Салық декларациясы папкасы
Тақырыбы: Салық органдары қызыметінде казіргі
компьютерлік технологияны пайдалану.
Жұмыс жоспары:
Кіріспе
1. бөлім. Салық есептегенде және оны төлегенде ақпараттық
технологияны пайдалану
2-бөлім. АИС Налог туралы түсінік және оны құрудың
мақсаты
3-бөлім. Салық мәліметтерін өңдеу үшін компьютерлік
ақпараттық технологияны ұйымдастыру.
4-бөлім. Салық ақпараттарын өңдеудегі компьютерлік
ақпараттық технологияны ақпараттық қамту
5-бөлім. Салық ақпараттарын өңдеудің компьютерлік
ақпараттық технология базасында салық жүйесінің
функциялық тапсырмаларын шешу.
6-бөлім. Қорытынды
Кіріспе
Қазіргі таңда дүние жүзі бойынша мемлекеттік органдардың іс-қимыл
әрекеттерін жетілдіруге бағытталған, олардың жұмыс тиімділігін арттыру
мақсатында, мемлекеттік органдарда телекоммгникациялық технологияны
пайдаланудың недәуір өскендігі байқалады. Мемлекеттік органдар азаматтар
мен ұйымдармен бірлесе отырып ғаламтор-технологияны (интернет)
пайдаланып Электрондық үкімет қағидасымен жұмыс жасауға көшіп жатыр.
Дүние жүзінде жылма жыл салық органдарына декларацияларын электронды
түрде тапсыратын азаматтар мен ұйымдар саны артып келеді.Интернет-
технологияны пайдаланып салық деларациясын тапсыру жүйесі АҚШ, Австралия,
Франция, Белгия, Люксенбург, Литва, Эстония және Қазахстан
мемлекеттерінде дамып келеді. Олардың кейбіреулерінің азаматтарының 75-
пайызы салық декларацияларын электронды түрде тапсырады. Мыналар дүние
жүзілік тәжірибе көрсетіп отырғандай салық декларацияларын интернет-
технологияны пайдаланып тапыру жүйесіне көшудің негізгі тиімді нәтижелері
болып табылады:
*Салық төлеушілер үшін салық есептерін дайындауға және оны салық
органдарына тапсыруға кететін уақытты азайту. Электронды түрдегі салық
есептерінің пішімдерін (формаларын) толтырғанда көрсеткіштердің дұрыс
толтырылғандығын тексеріледі:
*Бухгалтерлік есептер мен салық декларацияларында өзгерістер болған
жағдайда, тапсырылған есептердің форматтарын тез өзгертуге болады.
*Бюджет алдындағы міндеттерінің орындалуы туралы ақпараттарды өте тез ала
алатындығы.
*Салық органы қызыметінң тиімділігін арттыратындығы.
Осы диплом жұмысының негізгі махсаты Қазахстан республикасында салық
есептеу мен салық жинау жүйесін автоматтандырудың қажет екендігіне көз
жеткізу.
Жұмыс авторының негізгі мақсаты:
*Салық процестерін автоматтандырудың қажет екендігін дәлелдеу.
*Бүгінгі таңдағы салық органдарындағы пайдаланылып отырған ақпараттық
жүйені зерттеу.
*Кәзіргі ақпараттық жүйенің кемшіліктерін анықтау және салық есептерін
қабылдаудың бірыңғай автоматтандырылған жүйесіне көшудің алғы шарттары.
Қазақстанның мемлекеттік салық қызметі Қазақстан Республикасының
мемлекеттік басқармасының орталық органының жүйесіне кіреді және
Қазақстан мемлекетінің президенті мен Қазақстан мемлекетінің үкіметіне
бағынады. Қазақстан Республикасының мемлекеттік салық қызметінің негізгі
міндеті болып салық жөніндегі заңдылықтардың дұрыс сақталуы, оның
есептелінуінің дұрыстығы, заңмен беркіген мемлекеттік салықтар мен басқа
да төлемдердің сәйкес бюджеттерге толықтай және мерзімінде төленуі.
Салық салу басқармасы жүйесінің мақсаты басқару субъектілерінің
басқару объектілеріне ықпалы арқылы экономиканы тиімді дамыту. Қаралып
отырған тапсырмада басқару объектісі (нысаны) болып әртүрлі пішімдегі
(формадағы) меншік иесі мен тұрғындар, өндіріс орындары мен ұйымдар
табылады. Басқару субъектілер салық қызметі атынан мемлекет болып
есептеледі. Ықпал салық заңдары тағайындаған жүйе арқылы жасалады.
Салық жүйесін тиімді пайдалану тек қана қазіргі кездегі компьютер
техникасының базасындағы алдыңғы қатарлы ақпараттық технологияны
пайдалану арқылы мүмкін. Осы мақсатта салық қызметі органдарында
бюджеттік және бюджеттік емес қорларға салық және де басқа міндетті
төлемдерді жинауды қамтамасыз етудің барлық функцияларын автоматтандыру
салық салу материалдарын комплексті, оперативті талдау жасау тиісті
дәрежедегі салық қызметін нақты деректермен қамтамасыз ету үшін
автоматтандырылған ақпараттық жүйе жасақталады. Салық жүйесіндегі
автоматтандырылған ақпараттық жүйе (АИТ-ААЖ) – бұл техникалық тізбеге
біріктірілген ақпараттық процесс пен программалы-техникалық құралдардың
әдістерінің жиынтығы.
Ақпараттық қамтамасыз етуге қойылған тапсырмаларды автоматтандыру
процесінде қолданылатын, салық органдарының жүйесінде қолданылатын
құжаттардың, классификаторлардың, кодтардың, әдістердің көрсеткіштер
жиынтығы.
Мемлекеттік билікке барлық уақытта өзін қамтамасыз ететін қаржы керек
болды, бірақ қоғамның даму дәрежесіне және жағдайына байланысты оны
табудың әдістері өзгеріп отырды. Қазіргі мезгіл шаруашылық жүргізудің
өзгерген мезгілі. Мемлекеттің органдарын қамтамасыз ету негізінен салық
әкімшілігіне жүктелген Қазақстандағы қазіргі салық жүйесі мемлекеттің
экономикалық барлық құрылымдарын қамтитын 20-дан астам заңдылықтардың
негізінде 1992 жылы енгізілген өзінің принципі мен құрылымына қарай
жасалған салық жүйесі негізінен дүние жүзі бойынша қолданыстағы салық
жүйесіне ұқсас.
Қолданылатын салық түрлерінің тізімі қазіргі кезеңдегі нарықтық
экономикаға сай салық жинаудың көпшілік бөліктері біздің тәжірибемізде
бұрыннан қолданылап келеді. Мемлекеттің нарықтық экономикаға әсер ететін
көптеген экономикалық рычагтарының ішінде басты орын алатыны салық салу.
Салық және барлық салық жүйесі нарық жағдайында экономиканы басқаратын
қуатты құрал болып табылады. Қаншалықты салық салу жүйесі дұрыс
жасалынғанынан, барлық салық шаруашылығының тиімді дамуына байланысты.
1-бөлім. Салық есептегенде және төлегенде ақпараттық
технологияны пайдалану.
Бүгінгі таңда есепшілерден тек қана салық пен еңбек ақыны дұрыс
есептеп, есептерді ұқыпты жүргізу, құжат бойынша праводкаларды дәл
жүргізу салық органдары ме бюджеттік емес мекемелерге есептерін
мерзімінде беріп тұру мен қатар, кәсіпорындарды басқару саласында,табыс
айналымын көбейту үшін, қолдағы бар құралдарды тиімді пайдаланып,
шығындарды азайту үшін кәсіби кеңестер беруді күтеді
Алайда күнбе-күнгі ауыр жұмыспен (әсіресе ірі кәсіпорындарда) жұмысбасты
болғандықтан бұл өте қиын.Көп уақыты мен күші көптеген құжаттарды
өңдеуге, шаруашылық операциялардың немесе келісімдердің жасақталуын
бақылау, адамды шаршататын арифметикалық есептерді орындау, деректерді
тексеру, сондай ақ кеткен қателіктерді іздеп табуға кетеді. Одан басқа
есепшіге салық салу мен бухгалтерлік есепті жүргізудің көптеген
заңдылықтар мен нұсқаулардағы еніп жатқан өзгертулер мен толықтыруларды
үнемі бақылап, керек болған жағдайда түзетулерді тез енгізуі керек. Бұны
жасап отыру заңды акт кері числомен шықса өте күрделі болады.
Салық заңдылығы Қазақстан Республикасында да сондай-ақ дүние жүзі
бойынша заңдылықтардың нағыз динамикалық саласының бірі болып табылады.
Бұл мемлекеттің бизнес климатының өзгеруіне, осы саладағы заңдылықтардың
үнемі өзгеріп жетілуіне және салық төлеушілер мен мемлекет арасында үнемі
үйлесімді іс-қимылдарды іздестіруге байланысты. Сондай-ақ өңделетін
ақпараттар ауқымының үнемі көбейіп отыруы салық есептері мен оны төлеуде
ақпараттық технологияны пайдаланудың өте қажет екендігін көрсетеді.
Кәсіпорындарда салық есептерін есептегенде қателіктерге жол бермеу
мақсатында Консултант Плюс, Эталон, Эксперт, Гарант және т.б. электронды
құқықтық базалар қолданылады. Бұл құқықты базалар оң ақпараттарды алуды
едәуір жеңілдетеді, кәсіпорындардың төлеуге тиісті салықтарын есептегенде
заңдылықтарды бұзудан сақтайды. Алайда кәсіпорындарда олар болмаған
жағдайда заңдылықтардағы өзгерістерді www. Pravo by сайтынан табуға
болады. Біріншіден ол ресми болғандықтан, екіншіден ол ғаламторы бар кез
келген жерден ақпарат алуға болатындықтан осы нормативті құқықтық акт
көзі туралы анығырақ айтылуы керек.
Бүгінгі таңда ғаламторға байланысты операторы арқылы шығуға
болатындықтан осы ақпарат көзін барлық жерде қолдануға болады, нормативті
құқықтық актіге шығудың басқа жолдары болмаған жағдайда заңгерлер
қажетіне жарауы мүмкін.
Бұл ақпарат көзін пайдалану өте қарапайым. Алдымен www. Pravo by
еніп, деректердің электронды банк сілтемесінен (Құқықтық ақпарат
рубрикасының сайтының оң жақ жоғарғы бұрышына орналасқан) жүреді.
Сілтемені басқанда ізделетін нормативтік құқықтық акт түрін аламыз.
• Құқықтық акт түрі
• Құқықтық акт аты
• Құқықтық акт мәтіні
• Қабылданған уақыты
• Қабылданған номері
Төленуге тиісті салық сомасын есептегенде, сондай-ақ салық төлегенде
сөзсіз маңызды салық ақпарат көзі Қазақстан Республикасының салық
жөніндегі Министрлігінің сайты (www. Nalog. by) болып есептеледі. Бұл
сайттан салық заңдылықтарына енгізілген өзгертулерді, салық органдарына
берілетін құжат пішімдерін, салық төлеушілердің анықтамаларын және т.б.
ақпараттарды табуға болады. www. qb. by сайтында электронды нұсқасы бар
Главный бухгалтер журналы әрбір кәсіпорынның есепшісінің көмекшісі
болып табылады. Бұл сайттан тәжірибелі есепшілердің, заңгерлердің және
салық Министрлігінің өкілдерінің, салық есептеу және салық төлеу кезінде
туындайтын қиындықтарға берілетін ақыл кеңестерін табуға болады.
Сондай-ақ заңгерлердің ақпараттары мен кеңестерін Салық жаршысы
(налоговой вестник) журналының электронды нұсқасының (www. profmebia.
bypybtax) ақпараттық-құқықтық резистр агентінің сайтынан табуға
болады.
Қазіргі кезеңде салықшылар осы форма нормативтік құжат болғандықтан,
салық және де басқа есептерді қағаз түрінде қабылдайды. Әрине мұндай
шектеу жұмыс тиімділігін төмендетіп, салық төлеушілерге қосымша
ыңғайсыздық туғызады. Және де бұл өндірісті басқару мен бухгалтерлік
қызметті автоматтандыру үшін компьютерлік технологияны жаппай қолдану
кезеңінде болып отыр.
Ғаламтор мен телекоммуникация қызметі жүйесін пайдалану тез жетіліп
келеді. Салық органдарында да соңғы жылдары компьютерлену деңгейі
айтарлықтай дамыды. Осыған байланысты салық органдарына салықтық және
бухгалтерлік есептерді жасақтау үшін жаңа технологияны пайдалануға
көптеген талпыныстар жасалуда.
Салық қызметін автоматтандырудың принциптері
Мемлекеттік билікке барлық уақытта өзін қамтамасыз ететін қаржы керек
болды, бірақ қоғамның даму дәрежесіне және жағдайына байланысты оны
табудың әдістері өзгеріп отырды. Қазіргі мезгіл шаруашылық жүргізудің
өзгерген мезгілі. Мемлекеттің органдардың қамтамасыз ету негізінен салық
әкімшілігіне жүктелген Қазақстандағы қазіргі салық жүйесі мемлекеттің
экономикалық барлық құрылымдарын қамтитын 20-дан астам заңдылықтардың
негізінде 1992 жылы енгізілген өзінің принципі мен құрылымына қарай
жасалған салық жүйесі негізінен дүние жүзі бойынша қолданыстағы салық
жүйесіне ұқсас.
Қолданылатын салық түрлерінің тізімі қазіргі кезеңдегі нарықтық
экономикаға сай салық жинаудың көпшілік бөліктері біздің тәжірибемізде
бұрыннан қолданылап келеді. Мемлекеттің нарықтық экономикаға әсер ететін
көптеген экономикалық рычагтарының ішінде басты орын алатыны салық салу.
Салық және барлық салық жүйесі нарық жағдайында экономиканы басқаратын
қуатты құрал болып табылады. Қаншалықты салық салу жүйесі дұрыс
жасалынғанынан, барлық салық шаруашылығын тиімді дамуына байланысты.
Көрсеткіштер жүйесі бастапқы, аралық және нәтижелік көрсеткіштерден
тұрады. Олар салық салу нысандарын сипаттап, салық түрлерін, салық
ставкасын салық төлеушінің қаржылық жағдайын, салық төлеушінің бюджетпен
арадағы есептік жағдайын көрсетеді.
Тапсырма аты: Қосымша құн салығы жөніндегі құжаттарды қабылдап өңдеу.
• Тапсырманы шешу орны:
• Ұйымдар
• Жеке кәсіпкерлер
• Тауарды кедендік шекара арқылы өткізетін адам.
• Мемлекеттік салық қызметі.
Тапсырманы шешу мақсаты:
Салық жинаудың тиімділігін қамтамасыз ету үшін, тез шара қолдану үшін
ақпараттарды қабылдаудың тездігін арттыру:
Салық инспекцияларының құрылымдық бөлімшелеріндегі ақпараттарды өңдеу,
іздеу үшін жинақтау мерзімі мен еңбек көлемін азайту:
Өңдеу процесін қайталамау мақсатында ішкі және сыртқы ақпарат
ағындарын қарапаймдау, тәртіпке келтіру.
• Есептік-жоспарлық, қаржылық, статистикалық жұмыстарды автоматтандыру.
• Берілген ақпараттардың толықтығы мен дәлдігін арттыру, ол аудан
бойынша және тұтас аймақ бойынша жағдайды толық бағалау үшін қажет,
сондай-ақ салық түсімінің динамикасын комплексті түрде болжауға мүмкіндік
береді.
• Бухгалтерлік есептердің сапасы жақсарады, салық сомасының түсу
динамикасын терең талдап, осы динамиканы болжауға мүмкіндік береді.
Тапсырманы шешу мерзімі мен кезеңділігі:
Ай сайын, бірақ, айдың 20-нан кеш емес. Квартал (тоқсан) сайын, бірақ,
келесі есептік кезеңнің айының 20-сынан кеш емес. Егер тауар сатудан
түсетін түсім қосымша құн салығын қоспағанда 2 млн. теңгеден аспайтын
болса (тоқсан ішінде).
Сурет 1. Ақпарат көздері мен оның мекен-жайы.
Басқа тапсырмалар мен ақпараттық байланыс: берілген кескіндемеде кіріс
және шығыс ақпараттарының өзара байланысы ашық көрсетілген.
Кіріс ақпараттары
Шығыс ақпараттары
2-сурет. Енгізілген және шығатын ақпараттардың өзара байланысы.
Кіріс ақпараттарының мазмұны.
Кіріс ақпараты – бұл осы ақпараттардың негізінде шығыс ақпараттары
алынатын ақпарат. Кіріс ақпараттар тізімі талдау нысандарының сипаты мен
талдау әдістері арқылы анықталады. Оны тапсырмада қосымша құн салығын
анықтауға салық заңдылығымен беркіген, кіріс ақпараттық құжаттары
саналады. Бюджетке төленуге тиісті Н.Д.С. (Қ.Қ.С.) сомасын есептейтін
ақпараттық база болғандықтан оларды жүргізу міндетті.
• Алынған және жіберілген счет-фактураның есебін жүргізетін жүрнал.
• Сатып алу кітабы (книга покупки)
• Сату кітабы ( книга продаж)
Қ.Қ.С. есебінің арнаулы жүйесі бухгалтерлік есеп счетындағы, счет-
фактураны жасақтау, сатып алу және сату кітаптарын жүргізудің ағымдық
есептерін көрсетеді.
Бағыныңқы жүйе керекті процедураларды соның ішінде негізгі құжат счет-
фактураны (1-жалғама) жүргізуді автоматтандырады. Счет-фактура өнімді
сатушының толтырып сатып алушыға беретін, Қ.Қ.С. есептуге негіз болатын
алғашқы (бірінші) есептік құжат. Ол өнім сатып алушыға жіберіліп Қ.Қ.С.
есептеуге негіз болып табылады. Счет-фактура сатып алушының Қ.Қ.С.
есептеп өзіне тауар сатқан адамға (орындаушыға) төлеген салық мөлшерін
есептейтін құжат сонымен счет-фактура налог есебінің құжаты болып
табылады және де тек қана Қ.Қ.С. дұрыс есептеп төлеу үшін қолданылады.
Қ.Қ.С. салығын төлейтін барлық салық төлеушілер счет-фактура толтырулары
керек.
Счет-фактурада міндетті түрде деректемелері көрсетілуі керек.
Сатушының атрибуттары экранда болғандықтан счет-фактураға толтырылмайды.
Мына ақпараттар енгізілуі керек:
-Счет-фактураның реттік номері мен датасы
-Сатып алушының аты, мекен жайы, индетивті номері
-Жүк жіберуші мен жүк қабылдаушының аттары мен мекен жайлары
- Егер жіберілетін тауарға немесе атқарылатын жұмыс пен қызмет
көрсетуге аванс ретінде ақы алынған болса, есептік төлем құжаттарының
номері.
Жіберілген тауардың аты, немесе жасалынған жұмыс пен қызмет көрсетудің
көлемі, өлшем бірлігі (егер оны көрсету мүмкін болса)
• Счет фактура бойынша жіберілген тауардың көлемі
• Баға (тариф) бір бірлік үшін
• Акциздік тауарлардың акциз құны
• Тауардың шыққан жері және жүктің кедендік декларациясының номері
Сатушы мен сатып алушының қолы мен мөрлері.
Түскен тауардың құжаттарын ақпараттық базаға тіркегенде Қ.Қ.С.
автоматтты түрде есептеледі. Есептік мерзім біткенде бюджетке түсуге
тиісті Қ.Қ.С. сомасы есептеледі.
Счет-фактураның бірінші данасы сатып алушыға, ал екінші данасы
сатушыға беріледі.Сатушының толтырылған барлық счет-фактуралар сату
кітабына құйылады. Алынған счет-фактуралар сатып алу кітабына тіркеледі.
Жазылған деректер бухгалтерлік проводка толтырудың негізі болып табылады.
Құжаттарды бұлай көрсету Қ.Қ.С. есебінің дұрыс есептелгендігін тексеру
үшін қажет.
Есептік мерзім біткеннен кейін бюджетке аударылуға тиісті Қ.Қ.С.
сомасы есептеледі.
Таблица1
Кіріс құжаттарының құрылымы (счет-фактураны енгізу)
Жолдың аты Дерек түрі
Реттік номер Сандық 8
Датасы Сандық 8
Сатып алушының аты, Символдық 30
мекен жайы Символдық 30
ИНН Сандық
12
Тауар аты Символдық
20
Өлшем бірлігі Символдық 2
Саны Сандық
4
Бағасы Сандық
8
Салық ставкасы Сандық 2
Шыққан жері Символдық 10
Бұл счет-фактураны толтырудың құрылымын құжаттарды жасақтау процесін
бақылауға мүмкіндік береді. Бұл разрядность бақылау деп аталады –
құжаттың әрбір жолында өзінің сәйкес деректемесі болады, оларды цифр
арқылы немесе әріп арқылы белгілейді, бірақ цифрлар мен әріптердің шегі
болады. Бұл құжаттарды тез және дұрыс толтыруға көмектеседі.
Шығыс ақпараттарының мазмұны:
Шығыс ақпараттары – бұл кіріс ақпараттарының негізінде алынған
ақпараттар.
Шығыс құжаттары – автоматты өңдеудің нәтижесінде алынған біріккен
деректерін құрайды. Ақпараттарды өңдеудің технологиялық процесінің
берілген кезеңі клиенттердің сұрауы бойынша әртүрлі формадағы құжаттарды
алуына байланысты соңғы кезең болып есептеледі.
Берілген мысалда бюджетке төленетін Қ.Қ.С. шығыс ақпарат болып Қ.Қ.С.
салық декларациясы жабылады. (2-қосымша жалғама). Қ.Қ.С. салық
декларациясы салықты есептеу мен түскен салықты анықтайтын құжат болып
табылады.
Қ.Қ.С. есебінің дұрыстығын тексеру үшін салық төлеуші салық қызметіне
ҚҚС салық декларациясын тапсырады. Онда ҚҚС бойынша салық базасы, салық
ставкасы ҚҚС сомасы, шегерілетін салық сомасы анықталады. ҚҚС жалпы
сомасы көрсетіледі. Декларация сатып алу және сату кітаптарының негізінде
автоматты түрде толтырылады.
Салық декларациясын салық органдарына салық төлеушілерден белгіленген
мерзімде тапсыру керек, яғни өткен салық мерзімінен кейінгі айдың 20-
күніне дейін ҚҚС декларациясы 1,2,3,4,5,6,7,8 бөлімдер мен жалғамалардан
тұратын титулдік бетше.
Салық төлеушіге міндетті болып табылады:
• Титулдік бетше
• 1. бөлім. Салық төлеушінің деректері бойынша бюджетке төленуге тиісті
салық сомасы
• 2-9 бөлімдер және декларацияның жалғамалары салық төлеушілер тиісті
әрекеттерді жасаған кезде салық органдарына сол әрекеттердің құрамының
декларациясын көрсетеді.
Егер әрекеттер жасалмаған болса, салық салынатын және салық салудан
босаған салық төлеушілер өздері тіркелген салық органдарына салық
мерзімінде декларация тапсырады. Көрсетілген салық төлеушілер
декларацияның 1-ші бөлімін және титул бетшесін толтырады. Декларацияның
бөлімдерін толтырғанда бөлімнің жолдарына сызықша қойылады. Декларацияның
титул бетшесінің Салық органының қызметкері толтырады деген жолынан
басқасын салық төлеуші толтырады. Декларация беттерін номерлеу оңнан
солға қарай санның ең аз разрядынан бастап ұяшықтарды толтыру жолымен
жасалады. Басқа ұяшықтарға нольдер салынады. (000001) ИНН және КПП
көрсеткіштерін толтырғанда мыналар көрсетіледі:
• Ұйымдар үшін
Салық төлеушінің идентификациялық номері (ИНН) және заңды
тұлғаның салық органына тіркелгендігі туралы куәлігіне сәйкес ұйымның
орналасқан жеріндегі есепке алу коды (К.П.П.).
Ұйымның он екі ұяшықтағы он орыннан тұратын И.Н.Н. номерін толтырғанда
алдыңғы екі орынға (00) сандары салынып, содан кейін он ұяшыққа И.Н.Н.
номері толтырылады.
Жеке кәсіпкерлер үшін;
Салық органына тіркелгендігі туралы куәлікке сәйкес жеке тұлғаның
Қазақстан Республикасының территориясындағы мекен-жайы мен И.Н.Н.-і.
• Салық агентінің міндетін атқарушы жеке тұлғалар үшін.
Салық органына тіркелгендігі туралы куәлікке сәйкес жеке тұлғаның
Қазақстан Республикасының территориясындағы мекен-жайы ИНН-і көрсетіледі.
Құжат түрі көресткіштерін толтырғанда 1-саны салық төлеуші (салық
агенті) өткен салық мерзіміне декларация тапсырғанда толтырылады.
3-саны салық төлеуші (салық агенті) тиісті салық мерзіміне нақтыланған
декларация тапсырғанда толтырылады. Бұл жағдайда сызықша арқылы тиісті
салық мерзімінің нақтыланған декларациясының реттік номері салынады.
Салық мерзімі көрсеткіштерін толтырғанда 1-саны салық мерзімін –
айын анықтайды да, 3-саны салық мерзімінің – тоқсанын анықтайды.
Тоқсанның немесе айдың көрсеткіштерін толтырғанда декларацияның
тапсырылған мерзіміне байланысты реттік номермен айлық (01-ден 12-ге
дейін) тоқсандық (01-ден 04-ке дейін) толтырылады.
Представляется в (Тапсырылды) көрсеткішін толтырғанда жеке
кәсіпкердің толық аты-жөні, тегі, ұймның атына сәйкесті толық атауы
қысқартылмай жазылуы керек.
Салық төлеушінің контактілік телефон номері көрсеткішіне контакт
телефонының номері жазылады.
Декларация – бетке толтырылған көрсеткішіне берілген декларацияның
бет саны жазылады.
Құжатты айғақтайтын жалғама және олардың көшірмесі – бет
көрсеткішіне жалғаманың бет саны және көшірмемен қосып есептегендегі
жалпы бет саны көрсетіледі.
Салық органының қызметкері толтырады бөлімінде декларацияның
тапсырылу түрі, декларация бетінің саны, құжатты нақтылайтын жалғамалар
мен көшірмелердің бетінің саны, декларацияны тапсыған уақыты мен
декларацияның тіркелген номері көрсетіледі. Осы бөлімнің барлық
көрсеткіштері салық органының қызметкерімен толтырылады. Қызметкерлердің
аты мен фамилиясы жазылып колы қойылады.
1-інші бөлімнің толтырылу реттілігі.
Салық төлеушінің деректері бойынша бюджетке төленуге тиісті (бюджеттен
кері қайтарылуға тиісті)салық сомасы.
Декларацияның 1-інші бөлімі салық төлеушінің дерегі бойынша бюджетке
төленуге тиісті (бюджеттен кері қайтарылуға тиісті) салық сомасын
көрсетеді және декларацияда көрсетілген салық мерзіміндегі есептелген
салық сомасының Қазахстан республикасының бюджеттік классификациясының
КОД-ы көрсетіледі.
1-інші бөлімді толтырғанда салық төлеушінің И.Н.Н.-і(салық төлеушінің
идентификациялық номері)мен К.П.П.-і (КОД причини постановки) көрсетіледі
және беттің реттік номері көрсетіледі.
Бюджеттік классификацияның КОД-ы Қазахстан республикасының бюджеттік
классификация туралы заңдылығына сәйкес көрсетіледі.
020-ыншы жолда жалпы мемлекеттік классификаторлық нысанның әкімшілік
территориялық белдігіне сәйкес КОД көрсетіледі (ОКАТО).
030-ыншы жолға экономикалық қызымет түрінің КОД-ы жазылады.
040-ыншы жолға 010-ыншы жолдағы көрсетілген бюджетке төленуге тиісті
салық сомасы жазылады.
050- жолына салық есептеліу мерзіміндегі бюджеттен кері қайтарылуға
тиісті салық сомасы жазылады.
040 және 050 жолдарын толтырғанда салық сомасы теңге түрінде оңнан солға
қарай ең аз разрядтан бастап толтырылады, бос қалған ұяшықтарға 0-сандары
жазылмайды.
Басқа бөлімдер салық төлеуші тиісті операцияларды жасаған болса ғана
толтырылады, ал операциялар жасалмаған болса онда ол бөлімдер
толтырылмайды.
Салық ұжымдарын құрған кезде оларға қаржы құрылымдарының көптеген
технологиялары жүктелді.
Ол технологиялардың негізгі көрсеткіштері мыналар болды:
-Салық инспекторлары салық төлеушілермен жеке кездесіп, олардың ақпаратын
алу.
-Алынған деректерді қолмен өңдеп оларды тек қана қағазда сақтау.
-Салық жинау процедурасының белгілі бір кестесінің болмауы.
-Жүйесіз түрде дамып келе жатқан ақпараттық жүйе.
Салық қызметі органдарын ақпараттандыру, қызметкерлерді ірі көлемдегі
ақпараттармен жұмыс жасауға қабілетсіз және бірыңғай ақпараттық кеңістік
жасауға қабілетсіз арзан қолды стандартты мәтінді редакторлар мен СУБД
электрон кестелерін пайдаланатын ЭВМ мен принтерлермен жабдықтады. Мұндай
технология тек қана аз-ғана салық төлеушілермен жұмыс жасауға жарайтын
еді.
Осыған байланысты техникалық құралдардың құрамы және қолданбалы
программамен қамтуы ерекше (өзгеше) аймақтық және мунипициалдық салық
органдары үшін бірнеше типтік программалық комплекстің конципциялары
жасалады.
Сонымен қатар көптеген инспекциялардың клиенттері DOS орталығында
болғандықтан компьютер парктерін pantim класына жататын компьютерлер
есебінен жаңарту мәселелері шешілді.
Жобаланған Заңды және жеке тұлғалардың салық салу деректерін бірыңғай
әкімшілік база жүйесін қамтамасыз ететін және бірыңғай нормативтік -
ақпарат жүргізу ісі жергілікті салық инспекциясы үшін мына
жағдайларды жасайды.
-Салық түсімдері мен салық төлеушілердің барлық функцияларын есепке алу
толық автоматтандырылады.
-Салық жүйесінің барлық құрылымдық бөлімі иелерінің сыртқы ведмостволар
мен және өзара ақпараттық іскерліктерін арттырады.
-Техникалық жұмыстар мен өндірістік емес жұмыстарда жасайтын жұмыс
қолдарын босатады.
-Еңбек өнімділігі артады.
-Есеп нәтижелерінің дәлдігі мен шапшаңдығы, салық түсімдерін талдау мен
болжау жұмыстарын жүргізу.
• Салық төлеушілер мен басқа ведмостволардың біріккен іс
әрекеттерінің арқасында қағазсыз ақпараттық технологияны кең көлемде
енгізу, салық және басқа төлемдердің жинақталуының тиімді және өнімді
болуына мыналардың есебінен бағытталған:
-Аймақтық салық инспекцияларындағы деректерді жинақтаумен айналысатын,
функциялар мен процедураларды өңдеумен айналысатын қызметкерлердің жалпы
санын азайту.
-Аймақтық салық органдарының қызметкерлерінің қызметін, салық
әкімшілігінің салық төлеушілермен жеке кездесуі арқылы жасалатын
аспектілеріне жұмылдыру.
-Аймақтық инспекциялардың жұмысына шектік жағдайлардың әсерін жою.
-Камеральдық және іс-сапарлық салық тексерулерінің сапасын арттыру.
Соңғы жылдарда электронды құжаттарды қабылдау мен өңдеуді (ЦОД)
деректерді өңдеу орталығы арқылы жүзеге асырылып келеді. Ол өз кезегінде
қағаздағы құжаттарды мәтіналғы (сканер) арқылы енгізеді, бұл аймақтық
салық органдарының функцияларының тиімділігін арттыруы тиіс.
ФНС бөлімшелерінде жұмысты жүргізу үшін, инспекцияларда ақпаратты
жинау және өңдеу жұмыстарын қамтамасыз ететін көп деңгейлі АИС Налог
жұмыс жасайды. АИС салық қызметінің түпкі мақсаты ақпараттардың
жинақталған жүйесін жасау болып табылады. Ол салық жүйесі құрылымдарының
бәрін біріктіріп ақпараттық базаға жинақтап әкімшілік басқару органдары,
банк, қазынашылық, кеден, тіркеу органдары, мүлік есебі мен оны басқару,
жер қорлары және т.б. бірыңғай ақпараттық кеңістік құру.
Бұның қажеттілігі көптеген сыртқы байланыспен АИС салық жүйесінің
сипатымен ашық түрдегі біріктіретін жүйе екендігінде.
Ақпараттардың дерек көзі болып АИС, ИМНС деректер базасына
жинақталған, салық төлеушілердің табысы, салықтар түсісмі мен кері
қайтарылғаны, мүлік, жер және т.б. салықтар туралы мәліметтер беретін
мемлекеттік органдар мен мекемелер табылады.
Қазіргі салық қызметінің АИС-ы ұзақ уақыт бойына бастапқы
жасақталғандағы өзіне жүктелген функцияларды (міндетті) орындап,
мақсатына сәйкес келді – салық органдарының салық төлеушілерден түскен
ақпараттарды сақтау мен өңдеуді автоматтандырып, салық инспекторының
еңбек өнімділігін арттырады.
Бірақ салық органдарының исархиясы (төменгі шенділердің жоғарғы
шендіге бағынуы) деңгейінде автоматтандыру құралының бытыраңқылығы,
телекоммуникация құралдарының жеткіліксіз дамуы, ақпараттарды қорғаудың
бірыңғай құралы болмауы, АИС ФНС ішінде, сондай-ақ олармен бірігіп жұмыс
жасайтын АИС-пен ақпарат алмасатын құралдардың болмауы, әртүрлі дерек
базасында сақталған ақпараттарды комплексті түрде өңдеу мүмкіндігінің
болмауы, салық төлеушілердің есеп процесіне талаптың артуы, салық пен
төлемдердің жиналуының толық және өз мерзімінде болуы. Салық органдарында
жұмыс жасайтын лауазымды тұлғалардың жүктемелерін арттырады және қазіргі
АИС Налог өзінің міндетін толықтай атқара алмады. Сондықтан 2000 жылы
салық жүйесі министрлігінде мыналарды ескеретін екінші дәрежелі АИС
Налог құру жөнінде шешім қабылданды.Салық қызыметін автоматтандырған
ақпараттық жүйемен қамтамасыз ету үшін әрбір деңгейге қандай функция
сәйкес келетіндігін, деңгейлер арасындағы өзара қарым қатынастың қалай
жасайтындығын біліу керек. Жүйе төменгі шендінің жоғарғы шендіге
бағынатын (иеархия) құрылымда жұмыс жасайды. Оның қалай жұмыс
жасайтындығы 1-суретте көрсетілген.
1-сурет. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік салық қызметінің
құрылымдық жүйесі.
-Ақпарат қорларын интеграциялау
-Пайдаланушы (тұтынушы) интеграцияланған деректер базасына тікелей шығуы
үшін Қ.Р. М.Н.С. телекоммуникация жүйесін барынша толық (көп) пайдалану.
-АИС компоненттерін стандарттау және бірыңғайлау (бір ізге келтіру).
2-бөлім. АИС Налог туралы түсінік және оны құрудың мақсаты
АИС Налог шешетін тапсырмалар шеңберін кеңейтуге бағытталған, жаңа
ақпараттық технологияны, ЭММ, ВТ және байланыс құралдарын ақпараттар
тасқынын тәртіпке келтіруді пайдаланып, басқару қызметінің жұмыс көлемін
азайтуға, қабылдаған шешімдердің мезгілі мен және негізді (дәлелді)
болуына салық органдарының басқару құрылымдарына арналған форма.
АИС Налог-тың негізгі мақсаттары болып табылады:
-Салықтарды тиімді жинауды қамтамасыз ететін ақпараттарды тез қабылдап
тез іс шараларын алу.
-Салық инспекцияларының құрылымдық бөлімшелерінде жұмыс көлемін азайту
және ақпараттарды жинау, іздеу, өңдеу уақыттарын азайту.
-Өңдеу процестерін қайталамау мақсатында ішкі және сыртқы ақпараттар
тасқынын тәртіптеу.
-Жобалау-есеп, финанстық және статистикалық жұмыстарды автоматтандыру.
-Берілген ақпараттардың нақты және толық болуын арттыру. Бұл аудандарда
сондай-ақ бүтін аймақта болған жағдайларды бағандауға, сондай-ақ
салықтардың түсу динамикасын комплексті түрде алдын ала болжауға
мүмкіндік береді.
-Бухгалтерлік есептердің сапасы мен тездігін жақсартады, салық мөлшерінің
түсу динамикасын терең талдап, осы динамиканың алдын ала болжам жасауының
мүмкіндігі.
-Дәл осы мезеттен бастап одан бұрынғы кез келген датадағы (күндегі) салық
ережелері (заңдылықтары) туралы барлық деңгейдегі салық инспекциясын
мерзімінде және толықтай мәлім етумен қамтамасыз ету.
-Аймаққа қызмет ететін әкімшілікті салық түсімі мен салық заңдылықтарының
сақталуы жөнінде мезгілінде хабардар ету.
-Қағаз құжат айналымының көлемін азайту.
-Салық салу ісін басқаруда оның іс-қимыл жасауының тиімділігін арттыру
мақсатында алынған шаралардың сапасы мен тездігін жетілдіру.
-Салық қызметінің АИС құрылымы мен салық органдары көп деңгейлі болады
және СППР-дің шешім қабылдауды қолдаушы жүйенің бір бөлігі болып
табылады.
Функциялық жағында зат көрсетіледі және әрбір деңгейдегі іс-әрекетке
сәйкес келеді. Функциялық бөлігі әрбір деңгейге сәйкес келетін бағыныңқы
жүйе мен кешенді (комплексті) тапсырмаларды ерекшелейді.
Қамтамасыз ететін бөлігіне АИС-тың ұйымдастыру түріне сай ақпараттық,
техникалық, программалық, эргономикалық, лингвистикалық және т.б.
қамтулар енеді.
Ақпараттық қамтамасыз етудің аясына мәліметтерді жинақтау, арнайы
тілдер мен классификаторлардың көмегімен машиналық өңдеуге даярлау, БД
және АБД түріндегі ақпараттық қор құрастыру жатады. Оның ішінде көлемі
жөніндегі жобалық шешімдердің де нәтижелері болады.
Техникалық қамту техникалық құралдарды таңдап, олардың жұмыс істеуін
ұйымдастыруды қамтиды.
Эргономикалық қамту – адамдардың АИС-пен қалай жұмыс жасау керектігін
қамтиды. Жұмыс орындарын жарақтау, адамның ЭВМ-мен жұмыс жасау кестесін
жасау, техниканың сапасы мен оның адам денсаулығына келтіретін залалы,
жұмысты барынша тиімді жасау үшін мейлінше жағдай жасау. Бұл жұмыс орнына
эргономикалық талаптар жөніндегі көптеген құжаттармен, ақпараттық
моделмен (нұсқамен) жұмыс жағдайымен, сондай-ақ талаптарды орындау үшін
құралдарды жинақтау жұмыстары.
Лингвистикалық қамту (ЛО) – бұл құжаттардағы қарапайым тілдерді машина
тіліне көшіру жөніндегі мәселелерді шешеді.
Техникалық қамту – тиісті тапсырмаларды орындауға икемді ақпараттық
технологияларды таңдап, құруға, оларды қолдануға ұйымдастыру формаларының
техникалық деңгеиін, АИС-ты қолданғандағы тиімділігін қарастырады. Ол
техникалық, программалық және математикалық қамтудан тұрады.
Программалық қамту – ( ПО) салық органдары шешетін жалпы жүйелік
және қолданбалы ПО ( программалық қамту).
Математикалық қамту (МО) – математикалық статистиканың, математикалық
жобалаудың, моделдеудің, тиімділеудің (оптимизация) құралдары ақпарат
өңдеудің математикалық әдістері, моделдері және алгоритмдер жиынтығы.
Қазақстанның салық органдарында бірыңғай ақпараттық кеңістік орнатып оны
дамыту үшін АИС Налог ақпараттық жүйесі енгізілген. АИС Налог-2
деңгейінде шешілетін мәселелер қамту ұйымдарына Мемлекеттік салық
қызметінің бірыңғай принциптері мен талаптары негізіндеқажетті
ақпараттармен қамтамасыз ету.
АИС Налог-2 Мемлекеттік салық қызметінің ақпараттық кеңістігінің
программалық техникалық бөлігі ретінде тек қана бақылау жүргізіп қана
қоймайды, сондай-ақ әртүрлі деңгейдегі салық органдарына қабылданған
шешімдердің орындалуы үшін мәліметтемелер мен әдістемелерді беріп
отырады.
3-бөлім. Салық мәліметтерін өңдеу үшін компьютерлік
ақпараттық технологияны ұйымдастыру.
3.1. Компьютерлік ақпараттық технологияның сипаттамасы
және салық мәліметтерін өңдеу процедурасы.
Салық органдарының АИС-ы салық органдарының құрылымдарына
сәйкестіріліп және алдыңғы қатарлы компьютерлік ақпарат технологиясын
(АИТ) ескеріп құрылады. Ақпарат қорының ретінде, салық төлеушілердің
базасын құрайтын АИС пен салық төлеушілерден түскен мәліметтер алынады.
Олардың әрбір элементтері мен деңгейлері кеңейтілген ішкі және сыртқы
байланыстары бар.
Федеральдық деңгейде салық жүйесінің стратегиясы анықталып,
аналитикалық, бақылау, әдістемелік, құқықтық және тергеу, тексеру
қызметтерінің тапсырмалары шешіледі. Бақылау қызметі аясында алдымен
салық төлеушілердің бірыңғай Мемлекеттік реестрлерінің (ЕГРН) жүргізілуі
қарастырылады.
Аналитикалық – салық ережелерінің (заңдылықтарының) орындалуын талдап,
салық төлемдерінің өсуін анықтап,салық түрлері бойынша түсетін төлем
шамасын анықтаулар жатады.
Салық төлеушілердің есебінің негізгі жұмыстары аймақтық деңгейде,
аудандық, қалалық салық инспекцияларында АИС-қа сәйкес жүргізіледі. Мұнда
салық салудың негізгі базалары жасалады. Барлық деңгейдегі бюджеттерге
түсетін салық түсімдерінің көлемі олардың толық болуына байланысты.
Аймақтық салық органдарында автоматтандыру, салық төлеушілер тіркелген
мезеттен басталады. Одан соң олардың есептері, балансы, мүлік, жер,
тасымал құралдары, салық есептері, анықтама беру және төлем құжаттары
жүргізіледі. АИС-та төлем түсімдерін бақылап тексеретін, пайдасы туралы
деклорацияларды құрайтын программалар (бағдарламалар) бар.
Салық органдарының орындайтын функцияларына байланысты. Әрбір
деңгейдің құрамы өздеріне сәйкес келетін функциялық бағыныңқы жүйелер
топтастырылған. Есеп алгоритмдері нормативтік және әдістемелік
материалдармен регламенттенетін (реттелетін) болғандықтан стандартты
болады.
3,2. Салық органдарында компьютерлік ақпараттық
технологияны енгізуді жобалаудың ерекшеліктері.
АИС-тың іс қимыл әрекет аясын өңдеп үйлестіру үшін салық қызметінде
арнайы құрылым жасақталған. Орталық аппаратта ақпарат технологиясының
басқармасы, ал жергілікті және аймақтық деңгейде – ақпараттық бөлімдер
мен дерек базалар администраторы ұйымдасқан (жасалған).
Жобалар. Салық органдарының іс қимыл әрекеттерінің шартына байланысты
өзгертілетіндей етіліп мамандармен жасалады.
Бұл жұмыстарды жасау үшін федеральдық және аймақтық деңгейде аймақтық
және мунипициалдық ақпарат бөлімдердің жұмыстарын үйлестіретін есептеу
орталықтары (ГНИВЦ және РНИВЦ) құрылған.
Негізгі жүйелік талаптар болып бөліп таратылатын дерек базаларын жасау
мәліметтердің қауіпсіздігін сақтау, АИС-тің кез келген нысандарына рұқсат
етілген деректерді алуы.
АИС - әрбіреуі ашық жүйе болып қаралатын, әр деңгейдегі құрылымдық
бағыныңқы жүйеден тұратын ашық модульді жүйе.АИС Налог ақпараттық
жүйесінің архитектурасы феодальдық салық жүйесінің бөлімшелерінің төменгі
шенінің жоғарғы шенділерге бағынуына сәйкес көп деңгейлі инфра құрылым
есебінде жасалған оның ішіне кіретіндер:
-Федеральда салық жүйесі бөлімшелерінде АИС түрінде қолдану деңгейі.
-Деректерді өңдеу орталығы (ЦОД) және ФНС (федеральды салық жүйесі)
комплексінің арасындағы ақпараттарды өңдеу және алмасу деңгейі.
-Тасымалдау деңгейі.
Бастапқы құжаттарды жобалау кезінде мына талаптар орындалуы керек:
-Олардың ішінде тұрақты және бірнеше рет қайталанатын деректердің
болмауы.
-Анықтамалық, топталған реквизиттерін және реквизит-негіздерді ерекшелеу.
-Көлемі жөнінде үлкен болып келетін аттардың кішісінен бұрын тұруы.
(мысалы, Өндіріс-цех-участок аттары.)
-Құжат реквизиттерінің файлдағы мәліметтің орналасу макетімен
(нұсқасымен) сәйкес келуі.
-ЭВМ-да мәліметтерді одан әрі өңдеу үшін тиімді жағдай жасау.
Алғашқы құжаттарды одан әрі өңдеу мына ретпен орындалады.
-Реквизит құрамын анықтау.
-Реквизит классификациясы: бір мәнді және көп мәнді, анықтамалық және
топтасқан, көшпелі және көшірілмейтін машиналық жеткізуші.
-Реквизиттің логикалық бағыныңқылығын анықтау.
-Құжат формасын анықтау.
-Классификациясына сол таңдалған құжат формасына реквизиттерді
орналастыру.
-Құжаттың ұзынын, көлденеңін және ауданын есептеу.
-Қағаз формасын таңдау.
-Машиналық жеткізушіге көшіретін реквизиттерді қалың сызықпен ерекшелеу.
-Құжаттардың бас тақырыбын дерек сөздіктерге сәйкес мәтіндеу.
Құжаттардың шығатын формасын жобалағанда мына талаптар ескерілуі керек:
-Мәліметтің толық болуы, яғни оларда алғашқы және нәтижелі көрсеткіштер
болуы керек.
-Нәтижелік көрсеткіштер саны топтасқан нышандар санына сәйкес болуы
керек, яғни барлығының саны іріктеу кілтінің санымен тең болуы керек.
-Жақсы оқылуы.
-Қолмен есептелген көрсеткіштердің болмауы.
Салық қызметінің АИС-і үлкен жүйе класына жататындықтан оларды жобалау
кезінің өзінде-ақ оған мынадай талаптар қойылған:
-Барлық ішкі жүйе элементтерінің шектестермен қабысуы.
-Салық жүйесінің өзгеруіне байланысты тез өзгерту мүмкіндігі.
-Сақталған ақпараттардың дәлдігі, сенімділігі және актуалдығы.
-Керекті мәліметтерді сұрату бойынша тез алу мүмкіндігі.
-Ақпаратты енгізудің қарапайымдылығы.
-Мәлімет шығарудың әртүрлілігі.
-Басқа жүйелермен және деңгейлермен ақпарат алмасу.
Сондай-ақ маңызды талап болып:
-Жүйе аралық алмасу жасауға мүмкіндік беретін, әртүрлі жалпы жүйелік және
қолданбалы ПО жүйесін жасау.
-Жалпы мемлекеттік классификаторларды пайдалану.
-СУБД-мен басқарылатын ақпараттық файлдар мен Б.Д. құру.
-Қабылдауға ыңғайлы бірізге келтірілген формадағы шығыс мәліметтерін
жасау.
-Сыртқы ортада бірыңғай ақпараттық кеңістік орнату.
-Ақпарат алмасушы қатынасатын барлық құрылымдардың телекоммуникация
желісіне ақпараттардың бірігуі.
-Олардың әрбірінің ақпараттық ену мүмкіншілігінің болуы.
Салық қызметі АИС-інің басқа да мемлекеттік құрылымдармен іс
әрекеттерінің бірігу мүмкіншілігін қанағаттандыру үшін мынадай дерек
базаларын екі жақты алмастыру және тоғыстыру керек.
-Салық төлеушінің мемлекеттік реестрі.
-Салық төлеушінің банк шоттары.
-Сыртқы экономикалық қызмет түрінің көлемі мен қатынасушылар туралы
мәлімет.
-Мемлекеттік бюджеттің шотындағы салық түсімдері бөлігінің қозғалысы.
3.3.Іс деректерін генерациялау орталығымен олардың салық жүйесі
қызметкерлеріне беретін ақпараттық қызметтерінің негізгі түрлері
Қаржы және салық қызметінде сондай-ақ осы органдағы құрылымдағы көп
деңгейлі АИС құрылымы әрбір деңгей керекті шешім қабылдау үшін іс
ақпараттарын генерациялау орталығы болып табылады. Есептеу орталығының
федералды және аймақтық орталығы техникалық базасы болып есептеледі.
Алайда соңғы кездерде федералдық және салықтық деңгейдегі салық
төлеушілердің табыстары, мүлігі, жер учаскілері ж.т.б. туралы барлық
мәліметтері жинақталатын салық органдарының ЕГРН базасында деректерді
өңдеу орталықтарын (ЦОД) құру ерек деген ұсыныстар айтылып жүр. Оны құру
бастапқы мәліметтер дерек базасын жасақтайтын, деректерді өңдеу
орталығына түсуге тиісті, және осы мәдіметтерді пайдаланушыларға
ақпаратты электронды қызмет көрсететіндіктен ақпарат ағынын түбегейлі
өзгертеді. Бұл тек біріккен (коорпортативті) салық жүйесінің барлық
элементтерінің бірлігін олардың өзара электронды құжат айналымын
қамтамасыз еткенде ғана мүмкін.
Деректерді өңдеу орталығымен ақпаратты өзара әрекеттестік-салық
инспекциясына басты міндетінің бірі оны жүзеге асыру. Бірлескен ақпаратты-
есептеу желісі (КНВС) аясында жүзеге асуы керек.
Оның басты жетістігі болып әртүрлі байланыс желілерін пайдалана
алатындығы (байланыс желісінің бөлген комутаторлық каналы, талшықты
оптикалық желі) мен әртүрлі ортада алмасудың тұрақты хаттамасы болып
табылады.
2-сурет
Деректерді берудің сенімділігі жұмыс жасауға қабілетсіз болатын
уақыты жұмыс уақытының 0,02%-тен аспайтын яғни бір жыл ішінде 20 минут
шамасындағы желілік құрылғының сенімділігімен қамтамасыз етеді. Ал
қателік табатын құрал, ашық жүйе құрылысында бір біріне байланысты емес
бірақ деңгейлер арасындағы өзара байланыстық хаттамасы стандартталған 7-
деңгейлік құрылыс стандартының базасында құрлыс желісін пайдаланудың
нәтижесінде 4-қате бит табылған пакеттерді анықтайды. Аймақтық деңгейдегі
қаржы және салық қызметі жұмыс станциялары мен бөлінген серверлерде екі
рангалы желінің моделін (пішінін) қолданады. Оның әрекеттестігі Сұрау-
операцияны орындау-есеп режимінде іске асады.
Сервер өзінің специализациясына байланысты қарапайым Оқу-жазу (ф-с)
печать, факс, жіберу т.с.с. операциялардан (әрекеттерден) бастап, арнайы
құрылымдық сұрау тілінде дерек базаларынан деректерді іздеп табу сияқты
күрделі жұмыстарды да атқара алады.
Деректерді өңдеу орталығында (ЦОД) алдыменен салық ақпараттарын өңдеу
және әзірлік жүйесін (СПОНИ) енгізу, деректерді электронды өңдеу (ЭОД)
жүйесінің кейбір функцияларын жаңартуды талап етті. ЭОД-тың жүйесінің
негізгі өзгерістері салық төлеушілердің есебі мен расцеттарын өңдеу
процестерінде болды. ЦОД-ты іске қосқан жағдайда ол ЭОД жүйесін ЦОД-тан
қабылдау жұмысын орындап ФНС-да электронды түрде берілген құжаттардың
деректері мен түрлерін өңдейді.
Жүйені пайдаланушылар үшін ЦОД жұмыс жасаған жағдайдағы ЭОД жүйесімен
жұмыс жасаудың өзгерістері нұсқауда көрсетілген. ЦОД жұмыс жасаған
жағдайдағы ЦОД-тан түскен салық төлеушілердің есептері мен расчеттарын
өңдеудің блок-схемасын (сызбасын) мына түрде көруге болады. Жинақтаушыда
(накапителде) барлық электронды құжаттар орналасады. Осында ЦОД-тан
түскен электронды құжаттардың негізгі өңдеуі жүреді және мына
процедуралардың ретімен орындалуы қамтамасыз етіледі:
-Құжаттардың тіркелу деректері бақыланады.
-Құжаттардың тіркелу деректері анықталады.
-ЭОД жүйесінің есептік және расчеттік құжаттарының деректері жинақтаушыға
(накапителге) жүктеледі. ЦОД-тың электронды құжаттарын өңдеу нәтижесінде
жинақтаушы (накапител) ЭОД жүйесінің есептік және расчеттық құжаттарымен
жүктелген болса онда электронды құжаттарды өңдеу жұмысы орындалған болып
есептеледі.
ЦОД-та өңдеуге жарамды, федералды салық қызметінде пайдаланылатын
салық есебі құжаттарының бланкалары арнайы кодтау жүйесінен өтеді. Салық
есебінің құжаттарының әрбір беттерінде Код формы, ал әрбір реквизит
беттері Код ЦОД параметрлері болады.
Өз кезегінде ЭОД жүйесінде Код КНД және Код строки электронного
документа параметрлері бар салық есебінің құжаттарының параметр-
шаблондарының жиынтығы болады.
Барлық жоғарыда айтылған параметрлер ЦОД құжаттары деректері мен ЭОД
жүйесі құжаттарының деректерінің сәйкестіктерін келтіруге қызмет етеді.
Салық есебі құжаттарының, шаблондарының ЦОД жағдайында жұмыс жасауға
әзірлеу Код КНД және Код строки электронного документа параметрлерін
ұқсас Код формы және Код ЦОД параметрлерінің мәніне сәйкес толтыруға
байланысты.
Құжаттың формасының КОД-ы бірінші бетіне орналасады да үнемі
қатынасады және құжатта біреу болады, ал беттің формасының КОД-ы құжаттық
екінші және одан соңғы барлық беттерінде болады, егер құжат бір беттік
болса онда беттің коды болмауы мүмкін, ал беті көп құжат болса сол код
бірнеше рет қайталанады.
Салық есебі құжатының шаблонында Код формы документа параметрі
болады – бұл Код КНК параметрі. Сол уақытта шаблонда Код формы места
параметрі есебінде пайдаланылмайды және ешбір берілмейді.
Цод-тан түскен құжаттар мен ЭОД жүйесінің құжаттарының арасындағы
сәйкестікті орнату үшін Изменить шаблон, Библиотека шаблонов
режимінде Код КНК шаблонының параметрінің мәнін Код формы документа
құжатының бланкасымен параметрінің мәнімен сәйкестендіру керек.
4-бөлім. Салық ақпараттарын өңдеудегі компьютерлік ақпараттық
технологияны Ақпараттық қамту
4.1. Салық органдарының компьютер жүйесін ақпараттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
компьютерлік технологияны пайдалану.
Жұмыс жоспары:
Кіріспе
1. бөлім. Салық есептегенде және оны төлегенде ақпараттық
технологияны пайдалану
2-бөлім. АИС Налог туралы түсінік және оны құрудың
мақсаты
3-бөлім. Салық мәліметтерін өңдеу үшін компьютерлік
ақпараттық технологияны ұйымдастыру.
4-бөлім. Салық ақпараттарын өңдеудегі компьютерлік
ақпараттық технологияны ақпараттық қамту
5-бөлім. Салық ақпараттарын өңдеудің компьютерлік
ақпараттық технология базасында салық жүйесінің
функциялық тапсырмаларын шешу.
6-бөлім. Қорытынды
Кіріспе
Қазіргі таңда дүние жүзі бойынша мемлекеттік органдардың іс-қимыл
әрекеттерін жетілдіруге бағытталған, олардың жұмыс тиімділігін арттыру
мақсатында, мемлекеттік органдарда телекоммгникациялық технологияны
пайдаланудың недәуір өскендігі байқалады. Мемлекеттік органдар азаматтар
мен ұйымдармен бірлесе отырып ғаламтор-технологияны (интернет)
пайдаланып Электрондық үкімет қағидасымен жұмыс жасауға көшіп жатыр.
Дүние жүзінде жылма жыл салық органдарына декларацияларын электронды
түрде тапсыратын азаматтар мен ұйымдар саны артып келеді.Интернет-
технологияны пайдаланып салық деларациясын тапсыру жүйесі АҚШ, Австралия,
Франция, Белгия, Люксенбург, Литва, Эстония және Қазахстан
мемлекеттерінде дамып келеді. Олардың кейбіреулерінің азаматтарының 75-
пайызы салық декларацияларын электронды түрде тапсырады. Мыналар дүние
жүзілік тәжірибе көрсетіп отырғандай салық декларацияларын интернет-
технологияны пайдаланып тапыру жүйесіне көшудің негізгі тиімді нәтижелері
болып табылады:
*Салық төлеушілер үшін салық есептерін дайындауға және оны салық
органдарына тапсыруға кететін уақытты азайту. Электронды түрдегі салық
есептерінің пішімдерін (формаларын) толтырғанда көрсеткіштердің дұрыс
толтырылғандығын тексеріледі:
*Бухгалтерлік есептер мен салық декларацияларында өзгерістер болған
жағдайда, тапсырылған есептердің форматтарын тез өзгертуге болады.
*Бюджет алдындағы міндеттерінің орындалуы туралы ақпараттарды өте тез ала
алатындығы.
*Салық органы қызыметінң тиімділігін арттыратындығы.
Осы диплом жұмысының негізгі махсаты Қазахстан республикасында салық
есептеу мен салық жинау жүйесін автоматтандырудың қажет екендігіне көз
жеткізу.
Жұмыс авторының негізгі мақсаты:
*Салық процестерін автоматтандырудың қажет екендігін дәлелдеу.
*Бүгінгі таңдағы салық органдарындағы пайдаланылып отырған ақпараттық
жүйені зерттеу.
*Кәзіргі ақпараттық жүйенің кемшіліктерін анықтау және салық есептерін
қабылдаудың бірыңғай автоматтандырылған жүйесіне көшудің алғы шарттары.
Қазақстанның мемлекеттік салық қызметі Қазақстан Республикасының
мемлекеттік басқармасының орталық органының жүйесіне кіреді және
Қазақстан мемлекетінің президенті мен Қазақстан мемлекетінің үкіметіне
бағынады. Қазақстан Республикасының мемлекеттік салық қызметінің негізгі
міндеті болып салық жөніндегі заңдылықтардың дұрыс сақталуы, оның
есептелінуінің дұрыстығы, заңмен беркіген мемлекеттік салықтар мен басқа
да төлемдердің сәйкес бюджеттерге толықтай және мерзімінде төленуі.
Салық салу басқармасы жүйесінің мақсаты басқару субъектілерінің
басқару объектілеріне ықпалы арқылы экономиканы тиімді дамыту. Қаралып
отырған тапсырмада басқару объектісі (нысаны) болып әртүрлі пішімдегі
(формадағы) меншік иесі мен тұрғындар, өндіріс орындары мен ұйымдар
табылады. Басқару субъектілер салық қызметі атынан мемлекет болып
есептеледі. Ықпал салық заңдары тағайындаған жүйе арқылы жасалады.
Салық жүйесін тиімді пайдалану тек қана қазіргі кездегі компьютер
техникасының базасындағы алдыңғы қатарлы ақпараттық технологияны
пайдалану арқылы мүмкін. Осы мақсатта салық қызметі органдарында
бюджеттік және бюджеттік емес қорларға салық және де басқа міндетті
төлемдерді жинауды қамтамасыз етудің барлық функцияларын автоматтандыру
салық салу материалдарын комплексті, оперативті талдау жасау тиісті
дәрежедегі салық қызметін нақты деректермен қамтамасыз ету үшін
автоматтандырылған ақпараттық жүйе жасақталады. Салық жүйесіндегі
автоматтандырылған ақпараттық жүйе (АИТ-ААЖ) – бұл техникалық тізбеге
біріктірілген ақпараттық процесс пен программалы-техникалық құралдардың
әдістерінің жиынтығы.
Ақпараттық қамтамасыз етуге қойылған тапсырмаларды автоматтандыру
процесінде қолданылатын, салық органдарының жүйесінде қолданылатын
құжаттардың, классификаторлардың, кодтардың, әдістердің көрсеткіштер
жиынтығы.
Мемлекеттік билікке барлық уақытта өзін қамтамасыз ететін қаржы керек
болды, бірақ қоғамның даму дәрежесіне және жағдайына байланысты оны
табудың әдістері өзгеріп отырды. Қазіргі мезгіл шаруашылық жүргізудің
өзгерген мезгілі. Мемлекеттің органдарын қамтамасыз ету негізінен салық
әкімшілігіне жүктелген Қазақстандағы қазіргі салық жүйесі мемлекеттің
экономикалық барлық құрылымдарын қамтитын 20-дан астам заңдылықтардың
негізінде 1992 жылы енгізілген өзінің принципі мен құрылымына қарай
жасалған салық жүйесі негізінен дүние жүзі бойынша қолданыстағы салық
жүйесіне ұқсас.
Қолданылатын салық түрлерінің тізімі қазіргі кезеңдегі нарықтық
экономикаға сай салық жинаудың көпшілік бөліктері біздің тәжірибемізде
бұрыннан қолданылап келеді. Мемлекеттің нарықтық экономикаға әсер ететін
көптеген экономикалық рычагтарының ішінде басты орын алатыны салық салу.
Салық және барлық салық жүйесі нарық жағдайында экономиканы басқаратын
қуатты құрал болып табылады. Қаншалықты салық салу жүйесі дұрыс
жасалынғанынан, барлық салық шаруашылығының тиімді дамуына байланысты.
1-бөлім. Салық есептегенде және төлегенде ақпараттық
технологияны пайдалану.
Бүгінгі таңда есепшілерден тек қана салық пен еңбек ақыны дұрыс
есептеп, есептерді ұқыпты жүргізу, құжат бойынша праводкаларды дәл
жүргізу салық органдары ме бюджеттік емес мекемелерге есептерін
мерзімінде беріп тұру мен қатар, кәсіпорындарды басқару саласында,табыс
айналымын көбейту үшін, қолдағы бар құралдарды тиімді пайдаланып,
шығындарды азайту үшін кәсіби кеңестер беруді күтеді
Алайда күнбе-күнгі ауыр жұмыспен (әсіресе ірі кәсіпорындарда) жұмысбасты
болғандықтан бұл өте қиын.Көп уақыты мен күші көптеген құжаттарды
өңдеуге, шаруашылық операциялардың немесе келісімдердің жасақталуын
бақылау, адамды шаршататын арифметикалық есептерді орындау, деректерді
тексеру, сондай ақ кеткен қателіктерді іздеп табуға кетеді. Одан басқа
есепшіге салық салу мен бухгалтерлік есепті жүргізудің көптеген
заңдылықтар мен нұсқаулардағы еніп жатқан өзгертулер мен толықтыруларды
үнемі бақылап, керек болған жағдайда түзетулерді тез енгізуі керек. Бұны
жасап отыру заңды акт кері числомен шықса өте күрделі болады.
Салық заңдылығы Қазақстан Республикасында да сондай-ақ дүние жүзі
бойынша заңдылықтардың нағыз динамикалық саласының бірі болып табылады.
Бұл мемлекеттің бизнес климатының өзгеруіне, осы саладағы заңдылықтардың
үнемі өзгеріп жетілуіне және салық төлеушілер мен мемлекет арасында үнемі
үйлесімді іс-қимылдарды іздестіруге байланысты. Сондай-ақ өңделетін
ақпараттар ауқымының үнемі көбейіп отыруы салық есептері мен оны төлеуде
ақпараттық технологияны пайдаланудың өте қажет екендігін көрсетеді.
Кәсіпорындарда салық есептерін есептегенде қателіктерге жол бермеу
мақсатында Консултант Плюс, Эталон, Эксперт, Гарант және т.б. электронды
құқықтық базалар қолданылады. Бұл құқықты базалар оң ақпараттарды алуды
едәуір жеңілдетеді, кәсіпорындардың төлеуге тиісті салықтарын есептегенде
заңдылықтарды бұзудан сақтайды. Алайда кәсіпорындарда олар болмаған
жағдайда заңдылықтардағы өзгерістерді www. Pravo by сайтынан табуға
болады. Біріншіден ол ресми болғандықтан, екіншіден ол ғаламторы бар кез
келген жерден ақпарат алуға болатындықтан осы нормативті құқықтық акт
көзі туралы анығырақ айтылуы керек.
Бүгінгі таңда ғаламторға байланысты операторы арқылы шығуға
болатындықтан осы ақпарат көзін барлық жерде қолдануға болады, нормативті
құқықтық актіге шығудың басқа жолдары болмаған жағдайда заңгерлер
қажетіне жарауы мүмкін.
Бұл ақпарат көзін пайдалану өте қарапайым. Алдымен www. Pravo by
еніп, деректердің электронды банк сілтемесінен (Құқықтық ақпарат
рубрикасының сайтының оң жақ жоғарғы бұрышына орналасқан) жүреді.
Сілтемені басқанда ізделетін нормативтік құқықтық акт түрін аламыз.
• Құқықтық акт түрі
• Құқықтық акт аты
• Құқықтық акт мәтіні
• Қабылданған уақыты
• Қабылданған номері
Төленуге тиісті салық сомасын есептегенде, сондай-ақ салық төлегенде
сөзсіз маңызды салық ақпарат көзі Қазақстан Республикасының салық
жөніндегі Министрлігінің сайты (www. Nalog. by) болып есептеледі. Бұл
сайттан салық заңдылықтарына енгізілген өзгертулерді, салық органдарына
берілетін құжат пішімдерін, салық төлеушілердің анықтамаларын және т.б.
ақпараттарды табуға болады. www. qb. by сайтында электронды нұсқасы бар
Главный бухгалтер журналы әрбір кәсіпорынның есепшісінің көмекшісі
болып табылады. Бұл сайттан тәжірибелі есепшілердің, заңгерлердің және
салық Министрлігінің өкілдерінің, салық есептеу және салық төлеу кезінде
туындайтын қиындықтарға берілетін ақыл кеңестерін табуға болады.
Сондай-ақ заңгерлердің ақпараттары мен кеңестерін Салық жаршысы
(налоговой вестник) журналының электронды нұсқасының (www. profmebia.
bypybtax) ақпараттық-құқықтық резистр агентінің сайтынан табуға
болады.
Қазіргі кезеңде салықшылар осы форма нормативтік құжат болғандықтан,
салық және де басқа есептерді қағаз түрінде қабылдайды. Әрине мұндай
шектеу жұмыс тиімділігін төмендетіп, салық төлеушілерге қосымша
ыңғайсыздық туғызады. Және де бұл өндірісті басқару мен бухгалтерлік
қызметті автоматтандыру үшін компьютерлік технологияны жаппай қолдану
кезеңінде болып отыр.
Ғаламтор мен телекоммуникация қызметі жүйесін пайдалану тез жетіліп
келеді. Салық органдарында да соңғы жылдары компьютерлену деңгейі
айтарлықтай дамыды. Осыған байланысты салық органдарына салықтық және
бухгалтерлік есептерді жасақтау үшін жаңа технологияны пайдалануға
көптеген талпыныстар жасалуда.
Салық қызметін автоматтандырудың принциптері
Мемлекеттік билікке барлық уақытта өзін қамтамасыз ететін қаржы керек
болды, бірақ қоғамның даму дәрежесіне және жағдайына байланысты оны
табудың әдістері өзгеріп отырды. Қазіргі мезгіл шаруашылық жүргізудің
өзгерген мезгілі. Мемлекеттің органдардың қамтамасыз ету негізінен салық
әкімшілігіне жүктелген Қазақстандағы қазіргі салық жүйесі мемлекеттің
экономикалық барлық құрылымдарын қамтитын 20-дан астам заңдылықтардың
негізінде 1992 жылы енгізілген өзінің принципі мен құрылымына қарай
жасалған салық жүйесі негізінен дүние жүзі бойынша қолданыстағы салық
жүйесіне ұқсас.
Қолданылатын салық түрлерінің тізімі қазіргі кезеңдегі нарықтық
экономикаға сай салық жинаудың көпшілік бөліктері біздің тәжірибемізде
бұрыннан қолданылап келеді. Мемлекеттің нарықтық экономикаға әсер ететін
көптеген экономикалық рычагтарының ішінде басты орын алатыны салық салу.
Салық және барлық салық жүйесі нарық жағдайында экономиканы басқаратын
қуатты құрал болып табылады. Қаншалықты салық салу жүйесі дұрыс
жасалынғанынан, барлық салық шаруашылығын тиімді дамуына байланысты.
Көрсеткіштер жүйесі бастапқы, аралық және нәтижелік көрсеткіштерден
тұрады. Олар салық салу нысандарын сипаттап, салық түрлерін, салық
ставкасын салық төлеушінің қаржылық жағдайын, салық төлеушінің бюджетпен
арадағы есептік жағдайын көрсетеді.
Тапсырма аты: Қосымша құн салығы жөніндегі құжаттарды қабылдап өңдеу.
• Тапсырманы шешу орны:
• Ұйымдар
• Жеке кәсіпкерлер
• Тауарды кедендік шекара арқылы өткізетін адам.
• Мемлекеттік салық қызметі.
Тапсырманы шешу мақсаты:
Салық жинаудың тиімділігін қамтамасыз ету үшін, тез шара қолдану үшін
ақпараттарды қабылдаудың тездігін арттыру:
Салық инспекцияларының құрылымдық бөлімшелеріндегі ақпараттарды өңдеу,
іздеу үшін жинақтау мерзімі мен еңбек көлемін азайту:
Өңдеу процесін қайталамау мақсатында ішкі және сыртқы ақпарат
ағындарын қарапаймдау, тәртіпке келтіру.
• Есептік-жоспарлық, қаржылық, статистикалық жұмыстарды автоматтандыру.
• Берілген ақпараттардың толықтығы мен дәлдігін арттыру, ол аудан
бойынша және тұтас аймақ бойынша жағдайды толық бағалау үшін қажет,
сондай-ақ салық түсімінің динамикасын комплексті түрде болжауға мүмкіндік
береді.
• Бухгалтерлік есептердің сапасы жақсарады, салық сомасының түсу
динамикасын терең талдап, осы динамиканы болжауға мүмкіндік береді.
Тапсырманы шешу мерзімі мен кезеңділігі:
Ай сайын, бірақ, айдың 20-нан кеш емес. Квартал (тоқсан) сайын, бірақ,
келесі есептік кезеңнің айының 20-сынан кеш емес. Егер тауар сатудан
түсетін түсім қосымша құн салығын қоспағанда 2 млн. теңгеден аспайтын
болса (тоқсан ішінде).
Сурет 1. Ақпарат көздері мен оның мекен-жайы.
Басқа тапсырмалар мен ақпараттық байланыс: берілген кескіндемеде кіріс
және шығыс ақпараттарының өзара байланысы ашық көрсетілген.
Кіріс ақпараттары
Шығыс ақпараттары
2-сурет. Енгізілген және шығатын ақпараттардың өзара байланысы.
Кіріс ақпараттарының мазмұны.
Кіріс ақпараты – бұл осы ақпараттардың негізінде шығыс ақпараттары
алынатын ақпарат. Кіріс ақпараттар тізімі талдау нысандарының сипаты мен
талдау әдістері арқылы анықталады. Оны тапсырмада қосымша құн салығын
анықтауға салық заңдылығымен беркіген, кіріс ақпараттық құжаттары
саналады. Бюджетке төленуге тиісті Н.Д.С. (Қ.Қ.С.) сомасын есептейтін
ақпараттық база болғандықтан оларды жүргізу міндетті.
• Алынған және жіберілген счет-фактураның есебін жүргізетін жүрнал.
• Сатып алу кітабы (книга покупки)
• Сату кітабы ( книга продаж)
Қ.Қ.С. есебінің арнаулы жүйесі бухгалтерлік есеп счетындағы, счет-
фактураны жасақтау, сатып алу және сату кітаптарын жүргізудің ағымдық
есептерін көрсетеді.
Бағыныңқы жүйе керекті процедураларды соның ішінде негізгі құжат счет-
фактураны (1-жалғама) жүргізуді автоматтандырады. Счет-фактура өнімді
сатушының толтырып сатып алушыға беретін, Қ.Қ.С. есептуге негіз болатын
алғашқы (бірінші) есептік құжат. Ол өнім сатып алушыға жіберіліп Қ.Қ.С.
есептеуге негіз болып табылады. Счет-фактура сатып алушының Қ.Қ.С.
есептеп өзіне тауар сатқан адамға (орындаушыға) төлеген салық мөлшерін
есептейтін құжат сонымен счет-фактура налог есебінің құжаты болып
табылады және де тек қана Қ.Қ.С. дұрыс есептеп төлеу үшін қолданылады.
Қ.Қ.С. салығын төлейтін барлық салық төлеушілер счет-фактура толтырулары
керек.
Счет-фактурада міндетті түрде деректемелері көрсетілуі керек.
Сатушының атрибуттары экранда болғандықтан счет-фактураға толтырылмайды.
Мына ақпараттар енгізілуі керек:
-Счет-фактураның реттік номері мен датасы
-Сатып алушының аты, мекен жайы, индетивті номері
-Жүк жіберуші мен жүк қабылдаушының аттары мен мекен жайлары
- Егер жіберілетін тауарға немесе атқарылатын жұмыс пен қызмет
көрсетуге аванс ретінде ақы алынған болса, есептік төлем құжаттарының
номері.
Жіберілген тауардың аты, немесе жасалынған жұмыс пен қызмет көрсетудің
көлемі, өлшем бірлігі (егер оны көрсету мүмкін болса)
• Счет фактура бойынша жіберілген тауардың көлемі
• Баға (тариф) бір бірлік үшін
• Акциздік тауарлардың акциз құны
• Тауардың шыққан жері және жүктің кедендік декларациясының номері
Сатушы мен сатып алушының қолы мен мөрлері.
Түскен тауардың құжаттарын ақпараттық базаға тіркегенде Қ.Қ.С.
автоматтты түрде есептеледі. Есептік мерзім біткенде бюджетке түсуге
тиісті Қ.Қ.С. сомасы есептеледі.
Счет-фактураның бірінші данасы сатып алушыға, ал екінші данасы
сатушыға беріледі.Сатушының толтырылған барлық счет-фактуралар сату
кітабына құйылады. Алынған счет-фактуралар сатып алу кітабына тіркеледі.
Жазылған деректер бухгалтерлік проводка толтырудың негізі болып табылады.
Құжаттарды бұлай көрсету Қ.Қ.С. есебінің дұрыс есептелгендігін тексеру
үшін қажет.
Есептік мерзім біткеннен кейін бюджетке аударылуға тиісті Қ.Қ.С.
сомасы есептеледі.
Таблица1
Кіріс құжаттарының құрылымы (счет-фактураны енгізу)
Жолдың аты Дерек түрі
Реттік номер Сандық 8
Датасы Сандық 8
Сатып алушының аты, Символдық 30
мекен жайы Символдық 30
ИНН Сандық
12
Тауар аты Символдық
20
Өлшем бірлігі Символдық 2
Саны Сандық
4
Бағасы Сандық
8
Салық ставкасы Сандық 2
Шыққан жері Символдық 10
Бұл счет-фактураны толтырудың құрылымын құжаттарды жасақтау процесін
бақылауға мүмкіндік береді. Бұл разрядность бақылау деп аталады –
құжаттың әрбір жолында өзінің сәйкес деректемесі болады, оларды цифр
арқылы немесе әріп арқылы белгілейді, бірақ цифрлар мен әріптердің шегі
болады. Бұл құжаттарды тез және дұрыс толтыруға көмектеседі.
Шығыс ақпараттарының мазмұны:
Шығыс ақпараттары – бұл кіріс ақпараттарының негізінде алынған
ақпараттар.
Шығыс құжаттары – автоматты өңдеудің нәтижесінде алынған біріккен
деректерін құрайды. Ақпараттарды өңдеудің технологиялық процесінің
берілген кезеңі клиенттердің сұрауы бойынша әртүрлі формадағы құжаттарды
алуына байланысты соңғы кезең болып есептеледі.
Берілген мысалда бюджетке төленетін Қ.Қ.С. шығыс ақпарат болып Қ.Қ.С.
салық декларациясы жабылады. (2-қосымша жалғама). Қ.Қ.С. салық
декларациясы салықты есептеу мен түскен салықты анықтайтын құжат болып
табылады.
Қ.Қ.С. есебінің дұрыстығын тексеру үшін салық төлеуші салық қызметіне
ҚҚС салық декларациясын тапсырады. Онда ҚҚС бойынша салық базасы, салық
ставкасы ҚҚС сомасы, шегерілетін салық сомасы анықталады. ҚҚС жалпы
сомасы көрсетіледі. Декларация сатып алу және сату кітаптарының негізінде
автоматты түрде толтырылады.
Салық декларациясын салық органдарына салық төлеушілерден белгіленген
мерзімде тапсыру керек, яғни өткен салық мерзімінен кейінгі айдың 20-
күніне дейін ҚҚС декларациясы 1,2,3,4,5,6,7,8 бөлімдер мен жалғамалардан
тұратын титулдік бетше.
Салық төлеушіге міндетті болып табылады:
• Титулдік бетше
• 1. бөлім. Салық төлеушінің деректері бойынша бюджетке төленуге тиісті
салық сомасы
• 2-9 бөлімдер және декларацияның жалғамалары салық төлеушілер тиісті
әрекеттерді жасаған кезде салық органдарына сол әрекеттердің құрамының
декларациясын көрсетеді.
Егер әрекеттер жасалмаған болса, салық салынатын және салық салудан
босаған салық төлеушілер өздері тіркелген салық органдарына салық
мерзімінде декларация тапсырады. Көрсетілген салық төлеушілер
декларацияның 1-ші бөлімін және титул бетшесін толтырады. Декларацияның
бөлімдерін толтырғанда бөлімнің жолдарына сызықша қойылады. Декларацияның
титул бетшесінің Салық органының қызметкері толтырады деген жолынан
басқасын салық төлеуші толтырады. Декларация беттерін номерлеу оңнан
солға қарай санның ең аз разрядынан бастап ұяшықтарды толтыру жолымен
жасалады. Басқа ұяшықтарға нольдер салынады. (000001) ИНН және КПП
көрсеткіштерін толтырғанда мыналар көрсетіледі:
• Ұйымдар үшін
Салық төлеушінің идентификациялық номері (ИНН) және заңды
тұлғаның салық органына тіркелгендігі туралы куәлігіне сәйкес ұйымның
орналасқан жеріндегі есепке алу коды (К.П.П.).
Ұйымның он екі ұяшықтағы он орыннан тұратын И.Н.Н. номерін толтырғанда
алдыңғы екі орынға (00) сандары салынып, содан кейін он ұяшыққа И.Н.Н.
номері толтырылады.
Жеке кәсіпкерлер үшін;
Салық органына тіркелгендігі туралы куәлікке сәйкес жеке тұлғаның
Қазақстан Республикасының территориясындағы мекен-жайы мен И.Н.Н.-і.
• Салық агентінің міндетін атқарушы жеке тұлғалар үшін.
Салық органына тіркелгендігі туралы куәлікке сәйкес жеке тұлғаның
Қазақстан Республикасының территориясындағы мекен-жайы ИНН-і көрсетіледі.
Құжат түрі көресткіштерін толтырғанда 1-саны салық төлеуші (салық
агенті) өткен салық мерзіміне декларация тапсырғанда толтырылады.
3-саны салық төлеуші (салық агенті) тиісті салық мерзіміне нақтыланған
декларация тапсырғанда толтырылады. Бұл жағдайда сызықша арқылы тиісті
салық мерзімінің нақтыланған декларациясының реттік номері салынады.
Салық мерзімі көрсеткіштерін толтырғанда 1-саны салық мерзімін –
айын анықтайды да, 3-саны салық мерзімінің – тоқсанын анықтайды.
Тоқсанның немесе айдың көрсеткіштерін толтырғанда декларацияның
тапсырылған мерзіміне байланысты реттік номермен айлық (01-ден 12-ге
дейін) тоқсандық (01-ден 04-ке дейін) толтырылады.
Представляется в (Тапсырылды) көрсеткішін толтырғанда жеке
кәсіпкердің толық аты-жөні, тегі, ұймның атына сәйкесті толық атауы
қысқартылмай жазылуы керек.
Салық төлеушінің контактілік телефон номері көрсеткішіне контакт
телефонының номері жазылады.
Декларация – бетке толтырылған көрсеткішіне берілген декларацияның
бет саны жазылады.
Құжатты айғақтайтын жалғама және олардың көшірмесі – бет
көрсеткішіне жалғаманың бет саны және көшірмемен қосып есептегендегі
жалпы бет саны көрсетіледі.
Салық органының қызметкері толтырады бөлімінде декларацияның
тапсырылу түрі, декларация бетінің саны, құжатты нақтылайтын жалғамалар
мен көшірмелердің бетінің саны, декларацияны тапсыған уақыты мен
декларацияның тіркелген номері көрсетіледі. Осы бөлімнің барлық
көрсеткіштері салық органының қызметкерімен толтырылады. Қызметкерлердің
аты мен фамилиясы жазылып колы қойылады.
1-інші бөлімнің толтырылу реттілігі.
Салық төлеушінің деректері бойынша бюджетке төленуге тиісті (бюджеттен
кері қайтарылуға тиісті)салық сомасы.
Декларацияның 1-інші бөлімі салық төлеушінің дерегі бойынша бюджетке
төленуге тиісті (бюджеттен кері қайтарылуға тиісті) салық сомасын
көрсетеді және декларацияда көрсетілген салық мерзіміндегі есептелген
салық сомасының Қазахстан республикасының бюджеттік классификациясының
КОД-ы көрсетіледі.
1-інші бөлімді толтырғанда салық төлеушінің И.Н.Н.-і(салық төлеушінің
идентификациялық номері)мен К.П.П.-і (КОД причини постановки) көрсетіледі
және беттің реттік номері көрсетіледі.
Бюджеттік классификацияның КОД-ы Қазахстан республикасының бюджеттік
классификация туралы заңдылығына сәйкес көрсетіледі.
020-ыншы жолда жалпы мемлекеттік классификаторлық нысанның әкімшілік
территориялық белдігіне сәйкес КОД көрсетіледі (ОКАТО).
030-ыншы жолға экономикалық қызымет түрінің КОД-ы жазылады.
040-ыншы жолға 010-ыншы жолдағы көрсетілген бюджетке төленуге тиісті
салық сомасы жазылады.
050- жолына салық есептеліу мерзіміндегі бюджеттен кері қайтарылуға
тиісті салық сомасы жазылады.
040 және 050 жолдарын толтырғанда салық сомасы теңге түрінде оңнан солға
қарай ең аз разрядтан бастап толтырылады, бос қалған ұяшықтарға 0-сандары
жазылмайды.
Басқа бөлімдер салық төлеуші тиісті операцияларды жасаған болса ғана
толтырылады, ал операциялар жасалмаған болса онда ол бөлімдер
толтырылмайды.
Салық ұжымдарын құрған кезде оларға қаржы құрылымдарының көптеген
технологиялары жүктелді.
Ол технологиялардың негізгі көрсеткіштері мыналар болды:
-Салық инспекторлары салық төлеушілермен жеке кездесіп, олардың ақпаратын
алу.
-Алынған деректерді қолмен өңдеп оларды тек қана қағазда сақтау.
-Салық жинау процедурасының белгілі бір кестесінің болмауы.
-Жүйесіз түрде дамып келе жатқан ақпараттық жүйе.
Салық қызметі органдарын ақпараттандыру, қызметкерлерді ірі көлемдегі
ақпараттармен жұмыс жасауға қабілетсіз және бірыңғай ақпараттық кеңістік
жасауға қабілетсіз арзан қолды стандартты мәтінді редакторлар мен СУБД
электрон кестелерін пайдаланатын ЭВМ мен принтерлермен жабдықтады. Мұндай
технология тек қана аз-ғана салық төлеушілермен жұмыс жасауға жарайтын
еді.
Осыған байланысты техникалық құралдардың құрамы және қолданбалы
программамен қамтуы ерекше (өзгеше) аймақтық және мунипициалдық салық
органдары үшін бірнеше типтік программалық комплекстің конципциялары
жасалады.
Сонымен қатар көптеген инспекциялардың клиенттері DOS орталығында
болғандықтан компьютер парктерін pantim класына жататын компьютерлер
есебінен жаңарту мәселелері шешілді.
Жобаланған Заңды және жеке тұлғалардың салық салу деректерін бірыңғай
әкімшілік база жүйесін қамтамасыз ететін және бірыңғай нормативтік -
ақпарат жүргізу ісі жергілікті салық инспекциясы үшін мына
жағдайларды жасайды.
-Салық түсімдері мен салық төлеушілердің барлық функцияларын есепке алу
толық автоматтандырылады.
-Салық жүйесінің барлық құрылымдық бөлімі иелерінің сыртқы ведмостволар
мен және өзара ақпараттық іскерліктерін арттырады.
-Техникалық жұмыстар мен өндірістік емес жұмыстарда жасайтын жұмыс
қолдарын босатады.
-Еңбек өнімділігі артады.
-Есеп нәтижелерінің дәлдігі мен шапшаңдығы, салық түсімдерін талдау мен
болжау жұмыстарын жүргізу.
• Салық төлеушілер мен басқа ведмостволардың біріккен іс
әрекеттерінің арқасында қағазсыз ақпараттық технологияны кең көлемде
енгізу, салық және басқа төлемдердің жинақталуының тиімді және өнімді
болуына мыналардың есебінен бағытталған:
-Аймақтық салық инспекцияларындағы деректерді жинақтаумен айналысатын,
функциялар мен процедураларды өңдеумен айналысатын қызметкерлердің жалпы
санын азайту.
-Аймақтық салық органдарының қызметкерлерінің қызметін, салық
әкімшілігінің салық төлеушілермен жеке кездесуі арқылы жасалатын
аспектілеріне жұмылдыру.
-Аймақтық инспекциялардың жұмысына шектік жағдайлардың әсерін жою.
-Камеральдық және іс-сапарлық салық тексерулерінің сапасын арттыру.
Соңғы жылдарда электронды құжаттарды қабылдау мен өңдеуді (ЦОД)
деректерді өңдеу орталығы арқылы жүзеге асырылып келеді. Ол өз кезегінде
қағаздағы құжаттарды мәтіналғы (сканер) арқылы енгізеді, бұл аймақтық
салық органдарының функцияларының тиімділігін арттыруы тиіс.
ФНС бөлімшелерінде жұмысты жүргізу үшін, инспекцияларда ақпаратты
жинау және өңдеу жұмыстарын қамтамасыз ететін көп деңгейлі АИС Налог
жұмыс жасайды. АИС салық қызметінің түпкі мақсаты ақпараттардың
жинақталған жүйесін жасау болып табылады. Ол салық жүйесі құрылымдарының
бәрін біріктіріп ақпараттық базаға жинақтап әкімшілік басқару органдары,
банк, қазынашылық, кеден, тіркеу органдары, мүлік есебі мен оны басқару,
жер қорлары және т.б. бірыңғай ақпараттық кеңістік құру.
Бұның қажеттілігі көптеген сыртқы байланыспен АИС салық жүйесінің
сипатымен ашық түрдегі біріктіретін жүйе екендігінде.
Ақпараттардың дерек көзі болып АИС, ИМНС деректер базасына
жинақталған, салық төлеушілердің табысы, салықтар түсісмі мен кері
қайтарылғаны, мүлік, жер және т.б. салықтар туралы мәліметтер беретін
мемлекеттік органдар мен мекемелер табылады.
Қазіргі салық қызметінің АИС-ы ұзақ уақыт бойына бастапқы
жасақталғандағы өзіне жүктелген функцияларды (міндетті) орындап,
мақсатына сәйкес келді – салық органдарының салық төлеушілерден түскен
ақпараттарды сақтау мен өңдеуді автоматтандырып, салық инспекторының
еңбек өнімділігін арттырады.
Бірақ салық органдарының исархиясы (төменгі шенділердің жоғарғы
шендіге бағынуы) деңгейінде автоматтандыру құралының бытыраңқылығы,
телекоммуникация құралдарының жеткіліксіз дамуы, ақпараттарды қорғаудың
бірыңғай құралы болмауы, АИС ФНС ішінде, сондай-ақ олармен бірігіп жұмыс
жасайтын АИС-пен ақпарат алмасатын құралдардың болмауы, әртүрлі дерек
базасында сақталған ақпараттарды комплексті түрде өңдеу мүмкіндігінің
болмауы, салық төлеушілердің есеп процесіне талаптың артуы, салық пен
төлемдердің жиналуының толық және өз мерзімінде болуы. Салық органдарында
жұмыс жасайтын лауазымды тұлғалардың жүктемелерін арттырады және қазіргі
АИС Налог өзінің міндетін толықтай атқара алмады. Сондықтан 2000 жылы
салық жүйесі министрлігінде мыналарды ескеретін екінші дәрежелі АИС
Налог құру жөнінде шешім қабылданды.Салық қызыметін автоматтандырған
ақпараттық жүйемен қамтамасыз ету үшін әрбір деңгейге қандай функция
сәйкес келетіндігін, деңгейлер арасындағы өзара қарым қатынастың қалай
жасайтындығын біліу керек. Жүйе төменгі шендінің жоғарғы шендіге
бағынатын (иеархия) құрылымда жұмыс жасайды. Оның қалай жұмыс
жасайтындығы 1-суретте көрсетілген.
1-сурет. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік салық қызметінің
құрылымдық жүйесі.
-Ақпарат қорларын интеграциялау
-Пайдаланушы (тұтынушы) интеграцияланған деректер базасына тікелей шығуы
үшін Қ.Р. М.Н.С. телекоммуникация жүйесін барынша толық (көп) пайдалану.
-АИС компоненттерін стандарттау және бірыңғайлау (бір ізге келтіру).
2-бөлім. АИС Налог туралы түсінік және оны құрудың мақсаты
АИС Налог шешетін тапсырмалар шеңберін кеңейтуге бағытталған, жаңа
ақпараттық технологияны, ЭММ, ВТ және байланыс құралдарын ақпараттар
тасқынын тәртіпке келтіруді пайдаланып, басқару қызметінің жұмыс көлемін
азайтуға, қабылдаған шешімдердің мезгілі мен және негізді (дәлелді)
болуына салық органдарының басқару құрылымдарына арналған форма.
АИС Налог-тың негізгі мақсаттары болып табылады:
-Салықтарды тиімді жинауды қамтамасыз ететін ақпараттарды тез қабылдап
тез іс шараларын алу.
-Салық инспекцияларының құрылымдық бөлімшелерінде жұмыс көлемін азайту
және ақпараттарды жинау, іздеу, өңдеу уақыттарын азайту.
-Өңдеу процестерін қайталамау мақсатында ішкі және сыртқы ақпараттар
тасқынын тәртіптеу.
-Жобалау-есеп, финанстық және статистикалық жұмыстарды автоматтандыру.
-Берілген ақпараттардың нақты және толық болуын арттыру. Бұл аудандарда
сондай-ақ бүтін аймақта болған жағдайларды бағандауға, сондай-ақ
салықтардың түсу динамикасын комплексті түрде алдын ала болжауға
мүмкіндік береді.
-Бухгалтерлік есептердің сапасы мен тездігін жақсартады, салық мөлшерінің
түсу динамикасын терең талдап, осы динамиканың алдын ала болжам жасауының
мүмкіндігі.
-Дәл осы мезеттен бастап одан бұрынғы кез келген датадағы (күндегі) салық
ережелері (заңдылықтары) туралы барлық деңгейдегі салық инспекциясын
мерзімінде және толықтай мәлім етумен қамтамасыз ету.
-Аймаққа қызмет ететін әкімшілікті салық түсімі мен салық заңдылықтарының
сақталуы жөнінде мезгілінде хабардар ету.
-Қағаз құжат айналымының көлемін азайту.
-Салық салу ісін басқаруда оның іс-қимыл жасауының тиімділігін арттыру
мақсатында алынған шаралардың сапасы мен тездігін жетілдіру.
-Салық қызметінің АИС құрылымы мен салық органдары көп деңгейлі болады
және СППР-дің шешім қабылдауды қолдаушы жүйенің бір бөлігі болып
табылады.
Функциялық жағында зат көрсетіледі және әрбір деңгейдегі іс-әрекетке
сәйкес келеді. Функциялық бөлігі әрбір деңгейге сәйкес келетін бағыныңқы
жүйе мен кешенді (комплексті) тапсырмаларды ерекшелейді.
Қамтамасыз ететін бөлігіне АИС-тың ұйымдастыру түріне сай ақпараттық,
техникалық, программалық, эргономикалық, лингвистикалық және т.б.
қамтулар енеді.
Ақпараттық қамтамасыз етудің аясына мәліметтерді жинақтау, арнайы
тілдер мен классификаторлардың көмегімен машиналық өңдеуге даярлау, БД
және АБД түріндегі ақпараттық қор құрастыру жатады. Оның ішінде көлемі
жөніндегі жобалық шешімдердің де нәтижелері болады.
Техникалық қамту техникалық құралдарды таңдап, олардың жұмыс істеуін
ұйымдастыруды қамтиды.
Эргономикалық қамту – адамдардың АИС-пен қалай жұмыс жасау керектігін
қамтиды. Жұмыс орындарын жарақтау, адамның ЭВМ-мен жұмыс жасау кестесін
жасау, техниканың сапасы мен оның адам денсаулығына келтіретін залалы,
жұмысты барынша тиімді жасау үшін мейлінше жағдай жасау. Бұл жұмыс орнына
эргономикалық талаптар жөніндегі көптеген құжаттармен, ақпараттық
моделмен (нұсқамен) жұмыс жағдайымен, сондай-ақ талаптарды орындау үшін
құралдарды жинақтау жұмыстары.
Лингвистикалық қамту (ЛО) – бұл құжаттардағы қарапайым тілдерді машина
тіліне көшіру жөніндегі мәселелерді шешеді.
Техникалық қамту – тиісті тапсырмаларды орындауға икемді ақпараттық
технологияларды таңдап, құруға, оларды қолдануға ұйымдастыру формаларының
техникалық деңгеиін, АИС-ты қолданғандағы тиімділігін қарастырады. Ол
техникалық, программалық және математикалық қамтудан тұрады.
Программалық қамту – ( ПО) салық органдары шешетін жалпы жүйелік
және қолданбалы ПО ( программалық қамту).
Математикалық қамту (МО) – математикалық статистиканың, математикалық
жобалаудың, моделдеудің, тиімділеудің (оптимизация) құралдары ақпарат
өңдеудің математикалық әдістері, моделдері және алгоритмдер жиынтығы.
Қазақстанның салық органдарында бірыңғай ақпараттық кеңістік орнатып оны
дамыту үшін АИС Налог ақпараттық жүйесі енгізілген. АИС Налог-2
деңгейінде шешілетін мәселелер қамту ұйымдарына Мемлекеттік салық
қызметінің бірыңғай принциптері мен талаптары негізіндеқажетті
ақпараттармен қамтамасыз ету.
АИС Налог-2 Мемлекеттік салық қызметінің ақпараттық кеңістігінің
программалық техникалық бөлігі ретінде тек қана бақылау жүргізіп қана
қоймайды, сондай-ақ әртүрлі деңгейдегі салық органдарына қабылданған
шешімдердің орындалуы үшін мәліметтемелер мен әдістемелерді беріп
отырады.
3-бөлім. Салық мәліметтерін өңдеу үшін компьютерлік
ақпараттық технологияны ұйымдастыру.
3.1. Компьютерлік ақпараттық технологияның сипаттамасы
және салық мәліметтерін өңдеу процедурасы.
Салық органдарының АИС-ы салық органдарының құрылымдарына
сәйкестіріліп және алдыңғы қатарлы компьютерлік ақпарат технологиясын
(АИТ) ескеріп құрылады. Ақпарат қорының ретінде, салық төлеушілердің
базасын құрайтын АИС пен салық төлеушілерден түскен мәліметтер алынады.
Олардың әрбір элементтері мен деңгейлері кеңейтілген ішкі және сыртқы
байланыстары бар.
Федеральдық деңгейде салық жүйесінің стратегиясы анықталып,
аналитикалық, бақылау, әдістемелік, құқықтық және тергеу, тексеру
қызметтерінің тапсырмалары шешіледі. Бақылау қызметі аясында алдымен
салық төлеушілердің бірыңғай Мемлекеттік реестрлерінің (ЕГРН) жүргізілуі
қарастырылады.
Аналитикалық – салық ережелерінің (заңдылықтарының) орындалуын талдап,
салық төлемдерінің өсуін анықтап,салық түрлері бойынша түсетін төлем
шамасын анықтаулар жатады.
Салық төлеушілердің есебінің негізгі жұмыстары аймақтық деңгейде,
аудандық, қалалық салық инспекцияларында АИС-қа сәйкес жүргізіледі. Мұнда
салық салудың негізгі базалары жасалады. Барлық деңгейдегі бюджеттерге
түсетін салық түсімдерінің көлемі олардың толық болуына байланысты.
Аймақтық салық органдарында автоматтандыру, салық төлеушілер тіркелген
мезеттен басталады. Одан соң олардың есептері, балансы, мүлік, жер,
тасымал құралдары, салық есептері, анықтама беру және төлем құжаттары
жүргізіледі. АИС-та төлем түсімдерін бақылап тексеретін, пайдасы туралы
деклорацияларды құрайтын программалар (бағдарламалар) бар.
Салық органдарының орындайтын функцияларына байланысты. Әрбір
деңгейдің құрамы өздеріне сәйкес келетін функциялық бағыныңқы жүйелер
топтастырылған. Есеп алгоритмдері нормативтік және әдістемелік
материалдармен регламенттенетін (реттелетін) болғандықтан стандартты
болады.
3,2. Салық органдарында компьютерлік ақпараттық
технологияны енгізуді жобалаудың ерекшеліктері.
АИС-тың іс қимыл әрекет аясын өңдеп үйлестіру үшін салық қызметінде
арнайы құрылым жасақталған. Орталық аппаратта ақпарат технологиясының
басқармасы, ал жергілікті және аймақтық деңгейде – ақпараттық бөлімдер
мен дерек базалар администраторы ұйымдасқан (жасалған).
Жобалар. Салық органдарының іс қимыл әрекеттерінің шартына байланысты
өзгертілетіндей етіліп мамандармен жасалады.
Бұл жұмыстарды жасау үшін федеральдық және аймақтық деңгейде аймақтық
және мунипициалдық ақпарат бөлімдердің жұмыстарын үйлестіретін есептеу
орталықтары (ГНИВЦ және РНИВЦ) құрылған.
Негізгі жүйелік талаптар болып бөліп таратылатын дерек базаларын жасау
мәліметтердің қауіпсіздігін сақтау, АИС-тің кез келген нысандарына рұқсат
етілген деректерді алуы.
АИС - әрбіреуі ашық жүйе болып қаралатын, әр деңгейдегі құрылымдық
бағыныңқы жүйеден тұратын ашық модульді жүйе.АИС Налог ақпараттық
жүйесінің архитектурасы феодальдық салық жүйесінің бөлімшелерінің төменгі
шенінің жоғарғы шенділерге бағынуына сәйкес көп деңгейлі инфра құрылым
есебінде жасалған оның ішіне кіретіндер:
-Федеральда салық жүйесі бөлімшелерінде АИС түрінде қолдану деңгейі.
-Деректерді өңдеу орталығы (ЦОД) және ФНС (федеральды салық жүйесі)
комплексінің арасындағы ақпараттарды өңдеу және алмасу деңгейі.
-Тасымалдау деңгейі.
Бастапқы құжаттарды жобалау кезінде мына талаптар орындалуы керек:
-Олардың ішінде тұрақты және бірнеше рет қайталанатын деректердің
болмауы.
-Анықтамалық, топталған реквизиттерін және реквизит-негіздерді ерекшелеу.
-Көлемі жөнінде үлкен болып келетін аттардың кішісінен бұрын тұруы.
(мысалы, Өндіріс-цех-участок аттары.)
-Құжат реквизиттерінің файлдағы мәліметтің орналасу макетімен
(нұсқасымен) сәйкес келуі.
-ЭВМ-да мәліметтерді одан әрі өңдеу үшін тиімді жағдай жасау.
Алғашқы құжаттарды одан әрі өңдеу мына ретпен орындалады.
-Реквизит құрамын анықтау.
-Реквизит классификациясы: бір мәнді және көп мәнді, анықтамалық және
топтасқан, көшпелі және көшірілмейтін машиналық жеткізуші.
-Реквизиттің логикалық бағыныңқылығын анықтау.
-Құжат формасын анықтау.
-Классификациясына сол таңдалған құжат формасына реквизиттерді
орналастыру.
-Құжаттың ұзынын, көлденеңін және ауданын есептеу.
-Қағаз формасын таңдау.
-Машиналық жеткізушіге көшіретін реквизиттерді қалың сызықпен ерекшелеу.
-Құжаттардың бас тақырыбын дерек сөздіктерге сәйкес мәтіндеу.
Құжаттардың шығатын формасын жобалағанда мына талаптар ескерілуі керек:
-Мәліметтің толық болуы, яғни оларда алғашқы және нәтижелі көрсеткіштер
болуы керек.
-Нәтижелік көрсеткіштер саны топтасқан нышандар санына сәйкес болуы
керек, яғни барлығының саны іріктеу кілтінің санымен тең болуы керек.
-Жақсы оқылуы.
-Қолмен есептелген көрсеткіштердің болмауы.
Салық қызметінің АИС-і үлкен жүйе класына жататындықтан оларды жобалау
кезінің өзінде-ақ оған мынадай талаптар қойылған:
-Барлық ішкі жүйе элементтерінің шектестермен қабысуы.
-Салық жүйесінің өзгеруіне байланысты тез өзгерту мүмкіндігі.
-Сақталған ақпараттардың дәлдігі, сенімділігі және актуалдығы.
-Керекті мәліметтерді сұрату бойынша тез алу мүмкіндігі.
-Ақпаратты енгізудің қарапайымдылығы.
-Мәлімет шығарудың әртүрлілігі.
-Басқа жүйелермен және деңгейлермен ақпарат алмасу.
Сондай-ақ маңызды талап болып:
-Жүйе аралық алмасу жасауға мүмкіндік беретін, әртүрлі жалпы жүйелік және
қолданбалы ПО жүйесін жасау.
-Жалпы мемлекеттік классификаторларды пайдалану.
-СУБД-мен басқарылатын ақпараттық файлдар мен Б.Д. құру.
-Қабылдауға ыңғайлы бірізге келтірілген формадағы шығыс мәліметтерін
жасау.
-Сыртқы ортада бірыңғай ақпараттық кеңістік орнату.
-Ақпарат алмасушы қатынасатын барлық құрылымдардың телекоммуникация
желісіне ақпараттардың бірігуі.
-Олардың әрбірінің ақпараттық ену мүмкіншілігінің болуы.
Салық қызметі АИС-інің басқа да мемлекеттік құрылымдармен іс
әрекеттерінің бірігу мүмкіншілігін қанағаттандыру үшін мынадай дерек
базаларын екі жақты алмастыру және тоғыстыру керек.
-Салық төлеушінің мемлекеттік реестрі.
-Салық төлеушінің банк шоттары.
-Сыртқы экономикалық қызмет түрінің көлемі мен қатынасушылар туралы
мәлімет.
-Мемлекеттік бюджеттің шотындағы салық түсімдері бөлігінің қозғалысы.
3.3.Іс деректерін генерациялау орталығымен олардың салық жүйесі
қызметкерлеріне беретін ақпараттық қызметтерінің негізгі түрлері
Қаржы және салық қызметінде сондай-ақ осы органдағы құрылымдағы көп
деңгейлі АИС құрылымы әрбір деңгей керекті шешім қабылдау үшін іс
ақпараттарын генерациялау орталығы болып табылады. Есептеу орталығының
федералды және аймақтық орталығы техникалық базасы болып есептеледі.
Алайда соңғы кездерде федералдық және салықтық деңгейдегі салық
төлеушілердің табыстары, мүлігі, жер учаскілері ж.т.б. туралы барлық
мәліметтері жинақталатын салық органдарының ЕГРН базасында деректерді
өңдеу орталықтарын (ЦОД) құру ерек деген ұсыныстар айтылып жүр. Оны құру
бастапқы мәліметтер дерек базасын жасақтайтын, деректерді өңдеу
орталығына түсуге тиісті, және осы мәдіметтерді пайдаланушыларға
ақпаратты электронды қызмет көрсететіндіктен ақпарат ағынын түбегейлі
өзгертеді. Бұл тек біріккен (коорпортативті) салық жүйесінің барлық
элементтерінің бірлігін олардың өзара электронды құжат айналымын
қамтамасыз еткенде ғана мүмкін.
Деректерді өңдеу орталығымен ақпаратты өзара әрекеттестік-салық
инспекциясына басты міндетінің бірі оны жүзеге асыру. Бірлескен ақпаратты-
есептеу желісі (КНВС) аясында жүзеге асуы керек.
Оның басты жетістігі болып әртүрлі байланыс желілерін пайдалана
алатындығы (байланыс желісінің бөлген комутаторлық каналы, талшықты
оптикалық желі) мен әртүрлі ортада алмасудың тұрақты хаттамасы болып
табылады.
2-сурет
Деректерді берудің сенімділігі жұмыс жасауға қабілетсіз болатын
уақыты жұмыс уақытының 0,02%-тен аспайтын яғни бір жыл ішінде 20 минут
шамасындағы желілік құрылғының сенімділігімен қамтамасыз етеді. Ал
қателік табатын құрал, ашық жүйе құрылысында бір біріне байланысты емес
бірақ деңгейлер арасындағы өзара байланыстық хаттамасы стандартталған 7-
деңгейлік құрылыс стандартының базасында құрлыс желісін пайдаланудың
нәтижесінде 4-қате бит табылған пакеттерді анықтайды. Аймақтық деңгейдегі
қаржы және салық қызметі жұмыс станциялары мен бөлінген серверлерде екі
рангалы желінің моделін (пішінін) қолданады. Оның әрекеттестігі Сұрау-
операцияны орындау-есеп режимінде іске асады.
Сервер өзінің специализациясына байланысты қарапайым Оқу-жазу (ф-с)
печать, факс, жіберу т.с.с. операциялардан (әрекеттерден) бастап, арнайы
құрылымдық сұрау тілінде дерек базаларынан деректерді іздеп табу сияқты
күрделі жұмыстарды да атқара алады.
Деректерді өңдеу орталығында (ЦОД) алдыменен салық ақпараттарын өңдеу
және әзірлік жүйесін (СПОНИ) енгізу, деректерді электронды өңдеу (ЭОД)
жүйесінің кейбір функцияларын жаңартуды талап етті. ЭОД-тың жүйесінің
негізгі өзгерістері салық төлеушілердің есебі мен расцеттарын өңдеу
процестерінде болды. ЦОД-ты іске қосқан жағдайда ол ЭОД жүйесін ЦОД-тан
қабылдау жұмысын орындап ФНС-да электронды түрде берілген құжаттардың
деректері мен түрлерін өңдейді.
Жүйені пайдаланушылар үшін ЦОД жұмыс жасаған жағдайдағы ЭОД жүйесімен
жұмыс жасаудың өзгерістері нұсқауда көрсетілген. ЦОД жұмыс жасаған
жағдайдағы ЦОД-тан түскен салық төлеушілердің есептері мен расчеттарын
өңдеудің блок-схемасын (сызбасын) мына түрде көруге болады. Жинақтаушыда
(накапителде) барлық электронды құжаттар орналасады. Осында ЦОД-тан
түскен электронды құжаттардың негізгі өңдеуі жүреді және мына
процедуралардың ретімен орындалуы қамтамасыз етіледі:
-Құжаттардың тіркелу деректері бақыланады.
-Құжаттардың тіркелу деректері анықталады.
-ЭОД жүйесінің есептік және расчеттік құжаттарының деректері жинақтаушыға
(накапителге) жүктеледі. ЦОД-тың электронды құжаттарын өңдеу нәтижесінде
жинақтаушы (накапител) ЭОД жүйесінің есептік және расчеттық құжаттарымен
жүктелген болса онда электронды құжаттарды өңдеу жұмысы орындалған болып
есептеледі.
ЦОД-та өңдеуге жарамды, федералды салық қызметінде пайдаланылатын
салық есебі құжаттарының бланкалары арнайы кодтау жүйесінен өтеді. Салық
есебінің құжаттарының әрбір беттерінде Код формы, ал әрбір реквизит
беттері Код ЦОД параметрлері болады.
Өз кезегінде ЭОД жүйесінде Код КНД және Код строки электронного
документа параметрлері бар салық есебінің құжаттарының параметр-
шаблондарының жиынтығы болады.
Барлық жоғарыда айтылған параметрлер ЦОД құжаттары деректері мен ЭОД
жүйесі құжаттарының деректерінің сәйкестіктерін келтіруге қызмет етеді.
Салық есебі құжаттарының, шаблондарының ЦОД жағдайында жұмыс жасауға
әзірлеу Код КНД және Код строки электронного документа параметрлерін
ұқсас Код формы және Код ЦОД параметрлерінің мәніне сәйкес толтыруға
байланысты.
Құжаттың формасының КОД-ы бірінші бетіне орналасады да үнемі
қатынасады және құжатта біреу болады, ал беттің формасының КОД-ы құжаттық
екінші және одан соңғы барлық беттерінде болады, егер құжат бір беттік
болса онда беттің коды болмауы мүмкін, ал беті көп құжат болса сол код
бірнеше рет қайталанады.
Салық есебі құжатының шаблонында Код формы документа параметрі
болады – бұл Код КНК параметрі. Сол уақытта шаблонда Код формы места
параметрі есебінде пайдаланылмайды және ешбір берілмейді.
Цод-тан түскен құжаттар мен ЭОД жүйесінің құжаттарының арасындағы
сәйкестікті орнату үшін Изменить шаблон, Библиотека шаблонов
режимінде Код КНК шаблонының параметрінің мәнін Код формы документа
құжатының бланкасымен параметрінің мәнімен сәйкестендіру керек.
4-бөлім. Салық ақпараттарын өңдеудегі компьютерлік ақпараттық
технологияны Ақпараттық қамту
4.1. Салық органдарының компьютер жүйесін ақпараттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz