Кәсіпорынды кризистік жағдайдан шығару әдісі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе
1 тарау.Дағдарысты басқару: мақсаты және тапсырмалар
1.1Дағдарысты басқару түсінігі
1.2 Банкрот зерттеуіне қаржылық анализ
2 тарау. Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердегі
тәуекелділікті антикризистік басқару
2.1 Банктердің жалпы мінездемесі
2.2 Банктағы тәуекелділік менеджменті бөлімінің орны мен қызметі
2.3 Қазақстан банктеріндегі корпоративті басқару
3 тарау. Кәсіпорынды кризистік жағдайдан шығару әдісі
3.1 Екінші деңгейлі банктерге тәуекелділіліті басқару жүйесін еңгізу
кезеңдері
3.2 Тәуекелділікті басқару жүйесін енгізу бойынша жетістіктер мен
кемшіліктер
3.3 Тәуелділік менеджментінің жаңарту перспективалары
3.4 Нарықтық экономикасы дамыған елдердегі антикризис басқаруының
ерекшелігі
Қорытынды
Қолданған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Қазақстан нарықтық экономикаға өткеннен кейін, оның қызметінің
нәтижиелігін дамыту қажет болды, ал ол үшін біз ең алдымен кредиттік
байланысты дамытып, қолдануымыз қажет.
Жұмыс актуалдылығы: Қашан және қай кезеңде тәуекел пайда болуы
мүмкін. Тәуекелділікті қарастырудың екі көз қарасы бар: 1) бірілік тәуекел,
мұнда әр бір актив бөлек қарастырылады; 2) портфельді тәуекел, мұнда әр
актив қандайда бір портфельдің бөлігі болып табылады. Белгілі бір көз қарас
бойынша тек портфельді актив бар деп есептеледі, өйткені банктар өз
активтерін диверсификациялауға тырысады, сондықтан әр активті бөлек
қарастыруға болмайды.
Тәуекелділікті басқару банк қызметінің негізі болып табылады.
Алғашында банктер тек депозитті қабылдады, ал бұл оның тез жетілуіне
әкелді, банктер белгілі заттарды таратып ортадағы байланыстырушы болып,
өзіне тағыда басқа тәуекелділікті тартты, мысалы кредитті. Кредит банк
қызметінің негізі мен базисіне айналды, осыған қарап банк жұмысының сапасы
мен жұмысы талқыланды. Әлемдік банк банкроттығын зерттеу банкроттықтың
негізгі себебі төмен сападағы активтер екенің көрсетеді.
Нәтижиелі басқарудың басты элементтері: жақсы дамыған кредиттік
саясат пен процедуралар; портфельді жақсы басқару; кредиттерге нәтижиелі
бақылау жасау; және ең маңыздысы – бұл жүйедегі жұмысқа жақсы дайындалған
персонал.
Тәуекелділікті қабылдау – банк қызметінің негізі. Банктер
тәуекелділігі бақылататын және оның қаржылық, компенсациялық мүмкіндігінің
шегінде болған жағдайда ғана сәттілікке тап болады. Активтер, көбнесе
кредиттер, кез келген ағымдағы материалдарды қабылдау үшін, және шығын мен
жоғалтулар акционерлер табысының мөлшеріне сәйкес келу үшін ликвидті болуы
қажет. Банктердегі шығынды басқару – күрделі мәселе, бұл тәуекелді
идентификациялаудың, бағалаудың және бақылаудың көп деңгейлі процесі болып
келеді. Коммерциялық операцияларды орындау кезіндегі тәуекелділікті басқару
үлкен мағынаға ие болады.
Сондықтанда сапалы жаңа жүйедегі тәуекелділікті орнату актуалды
мәселе, бүгін мұндай механизімді орната отырып оңтайлы дәстүрді,
адамзаттықпен жиналған әлемдік тәжірибені жоғалтпау қажет, бұл біздің жас
мемлекетке нарықтық экономикаға өту кезеңінде қандайда бір мөлшерде
қателіктерді жасамауға көмектеседі.
Бұл бағытта диплом жұмысын жазу ҚР-дағы тәуекелділік менеджментінің
әлсіз дамуы мен ақпараттықтың жоқтығы себеп болды. Бұл жұмыста ҚР-дағы банк
жүйесінің жалпы даму аспектілері мен жүйенің қалыптасуы (тәуекелділік
менеджментті) туралы жазылады.
Жоғарыда айтылғанды және банк жүйесінің даму тенденциясын ескере
отырып, қауіпсіздікті жоғарлату мақсатында жалпы қысым жасау, күннен күнге
активті басқару қажеттілігі жоғарлауын көрсетеді. Жұмыс тақырыбын таңдау
актуалдылығы жоғарыда айтылған мәліметтер нәтижиесі болып келеді.
Тақырыптың актуалдылығы мен маңыздылығы жұмыстың зерттелуінің,
мақсатының және тапсырмасының бағытың өзгертті.
Диплом жұмысының мақсаты: Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердің
тәуекелділігін дағдарыстық басқаруын қарастыру: даму мәселесі мен
преспективасы.
Мақсатқа жету үшін келесі тапсырмаларды шешу қажет.
Зерттеу тапсырмалары:
- тәуекелдің экономикалық маңыздылығын қарастыру;
- тәуекелді бағалау әдісін зерттеу;
- банк тәуекелділігін басқарудың негізгі принципіне және әдісіне
мінездеме беру;
- Қазақстандағы екінші деңгейлі банктердегі тәуекелділікті басқару
жүйесінің ұйымдасуына анализ беру;
- Екінші деңгейлі банктердегі тәуекелділік менеджментінің дамуы
преспективаларын және жаңару жолдарын көрсету.
Зерттеу объектісі: АҚ Темір Банк.
Зерттеу жұмысының теориялық және методологиялық негізі отандық және
шет елдік ғалымдардың ғылыми еңбектері, ҚР-ның Заңы, ҚР-ы президентінің
жолдауы,қаржылық-банк құрылымындағы ҚРҰБ-нің нормативтік құжаттары, сонымен
қатар шетел ғалымдары мен мамандарының банк тәуекелділігін басқару
облысындағы еңбектері мен статистикалық және анықтама материалдары. Отандық
авторлардың бастаулары мен баспадағы материалдары қарастырылды,
Г.С.Сейтқасымов Банковское дело, сонымен бірге 2000-2005 жылғы Банки
Қазақстана, Экономическое оброзование, Саясат, Деловая неделя,
Рынок Ценный Бумаг Қазақстана, АльПари баспасындағы мақалалары, ресей
авторларының жұмыстары пайдаланылған. Тәуекелділік басқаруына әсер ететін
мәселенің актуалдылығы мен жаңалығы ғалымдар қызығушылығын ынталандыруда,
бұлардың ішінде қазақ ғалымдары Г.С.Сейтқасымов, Н.Н.Хамитов, К.Н.Хамитова,
Г.В. Косолапов, К.О.Шайахметов, А.А.Еркегулов зерттеулері мен еңбектері
ерекше орынға ие.
Ғылыми жаңа зерттеулер. Бұл зерттеудің негізгі тапсырмасы тақырыпты
ашу, терең зерттеуді қажет ететін сұрақтарға жауап беру, сонымен қатар
зерттеуді тиянақты және нақты жүргізу. Бұл зерттеудің ғылыми нәтижелігі
Қазақстан Республикасындағы тәуекелділік менеджментті дамытудың негізгі
факторларын қарастыру.
Диплом жұмысының тәжірбиелік мағынасы: Қазақстан Республикасының
екінші деңгейлі банктер тәуекелділігін басқару жүйесінің ұйымдасуы
деңгейіне жалпы баға беру әдісін жасау.Корпоративтік басқару бойынша банк
қызметіндегі алгоритімді зерттеу негізінде жасалған әдістер немесе
қосымшалар қазақстан банктерінде қолданыла алады.
Диплом жұмысының құрылымы: кіріспеден, үш тараудан, қортынды мен
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 тарау.Дағдарысты басқару: мақсаты және тапсырмалар

1.1Дағдарысты басқару түсінігі

Дағдарысты басқару (дағдарысты менеджмент). Қазақстаннның іскерлік
өміріндегі атақты терминдердің біріне айналды. Біріншілері бұл түсінікті
жалпы экономикалық кризис жағдайндағы банкты немесе фирманы басқару деп
түсінсе, екіншілері – банкроттық алдындағы фирмамен банкты түсіну деп
ұғады, үшіншілері аникризистік басқаруды банкроттық кезіндегі сот
процедурасы шегіндегі дағдарысты басқарушылар қызметімен байланыстырады.
Кейбір авторлар, нарықтағы кәсіпорын немесе банк қызметінің қаржылық
жағдайы көңілсіз, ал банкрот перспективасы нақты болған жағдайда
антикризис шараларын қабылдау қажет деп санайды. Осыны есепке ала отырып
олар банкроттық қауып диагностикасын оның пайда болуының ерте кезеңінде
жобалайды және өз көңілін кризис емдеуіне Көп бөледі. Басқалары мұндай
әдісті қабылдамайды. Солай, мысалы Уткин Э.А. профессоры өзінің Справочник
кризисного управляющего атты кітабында былай деп жазады: Дағдарыстық
басқарудың ең бастысы – қаржылық қиыншылықтары тұрақты мінезге ие болмаған
кезінде жағдай жасау. Бұл әдісті пайдалану кезінде банкроттық туралы сөз
болмау қажет, өйткені пайда болған мәселені жою үшін басқару механизмі
дұрыс болу қажет.[1]
Кейбір авторлар керісінше банкроттық механизммен кризис
диагностикасы бойынша шараға ғана көңілін бөліп Дағдарыстық басқару әдісі
туралы тіпті ұмытып кетеді.
А.Г. Грязновтың Антикризисный менеджмент кітабында Антикризис
басқаруына келесі ранықтама беріледі.
Дағдарысты басқару – негізгі ресурстарына сүйенетін, кез-келген
жағдайда нарықтық позициясын көбейтетін және сақтайтын уақытша
қиыншылықтарды жоюға ұйымдадағы арнайы бағдарламаларды өткізіп өңдеп
алатын, қазіргі менеджменттің барлық потенциалын қолдану арқылы бизнестегі
жағымсыз жағдайларды жоюға және қысқартуға бағытталған және жүйелік
комплексті коммерциялық ұйымның басқару жүйесі.[2]
Банк немесе кәсіпорынның антикризистік қаржылық басқару жүйесі
анықталған принциптерге негізделеді. Принциптердің негізгі санына
кіретіндер:
1. Коммерциялық ұйымдардың қаржылық бірқалыптығының бұзылу
мүмкіндігіне әрдайым дайын болу. Дағдарысты қаржылық басқару теориясы
тиімді қаржылық менеджменті нәтижиесінде қалыптасқан кәсіпорынның
бірқалыпты қаржылық динамикасы ауыспалы болып келеді. Банк экономикасының
дамуының кез-келген кезеңінде болған өзгерістер оның шаруашылық
қызметіндегі ішкі және сыртқы жағдайының өзгеруімен анықталады. Мұндай
жағдайлар банктің нарықтық құның және бәсекелік позициясын күштейтеді.
Басқалары – керсінше, оның қаржылық дамуында кризистік құбылыстар
болдырады. Бұл жағдай объективтілігі динамикада қаржылық мекеңжерлердің
күнделікті дайындығын қажет етеді, олар ьанк экономикасының дамуының кез
келген кезеңінде болатын қаржылық бірқалыптылықтың бұзылуына дайын болу
қажет.[3]
2. Кәсіпорын қаржылық қызметіндегі кризистік құбылысқа ерте
диагностика. Банк банкроттық қауіпін өткізу катастрофалық тәуекелділіктің
жоғарғы деңгейі екенін ескере отырып, ол банк қорына үлкен шығын мен зиян
тигізетінің ескере отырып, ол өз мүмкіншілігін уақытында оны жоюға және
оның ең ерте кезеңінде оған диагностика жасауы қажет.
3. Банк қаржылық даму зияны бойынша кризистік құбылыс индикаторларын
дифференцияциялау. Қаржылық менеджмент банкроттық диагностика процесінде
оның кризистік дамуының кең индикаторлар арсеналын қолданады. Бұл
индикаторлар банк қаржылық қызметінің әр алуан аспектілерін қарастырады.
Осыған байланысты антикризистк басқару процесінде банк қаржылық дамуына
әсер ету зияндығының деңгейі бойынша кризисті индикаторларды топтау қажет.
4. Банк қаржылық дамуының жеке кризистік құбылысына тез әсері;
Дағдарыстық қаржылық басқару теориясына сәйкес әрбір пайда болған
кризистік құбылыс банктің әрбір жаңа шаруашылық циклінің кеңеюіне тенденция
құрып қоймай, сонымен бірге ағымдық жаңа кризистік қаржылық құбылыс
тудырады. Сондықтан, әрбір зерттелген кризистік құбылысқа дағдарыстық
механизм ерте қосылса, коммерциялық ұйымда қаржылық ауытқуларын түзеу
мүмкіндігі туындайды.
5. Оның қаржылық бірқалыптығы нақты қауіп деңгейіне коммерциялық
ұйымның адекватты әсері. Банкроттық қауіпті нейтралдау жүйесінің механизмін
пайдалану өз бөлімінде қаржылық шығындар және жоғалтулармен байланысты.
Бұл шығындар мен жоғалтулар деңгейі тікелей оның қолдану масштабына және
мақсаты бағытталған механизмін нейтралдауына байланысты.
Сондықтан, банкроттық қауіпті нейтралдаушы жеке механизімі нақты
қауіптілік деңгейінен шығуы қажет және бұл деңгейге адекваты әсер ету
керек. Бұл жағдайда немесе күткен тиімділік болмайды, немесе кәсіпорын
жоғарғы шығынға ұшырайды.
6. Дағдарыстық қаржылық жағдайдан шығу үшін ішке мүмкіндіктерді толық
пайдалану. Ерте кезеңдегі банкроттік қауіп диагностикасымен күрес кезінде,
банк өзінің ішкі қаржылық мүмкіндігіне тіреу жасау керек. Тәжірибе
көрсетуі бойынша, қалыптық маркетингтік позициясы кезінде банк танкроттық
қауіпті толығымен антикризистік қаржылық басқару ішкі механизмімен
нейтралдануы мүмкін. Тек осы жағдайда оған ауыр қайта ұйымдастыру
процедурасынан қашса болады.
7.Оның банкроттығын тоқтату үшін сәйкес банк санация нысаның
пайдалану қажеттілігі. Егер банкрот қауіпі оның соңғы кезеңінде анықталса
және қкатастрофалы мінезді болса, ал ішкі нейталдау механизмі бнк
қаржылық жағдайын қалыптастыру тиімділігін жасай алмаса, ол үшін оның
тиімді формасын таңдап, өзінің санациясын ұйымастыру қажет. Мұндай шара
кәсіпорынның дағдарыстық қаржылық басқаруы бойынша нақты банкроты болдырмау
мақсатында пайдаланылады.
Дағдарыстық қаржылық басқарудың негізгі мақсаты: банктің қаржылық
тұрақтылық деңгейін қайта құру және төлемқабілеттіліті тез жаңартуға
бапытталады, оның кризистік қаржылық жағдайынан шығыуына шаралар өткізу
және құру.
Бұл мақсатты ескере отырып банкте банкрот кезінде пайдаланылатын
антикризистік қаржылық басқарудың арнайы саясаты жасалады.
Дағдарыстық қаржылық басқару саясаты банктегі жалпы қаржы саясатының
бөлігі, банктің криизистік жағдайдан шығуын қамтамасыз еетін, және де банк
қаржылық жағдайын емдейді және банкрот болуына алдын ала диагностика
жасайтын жүйесі қалыптастырады.
Дағдарыстық қаржылық басқару саясатын өткізу қарастырады:
1. Оның кризистік дамуның себептерін ерте табу мақсатында қаржылық
жағдайда күнделікті мониторинг жүргізу. Бұл мақсатпен кәсіпорынның
қаржылық жағдайының жалы мониторинг жүйесінде объектіні бақылау тобы
ерекшеленеді, олар мүмкін кризистік ауданды қалыптастырады, онда оың
банкроттыққа қауіпті өткізіледі. Бақылау процесінде дәстүрлі және арнайы
көрсеткіштер қолданылады – кризистік даму индикаторы.
2. Коммерциялық ұйым кризистік жағдайының масштабын анықтау.
Мониторинг процсінде қаржылық қызметін нормалық жолымен ауытқуы, оның
қаржылық стратегия және қаржылық көрсеткіштер нормативті және жоспарлы
аңытқуынан, банк кризистік жағдайының масштабы анықталады, оны банкрот
қауіпі тереңдігі бойынша анықтайды.
3. Банк кризистік жағдайын қалыптастыратын, негізгі нысандарын
зерттеу. Дағдарыстық қаржылық басқару саясатын құру негізгі анықтаушы
себебі бойынша анықтайтын топ құру қажет; кризистік қаржылық даму
масштабына және нысанына жеке факторлар әсерінің деңгейін зерттеу; кері
әсчер тигізетін факторлар дамуын жобалау.
4. Адекватты масштабындағы кризистік жағдайдан шығу мақсатының
жүйесін қалыптастыру. Дағдарыстық қаржылық басқару мақсаты банк кризис
жағдайы масштабына сәйекс нақтыланады. Олар тіпті кәсіпорын банкроттың
анықтайтын негізгі факторлар даму жобасын ескеру қажет. Осы шартты ескере
отырып қаржы менеджменті бұл кезеңде өз бағытын үш принципиалды мақсатқа
бағыттау мүмкін:
- банк төлем қабілетсіздігін жою;
- банк қаржылық тұрақтылығын қайта құру;
- кәсіпорында тұрақты экономикалық тұрақтылықты қамтаасыз ету
мақсатында, қаржылық стратегияны өзгерту.
5. Оның криистік қаржылық жағдайы масштабына сәйкес келетін, банк
қаржылық тұрақтылығы ішкі механизм қызметін қолдану және таңдау. Қаржылық
тұрақтылықтың ішкі механизмдері толем қабілеттілікті жаңарту бойынша жылдам
шараларды өткізуін қамтамасыз ету үшін қажет, және ішкі резерв есебінен
банк қаржылық тұрақтылығын қайта құру қажет. Банкті дағдарыстық қаржылық
басқару жүйесіндегі бұл саяси бағытқа бірінші деңгейлі көңіл бөлінеді.
6. Банк санациясының тиімді нысанын таңдау.
Егер кризистік қаржылық жағдай масштабы қаржылық резерв және ішкі
әдісті өткізу есебіне одан шығуға мүмкіндік жасамаса, банк сыртқы саясатты
қолдану қажет, бұл көбіне оның санациясы болып табылады. Кәсіпорын
санациясы банкрот ісі жүргізілу процесінде және оның алдында жүре береді.

1.2 Банкрот зерттеуіне қаржылық анализ

Банк қаржылық жағдайының нақты аназиді аз емес деңгейде аналитикалық
процедуралар сапасына тәуелді болып келеді. Бұл процедуралардың негізгі
құраушысы - әдіспен қамтамасыз ету. Анализ әдісінің әр алуандылығына
қарамастан, оларды қолдануда пайда болатын негізгі элементтер мен
мәселелері ұқсас болады.[4]
Ақпараттық база
Банк қызметі барысында әр алуан ақпараттардың үлкен саны қалыптасады.
Оның азғана бөлігіне құру нысаны және тәртібі регламенттелген. Сондықтан
анализ тиімділігі анализ үшін қолданатын ақпарат толықтығына, және
сонымен бірге әдісті құрауыларға қолайлы болуына байланысты.
Мысалы, егер актив құның нақты бағалау үшін әдіснама қолданылса,
онда екінші тәртіптегі баласты бағалау қажет, мұнда есеп қателігі жоғары
болу мүмкін, өйткені мұнда нақты ссуда, құнды қағаз, мүлік объектілері және
т.б. көрсетілмейді.
Сондықтан анализ сапасын жоғарлату үшін максималды нақты ақпаратты
қолдану қажет. Бірақ кейбір кезеңдерде жаңа анализ нақты ақпараты бар,
үлкен шығындарды талап ететін анализ, есеп қателігін төмендетуді тоқтатады.
Банк жүйесіне қойылатын негізгі сенімділік талабының басты шарты:
ақша салушы өз ақшасын банкке салып ешқандай тәуелділікке кезікпейтіні және
өз ақшасын кез келген уақытта ала алатынына кепілдік. Сөйтіп, банк
клиенттері банк қоры ликвидтілігіне бақылау органдары, банк жетекшілері
және еркін аналитиктер сияқты заңды қызығушылығы бар. Қарапайым банк
жүйесін салыстырғанда, бұл банктер негізі қысқа мерзімді салымдарды
қабылдайды және қысқа мерзімді қарыз береді, мұнда қор әлсіз қозғалады
немесе тіпті банк арасында қозғалмайды, мұнда ликвидтілікті төменде
көрсетілген қатынас арқылы оңай өлшесе болады.[5]
Дамыған қаржылық нарықта ликвидтілікті өлшеу қиын.
Қарапайым ликвидивтілік көрсеткіші.

(Ағымдық активтер – Ағымдық міндеттер)х 100 (1)
Активтер жалпы саны

Жоғарыда көрсетілген, дәстүрлі өлшем критериі, ескі индикатор,
дамыған нарықта банк өз ликвидтілігін, өзінің қоры бір күні ликвидті
болмағанша манипуляция жасай алады. Бұл кезде банк қиын жағдайда болады.
Сенімді банк керек кезінде ақша нарығынан қарызға ақша ала алады. Сөйтіп,
сенімді банк әлсіз банкке қарағанда өз ликвидтілігін ұстай алады, және де
салымшылар өтінішінде, техника жағынан ликвидті болмасада, орындай алады,
сол арқылы, яғни, төлем уақытын тасымалдау арқылы максималды табыс алады.
Ликвидттілікті өлшеудің қолайлы әдісі жетілуіне негізделген, ол
активпен міндеттерін уақыт бойынша бөледі және олар төлем жасағанға дейін
қалады. Бұл қосымша маңызды мәліметтер жинауын қажет етеді, бірақ банктің
барлық кезеңіндегі ликвидтік графикасы туралы керекті мәліметтер береді,
сол арқылы болашақтағы кезкелген ликвид шектеулері туралы білсе болады.
Тиімді төлем графигі актив және міндеттерді басқару процесінде үлкен
маңызға ие, бұл тәжірбиеде көбінесе дамыған қаржылық үйедегі банктердің
сенімді жетекшілері бар деген сөз.[6]
Банк бақылауының органдары банк секторы денсаулығын көтеруге және
елдің экономикалық деңгейіне сәйкес келуіне кепілдік беру керек, сонымен
бірге өз материалдарын банкке орналастыратын салымшыларды қорғау қажет.
Көбінесе бұл органдар барлық банк жүйесіне көңіл бөледі, жеке банк
кризисін немесе құлдырауын болдырмау, бүкіл банк жүйесін жақсартады.
Бақылау жүйесінің жақсы үшкір тасты бөлігі болып қоғамның
барлығына қолайды банктің рейтинг жүйесі.
Қарапайым мысал ретінде, АҚШ қабылдау – САMEL банк рейтінгінің
жүйесі, бұл бірінші әріптерден құралған аббевиатура:
С – capital adequacy, бұл қор жеткіліктілігі;
Жүйе, салымшы құқығын қорғау үшін пайдаланылатын банк қорын және оның
көлемін анықтайды.
A – asset quality, баланстан тыс және актив қайтарымдылық деңгейін
анықтайтын, активтер сапасы, сонымен бірге қарыз мәселесінің қаржығ әсер
етуі.
M – management, басқару сапасы, заң және тәртіпті қадағалау және
бақылау тереңдігін, саясат тұрақтылығын жұмыс нәтижесін негізінде банк
менеджментінің сапалы бағалау жүйесі
E – earning, табыстылық кере пайдалылық. Банк болашақ өсуі үшін табыс
мөлшерін анықтау;
L – liquidity, ликвидттілік. Жүйе, банк қарапайым және күрделі
міндеттерді орындауға ликвидті екенің анықтайды.
САМЕІ жүйесінің қорытынды көрсеткіші – банк тез арада өз міндетін
орындауға ликвидті екенін көрсетуде.[7]
Банктер көбіне мемлекет қатысуымен ликвидті ақша қорын бірінші
дипозитке, одан орта және ұзақ меорзімді немесе аударады. Кейбір банктер
орта және ұзақ мерзімді несиені кеңейткенде қысқа мерзімді ссуданы
қысқартады, сонымен тұрмыстық құрлысты ауысу коэффициентің жоғарлатады.
Коэффициент мына формула бойынша есептеледі:
R – S
К = ------------------------- х 100 (2)
R S

Мұнда, R – қысқа мерзімді ресурстар;
S – қысқа мерзімді ссудалар.
К - ресурстарды уақыт бойынша тасымалдауында банк
ликвидтілігінің күрделену себебі. Сондықтан ресурстар трансформация
реттеуін қысқа мерзімді ресурстарда 10-20% деңгейінде сақтандыружеке
резервлеу жолымен жүргізу қажет.
Коммерциялық банктердегі қор жектілігін басқару нормалары.
1. Екі деңгейден құралған өзінің құралдары (банктің өзіндік коры, К).
Екінші деңгейлі қор бірінші деңгейлі қордан аспайтын өзіндік қор
есебінде алынады.[8]
2. Бірінші деңгейлі қор өзіне келесі компоненттерді қосады (К1):
а) төленген жарғы қоры;
б) акция бойынша сыйлық;
в) өткен жыл табысы, резерв және қоры: минус;
г) материалды емс активтер;
д) тозу.
3. екінші деңгейлі қорға (К11) кіретін компоненттер:
а) ағымдағы жыл табысы;
б) ағымдағы жыл табысы
в) ағымдық табыстың ағымдық шығыннан жоғарлауы;
г) негізгі материалды құнды қағазға қайта бағалау;
д) тәуекел есебімен өлшенген, актив сомасының 1,25 % аспайтын,
жалпы резерв соммасы.
Е) бірінші деңгей қорының 50% аспайтын, тез алынған қарыз
соммасы.
Субординациялық қарыз бұл банктік депозит болып келмейтін бірақ заң
түрінде банк ликвидациясының шыынғы кезеңдегі келісімді өтеу міндеттемесі
болып келмейді.
Екінші деңгейлі қордың субординациялық қарыз бірінші бес жыл
көлеміндегі қарызды өтеу мерзімі болу қажет, мұнда әрбір соңғы бес жылда
қор есебінен суборинациялық қарыздың бірінші соммасы 20%-і алынып
отырады.
4. Банктің өзіндік қорынан басқа заңды тұлғалардың қорына қатыуы
есептен алынады.
5. Өзіндік қордың жеткіліктігі кі коэффициентінен көрсетіледі. Бірінші
деңгейлі өзіндік қордың банк актив сомасына (К1) қатынасы және
тәуекелділік бойынша салмақталған өзіндік көрдың актив сомасына қатынасы
(К2).
6. Бірінші деңгейлі банк қорының оның барлық актив сомасына қатынасы
0,06 дан аспау қажет:
К1
К1 ------------------ ≥ 0,06
А- П

Мұнда К1 бірінші деңгейдің өзіндік қоры.
А – актив сомасы;
П – Қазақстан Республикасы екінші деңейлі банктердің қалыптасу
тәртібі және ссуда портфелінің классификациясы туралы Жағдайына келіскен
резервтердің қалыптасуы.
7. Тәуелділік бойынша салмақталған банк өзіндік қорының актив сомасына
қатынасы 0,1 г ден аспауы қажет:
К
К2 ------------------ ≥ 0,12
Ар- Пс

К – қазіргі жағдайдың 1-4 пунктісіне сәйкес келетін өзіндік қор.
Ар – тәуелділік бойынша салмақсалған актив сомасы.
Пс - өзіндік қорды қоспай қалыптасқан жалпы резерв жалпы сомасын
қосқан арнайы резервтер.
Темір банк А.Қ. өзіндік қорының жеткіліктілігіне анализ жасай
отырған езде, оның житкілікті коэффициенті – К1 01.01.2005 жылы
орындалуы және 0,06 –ны құрады. К2 = СКАр коэффициенті орындалудда.
01.01.2005 жылғы көрсеткіші 0,12 –ге орыдалды.
Депозиттер мерзімі арасындағы және құралдар мерзімі арасындағы
актымалды қатынасты қолдау көмегімен актив операцияларында орналасатын
ликвиттілік принципінде шараларды жүргізу баланс ликвидтілігі анализі
процесінде болады. Анализ келесі коэффициентті есептеу жолымен:
К1 – ликвидтілігі шектелген ресурстар үшін ликвидтілік коэффициент.
К2 – орташа ликвидтілік ресурстары үшін ликвидтілік коэффициенті;
К3 - жоғарғы ликвидті ресурстар үшін ликвидтілік коэффициенті.
Барлық үш ликвидтілігі бір формуламен есептеледі

3к
Кл ------------------ + 100
Р

Мұнда Кл – ликвидтілік коэффициенті (К1 , К2 , К3);
3 к – 6 айға жылға одан 4 жылға дейін берілген ссуда
қарызы;
3 – 6 айдан бір жылға , 1 жылдан 4 жылға дейінгі мерзімде
көрсетілген коэффициент сәйкес депозитті тарту.
Көрсетілген коэффициенттер тәртіп бойынша 100 пайызды иөлем болуы
керек.
Өз ликвидтілігін жақсы қарайтын банк, өз міндеттерін шығынсыз орындау
қажет.
Банктер ликвидті активтеріне тез арада қолма-қол ақшаға айырбастау
үшін қол жеткізе алатындай болу кере, немесе міндеттерін орындауын талап
еткен кезде өз қорын кеңейту мүкіндігі болуы қажет. Ликвидтіліті басқару
баланстың екі бөлігінде қарастыруы сол арқылы ол ликвидтілік көлемін
жоғарлау үшін есурстарға қол жеткізе алады. Ликвидтілік өзіне көп
факторларды қосатындықтан оны толық мінездейтін бейнені алу үшін бірнеше
көрсеткіштер тізімі бар. Оларды біз енді қарастырамыз.[10]
Ликвидтілік міндет бойынша талап етілген банктердің төлемін өз
уақытында төленуін және қызмет көрсететін клиенттерінің несие жағынан
қажеттілігін қанағаттандыруға дайындығын бағалау қажет. Әр алуан банктер
әр түрлі жергілікті аудандық ұлттық халықаралық нарықта операцияларын
жүргізетіндіктен оның ливидтілік анализі банктен банкке маңызы мазмұны
масштабы бойынша айырмашылығы болады. Сонымен әр алуан банктер үшін
ликвидтілік бағалаудың бір форасы болмайды. Ликвидтілік банк міндетін
орындау мүмкінділігіне байланысты бағалау қажет. Ақшалық нарықтағы
депозиттің қысқаруын немесе қауіпін ликвидтік несиелік институт жағдайына
қарай анализдей және қарастыру керек. Сонымен бірге банк міндеті жағынан
қаржылық банк қажеттілігін несиелік нарықтағы тұтыушыны қанағаттандыру
үшін және қызмет көрсету үшін қажет. Көбінесе әдебиеттерде ликвидтілікті
қаржылық коэффициентінің кең тараған түрі келесіде. Бұл ағымдық
ликвидтілі коэффициенті (А) және тез ликвидтілік коэффициенті (Б):[11]

Ағымдық
актив
А) ағымдылық ликвидтілік коэффициент (%)= --------------------------- ;
Ағымдық міндет

Қолма қол ақша + ликвидті құнды қағаздар+
дебиторлық қарыз
Б) Кез келген коэффициенті (%) = ----------------------------------- -------
----------------
Ағымдық міндеттер

(ағымдық активтер) – (ағымдық міндеттер)
Айналым қоры = ----------------------------------- -------------------------
------------------
Ликвидивтілік коэффициентіне тағы мына
кқөрсеткіш кіреді

өзіндік құралдар (қор)
К ликв. = --------------------------------
∑ банк міндеттері

Ол көпшілік дамыған елдерде төлем қабілеттілігін бағалау үшін
қолданылады. Банк қоры және міндеті арасындағы қатынас банк қаншалықты өз
қорларымен міндетін өтей алатыны көрсетіледі. Коммерциялық банктердің
ликвидтілік коэффициенті орталық банкпен орнатылады және міндетті немесе
кепілділік мінезді болуы мүмкін. Франция мен Германияда міндетті
ликвидтілік коэффициенті орнатылған, ол басқа елдерде орталық банктер
коммерциялық банктерге ликвидтілік коэффициентті құрмайды, оларда кейбір
коэффициентті есептеуін талап етеді және оларға бақылау орнатады.
Ликвидтілік бойынша өлшенген коэффициент нақтылығы өткен және қазіргі
несиелік және депозиттік тенденциясы бойынша банк анализінің сапасына
байланысты. Өлшем анализде баланстық есеп коэффициентін емес ақша ағынын
негіздеу қажет.[12]
Ағым анализі жарамды активтерді тез қолма-қол ақшаға айналдыруына
бағытталған активтік өлшемдерді жүргізу мүмкін.
Капитализм табиғатын түсіну қиын. Жалыны шарпыған ғаламдық
экономикалық дағдарыс тауар жетіспеушілігін емес, сол бұйымдарға қойылған
бағаны түсірді дегенге бірден сену қиың секілді. Бірақ әлемдік экономика
мен сауда-саттықтың тамыр бүлкілін естіртетін халықаралық биржалардан келіп
жатқан мәліметтер осыны айғақтайды. Сонымен өткен жылы мұнайда баға 28,3,
ішімдік атаулыда 23,9, ауыл шаруашылығы өнімдерінде 22,2, азық-түлікте
19,8, ал металда 17,4 пайызға төмендеген.
Халықаралық деңгейде бағалардың бұлай құлдырауы қандай да бір елдің
шикізат немесе өнімнін белгілі бір түріне ғана иек арту қауіпті екеніне
тағы да көз жеткізді. Бұған да мысал келтіре кеткен артық болмас.
Австралия, Аргентина, Уругвай және Жаңа Зеландия секілді мемлекеттерде
бетке ұстар байлық — ет екені әмбеге аян. Барыс жылы сиыр еті 1997 жылға
қарағанда 10, пайызға арзандапты. Бұдан тұтынушы елдер емес, өлгі
өндірушілер зиян шеккені айтпаса да түсінікті. Бір кездері орыстар "Азаттық
аралы" деп атаған Куба социализм орнауының 40 жылдығын елдегі басты
мақтаныштың бірі — кантқа деген сұраныстық азаюымен қарсы алды. Қатпаса
шайдын сәні келмейтін қант бағасы былтыр 36,8 пайызға төмендеген. Бұл дүние
жүзінде ең төменгі көрсеткіш болып тұр. Сондай-ақ, базарда шайдың өтпей
қалуы Шри Ланкаға, мақтаға деген сұраныстын бәсеңдеуі Мысыр, Пәкстан сияқты
елдерге ауыр соғып тұр. Ал көлік атаулының бірінші "азығы" мұнай өнімдері
бағасының түсуі көбісі Таяу Шығыста орналасқан ОПЕК (Мұнайды сыртқа сатушы
елдер ұйымы) мүшелері және соңғы жылдары "қара алтын" сатып қыруар пайда
тауып келген Норвегия мен Мексиканы есеңгіретті. Қант және бидайдан соң
қадірі кете бастаған осы мұнай және мұнай өнімдері болып тұр. Жалпы осы
өнім түрлері бағаларындағы теріс көрсеткіштер бұл елдерге болашақта тағы да
қандай зардаптар алып келерін дәл қазір болжап айту қиын. Бірак экспортта
тек бір бағытка басымдық беру нендей пәлекетке әкелері кешегі Кеңес Одағы
тарихынан мәлім. Сарапшылар сонау 70-ші жылдардың ортасынан бастап
Мәскеудің елді де, Африка мен Азиядағы пролетарлық интернационализмді
"таңдаған достарды" да мұнай сатудан түскен 200 миллиард доллармен
асырағанын көлденең тартады. Ал 80-жылдардың аяғына таман ғаламдық сауда-
саттықта "қара алтын" бағасының шалқасынан бір түскені бар. Міне, сол кезде
бұрынғы алып Кеңес Одағының өзге социалистік елдер былай тұрсын, өзін
асырауы мұңға айнала бастады. Сырткы саудада шикізатқа арқа сүйеген империя
ақыры күйреп тынды. Бұрынғы одактас республикаларға бертінге дейін кокилана
қарайтын Ресей де капитализмнің әккі тұзағынан құтыла алмады. Аса сапалы
болмаса да дайын өнім шығарып, ішкі базарды қамтамасыз етуді назардан тыс
қалдырмаған Қытай үлгісін, өкінішке орай, социализм шекпенінен шыққан
басқалар пайдаланбады. Рас, бұл орайда Өзбекстанда біршама тәуір үрдістер
бар. Президент И.Каримов былтыр өз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.