық (распределенность) - орындалатын қызметтердің уақыттық және
кеңістіктік бөлінулерімен есептеу техникасының компоненттері арасында
тарату. Бұл таратулар өзара байланысқан есептеу ресурстарында орналасуы
тиіс;
• Дербестік (персонализация) - нақты қолданушының сұраныстарын
қанағаттандыру мүмкіндігі;
Информатика кабинетінде өткізілетін сабақтар мына мүмкіндіктерге ие:
• оқушыларға соңғы үлгідегі компьютерлік техниканың құрылғылары жөніндегі
білімдерін, ДК көмегімен есептерді шешу әдіс-тәсілдерін, программалық
қамсыздандыруды және ақпараттық ресурстармен жұмыс істеуді
қалыптастырады;
• оқушыларға ғылыми мекемелерде, жобалау-конструкторлық өндірістерде, оқу
процесі мен басқармасында компьютерлік техниканың қолданылу барысын
таныстырады;
• мектептегі оқу әдістері мен оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру
жетілдіріледі.
Информатика кабинетінде келесі жұмыстар өткізілетін болады:
- информатика мен басқа да оқу пәндерінің жеке тақырыптары бойынша жаңа
ақпараттық технологиялық құрылғыларды және оқу-көрнекілік құралдарын
пайдалану;
- мектеп сұранысын қанағаттандыруға бағытталған мектеп әкімшілігі мен
мұғалім тапсырмалары бойынша оқушылардың қолданбалы программаларды
құрастыруы;
- жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланып өткізілетін сыныптан тыс
сабақтар;
Информатика курсы мен басқа да жалпы білім беретін жекелеген пәндерді
оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану барысында информатика
кабинетінің құрамына келесі құралдар енеді:
• психологиялық-педагогикалық, эргономикалық және техникалық талаптарды
қанағаттандыратын оқу-есептеу техникасының жиынтығы;
• арнайы жиһаз бен оргтехника;
• информатика кабинетінде жұмыс істеу барысында техника қауіп-сіздігін
қамтамассыз ететін құрылғылармен құрал жабдықтар;
• Информатика курсы бойынша базалық және мамандыққа баулу бағыттарына
негізделген программалық құралдар;
• компьютерде оқушылардың өзіндік жұмысы мен тапсырмаларды орындау
жұмыстарын ұйымдастыруға бағытталған тапсырмаларды құрастыру;
• ғылыми-танымдық, анықтамалық және әдістемелік әдебиеттер жиын-тығы;
• жаңа ақпараттық технологиялық жабдықтарды қолдануға бағытталған және
жалпы оқу пәндерінің құрылымдық жүйеде жүргізуге арналған, игерілетін
материалдың мақсаты мен міндеттеріне оқу, демонстра-циялау құралдарының
жекелеген түрлерін жинақтауға болатын оқу-әдістемелік жинағы;
• техника қауіпсіздігі бойынша оқушыларға нұсқаулар жүргізу мен оны
мерзімді түрде тексеріп отыру журналы;
• оқушылардың жұмысын көрсететін кестелер мен қабырға материалдары;
• Мектеп директоры бекіткен информатика кабинетінің жабдықталу жоспары,
кабинеттегі құрал-жабдықтардың есебі жазылған кітапша;
• Алғашқы медициналық қызмет көрсетуге қажетті дәрі-дәрмектер қобдишасы;
• өрт сөндіруге арналған құрал-жабдықтар;
• техника қауіпсіздігі мен оның сақталуын қамтамассыз етуге арналған құрал-
жабдықтар.
I. Жаңа ақпараттық технологиялық жабдықтарды қолданатын зерттеу-
тәжірибе жұмыстарын өткізуге арналған зертхана (лаборатория).
II. Болашақта әлемдік деңгейде және аймақтық телекоммуникациялық
желілерді жүйелеуді қамтамассыз ететін құрылғылар мен құрал-
жабдықтар (компьютерлік желілер мен телефондық, теледидарлық,
спутниктік байланыс құралдарының синтезі).
III. Информатикадан дидактикалық материалдар жүйесі:
1. Программалаудан (сыныптар бойынша) бақылау жұмысының материалдары.
2. Әрбір тақырып бойынша деңгейлік тапсырмалардан құрастырылған таратпа
материалдар.
3. Сыныптар бойынша тест тапсырмалары (тақырыптық, тоқсандық, жарты
жылдық, жылдық).
4. Информатикадан олимпиада материалдары (мектепішілік, аудандық,
қалалық, облыстық, республикалық).
5. Сыныптар бойынша жұмыс дәптерлері.
6. Информатикадан бақылау және жаттығу программалары.
IV. Нормативтік-ұйымдастырушылық құжаттары:
1. ҚР Білім туралы Заңы.
2. Қазақстан Республикасы орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламасы.
3. Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың аймақтық бағдарламасы.
4. 7-11сыныптарға арналған информатикадан мемлекеттік білім стандарты.
5. ҚР білім және ғылым министрлігінің әдістемелік нұсқау хаты.
6. Сыныптар бойынша информатикадан оқу бағдарламалары.
7. Сыныптарға арналған информатикадан күнтізбелік-тақырыптық жоспар.
8. Сыныптарға арналған информатикадан сабақ жоспарлары.
9. Кабинет жұмысының жоспары.
10. Кабинет жұмысына талдау.
11. Кабинетті дамытудың келешек жоспары.
12. Оқу процесін ақпараттандыруды дамытудың жоспары.
V. Информатикадан оқу-әдістемелік кешендерінің тізімі:
1. 7-11сыныптарға арналған информатикадан оқулықтар мен оқу құралдары.
2. Мұғалімге арналған әдістемелік құралдар.
3. 7-11сыныптарға арналған информатикадан электрондық оқулықтар.
4. 7-11сыныптарға арналған информатикадан деңгейлік тапсырмалардан
құрастырылған жұмыс дәптерлері.
VI. Кабинет кітапханасы.
1. Анықтамалық-ақпараттық әдебиеттер.
2. Сыныптан тыс жұмыстарға арналған әдебиеттер.
3. Мерзімдік басылымдар.
4. Мұғалім мен оқушының шығармашылық жұмыстары.
VII. Техника қауіпсіздігі.
VIII. Санитарлық-гигиеналық нормалар.
IX. Информатика кабинеті мазмұнын зерттеу белгілері.
X. Кабинет паспортын жабдықтаудың құжаттар тізімі.
Информатика кабинетіндегі жұмыс орындары мен құралдарының орналасуына
қойылатын талаптар.
Иформатика кабинеті қатты дыбыстар шығатын орындардан (машина залы,
гимнастикалық зал, шеберхана) аулақтау, бөлек орналасуы тиіс.
Информатика кабинетінде оқушылардың оқу құралдарын қоятын арнайы шкаф
болуы қажет.
Информатика кабинетінің ауданы 1 жұмыс орнына 6 шаршы метрден кем
болмайтын аудандармен есептелінеді.
Дербес компьютер саны 10-нан кем емес информатика кабинетінің
лаборанттық бөлме ауданы 18 шаршы метрден аз болуы керек, ал кабинет
биіктігі 4 метрден жоғары болуы тиіс.
Оқушылар үшін жұмыс орнының саны сыныптағы оқушылардың толық санына
байланысты 9,12,15 болуы мүмкін. Дербес компьютерде практикалық тапсырмалар
орындау үшін жеке, ұжымдық және топтық жұмыстар ұйымдастыру ұсынылады.
Әдістемелік міндеттерді шешу барысында бір жұмыс орнында оқушыларды 1-ден,
не 2-ден отырғызып жұмыс жасауға болады.
Оқушылардың жұмыс орны дербес ЭЕМ-мен жабдықталған 1 үстелден және
биіктігі өзгертілетін, айналмалы орындықтан тұрады. Дербес компьютер,
оқулық орналасатын және оқулықпен жұмыс істеуге арналған үстел бетінің
өлшемі 1300х700мм болуы керек. Оқушы үстелінде ДК барлық құрылғыларымен
орнатылады. Пернетақтаның алдында 30см ендікте дәптер қоятын және
жауырынның бұлшық еттеріне күш түспес үшін шынтақты тіреп отыратын орын
болуы тиіс. Монитор қойылатын үстел беті жазық, ал пернетақта орналасатын
үстел беті көлбеу (120-150 бұрышқа) болу керек. Үстел жиегінің және
орындықтың биіктігі бейнемонитормен жұмыс істеп отырған оқушы бойына сәйкес
қойылуы керек. Үстелдерге ток көзі мен жергілікті желі кабельдері
жүргізіледі. Информатика кабинеті үшін ток көзінің жалпы электрлік кескіні
есептеуіш техникасының құжаттарына сай қондырылады. Еден беті тегіс, ой-
шұңқырсыз, сырғанамайтын және оңай тазаланатын антистатикалық қасиеттері
болуы қажет.
Мұғалімнің жұмыс орны үстелмен және басу құрылғысы мен мультипроектор
қоятын 2 тумбамен жабдықталады. Мұғалім үстелінің өлшемі 1300х700мм.
Тумбаның магниттік тасымалдаушысы, күнделікті сабаққа қажетті
транспаранттар салынатын 350х500х100мм өлшемдегі 1-2 жәшігі болуы керек.
Компьютерлік үстелдің дәптер, сыныптық журнал және т.б. салынатын қалташасы
болады. Сабақ барысында оқушылардың жұмыс орындарына электр желілерін қосу
мен оны өшіруді мұғалім өзі жүргізуі қажет.
Информатика кабинетіндегі компьютерлердің орналасуы сабақ барысында
мұғалім мен оқушылардың емін-еркін жүріп-тұруына ыңғайлы болуы қажет.
Дербес компьютерлердің жұмыс орындарының орналасуы 3 вариантта болуы
мүмкін:
1. Жағалай (периметрлік);
2. Қатарлық (1-3 қатар);
3. Орталық.
Оқушылардың және мұғалімнің еңбек қауіпсіздігі, электрмен жұмыс жасау
қауіпсіздігі және тұрақты жарықтандыру деңгейі тұрғысынан алғанда ДК-де
жұмыс істеу орындарын жағалай орналастыру нұсқасы тиімді болып табылады.
Жұмыс орындарын жағалай орналастыру нұсқасы бойынша келесідей қашықтықтар
белгіленген:
• Информатика кабинетінің ені бойынша: терезе жақтаулары бар қабырғалардан
үстелдер кем дегенде 0,8м қашықтықта орналасуы керек. Терезе
жақтауларына қарсы қабырғалар мен оған жағалай орналасқан ДК үстелдері
10см қашықтықта орналасуы керек, ал кейбір жағдайларда бейнемониторларға
байланысты үстелдер мен қабырғалардың қашықтықтары өзгеруі мүмкін.
• Информатика кабинетінің ұзындығы бойынша: ДК-дің екі орындық үстелдері
қатар қойылады. Бір орынды үстелдердің арасы ашылып қойылады, соған
сәйкес үстелдердің арақашықтығы кабинет ауданы мен ондағы оқушылардың
жұмыс орындарының санына байланысты болады.
ДК-мен жұмыс істеу үстелдері жағалай орналасқанда, сабақтарға,
оқушылардың білімін тексеруге, жазба бақылау жұмыстарын орындауға, дәптерде
программа құру және есептер шығаруға арналған қажетті орындар оқушылардың
санына байланысты оқушы үстелдерімен және орындықтарымен жабдықталуы тиіс.
Екі орынды оқушы үстелдері біріктіріліп қойылмайды (олардың ара қашықтығы
кем дегенде 0,5м).
Кабинетте оқыту құралдары мен жабдықтары бағдарлама бөлімдері бойынша
орналастырылады. Демонстрациялық көрнекіліктер және өздік жұмыстарға
арналған құралдар бөлек сақталады. Информатика кабине-тіндегі оқыту
көрнекілік құралдары мен жабдықтары шкафтарда сақта-лады, ол лаборант
бөлмесінде сақталуы да мүмкін.
Информатика кабинетінде құрал-жабдықтар мен мұғалімнің жұмысын
жеңілдететін әдістемелік картотека және сабақ өткізуге дайындық
құралдарының тізімі болады.
Информатика кабинетіндегі жұмыстарды ұйымдастыру жолдары
Информатика кабинетіндегі ұйымдастыру жұмыстарын кабинеттегі құрал-
жабдықтарға жауап беретін, информатика курсында компьтерлік технологияны
оқу процесінде және жалпы білім беру пәндерінде оқушылардың қолдануын,
ондағы мұғалімдер жұмысын ұйымдастыратын информатика мұғалімдерінің
арасынан сайланған кабинет меңгерушісі басқарады.
Кабинет меңгерушісі:
□ Кабинеттегі жабдықтардың сақталуына;
□ Инвентаризациялық тіркеу журналын жүргізуге;
□ Құрылғылардың әрдайым дайын болуына, есептеуіш техниканың
техникалық қызмет көрсетілуінің өз уақытында тыңғылықты
орындалуына, машиналардың істен шығуын тіркеп отыру, оларды жөндеу
және қалпына келтіру жұмыстарын реттеуге;
□ Апатты жағдайларда өрттен сақтану және алғашқы дәрігерлік көмек
көрсету құралдарының дайын болуына;
□ Оқушыларға техника қауіпсіздігі бойынша кіріспе және деңгейлі
нұсқаулардың өтілуін қадағалауға;
□ Оқытушылар мен оқушылардың техникалық қауіпсіздік ережелерін
сақтауына;
□ Сабақ басталғанда және аяқталғанда журналдың дұрыс тіркелуін
қадағалау, электр көзіне қосуға және ажыратуға жауапты.
Оқушылар информатика кабинетіне алғаш кірген күні мұғалім оларды
бойына, есту және көру жағдайына байланысты жұмыс орынын бекітіп беру
керек, сонымен қатар техника қауіпсіздігі мен онда жұмыс істеу ережесімен
таныстыру керек. Оқушылар жұмыс орнының реттілігіне және ондағы орналасқан
құрылғыларға жауап береді.
Оқушылар техника қауіпсіздігі және жұмыс жасау ережесі бойынша
сынақтан өтіп, Техника қауіпсіздігі ережесі бойынша нұсқаудан өткізу мен
оны тіркеу журналы атаулы журналға белгілену керек. Онда нұсқаудан өткен
күні және сынақтан өткені туралы белгі, нұсқауды өткізген мұғалімнің аты-
жөні, сынақтан өткен оқушының аты-жөні, сынақтан өткен оқушының аты-жөні
және нұсқаудың мазмұны берілген. Бұл мәліметтерді мұғалім бекітіп қол
қояды.
Информатика курсын оқыту құралдарының жүйесі.
Информатика курсын оқыту процесін дамыту бағытында программалық
құралдарды біріктіретін техникалық құрылғыларды, әртүрлі басқару
құрылғыларын және оқытудың жаңа, сапалы әдістемесі механизмін қазіргі
кездегі ДК мүмкіндіктеріне пайдалану керек.
Перифериялық құрылғылар мен оргтехникаларды (басу құрылғылары-
матрицалық, лазерлік, сканер, құйылмалы) оқу қызметіне пайдалану оның жаңа
бағыты болып табылады.
Оқыту процесінде компьютерді қолданудың жаңа бағыты ретінде ДК-мен
байланысты сенсорлық және оқу, демонстрациялық құралдар, талдамалы және
дискретті сигналдарды енгізу және шығаруды қамтамассыз ететін құрылғыларды
қолдану, ДК экранына енгізу параметріне тәуелді динамикалық өзгеріп
отыратын әртүрлі физикалық заңдарды график түрінде кескіндеуге мүмкіндік
береді.
Оқу процесінде компьютерді пайдалануда аналогтық және дискреттік
сигналдарды енгізу мен шығаруды қамтамассыз ететін дербес компьютердің,
оның ішінде, түрлі физикалық заңдылықтардың виртуалдық мүмкіндіктерін
айқындайды.
Информатика курсы бойынша оқыту құралдары жүйесінің құрамына мыналар
жатады:
• Оқыту процесін бағдарламалық-әдістемелік қамтамассыз ету;
• Оқыту қызметінде оқушылардың мәдениетін қалыптастыруға негізделген
бағдарланған объектілік бағдарламалық жүйелер;
• ДК-ге байланысты оқу, демонстрациялық құралдар;
• Оқыту процесіне көмекші оқу-көрнекілік құралдары;
• Жаңа ақпараттық технологиялық құралдарды пайдалануға бағытталған оқытудың
құралдар жүйесін пайдалану әдістері.
Оқыту құралдарының мұндай жүйесі информатика курсын оқыту барысында
жаңа ақпараттық технологиялық құралдарды қолдану оқу-әдістемелік
әдебиеттерімен (оқулықтар, оқушыларға арналған оқулықтар, мұғалімге
арналған әдістемелік оқулықтар) қоса оқу-әдістемелік кешенін (ОӘК) құрайды.
Оқу-әдістемелік кешенінің құрамы мен жиынының өзгермелілігі
информатиканы оқыту процесінде ғана емес, сонымен бірге басқа пәндер мен
сабақтастырылған курстарды оқыту барысында қолданылады.
Базалық программалық қамсыздандыруға қойылатын талаптар:
Информатика кабинетінде қолданылатын программалық қамсыздандыру
5 топқа бөлінеді:
- жүйелік программалық қамсыздандыру;
- базалық ақпараттық технологияға негізделген программалық қамсыздандыру;
- жалпы мәнді программалық құралдар;
- оқу процесіндегі программалық құралдар;
- мектептің сұранысын қанағаттандыратын баспалық қызметке көмекші
программалық қамсыздандыру;
Программалық қамсыздандырудың барлық топтарына қойылатын жалпы талаптар:
- лицензиялық келісім (программалық қамсыздандырудың қолданылу
тиімділігі);
- консультация беру мүмкіндігі;
- қолданылатын есептеуіш техниканың архитектурасына, компьютерлер типіне,
класына және сипаттамасына сәйкестілігі;
- кез келген режимге және тілдік ортаға бейімделген жұмыс жасау
қабілеттілігі;
- интерфейсі;
- программалық қамсыздандырумен жұмыс жасауға арналған құжаттардың бар
болуы;
- қаріптерді пайдалану мүмкіндігі;
- ақпараттық және программалық құралдарға қойылатын барлық талаптарды
қанағаттандыру.
Жүйелік программалық қамсыздандыруға қойылатын талаптар:
- операциялық жүйеге;
- операциялық қабықшаға;
- желілік программалық қамсыздандыруға;
- антивирустық құрылғыларға;
- ақпараттарды қалпына келтіру мен көшіру құралдары;
- операциялық жүйенің немесе операциялық қабықшаның мүмкіндіктерін
кеңейтетін арнаулы программалар (утилиттер); дискеталарды баптауға
арналған жүйелік программалық қамсыздандыру және оның құжаттары немесе
оны құру құрылғылары;
Базалық ақпараттық технологияға арналған программалық қамсыздандыруға
қойылатын талаптар.
Орта мектепте информатиканың базалық курсында базалық ақпараттық
технологияға арналған программалық қамсыздандыру оқыту объектісі болып
табылады. Аталған программалық қамсыздандыруды басқа пәндерді оқыту
процесіне де, әкімшілік міндеттерді шешу барысында да қолдануға болады.
Бұл топтардың құрамына келесі программалар енеді:
- мәтіндік процессор;
- электронды кесте;
- деректер қорын басқару жүйесі;
- компьютерлік графика жүйесі (компьютерлік презентация);
- компьютерлік телекоммуникациялармен жұмыс жасау жүйесі;
Аталған топтың программалары көп жағдайда офистік пакеттер құрамында
болады. Жалпы білім беретін мектептерде базалық ақпараттық технологияны
қолдану формалары мен салалары сәйкес программалық қамсыздандыруға
қойылатын талаптарға сай анықталады.
5- Дәріс.
Тақырыбы: Информатиканы оқытудағы дидактикалық
принциптер.
Мақсаты: Орта мектептегі информатика курсын оқытуда
дидактиканың жалпы принциптерін қарастыру
Информатика пәнінің орта мектепке енгізілгеніне аз уақыт болғанына
қарамастан курсты оқытуға әртүрлі бағыттардың пайда болғанын атап өттік.
Орта мектептегі оқытылатын басқа пәндермен салыстырғанда информатика
әлдеқайда жас ғылым. Жаңа информациялық технологиялардың дамуына қарай
курстың мазмұнының өзгеріп отырғаны белгілі. Курс мазмұнының өзгеруі мен
программалық және техникалық құралдардың әртүрлілігі, сондай-ақ,
информатиканы оқыту әдістемесінің жеткіліксіздігі курстың мазмұны мен оқыту
әдісі, құралдарын таңдауда информатика пәнінің мұғалімдеріне айтарлықтай
қиындық туғызады. Мұндй аса күрделі мәселені шешуді дидактиканың жалпы
принциптерінен іздеген жөн. Дидактиканың жалпы принциптері информатика
курсын оқытуда нақтылана түседі.
Ғылымилық принципі. Бұл принцип білім беру мазмұнынан оқушының
танымдық мүмкіндікеріне бейімделген сәкес ғылым саласының жааңа
жетістіктері орын алуын талап етеді. Аталған мәселе тұтасымен алғанда
жеңілдей түседі, өйткені информатика курсында “жоғарғы”, “төмендегі” деп
бөлінетін нақты бөліну жоқ, пәншілік байланыс өте жоғары. Олай дейтініміз –
информатика ғылымдағы көптеген түсініктер мектептегі пәннен өзінің
ұқсастығы (аналогын) тауып жатады. Курста қарастырылатын “информация”,
“алгоритм” және “атқарушы” ұғымдарының іргелі ұғым екені белгілі. Алғашқы
екі ұғымның мағынасының айқын екені түсінікті, ал атқарушы ұғымы көп
мағыналы, ол информатика курсында бірнеше қызмет атқарады:
1) алгоритмді атқару процесінде көрнектілік беретін дидактикалық құрал
(тасбақа, Робот, кингурёнок және т.б. аьқарушылар жатады);
2) бұл көптеген мәселелерді бірынғай бағытта сипаттауға мүмкіндік беретін
ұғым: тасбақа – графикалық атқарушы, редактор – текстік атқарушы,
операциялық жүйе – файлдар атқарушысы, принтер – тексті қағазға
шығаратын атқарушы және т.б.;
3) кез келген атқарушыдағы компьютерлік модель құрлымы компьютерлік
білімділікті қалыптастыру мақсатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Информатиканы оқыту әдістемесінің негізгі
міндеттері және мақсаттары.
Мақсаты: Орта мектептегі Информатика курсын оқыту
заңдылықтары мен нақты тақырыптардың оқыту
әдістері қарастырылады.
Қазіргі кезде ақпарат және оны білім беру саласына енгізу жалпы
қоғамның дамуын анықтайтың шешуші фактор екені талас тудырмайды. Осы
тұрғыдан қарасақ, республикамыздың білім жүйесін қайта құрудың негізгі
бағыттарын қамтитын мәселе оны ақпараттандыру болып табылады.
Қазіргі уақытта ”қоғамды информатикаландыру,” “білім беруді
информатикаландыру” деген сөз тіркестері біздің сөздік қорымызға еніп
кетті. Олай болса, қоғамды информатикаландыру дегеніміз не? Қоғамды
информатикаландыру дегеніміз – ғылыми техникалық прогересс жетіс-тіктерінің
күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни адам өміріне іс-
әрекеттің интеллектуалды түрлерінің жан-жақты әсер етуі мен рөлінің
жоғарлауына байланысты объективті процесс.
Уақыт өте білім беру жүйесін компьютерлендірудің ойдағыдай жүзеге асып
келе жатқандығын практика көрсетіп келеді. Бұл мәселені есептегіш
техникамен, оның программалық қамтамасыз етілуінің біртіндеп жүзеге
асырылуы, мұғалімдердің дайындалу қарқыны, информатика курсын оқытудың
әдістемесінің, оның ішінде нақты тақырыптарды оқыту әдістемесінің
қалыптасып келе жатқандығынан байқауға болады. Информатика және есептегіш
техника негіздері жалпы білім беретін орта мектепке міндетті пән ретінде
енгізілгелі бері курсты оқытудың белгілі тәжірибелері жинақталды. Сонымен
қатар, курсты оқытудың дидактикалық жүйесі де қалыптасып келеді. Қазақстан
Республикасы Президентінің Білім беру жүйесін ақпараттандыруға бағытталған
бағдарламасына байланысты бірқатар шаралар жасалуда. Атап айтқанда, жалпы
білім беретін орта мектептер қазіргі заман талабына сай техникамен және
программалық құралдармен жабдықталу үстінде. Аталған бағдарламаны жүзеге
асыру мақсатында орта мектептегі информатика курсы бойынша Мемлекеттік
білім беру стандарты құрылып, оку процесіне енгізілді. Мемлекеттік білім
беру стандарты бойынша курс 7–класстан бастап оқытылады. Бұдан информатика
курсын оқытудың әдістемелік жүйесін айқындау мәселесі алдыңғы кезекке
шығады.
Қоғамды индустриаландыру кезеңінде білім беру жүйесі алдыңғы кезекте,
маманданған сауатты орындаушыларды дайындауға бағытталса, ал білім беруді
информатикаландыру жағдайында бұл мәселе білім берудің негізгі мақсатына
ауысады. Мұндағы негізгі мақсат – оқушының қоршаған әлем жайында табиғи
ғылыми болжамын қалыптастыру мен жалпы ізгілікті адамгершілікке дайындау.
Бұл мәселенің негізгі ядросы жалпы білім беретін орта мектептегі
информатика курсынан басталады. “Инфор-матиканы оқыту әдістемесі және
технологиясы” деп аталатын пәнді оқытуда мектептегі информатика курсының
жалпы ғылыми оқу - әдістемелік, дидактикалық, ұйымдастырушылық,
педагогикалық, психо-логиялық мәселелерін жан-жақты қарыстыратын болады.
Сонымен жоға-рыда айтқандай информатика сөзіне анықтама берейік.
Информатика – ЭЕМ-дың көмегімен информацияны іздеу, сақтау, жинақтау,
тарату, өлшеу мен өңдеудің әдісі, тәсілдері мен заңдылықтарын қарастыратын
математикалық ғылым. Қазіргі информация ағымын адамзат тек ЭЕМ-нің көмегі
арқылы ғана қабылдайды. ЭЕМ информацияны автоматты түрде өндеуді жүзеге
асырады. Сондықтан ЭЕМ-да программалау инфор-матиканың негізгі ядросы болып
табылады, ал қазіргі есептегіш техникалар – оның материалдық базасы.
Жалпы білім беретін орта мектепте “Информатика және есептегіш техника
негіздері” курсының енгізілуіне байланысты педогогика ғылымының жаңа саласы
пайда болды, оның зерттеу обьектісі – информатиканы оқыту әдістемесі деп
аталады. Мұнда қоғамның алға қойған мақсатына байланысты информатиканы
оқыту заңдылықтары қарастырылады. Оқыту заңдылықтары информатиканың
дамуының нақты кезеңіне сай келеді.
Қазіргі кезде информатиканың оқыту әдістемесі қарқынды даму үстінде;
оның көптеген мәселелері теориялық жағынан зерттеуді талап етеді.
Педагогика ғылымының осы саласы тұтас, әрі толық бір мәнді болу үшін
информатиканың барлық деңгейде оқытылуы, зерттелуі керек: мектепке дейінгі
кезенде, мектепте, орта оқу буындардың барлық типтерінде, жоғары мектепте,
информатиканы өзінше оқитындар үшін және т.с.с. Осы ғылымның алдында өзіне
тән проблемаларын қоюда.
Біздін жағдайда алдыңғы кезекте қарастырылатын мәселеміз, мектеп
көлемінде оқытылатын “Информатика” курсын оқыту әдістемесі. Информатика
оқыту әдістемесі оқытудың жалпы мақсаттарына сәйкс өзінің алдына келесі
негізгі міндеттерді қояды:
▪ Информатика және есептегіш техниканы үйретудің нақты мақсатын
және орта мектептегі жалпы білім беру пәнінің мазмұнын анықтау,
оқыту түрлерін ұсыну;
▪ Информатика және есептегіш техниканы оқытудың барлық құралдарын
қарастыру (оқу құралдпры, программалық құралдар, компьютерлер және
т.б.), мұғалімнің практикалық жұмысына оларды қолдануға нұсқаулар
беру.
Мектеп пәндерін оқыту әдістемесінің алдына қойылатын дәстүрлі сұрактар
информатиканы оқыту әдістемесінің де алдына қойылады.
1. Оқытудың мақсаты (Не үшін оқытамыз?).
2. Оқытудың мазмұны (Нені оқытамыз?).
3. Оқыту әдіс (Қалай оқытамыз?).
4. Оқыту туралы (Неден оқытамыз?).
5. Оқытуды ұйымдастыру жолы (Қайтіп оқытамыз?).
Бұл айтылғандардан басқа екі мәселеге көңіл аудару керек. Олар:
1. Кімді оқытамыз?
2. Кім оқытады?
Соңғы екеуіндегі кімді оқытамыз деген сурақта; қай жастағы оқушыны
қалай оқыту керек. Яғни қай пәнді, оның бөліктерін, қай кластан бастау
керек дегенді білдіреді. Информатиканы оқыту әдістемесі жанадан қалыптасып
келе жатқан жас ғылым. Педогогика ғылымының іргелі бөлігі ретінде өзінің
дамуында информатиканы оқыту әдістемесі философияға, педагогикаға,
психологияға, информатикаға сүйенеді. Сонымен қатар, орта мектепттің
кеңейтілген практикалық тәжірибесін басшылыққы алады.
Информатика әдістемесінен біріктірілген барлық әдістемелік
педагогикалық білімдер мен тәжірибелер жиынтығынан “Информатиканы оқыту
әдістемесі” деп аталатын пән бөлініп шығады. Бұл оқу пәнінің маз-мұнында
информатиканы оқыту әдістемесінің жалпы теориялық негіздері, типтік
техникалық құралдар жиыны және сонымен бірге мектеп курсының нақты
тақырыптарын оқыту әдістері қарастырылады.
Жалпы оқытудың негізгі мақсаты – оқушыны дамыту. Осы мақсатқа сәйкес
жас және педагогикалық психологиясында, сондай-ақ оқыту теориясында
негізгі орын алған мәселе – дамыта отырып оқытуды зерт-тейтін бағыт.
Орта білім берудің басты мақсаты – жеке тұлғаның өзіне, қоғамға қажет
қабілеттерін қалыптастырып, дамыту және өз бетімен білім алу, өзін-өзі
дамытуға жағдай жасау.
Сонымен, мектептің алдына төмендегідей үш негізгі мақсат қойылады.
1) Білім беру;
2) Тәрбиелік;
3) Практикалық.
Енді мектепке тән осы негізгі мақсаттардың информатиканы оқытудың
жалпы мақсаттарына қатысты болатынын көрсетейік.
Мектепте информатиканы оқытудың білім беру мақсаты - әрбір оқушыға
информатика ғылымы негіздерінің алғашқы фундаментальды білімін беру,
оқушыларға осы білімді мектепте оқытылатын басқа ғылымдардың негіздерін
түпкілікті және сапалы түрде меңгеруге қажетті іскерліктер мен дағдыларды
қалыптастыру болып табылады.
Информатика ғылымының жалпы білім берудегі қызметі өте жоғары.
Информатикадан білім негіздерін меңгеру оқушылардың жалпы, ақыл – ойын
дамытуға, олардың ойлау және шығармашылық қабілеттерін нығайтуға елеулі
әсер етеді.
Сонымен, информатиканы оқытудың білім беру – дамытушылық мақсаты –
оқушының шығармашылық қабілетін, жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыруға,
ақыл-ойын, ойлау өрісін, ынтамен дамытуға, яғни қызмет субъектісі ретінде
қалыптастыруға бағытталған.
Мектептегі информатика курсының практикалық мақсаты – оқушылардың
еңбекке және политехникалық дайындығына үлес қосу, олардың мектеп
бітіргеннен кейінгі еңбек етуіне дайындығын қамтамасыз ететін білімдермен,
дағдылармен және іскерліктермен қаруландыру.
Курстың бұл мақсаты қолданбалы және теориялық аспектілердің байланысын
жүйелі түрде ашып көрсетіп, алгоритмдеудің, прог-раммалаудың ЭЕМ-нің
қазіргі кезеңдегі өндірістік рөлі мен маңызын айқындау болып табылады.
Информатика курсында кәсіптік бағдарлау мақсатында информатикаға және ЭЕМ-
ға байланысты мәліметтер, ЭЕМ-ны пайдаланатын басқа ғылымдар жайында
мәліметтер берілуі тиіс. Мұнымен қатар, информатиканың практикалық
мақсатының “тұрмыстық аспектісі” де бар. Ол күнделікті өмірде, тұрмыста
жастарды компьютерлік техниканы сауатты пайдалануға үйретеді. Қорыта
келгенде, инфор-матиканы оқытудың практикалық мақсаты – оқушыларды
практикалық қызметке, еңбекке, басқа пәндерді оқыту процесінде практикалық
есеп-терді шешуге және оны информациялық қоғамда өмір сүруге дайындауға
бағытталған.
Мектептегі информатика курсының тәрбиелік мақсаты өте зор.
Информатиканы оқыту барысында ой еңбегінің мәдениеті жаңа сапалы деңгейде
қалыптасады, оқушы өзінің жұмысын жоспарлай білу, оны ұтымды орындай білу,
бастапқы жоспарды оның орындалуымен байла-ныстыра білу сияқты жалпы
адамзаттық мәні бар қасиетер де қалыптасады. Сонымен информатиканы
оқытудағы тәрбиелік мақсат – оқушыны азамат-тық, адамгершілік қасиетке және
жоғары саналыққа баулуға бағытталған.
Информатиканы оқып үйренудің жоғарыда аталған мақсаттары бір-бірімен
өте тығыз байланыста, оларды бір-бірінен ажыратуға болмайды. Оқушыларға
негізгі жалпы білімді беріп болмай, информатиканың тәрбиелік эффектісін
алуға болмайды. Мектепте информатиканы оқыту-дың жалпы мақсаттары нақты оқу
процесіне байланысты нақты мақсат-тарға айналады, яғни нақты тақырыптарды
оқытудың мақсатына айналады. Пәнді оқытудың нақты мақсатарын анықтау жалпы
дидактикадан басталады. Қазіргі қоғамның дамуына байланысты дидактиканың
көптеген қағидалары өзгеріске ұшырап отыр. Информатика жас ғылым болған-
дықтан даму үстінде, оны мектепте оқыту мазмұны да әлі қалыптасу үстінде.
Осындай жағдайда ғылыми тұрғыдан негізделген мақсат қана оқыту мазмұнын дәл
анықтауға мүмкіндік береді.
2-Дәріс.
Тақырыбы: Жалпы білім беретін орта мектептегі Информатика
курсын оқытудың мақсаттары.
Мақсаты: Орта мектептегі Информатика курсы оқытып үйретуде
тәрбиелеу мен білім берудің жалпы мақсатын
қарастыру
Информатиканың тақырыптары оның әртүрлі салада қолданы-латындығымен
анықталады. Қоғамдық өмірдің көптеген салаларында қолданылатын әртүрлі
информациялық технологиялардың жалпы сипат-тамаларымен қатар әрқайсының
өзіндік ерекшеліктері бар. Осыған байланысты операциялар мен
процедуралардың әртүрлі жинақтарына, кибернетикалық жабдықтардың әртүріне
және әртүрлі информациялық тасымалдаушыларға негізделген “пәндік информа-
тикалар” пайда болды.
Қазіргі кезде информатиканың ықпалына көп сүйенетін саланың бірі халық
ағарту жүйесі. Ал, мектептегі информатика проблемаларын қарастыратын сала
мектеп информатикасы деп аталады. Мектеп информатикасы информатика ғылымның
бір саласы ретінде, мектептегі оқу процесінде пайдаланылатын ЭЕМ-ді
программалық, техникалық, оқу-әдістемелік және ұйымдастырушылық жақтарынан
қамтамасыз етуді зерттейтін сала ретінде анықталады. Мектеп информатикасын
прог-раммалық қамтамасыз ету орта мектептің информациялық, басқару және
оқыту жүйелерді жобалауға арналған сериялық құралдар бар. Мектеп
информатикасын оқу әдістемелік жағынан қамтамасыз ету үшін ол курс бойынша
оқу программалары, әдістемелік құралдар, оқулықтар жасалуы қажет.
Қазіргі уақытта қалыптасқан информатиканы оқытудың практикасы
төмендегідей негізгі факторлармен сипатталады.
Біріншіден, бұл күндері информатиканы оқытуда жеке мәселелерді оқыту
тереңдігі мен материялдық баяндалу бағыты және мазмұны бойынша бір-бірінен
едәуір айырмашылығы бар, әр түрлі оқу құралдары мен оқу бағдарламалары
пайдаланылады. Тағы бір айтылатын мәселе информатиканы оқытатын
мұғалімдердің мамандық деңгейі мен базалық білімі әртүрлі. Сондықтан әр
мектептегі информатиканы оқыту нақты мазмұны мен бұл пән бойынша
оқушылардың дайындығына жеке оқытушылар тарапынан қойылатын талаптардың
деңгейі түрліше. Бұдан көптеген мектептерде жалпы білімдік мәні бар курстың
маңызды мәселелері қалып қояды.
Екіншіден, қазіргі уақытта информатиканы оқытуды тек жоғары кластарда
ғана емес, төменгі буынға көшіру қажеттілігі анықталып отыр. Қазіргі кезде
Информатика 7-кластан оқытылады. Ал, бұл информа-тиканың мазмұнының осы
жастағы оқушылардың танымдық мүмкін-діктеріне сай болуына талап етеді.
Үшіншіден, информатика курс алғаш оқу жоспарына кіргенде, компьютерлік
сауаттылықты қамтамасыз ету құралы ретінде, оқушыларды информациялық
қоғамда еңбек етуге дайындау үшін енгізілгені белгілі. Бұдан бұл курстың
жалпы білім беретін маңызды міндеті ескерілмей қалған. Қазіргі уақытта
компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру үшін информатика негіздерін зерттеу
мәселелерінде біртіндеп межелеп бөліну байқалып келе жатыр. Есептегіш
техниканың мектепте жаппай енгізілуі жағдайында барлық пәнді оқытудағы
компьютердің қолданылуы төменгі кластарда компьютерлік сауаттылықты
қалыптастырудан бастап, мектептегі барлық оқу пәндерінде қалыптастырылатын
жалпы оқу іскерлігімен сипатталады. Информатика негіздері курсының алдында
компьютерлік сауатылықты қалыптастыру мәселесі шеңберінен тыс жалпы білім
беретін пән ретінде оқу-тәрбие мәселесінің комплексі тұр.
Мектептегі информатика курсының болашақтағы дамуы, бұл курстын жалпы
білім беретін функциясымен, оның оқушыларды оқыту, тәрбиелеу, дамыту сияқты
жалпы мәселелерді шешудегі потенциалдық мүмкіндіктеріне баса көніл
аударуға, басқа сөзбен айтқанда, компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру
мәселесінен жалпы білім беретін оқу пәніне көшуге байланысты. Осындай
озгерістердің бағытына сәйкес инфор-матиканы оқытудың мақсаты оның мазмұнын
қайта қарауды талап етеді. Мектепте информатикадан берілетін білімнің
негізі компоненттерін бөлу мұғалімдерге көмек көрсетіп, оқушылардың
дайындығына негізделетін талаптарды жасауға бағыт беруі, курстың
мазмұнындағы жалпы білімдік мәні бар негізгі мәселелерді айқындауға
мүмкіндік береді.
Орта мектептегі оқу жоспарындағы Информатика курсының мазмұны
Информатика және есептегіш техника негіздері курсын оқыту
тәжірибелерін талдау, мектепке информатиканы оқыту мақсатының жаңа
түсінігі мектептегі оқу процесінде информациялық мәдениетті қалып-тастыру
мен информатика негіздерін меңгеруді бірнеше кезенге бөлу қажеттілігін
көрсетеді (А.Кузнецовтың тұжырымдамасы).
Бірінші кезең (1-6-кластар) – пропедевтикалық курс. Бұл кезінде
оқушылар компьютермен алғаш рет танысады. Математика, орыс тілі және басқа
сабақтарда қарапайым компьютерлік тренажер, оқу ойын програмаларын
пайдалану процесінде информациялық мәдениеттің алғашқы элементері
қалыптасады.
Екінші кезең (7-9-кластар) – оқушыларға информатикадан берілетін
міндетті жалпы білім көлемін қамтамасыз ететін базалық курс. Ол оқушыларға
информациялық техналогия құралдары мен әдістерін пайда-ланып есептер
шығару, алдымен оқу іс-әрекетінде, онаң кейін кәсіптік мамандығына
компьютерді саналы да, тиімді пайдалану дағдысын қалып-тастыруға
бағытылған. Информатиканы жүйелі оқытудың бастамасын орта буынға көшіру,
яғни мектептегі білім беруді информатикаландыру жағ-дайында информатикадан
берілетін білім мен іскерліктің басқа пәндерді оқытуда орта буыннан бастап
кеңінен пайдаланылу қажеттілігі екі негізі фактормен сипаталды:
1) информатиканы төменгі кластардан бастап оқытудың оң нәтиже
беретіндігі;
2) дәл осы жастан информатиканы оқытудың жас өспірімдердің дүниеге
ғалыми көзқарасын қалыптастыру мен логикалық ойлауын дамытуда маңызды
ролі бар.
3) Компьютерлік сауаттылықты қалыптастыруға байланысты информациялық
технологияны практикалық іс-әрекетке кеңінен қолдануға дайындықты
қамтамасыз ететін пайдаланушылық аспект.
Үшінші кезең (10-11-кластар) – кәсіптік оқыту ретінде информатика
саласы бойынша білім беруді жалғастыру. Бұл атап айтқанда, математика
мамандығына бағытталған кластар мен мектептер үшін программалау мен есептеу
математикасы әдістерін терендетіп оқыту, ал жаратылыстану мамандығына
бағытталған мектептер үшін – эксперимент мәліметтерін өңдеу, компьютерді
модельдеу үшін қолдануға байланысты информатика курсы, ал ауыл мектептері
үшін – ауыл шаруашылық өндіріс эконо-микасын ұйымдастыруға арналған
есептерді шығаруға информациялық технологияны қолдану іскерлігін
қалыптастыруға бағытталған курс оқытылады.
Негізгі мектепте информатиканы оқытуда берілетін білім мазмұнының
құрылымы төмендегідей:
1. Информациялық процесстер, информацияның берілуі:
▪ адам өмірінде, тірі табиғатта, техникада информацияны пайдалану,
алу, тарату, түрлендіру және сақтау;
▪ информацияны сандық бағалау, информация мөлшерінің бірліктері;
▪ тіл информацияны беру тәсілін реттегенде, информацияның екілік
түрде берілуі және оның ерекшеліктері мен артықшылықтары;
▪ компьютерде командалардың және мәліметтердің берілу принциптері.
2. Алгоритмдеу және программалау.
▪ алгоритмдер, алгоритмдердің қасиеттері, алгоритмді атқару арқылы
адам қызметін автоматтандырудың мүмкіндіктері;
▪ шама: атау және мәні, шамалардың типі, мәліметтердің негізгі
құрлымы;
▪ алгоритмдердің негізгі құрлымы және оны алгоритм құру үшін
пайдалану, алгоритмдер кітапханасы;
▪ мектептік алгоритмдік тіл (немесе программалау тілі).
3. Компьютер және оны программалық қамтамасыз ету.
▪ ЭЕМ жұмысын басқаруды ұиымдастыру, компьютердің негізгі
құрлымының жалпы жұмыс істеу принципі;
▪ ЭЕМ-де программаның автоматты түрде атқару принципі;
▪ ЭЕМ-ді программалық қамтамасыз етудің түрлері (базалық
программалық қамтамасыз ету, трансляторлар, программалау тілдері,
инструментарийлер, қолданбалы программалық қамтамасыз ету).
4. Формальдау және модельдеу негіздері.
▪ формальдаудың негізгі принципі;
▪ компьютерлік модель құру және оны пайдалану.
5. Информациялық технологиялар.
▪ компьютерде есеп шығару негіздері: есептің қойылысы, модель
құру, алгоритм жазу және атқару, Нәтижелерді талдау;
▪ текстік, графикалық редакторларды пайдалану, мәліметтер қоры,
электрондық кестелер;
▪ телекомуникациялар, әртүрлі типтегі телекомуникациялық желілер
(жергілікті, аймақтық, аумақтық), оның тағайындалуы мен
мүмкіндіктері, электрондық телеконференциялар;
▪ мультимедия технологиясы.
Бұл жалпы білім беретін орта мектеп информатика курса бойынша
берілетін білім мазмұны. Әрбір мәселені оқыту терендігі мен деңгейі,
оқушылардың білімі, іскерлігі мен дағдысына қойылатын талаптарды анықтау
осы пән бойынша мемлекеттік білім беру стандартына сәйкес жасалады. Ал,
материялдың жүйелік баяндалуы, логикасы – мектепте информатиканы оқытудың
әдістемесін жасайтын оқулық авторлары, мұғалім әдіскер, ғалымдардың жұмысы
болып табылады.
3-Дәріс.
Тақырыбы: Информатика негіздері және оның қолдануларын
мектепте қосымша оқытудың мақсаттары мен
түрлері
Мақсаты: Орта мектептегі Информатика курсын қосымша
оқытуда оқушылардың жоғары дайындығын,
теориялық білімі, іскерлігі мен дағдысын
тереңдету
Мектепте компьютердің пайда болуы оқушылардың сабақтан және мектептен
жұмыс істеуіне көп мүмкіндіктер береді. Информатикадан жүргізілетін қосымша
сабақтар оқушылардың жеке қабілетін дамытуға мүмкіндіктер береді. Ол өзінің
алдына мынадай міндеттер қояды:
1) Информатиканы және оның қолдануларын тереңдетіп оқытуға деген
қызығушылығын туғызып дамыту;
2) Ғылыми зерттеу сипатындағы дағдыны қалыптастыру;
3) Информатика мен ЭЕМ-ны қолдану саласында мектеп оқушы-ларының еңбекке,
мамандық алуға дайындығын қамтамасыз ету;
4) Оқушылардың бос уақыты мен демалысын ұйымдастыру.
Мектеп оқушыларының информатика пәні бойынша жүргізілетін кластан
тыс жұмыстар кейбір жағдайларда дәстүрлі үйірме, факультативті курстар,
экскурсия, олимпиадалар түрінде болуы мүмін. Сонымен қатар, мұндай
жұмыстардың өзіне тән ерекше түрлері де болады. Оларға компьютерлік
клубтар, жас программалаушылардың сырттай оқытатын және күндізгі
мектептері, мектептен тыс (ақылы курс) жұмыстармен ұштасатын арнаулы
дайындық түрлерін де жатқызуға болады. Математика мен физиканы тереңдететіп
оқытылатын кластар мен мектептер, мектеп аралық оқу-өндірістік
комбинаттарында дайындалатын мамандықтар да жатады.
Информатика курсы бойынша жүргізілетін үйірме жұмыстары
Информатиканың ұйымдастырылатын үйіріме-мектеп оқушыла-рымен
жүргізілетін кластан тыс жұмыстардың ең көп таралған түрлерінің бірі.
Есептегіш техника кабинетінің бар болуы-үйірме жұмысын ұйымдастырудың
алғашқы шарты, өйткені үйірме жұмысын ұйымдастыру үшін ЭЕМ-нің болуы қажет.
Информатикадан жүргізілетін үйірмені мектептерде, оқушылар сарайында,
оқу-өндірістік комбинаттарындағы мектепаралық есептегіш, техника
кабинеттерінде, жоғарғы оқу орындарының кафедраларында ұйымдастыруға
болады. Үйірмені компьютермен жұмыс істейтіндей қызықты ойын сипатында
беруге боады.
Сондықтан информатикадан жүргізілетін үйірме жұмыстары оқушыларды,
оның ішінде орта және төменгі класс оқушыларын өте қызықтырады. Бірақ
үйірме жұмыстарын балалардың компьютерлік ойындарға деген қызығушылығы
негізінде ұйымдастырмау керектігін есте ұстаған дұрыс. Орта мектепте
информатиканы оқытудың жалпы жүйесіне сай үйірме жұмыстарының
программаларын дайындау, мектеп оқушыларының дайындық деңгейіне қарай оқу
тапсырмаларының жиынтығын, сонымен бірге осы сабақтардың тиімді
программалық қамта-масыз етілуін дайындау- маңызды әдіснамалық міндет болып
табылады.
Информатика және оның қолданулары бойынша жүргізілетін факультативтік
курстар.
Мектептің оқу жоспарына Информатика және есептегіш техника
негіздерінің жаңа пән болып енуіне байланысты информатиканың
факультативтік сабақтарын өткізу әдісі мен мазмұнын жасау үлкен маңызды
мәселе болған. Алғашқы кездері ЭЕМ-ның құрылымымен, алгоритмдеу және
программалау негіздерімен таныстырылатын факуль-тативтік курстардың
программалары құрылды.
Қазіргі уақыт талабына сай, мектептердің есептегіш техника
кабинеттернің негізінде пәнаралық факультативтік курстардың жасалып, іске
асырылуы, информатика, автоматика, электроника саласында балалар-дың
техникалық шығармашылығын дамытады деген үлкен мәнге ие болып отыр.
Жалпы білім беретін орта мектепте информатикадан мемлекеттік білім
беру стандартына жасалып, оқу процесіне енгізілуі факультативтік курстардың
дамуына елеулі үлесін тигізеді.
Факультативтік сабақтың мақсаты:
- Информатика саласы немесе ЭЕМ-ны пайдаланатын басқа пәндер бойынша
алынған теориялық білім, іскерлік пен дағдыларды тереңдетіп, кеңейту;
- Оқытудың кәсіптік бағдарын күшейтетін практикалық дайындықты қамтуы
тиіс;
Факультативтік сабаққа:
- ЭЕТ-ны кеңінен қолданатын, барлық уақыттың 75%-ін комьютермен
практикалық жұмыс істеуге бөлуді қарастыру;
- Барынша өзбетінділік, оқушының танымдық іс-әрекетін өзінің басқару
және оқушы санының аз болуы тән.
Жеке пәндерді тереңдетіп оқытатын мектептер мен кластардағы информатика.
Жаратылыстану–математика цикліндегі пәндерді тереңдетіп оқы-татын
мектептің (кластардың) программалары мен оқу жоспарында информатика мен
есептегіш техника негіздерін оқыту мен пайдалануға ерекше мән береді.
Мұндай жұмыс тәжірибесінің жинақталуы математика мен программалауды
тереңдете оқытатын мектептерден басталады. Мұндай мектептердің
программаларының маңызды ерекшелігі: жекелеген оқу пәндері мен іс-әрекет
түрлерінен оқушылардың жоғары дайындығы теориялық білімі, іскерлігі мен
дағдысын тереңдетумен ғана шектелмейді. Сонымен бірге оқудың кәсіптік
бағдарын нығайтатын практикалық дайындықты да ұсынады.
Олимпиада және оны жүргізу әдістемесі:
Олимпияданың мақсаты:
▪ білімді, дамыған, дарынды мектеп оқушыларын іздеу;
▪ мектепте информатиканы оқыту деңгейін бағалау;
▪ информатиканы оқыту барысындағы ең жоғарғы деңгейге қоыйлатын
талапты ашу;
▪ мектеп, жоғары оқу орындары буынындағы кері байланысты жүзеге
асыру.
Олимпияданың негізгі мақсаты – оқушының қабілетін ашуды ескере отырып,
логикалық-алгоритмдык және жүйелік комбинаторикалық ойлауы дамыған
оқушыларды табу қажет. Бұл әртүрлі дайын программалық құралдар мен
командаларды пайдалану іскерлігінде пайда болады.
Олимпиадаға дайындау әдістемесі – қарастырылып отырған тәсілде
оқушыларды олимпиадаға дайындау информатиканың базалық курсының жалғасы
болып табылады. Дайындықтың ең тиімді түрі – сабақты олим-пияда түрінде
жүргізу. Стандартты емес есептерді шешу үшін мәліметтерді ұйымдастыру мен
программалаудың қазіргі әдістерін білу қажет. Оқушылардың олимпиядадағы
нәтижесі – мұғалімдердің жетістіктерінің белгісі.
Экскурсия – бұл қарастырылып отырған сала бойынша оқушының танымын
кеңейтіп, теориялық біліммен оның практикалық қолданы-луының арасындағы
байланысты көруге және бақылау жүргізуге мүмкіндік беретін, сондай-ақ,
кәсіптік бағдары мен политехникалық оқы-туды қамтитын, пәнаралық байланысты
жүзеге асыратын оқытуды ұйымдастыру түрі болып табылады.
Экскурсия өткізу тыңғылықты дайындықты талап етеді. Мүғалім алдымен
оның мазмұны мен міндеттерін анықтап, есептеу орталығын таң-дап, онымен
танысып, пайда болуы ықтимал қиындықтарды болжап, онымен күресу жолдарын
қарастырады.
Экскурсияға дайындық: оқушылар алдын-ала тамсырма алып, олар-дың
әрқайсысы қандай бақылаулар жүргізіп, қандай сурақтарға өз бетімен жауап
беруі, материалды қандай түрде жинақтауы (аузша хабарлама, реферат,
коллекция, альбом) және экскурсия жайлы есепті қай мезгілге дайындау
қажетін білуі тиіс. Сонымен қатар, барлық оқушылардың белсенді жұмысын
қамтамасыз етіп, тәртібін және техника қауіпсіздігін сақтауы тиіс.
Экскурсияның қорытынды кезеңі экскурсия барысында оқушылардың алған
жалпы білімдерін тұжырымдайтын қорытынды әңгімені қамтиды. Экскурсия
материалдарын көрме ұйымдастыруда, арнайы сабақтар өткізуде тарату
материалдары ретінде пайдалануға болады.
4-Дәріс.
Тақырыбы: Информатиканы оқыту әдістері мен құралдары.
Информатика кабинеті, оның жабдықталуы мен
қызметі.
Мақсаты: Информатика курсын оқытуда ЕТ кабинетін жабдықтау
түрлері, оқу кабинетінің жабдықталуына қойылатын
талаптар, жұмыстарды ұйымдастыру жолдары,
Информатика курсын оқыту құралдарының жүйесін құру
Есептегіш техника кабинеті дегеніміз – оқу есептегіш техника
комплектісімен, оқу көрнекілік құралдармен жабдықталған “Информатика және
есептегіш техника” курсы бойынша теориялық және практикалық класта, кластан
тыс және факультатив сабақтар өткізуге арналған жалпы білім беретін орта
мектептегі оқу – тәрбие жүргізетін орын.
Есептегіш техника кабинеті – оқу-тәрбие процесін тиімді басқаруға
арналған әртүрлі оқу пәндерін оқыту үшін де пайдаланады.
Есептегіш техника кабинеті де сабақ төмендегідей қызмет көрсетеді:
1) оқушылардың компьютерлік сауаттылығына техниканың құрылымы,
басқарылуы жайлы білім мен ЭЕМ-да есеп шығару дағдысы мен
іскерлігі;
2) оқушылардың есептегіш техниканың өндірісте, жобалау-конструкторлық
ұйымдарда, ғылыми-мекемелерде, оқу процесі мен басқару орындарында
қолданылуымен таныстыру;
3) информатика негіздерін оқу процесінде оқушылардың теориялық ойлауын
дамыту;
4) оқу әдістерін жетілдіру мен мектептегі оқу тәрбие процесін
ұйымдастыру.
Есептегіш техника кабинетінде жүргізілетін сабақтар:
1) Информатика және есептегіш техника – курсы бойынша сабақ немесе
есептегіш техника, кинофильм, диапозитив, кестелер, басқа да оқу
құралдарын пайдаланатын жалпы білім беретін жеке оқу пәндерін
оқыту;
2) Мектептің қажеттілігіне қарай оқушылардың немесе мектеп
басшылығымен оқушылардың құратын қолданбалы программалауын жасау;
3) Информатика және есептегіш техника курсы бойынша кластан тыс және
факультатив сабақтар;
4) Эксперименттік және практикалық сабақтар;
Жабдықталған есептегіш техника кабинетінің жұмысын қабылдау үшін
(пайдалануға жіберу үшін) мектеп директоры қабылдау комиссиясын
ұйымдастыру. Оған: мектептегі кәсіподақты ұйымдастыру өкілдері, негізгі
кәсіпорын және халыққа білім беру ұйымдарының өкілдері қатысады. Есептегіш
техника кабинеті пайдалануға жарамдылығы бар акт болмаса рұқсат етілмейді.
Есептегіш техника кабинеті – бір немесе бірнеше мектеп-ке қызмет етуі
мүмкін. Кабинеттегі оқушылардың жұмыс орны 9-12-ге дейін болады.
Компьютермен практикалық сабақтар өткізу үшін класс екі ішкі топқа
бөлінеді.
Жоғарыда аталған жабдықтармен қатар, есептегіш техника кабинетінде:
▪ оқытуда дербес әдісті жүзеге асыруға арналған, компьютердегі
жаттығулар мен оқушылардың өз бетіндік жұмысын ұйымдастыруға
арналған тапсырма;
▪ ғылыми-танымал аанықтамалық, әдістемелік әдебиеттер тобымен;
▪ оқушылардың ЭЕМ-да өздері құрған тандамалы программалары;
▪ ОЕТ комплектісіндегі әрбір жұмыс орнын пайдалану журналмен;
▪ машиналарды жөндеу жұмысы атқару журналы;
▪ оқушылардың жұмысын көрсетуге арналған қабырға газетері мен
кестелерді қыстарғыштар;
▪ мектеп директоры бекіткен, есептегіш техника кабинетінің
жабдықталуы жөнінде инвентарлық кітап;
▪ алғашқы дәрігерлік көмек көрсетуге арналған дәрі-дәрімектер;
▪ өрт сөндіру құралдары болуы тиіс;
Дербес ЭЕМ-мен жабдықталған оқушының жұмыс орны мемлекеттік стандартқа
сәйкес келетін екі орынды столмен жабдықталуы тиіс. Оның өлшемі 1300х700
кв.мм.-ден кем болмайтын стол, орындық және принтер мен графопостромтельге
және т.б. құралдарға арналған екі тумбамен жабдықталуы тиіс.
Есептегіш техника кабинеттегі оқушылардың жұмыс орнын сабақ кезінде
емін-еркін кіріп-шығатындай етіп орналастыру керек. Екі орынды столды
біріктіріп қоюға рұқсат етілмейді. Егер столдар қатар бойынша
орналастырылса, олардың арақашықтығы 1,0-1,1метр болуы керек, әрбір
қатардың соңындағы столдың қабырғадан қашықтығы 80 см – ден кем болмауы
керек.
Информатика оқу кабинетінің жабдықталуына қойылатын
талаптар
Информатика кабинеті жалпы орта білім беретін және кәсіптік-техникалық
білім мекемелері оқу-есептеу техникасының жиынтығымен, оқу-көрнекілік
құралдары мен оқу құрылғыларының және жиһаздармен, информатика курсы
бойынша базалық және мамандандырылған курс-тардың теориялық және
практикалық, сыныптық және сыныптан тыс жүмыстар жүргізу мүмкіншілігі бар
және оргтехникалармен жабдықталған болуы тиіс.
Информатика кабинеті жан-жақты білім беруге сапалы түрде
көмектесетін, оқушылар мен мұғалімдердің қауіпсіздігін және денсау-лығын
сақтау талаптарын толық қамтамассыз еткен жағдайда информатика және ғылым
негізі бойынша білім, білік дағдыларын және оқушылардың ақпараттық
мәдениетін қалыптастырып, ақыл-ойын дамытатын, барлық психологиялық,
гигиеналық талаптарға сай құрылған орта.
Оқыту есептеу техникасы кабинеті келесі принциптерге сүйене отырып
жүргізілуі тиіс:
• Бейімделушілік (адаптивность) - өзгермелі жағдайлармен оларға қойылатын
талаптарға бейімделушілік және үздіксіз өзгеру мүмкіндігі;
• Интегралдылық (интегрированность) - шешілетін тапсырманың толықтылығын
қамту және оның ішкі құрылғыларымен оны құраушы бөліктер арасындағы
байланысты алу;
• Унифицирлілік (унифицированность) - ішкі және сыртқы интерфейстердің
бірлігіне, сонымен қоса өңдеу процесінің мазмұнына және оған барлық
қатысушылар арасындағы ақпарат алмасуға көзқарастардың бірлігін
қамтамассыз ету;
• Таратушылық (распределенность) - орындалатын қызметтердің уақыттық және
кеңістіктік бөлінулерімен есептеу техникасының компоненттері арасында
тарату. Бұл таратулар өзара байланысқан есептеу ресурстарында орналасуы
тиіс;
• Дербестік (персонализация) - нақты қолданушының сұраныстарын
қанағаттандыру мүмкіндігі;
Информатика кабинетінде өткізілетін сабақтар мына мүмкіндіктерге ие:
• оқушыларға соңғы үлгідегі компьютерлік техниканың құрылғылары жөніндегі
білімдерін, ДК көмегімен есептерді шешу әдіс-тәсілдерін, программалық
қамсыздандыруды және ақпараттық ресурстармен жұмыс істеуді
қалыптастырады;
• оқушыларға ғылыми мекемелерде, жобалау-конструкторлық өндірістерде, оқу
процесі мен басқармасында компьютерлік техниканың қолданылу барысын
таныстырады;
• мектептегі оқу әдістері мен оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру
жетілдіріледі.
Информатика кабинетінде келесі жұмыстар өткізілетін болады:
- информатика мен басқа да оқу пәндерінің жеке тақырыптары бойынша жаңа
ақпараттық технологиялық құрылғыларды және оқу-көрнекілік құралдарын
пайдалану;
- мектеп сұранысын қанағаттандыруға бағытталған мектеп әкімшілігі мен
мұғалім тапсырмалары бойынша оқушылардың қолданбалы программаларды
құрастыруы;
- жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланып өткізілетін сыныптан тыс
сабақтар;
Информатика курсы мен басқа да жалпы білім беретін жекелеген пәндерді
оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану барысында информатика
кабинетінің құрамына келесі құралдар енеді:
• психологиялық-педагогикалық, эргономикалық және техникалық талаптарды
қанағаттандыратын оқу-есептеу техникасының жиынтығы;
• арнайы жиһаз бен оргтехника;
• информатика кабинетінде жұмыс істеу барысында техника қауіп-сіздігін
қамтамассыз ететін құрылғылармен құрал жабдықтар;
• Информатика курсы бойынша базалық және мамандыққа баулу бағыттарына
негізделген программалық құралдар;
• компьютерде оқушылардың өзіндік жұмысы мен тапсырмаларды орындау
жұмыстарын ұйымдастыруға бағытталған тапсырмаларды құрастыру;
• ғылыми-танымдық, анықтамалық және әдістемелік әдебиеттер жиын-тығы;
• жаңа ақпараттық технологиялық жабдықтарды қолдануға бағытталған және
жалпы оқу пәндерінің құрылымдық жүйеде жүргізуге арналған, игерілетін
материалдың мақсаты мен міндеттеріне оқу, демонстра-циялау құралдарының
жекелеген түрлерін жинақтауға болатын оқу-әдістемелік жинағы;
• техника қауіпсіздігі бойынша оқушыларға нұсқаулар жүргізу мен оны
мерзімді түрде тексеріп отыру журналы;
• оқушылардың жұмысын көрсететін кестелер мен қабырға материалдары;
• Мектеп директоры бекіткен информатика кабинетінің жабдықталу жоспары,
кабинеттегі құрал-жабдықтардың есебі жазылған кітапша;
• Алғашқы медициналық қызмет көрсетуге қажетті дәрі-дәрмектер қобдишасы;
• өрт сөндіруге арналған құрал-жабдықтар;
• техника қауіпсіздігі мен оның сақталуын қамтамассыз етуге арналған құрал-
жабдықтар.
I. Жаңа ақпараттық технологиялық жабдықтарды қолданатын зерттеу-
тәжірибе жұмыстарын өткізуге арналған зертхана (лаборатория).
II. Болашақта әлемдік деңгейде және аймақтық телекоммуникациялық
желілерді жүйелеуді қамтамассыз ететін құрылғылар мен құрал-
жабдықтар (компьютерлік желілер мен телефондық, теледидарлық,
спутниктік байланыс құралдарының синтезі).
III. Информатикадан дидактикалық материалдар жүйесі:
1. Программалаудан (сыныптар бойынша) бақылау жұмысының материалдары.
2. Әрбір тақырып бойынша деңгейлік тапсырмалардан құрастырылған таратпа
материалдар.
3. Сыныптар бойынша тест тапсырмалары (тақырыптық, тоқсандық, жарты
жылдық, жылдық).
4. Информатикадан олимпиада материалдары (мектепішілік, аудандық,
қалалық, облыстық, республикалық).
5. Сыныптар бойынша жұмыс дәптерлері.
6. Информатикадан бақылау және жаттығу программалары.
IV. Нормативтік-ұйымдастырушылық құжаттары:
1. ҚР Білім туралы Заңы.
2. Қазақстан Республикасы орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламасы.
3. Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың аймақтық бағдарламасы.
4. 7-11сыныптарға арналған информатикадан мемлекеттік білім стандарты.
5. ҚР білім және ғылым министрлігінің әдістемелік нұсқау хаты.
6. Сыныптар бойынша информатикадан оқу бағдарламалары.
7. Сыныптарға арналған информатикадан күнтізбелік-тақырыптық жоспар.
8. Сыныптарға арналған информатикадан сабақ жоспарлары.
9. Кабинет жұмысының жоспары.
10. Кабинет жұмысына талдау.
11. Кабинетті дамытудың келешек жоспары.
12. Оқу процесін ақпараттандыруды дамытудың жоспары.
V. Информатикадан оқу-әдістемелік кешендерінің тізімі:
1. 7-11сыныптарға арналған информатикадан оқулықтар мен оқу құралдары.
2. Мұғалімге арналған әдістемелік құралдар.
3. 7-11сыныптарға арналған информатикадан электрондық оқулықтар.
4. 7-11сыныптарға арналған информатикадан деңгейлік тапсырмалардан
құрастырылған жұмыс дәптерлері.
VI. Кабинет кітапханасы.
1. Анықтамалық-ақпараттық әдебиеттер.
2. Сыныптан тыс жұмыстарға арналған әдебиеттер.
3. Мерзімдік басылымдар.
4. Мұғалім мен оқушының шығармашылық жұмыстары.
VII. Техника қауіпсіздігі.
VIII. Санитарлық-гигиеналық нормалар.
IX. Информатика кабинеті мазмұнын зерттеу белгілері.
X. Кабинет паспортын жабдықтаудың құжаттар тізімі.
Информатика кабинетіндегі жұмыс орындары мен құралдарының орналасуына
қойылатын талаптар.
Иформатика кабинеті қатты дыбыстар шығатын орындардан (машина залы,
гимнастикалық зал, шеберхана) аулақтау, бөлек орналасуы тиіс.
Информатика кабинетінде оқушылардың оқу құралдарын қоятын арнайы шкаф
болуы қажет.
Информатика кабинетінің ауданы 1 жұмыс орнына 6 шаршы метрден кем
болмайтын аудандармен есептелінеді.
Дербес компьютер саны 10-нан кем емес информатика кабинетінің
лаборанттық бөлме ауданы 18 шаршы метрден аз болуы керек, ал кабинет
биіктігі 4 метрден жоғары болуы тиіс.
Оқушылар үшін жұмыс орнының саны сыныптағы оқушылардың толық санына
байланысты 9,12,15 болуы мүмкін. Дербес компьютерде практикалық тапсырмалар
орындау үшін жеке, ұжымдық және топтық жұмыстар ұйымдастыру ұсынылады.
Әдістемелік міндеттерді шешу барысында бір жұмыс орнында оқушыларды 1-ден,
не 2-ден отырғызып жұмыс жасауға болады.
Оқушылардың жұмыс орны дербес ЭЕМ-мен жабдықталған 1 үстелден және
биіктігі өзгертілетін, айналмалы орындықтан тұрады. Дербес компьютер,
оқулық орналасатын және оқулықпен жұмыс істеуге арналған үстел бетінің
өлшемі 1300х700мм болуы керек. Оқушы үстелінде ДК барлық құрылғыларымен
орнатылады. Пернетақтаның алдында 30см ендікте дәптер қоятын және
жауырынның бұлшық еттеріне күш түспес үшін шынтақты тіреп отыратын орын
болуы тиіс. Монитор қойылатын үстел беті жазық, ал пернетақта орналасатын
үстел беті көлбеу (120-150 бұрышқа) болу керек. Үстел жиегінің және
орындықтың биіктігі бейнемонитормен жұмыс істеп отырған оқушы бойына сәйкес
қойылуы керек. Үстелдерге ток көзі мен жергілікті желі кабельдері
жүргізіледі. Информатика кабинеті үшін ток көзінің жалпы электрлік кескіні
есептеуіш техникасының құжаттарына сай қондырылады. Еден беті тегіс, ой-
шұңқырсыз, сырғанамайтын және оңай тазаланатын антистатикалық қасиеттері
болуы қажет.
Мұғалімнің жұмыс орны үстелмен және басу құрылғысы мен мультипроектор
қоятын 2 тумбамен жабдықталады. Мұғалім үстелінің өлшемі 1300х700мм.
Тумбаның магниттік тасымалдаушысы, күнделікті сабаққа қажетті
транспаранттар салынатын 350х500х100мм өлшемдегі 1-2 жәшігі болуы керек.
Компьютерлік үстелдің дәптер, сыныптық журнал және т.б. салынатын қалташасы
болады. Сабақ барысында оқушылардың жұмыс орындарына электр желілерін қосу
мен оны өшіруді мұғалім өзі жүргізуі қажет.
Информатика кабинетіндегі компьютерлердің орналасуы сабақ барысында
мұғалім мен оқушылардың емін-еркін жүріп-тұруына ыңғайлы болуы қажет.
Дербес компьютерлердің жұмыс орындарының орналасуы 3 вариантта болуы
мүмкін:
1. Жағалай (периметрлік);
2. Қатарлық (1-3 қатар);
3. Орталық.
Оқушылардың және мұғалімнің еңбек қауіпсіздігі, электрмен жұмыс жасау
қауіпсіздігі және тұрақты жарықтандыру деңгейі тұрғысынан алғанда ДК-де
жұмыс істеу орындарын жағалай орналастыру нұсқасы тиімді болып табылады.
Жұмыс орындарын жағалай орналастыру нұсқасы бойынша келесідей қашықтықтар
белгіленген:
• Информатика кабинетінің ені бойынша: терезе жақтаулары бар қабырғалардан
үстелдер кем дегенде 0,8м қашықтықта орналасуы керек. Терезе
жақтауларына қарсы қабырғалар мен оған жағалай орналасқан ДК үстелдері
10см қашықтықта орналасуы керек, ал кейбір жағдайларда бейнемониторларға
байланысты үстелдер мен қабырғалардың қашықтықтары өзгеруі мүмкін.
• Информатика кабинетінің ұзындығы бойынша: ДК-дің екі орындық үстелдері
қатар қойылады. Бір орынды үстелдердің арасы ашылып қойылады, соған
сәйкес үстелдердің арақашықтығы кабинет ауданы мен ондағы оқушылардың
жұмыс орындарының санына байланысты болады.
ДК-мен жұмыс істеу үстелдері жағалай орналасқанда, сабақтарға,
оқушылардың білімін тексеруге, жазба бақылау жұмыстарын орындауға, дәптерде
программа құру және есептер шығаруға арналған қажетті орындар оқушылардың
санына байланысты оқушы үстелдерімен және орындықтарымен жабдықталуы тиіс.
Екі орынды оқушы үстелдері біріктіріліп қойылмайды (олардың ара қашықтығы
кем дегенде 0,5м).
Кабинетте оқыту құралдары мен жабдықтары бағдарлама бөлімдері бойынша
орналастырылады. Демонстрациялық көрнекіліктер және өздік жұмыстарға
арналған құралдар бөлек сақталады. Информатика кабине-тіндегі оқыту
көрнекілік құралдары мен жабдықтары шкафтарда сақта-лады, ол лаборант
бөлмесінде сақталуы да мүмкін.
Информатика кабинетінде құрал-жабдықтар мен мұғалімнің жұмысын
жеңілдететін әдістемелік картотека және сабақ өткізуге дайындық
құралдарының тізімі болады.
Информатика кабинетіндегі жұмыстарды ұйымдастыру жолдары
Информатика кабинетіндегі ұйымдастыру жұмыстарын кабинеттегі құрал-
жабдықтарға жауап беретін, информатика курсында компьтерлік технологияны
оқу процесінде және жалпы білім беру пәндерінде оқушылардың қолдануын,
ондағы мұғалімдер жұмысын ұйымдастыратын информатика мұғалімдерінің
арасынан сайланған кабинет меңгерушісі басқарады.
Кабинет меңгерушісі:
□ Кабинеттегі жабдықтардың сақталуына;
□ Инвентаризациялық тіркеу журналын жүргізуге;
□ Құрылғылардың әрдайым дайын болуына, есептеуіш техниканың
техникалық қызмет көрсетілуінің өз уақытында тыңғылықты
орындалуына, машиналардың істен шығуын тіркеп отыру, оларды жөндеу
және қалпына келтіру жұмыстарын реттеуге;
□ Апатты жағдайларда өрттен сақтану және алғашқы дәрігерлік көмек
көрсету құралдарының дайын болуына;
□ Оқушыларға техника қауіпсіздігі бойынша кіріспе және деңгейлі
нұсқаулардың өтілуін қадағалауға;
□ Оқытушылар мен оқушылардың техникалық қауіпсіздік ережелерін
сақтауына;
□ Сабақ басталғанда және аяқталғанда журналдың дұрыс тіркелуін
қадағалау, электр көзіне қосуға және ажыратуға жауапты.
Оқушылар информатика кабинетіне алғаш кірген күні мұғалім оларды
бойына, есту және көру жағдайына байланысты жұмыс орынын бекітіп беру
керек, сонымен қатар техника қауіпсіздігі мен онда жұмыс істеу ережесімен
таныстыру керек. Оқушылар жұмыс орнының реттілігіне және ондағы орналасқан
құрылғыларға жауап береді.
Оқушылар техника қауіпсіздігі және жұмыс жасау ережесі бойынша
сынақтан өтіп, Техника қауіпсіздігі ережесі бойынша нұсқаудан өткізу мен
оны тіркеу журналы атаулы журналға белгілену керек. Онда нұсқаудан өткен
күні және сынақтан өткені туралы белгі, нұсқауды өткізген мұғалімнің аты-
жөні, сынақтан өткен оқушының аты-жөні, сынақтан өткен оқушының аты-жөні
және нұсқаудың мазмұны берілген. Бұл мәліметтерді мұғалім бекітіп қол
қояды.
Информатика курсын оқыту құралдарының жүйесі.
Информатика курсын оқыту процесін дамыту бағытында программалық
құралдарды біріктіретін техникалық құрылғыларды, әртүрлі басқару
құрылғыларын және оқытудың жаңа, сапалы әдістемесі механизмін қазіргі
кездегі ДК мүмкіндіктеріне пайдалану керек.
Перифериялық құрылғылар мен оргтехникаларды (басу құрылғылары-
матрицалық, лазерлік, сканер, құйылмалы) оқу қызметіне пайдалану оның жаңа
бағыты болып табылады.
Оқыту процесінде компьютерді қолданудың жаңа бағыты ретінде ДК-мен
байланысты сенсорлық және оқу, демонстрациялық құралдар, талдамалы және
дискретті сигналдарды енгізу және шығаруды қамтамассыз ететін құрылғыларды
қолдану, ДК экранына енгізу параметріне тәуелді динамикалық өзгеріп
отыратын әртүрлі физикалық заңдарды график түрінде кескіндеуге мүмкіндік
береді.
Оқу процесінде компьютерді пайдалануда аналогтық және дискреттік
сигналдарды енгізу мен шығаруды қамтамассыз ететін дербес компьютердің,
оның ішінде, түрлі физикалық заңдылықтардың виртуалдық мүмкіндіктерін
айқындайды.
Информатика курсы бойынша оқыту құралдары жүйесінің құрамына мыналар
жатады:
• Оқыту процесін бағдарламалық-әдістемелік қамтамассыз ету;
• Оқыту қызметінде оқушылардың мәдениетін қалыптастыруға негізделген
бағдарланған объектілік бағдарламалық жүйелер;
• ДК-ге байланысты оқу, демонстрациялық құралдар;
• Оқыту процесіне көмекші оқу-көрнекілік құралдары;
• Жаңа ақпараттық технологиялық құралдарды пайдалануға бағытталған оқытудың
құралдар жүйесін пайдалану әдістері.
Оқыту құралдарының мұндай жүйесі информатика курсын оқыту барысында
жаңа ақпараттық технологиялық құралдарды қолдану оқу-әдістемелік
әдебиеттерімен (оқулықтар, оқушыларға арналған оқулықтар, мұғалімге
арналған әдістемелік оқулықтар) қоса оқу-әдістемелік кешенін (ОӘК) құрайды.
Оқу-әдістемелік кешенінің құрамы мен жиынының өзгермелілігі
информатиканы оқыту процесінде ғана емес, сонымен бірге басқа пәндер мен
сабақтастырылған курстарды оқыту барысында қолданылады.
Базалық программалық қамсыздандыруға қойылатын талаптар:
Информатика кабинетінде қолданылатын программалық қамсыздандыру
5 топқа бөлінеді:
- жүйелік программалық қамсыздандыру;
- базалық ақпараттық технологияға негізделген программалық қамсыздандыру;
- жалпы мәнді программалық құралдар;
- оқу процесіндегі программалық құралдар;
- мектептің сұранысын қанағаттандыратын баспалық қызметке көмекші
программалық қамсыздандыру;
Программалық қамсыздандырудың барлық топтарына қойылатын жалпы талаптар:
- лицензиялық келісім (программалық қамсыздандырудың қолданылу
тиімділігі);
- консультация беру мүмкіндігі;
- қолданылатын есептеуіш техниканың архитектурасына, компьютерлер типіне,
класына және сипаттамасына сәйкестілігі;
- кез келген режимге және тілдік ортаға бейімделген жұмыс жасау
қабілеттілігі;
- интерфейсі;
- программалық қамсыздандырумен жұмыс жасауға арналған құжаттардың бар
болуы;
- қаріптерді пайдалану мүмкіндігі;
- ақпараттық және программалық құралдарға қойылатын барлық талаптарды
қанағаттандыру.
Жүйелік программалық қамсыздандыруға қойылатын талаптар:
- операциялық жүйеге;
- операциялық қабықшаға;
- желілік программалық қамсыздандыруға;
- антивирустық құрылғыларға;
- ақпараттарды қалпына келтіру мен көшіру құралдары;
- операциялық жүйенің немесе операциялық қабықшаның мүмкіндіктерін
кеңейтетін арнаулы программалар (утилиттер); дискеталарды баптауға
арналған жүйелік программалық қамсыздандыру және оның құжаттары немесе
оны құру құрылғылары;
Базалық ақпараттық технологияға арналған программалық қамсыздандыруға
қойылатын талаптар.
Орта мектепте информатиканың базалық курсында базалық ақпараттық
технологияға арналған программалық қамсыздандыру оқыту объектісі болып
табылады. Аталған программалық қамсыздандыруды басқа пәндерді оқыту
процесіне де, әкімшілік міндеттерді шешу барысында да қолдануға болады.
Бұл топтардың құрамына келесі программалар енеді:
- мәтіндік процессор;
- электронды кесте;
- деректер қорын басқару жүйесі;
- компьютерлік графика жүйесі (компьютерлік презентация);
- компьютерлік телекоммуникациялармен жұмыс жасау жүйесі;
Аталған топтың программалары көп жағдайда офистік пакеттер құрамында
болады. Жалпы білім беретін мектептерде базалық ақпараттық технологияны
қолдану формалары мен салалары сәйкес программалық қамсыздандыруға
қойылатын талаптарға сай анықталады.
5- Дәріс.
Тақырыбы: Информатиканы оқытудағы дидактикалық
принциптер.
Мақсаты: Орта мектептегі информатика курсын оқытуда
дидактиканың жалпы принциптерін қарастыру
Информатика пәнінің орта мектепке енгізілгеніне аз уақыт болғанына
қарамастан курсты оқытуға әртүрлі бағыттардың пайда болғанын атап өттік.
Орта мектептегі оқытылатын басқа пәндермен салыстырғанда информатика
әлдеқайда жас ғылым. Жаңа информациялық технологиялардың дамуына қарай
курстың мазмұнының өзгеріп отырғаны белгілі. Курс мазмұнының өзгеруі мен
программалық және техникалық құралдардың әртүрлілігі, сондай-ақ,
информатиканы оқыту әдістемесінің жеткіліксіздігі курстың мазмұны мен оқыту
әдісі, құралдарын таңдауда информатика пәнінің мұғалімдеріне айтарлықтай
қиындық туғызады. Мұндй аса күрделі мәселені шешуді дидактиканың жалпы
принциптерінен іздеген жөн. Дидактиканың жалпы принциптері информатика
курсын оқытуда нақтылана түседі.
Ғылымилық принципі. Бұл принцип білім беру мазмұнынан оқушының
танымдық мүмкіндікеріне бейімделген сәкес ғылым саласының жааңа
жетістіктері орын алуын талап етеді. Аталған мәселе тұтасымен алғанда
жеңілдей түседі, өйткені информатика курсында “жоғарғы”, “төмендегі” деп
бөлінетін нақты бөліну жоқ, пәншілік байланыс өте жоғары. Олай дейтініміз –
информатика ғылымдағы көптеген түсініктер мектептегі пәннен өзінің
ұқсастығы (аналогын) тауып жатады. Курста қарастырылатын “информация”,
“алгоритм” және “атқарушы” ұғымдарының іргелі ұғым екені белгілі. Алғашқы
екі ұғымның мағынасының айқын екені түсінікті, ал атқарушы ұғымы көп
мағыналы, ол информатика курсында бірнеше қызмет атқарады:
1) алгоритмді атқару процесінде көрнектілік беретін дидактикалық құрал
(тасбақа, Робот, кингурёнок және т.б. аьқарушылар жатады);
2) бұл көптеген мәселелерді бірынғай бағытта сипаттауға мүмкіндік беретін
ұғым: тасбақа – графикалық атқарушы, редактор – текстік атқарушы,
операциялық жүйе – файлдар атқарушысы, принтер – тексті қағазға
шығаратын атқарушы және т.б.;
3) кез келген атқарушыдағы компьютерлік модель құрлымы компьютерлік
білімділікті қалыптастыру мақсатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz