Шерешевский - Тернер синдромына сипаттама

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Биология факультеті
Генетика және молекулалық биология кафедрасы

БІТІРУ ЖҰМЫСЫ
Жыныстық дамудың зақымдалуын цитогенетикалық әдіспен зерттеу
(Шерешевский-Тернер синдромы)

Орындаған: Рысбекова А.Б.
Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к., ____________ Калимагамбетов А.М.
доцент
“___”_________2003 ж.
Норма бақылаушы Ертаева
Б.А.

Қорғауға жіберілді.:
Кафедра
меңгерушісі:б.ғ.д.,профессор Шулембаева К.К
“_____”___________ 2003 ж.

АЛМАТЫ, 2003 ж.

Реферат

Бітіру жұмысы беттен, 2 кестеден, 3 суреттен, 45 әдебиет
көздерінен тұрады.
Кілтті сөздер: КАРИОТИП, ХРОМОСОМАЛАРДЫҢ АБЕРРАЦИЯЛАРЫ, МОЗАИЦИЗМ,
ШЕРЕШЕВСКИЙ-ТЕРНЕР СИНДРОМЫ, ТЕСТИКУЛЯРЛЫҚ, ФЕМИНИЗАЦИЯ, АМЕНОРЕЯ, ЖАТЫРДЫҢ
АПЛАЗИЯСЫ.
Бітіру жұмыста негізгі зерттеу материал ретінде жасы жаңа туған
нәрестелерден бастап 33 жасқа дейінгі аралықтағы әйел адамдардың қан
клеткалары, яғни лимфоциттер болды.
Жұмыстың мақсаты: жыныстық дамудың зақымдалуын цитогенетикалық әдіспен
зерттеу.
Қарастырылатын мәселелер:
Жыныс мүшелері жетілмеген ауруларды цитогенетикалық әдіспен зерттеу.
Шерешевский-Тернер фенотиптегі аурулардың кариотиптерін дәлелдеу.

МАЗМҰНЫ
Реферат 2
Кіріспе 4
ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ 5
1.1. Жыныстық дамуыда болатын кемістіктер 5
1.2. Жыныс хромосомаларының сандық және құрылымдық аберрациялары 8
1.3. Шерешевский-Тернер синдромына сипаттама 11
1.3.1 Х-хромосомалық толық моносомия 11
1.3.2 Х-хромосомалық толық емес моносомия 13
1.3.3 Қысқа иықты Х-хромосоманың делециясы 14
1.3.4 45,X46,XX мозаицизм 17
1.3.5 45,Х46,ХУ мозаицизм 18
1.4. Шерешевский-Тернер синдромына молекулалық-цитогенетикалық талдау 19
1.5. Шерешевский-Тернер синдромының клиникасы 21
1.6. Тестикулярлы феминизация 23
1.7. Жыныс пен жыныс хромосомаларының құрамында болатын ауытқушылықтар
арасындығы қатынастар 24
2. ЭКСПЕРИМЕНТТІК БӨЛІМ 27
2.1. Материалдар мен әдістер 27
2.1.2. Хромосома препараттарын дайындау 28
2.1.4. Хромосомаларды дифференциальды ретте бояу 29
3. НӘТИЖЕЛЕЛЕР МЕН ТАЛҚЫЛАУЛАР 30
ҚОРЫТЫНДЫ 33
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 34

Кіріспе

Қазіргі кезде генетика көпшілік мақұлдаған ғылымның бірі. Дәрігерге
анатомия, физиология, биохимия пәндері секілді генетиканы жетік білу қажет.
Кейбір патологиялар организмнің фенотиптік көрінісінде байқалады. Жыныстық
дамудың зақымдалуы жыныстық белгілерінің жетілмеуімен анықталынады.
Организмнің патологиялық күйі тұқым қуалайтын аурулармен түсіндіріледі,
яғни организмнің дамуы негізінен генотипке байланысты болып келеді (1).
Қазіргі кездегі генетика ғылымының көптеген жетістіктеріне байланысты
жыныстық дамудың зақымдалуын цитогенетикалық әдіспен зерттеу кеңінен
қолданып жатыр. Бұл аураларды зерттеудің зор маңызы бар, өйткені кейінгі
жылдары, адам патологиясында жыныстық дамудың зақымдалуының салмағы едәуір
көтерілді (2).
Жыныстық дамудың зақымдалуы жыныс Х-хромосоманың сандық және сапалық
өзгерістеріне байланысты. Осы топқа жататын аурудың бірі - Шерешевский-
Тернер синдромы. Шерешевский-Тернер синдромында Х-жыныс хромосомасының
конституциясымен бірге аналық жыныс бездердің жетілмеуі байқалады (3,4).
Шерешевский-Тернер синдромында әртүрлі хромосомалық аберрациялар
варианттары кездеседі. Көпшілік жағдайда Шерешевский-Тернер синдромы Х-
хромосомалы моносомия күйінде жаңа туған қыз балаларда 1:2000 – 1:5000
жиілік ретінде кездеседі. Бұл синдромның толық момносомиясы 45,Х 50%-ға
дейін барады, қалған типтері мозаикалық және басқа аберрациялар түрінде
кездеседі (5,6).

ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ

1.1. Жыныстық дамуыда болатын кемістіктер

Жыныс жүйесі дамуындағы кемістіктер кез келген жаста кездесе береді.
Олардың клиникалық мағынасы және жиілігі әртүрлі. Лопаткин және олардың
әріптестерінің көрсетуі бойынша зәр жыныс органның аномалиясы адам
дамуындағы кемістіктердің 13-інен артығын барлық жаңа туған нәрестелер
құрайды. Адамның жыныс және зәр жүйесі бір-бірімен эмбриогенетикалық тығыз
байланысты болғандықтан, жыныс жүйесі органның аномалиясы зәр жүйесы
органның даму кемістіктерімен 33% сәйкес келеді (7).
Зәр жыныс органның даму кемістіктерін жекеленген және көптік, барлық
өмір уақытында клиникалық көрінбейтін жеңіл және кейде өмірге қайшылық
әкелетін ауыр деп топтарға жіктейді (8).
Зәр жыныс жүйесінің даму кемістіктерінің ішінде гениталия аномалиясын
көпшілігінде жиі кездесетін бұзылыстар тобына жатқызады, және де клиникалық
белгілері бойынша кең вариабельділігімен ерекшкленеді (9).
Гениталия құрылымы бұзылысқа ұшыраған аурулар жан-жақты тексерулерді
талап етеді, нақты диагноз қою және өз уақытысында аурудың қоғамдағы толық
бейімделуіне бағытталған барлық шараларды болдыру үшін ауруды мүмкіндігінше
жаңа туған кезден-ақ тексерген жөн (10).
Жыныстық қалыптасудағы патологияның негізгі себептері хромосомалық
немесе геннің нәзік бұзылыстарына байланысты болады. Сонымен қатар жынысты
қалыптастыруға жауап беретін генде жынысхромосомаларының санының не
құрылымының бұзылысы немесе мутациялар болуы мүмкін.
Гениталия аномалиясымен ауыратын аурулардың негізгі тобын
гермофродитизм ауруы құрайды (11,12). Өз отанымыздың және шет елдердің
авторларының көрсетуі бойынша әйелдерде және еркектерде
псевдогермафродитизм жиілігі 5041-10000 тірі туғандардың ішінде 1-і және
350 өлі туғандардың ішінде 1-і болды (13).
Адамда сандық хромосомдық аберрациялар көпшілігінде бірінші оогенезде
хромосоманың сегреграциялық аномалиясынан пайда болады, бұл екіншілік
мейоздың бөлінуінде болады. Постимплатационды эмбрионның және жаңа туған
нәрестелердің анеуплоидия жиілігін зерттегенде ана жасының анеуплоидия
жиілігінен үлкен көрсеткішті көрсетті (15). Дәл осы уақытта әйелдің жыныс
клеткасына цитогенетикалық талдау жүргізгенде қарама-қарсы көрсеткіштер
алынды. Кейбір жұмыстың нәтижелерінде жаспен бірге ооциттің анеуплоидия
жиілігінің өскендігі көрсетілген (16,17), бірақ бұны басқа зерттеулер
көрсете алған жоқ (18,19,20,21).
Қазіргі уақытта ана жасына қарай ооциттің анеуплоидия жиілігінің
көбеюін түсіндіретін бірнеше гипотезалар бар. Кең тараған гипотезаның бірі
- “бағана линиясы” (22). Осы гипотезаға сай генетикалық бағдарланған
оогенездің барлық фазалары бар, яғни әртүрлі гоноцит генерациялары әртүрлі
уақытта гонад ұрығын қалыптастырады, осыған қарай қайсысы ең алдымен
периферияны аяқтаса, және де хиазманың үлкен жиілігімен сипатталса, сол
бірінші мейозға қатысады. Жас әйелдерде хиазма жиілігі үлкен болатын және
униваленттердің төменгі жиілігіне сәйкестелген ооцит генерациялары
жетіледі. Қартайған жаста бұл жиілігі жоғары анеуплоидты гаметалардың пайда
болуына негізделеді. Қартайған тышқандарда хиазма жиілігінің төмендегені
және униваленттердің түзілу жиілігі көбейгендігі көрсетілген (22,23). Бұл
процестің адамдағы жанама дәлелі мейоздың бірінші бөлінуіндегі метафаза
сатысындағы ана жасының корреляциясымен ооцитте униваленттер санының көбеюі
болып табылады (24), сонымен қатар үлкен жастағы әйел ооцитінің 21-
хромосомадағы рекомбинация санының азаюы дәлел болады (25).
Сонымен қатар үлкен жастағы әйелдерде анеуплоидты ооциттердің
қалыптасу жиілігінің көбеюімен микроортадағы фолликулалардың өзгерістеріне
байланысты бірнеше гипотезалар бар. Әйел жасының ұлғаюына байланысты
фолликула маңайында өсіп жатқан қан микроциркуляциясының нашарлауы, ооцит
гипоксиясын тудыруы мүмкін. Оттегінің құрамының азаюы және осыған сәйкес
көмірқышқыл құрамының көбеюі, клетка ішілік рН-тың азаюына әкеледі (26).
Жаспен бірге репродуктивті функцияның регуляциясының гормональды
механизмінің бұзылысы анеуплоидты ооцит жиілігін көбейтуі мүмкін (27).

1.2. Жыныс хромосомаларының сандық және құрылымдық аберрациялары

Финляндиядағы әйелдердің 93-інің хромосома конститутциясы 45,Х болып
келеді, бірінші дәрежелі жақындастықтағы 78 әйел және 38 еркек жиілігінің
қатынасы және torus mandіbulauіs (сүйек өсіндісі немесе төменгі жақ ішінің
жоғарғы бөлігіндегі экзотоз) белгілерінің көрінісі бойынша зерттелген.
Үлкендерде бұл белгінің жиілігі төмен болған, ал оның көрінісі 45,Х
әйелдерде ерлермен салыстырғанда төмен. Бірақ балалық жаста кері тенденция
көрсетілген (28).
Үлкендер компетенциясына жататын әйелдердегі Шерешевский-Тернер
синдромын емдеудің әртүрлі аспектілерін эндокринологтар талқылайды. Олар
генетика сұрақтарына және хромосомдық мозаицизммен байланысты диагноз қоюда
кездесетін қиындықтарға көп көңіл бөледі. Өсу механизмдерінің бұзылыстарын
қарастырады. Жүрек қан тамырлар жүйесіндегі және сүйектегі өзгерістер
механизмінің бұзылыстарын (инсулин резистенттілік, зиянды семірушілік)
зерттейді. Жасы үлкен әйелдердегі репродуктивті функцияның өзгерістерін
және оларды қалай емдеу керек екендігін талқылайды (29).
Тернер синдромымен ауыратындардың өсу гормондарына тексерулер
жүргізілді. Тексеруге 11 жастағы 19 қыз алынды. Тексерулер екі жылға
созылды. 3 ай сайын олардың өсуі өлшенді және ми жүйесінің жетілуі қаралып
тұрды. Бастапқыда, содан кейін де 6 және 18 ай бойы қан құрамындағы өсу
гормоны, белокқа және инсулинге ұқсас өсу факторлары тексеріліп тұрды. Өсу
гормоны бір режимнен басқа режимге өткенде бірде бір тесттік
көрсеткіштердің, сонымен бірге өсу жылдамдығының, биохимиялық
көрсеткіштердің және т. б. орташа көрсеткіштен ешқандай айырмашылығы жоқ
болды (30).
Х моносомды клетка клонының мозаицизм деңгейі кейбір антропометриялық
көрсеткішке әсерін тигізеді. Оның тәуелділігі шығатын ұлпалардағы Х
моносомиялық клетка бөлігіне ұқсас болады (31).
Мейозда жыныс хромосоманың дұрыс ажырамау себебін білу үшін, ең
алдымен зерттелетін индивидуумның Х-хромосомасының шығу тегін (әкеден
немесе анадан) анықтап алу керек. 45,Х индивидуумының жалғыз Х-хромосомасы
әкеде де, шешеде де болуы мүмкін. Осыған орай 45,Х индивидуумын мынандай
топтарға бөледі: Х-хромосомасы жұмыртқа клеткадан келген 45,Хм және Х-
хромосомасы аталық ұрық клетка арқылы келген 45,Хм. 45,Хм-тобында зигота
мейозда хромосоманың дұрыс ажырамауынан немесе әкедегі жыныс хромосоманың
қалып қоюынан пайда болады, 45,Хо-тобында зигота мейоз сатысында анадағы Х-
хромосоманың жоғалып кетуінің нәтижесінде пайда болады. Әйелдерде ерлерден
қарағанда бір Х-хромосома артық болғандықтан, 45,Х индивидуумдар арасында
аналық Х-хромосомамен аталық Х-хромосоманың арақатынасы белгілі бір
жағдайда 2:1 қатынасына тең болуы керек. Бірақ әйелдерде де, ерлерде де бұл
жағдайдың нақты жиілігі әлі белгісіз. Сперматогенезбен оогенезде
ажыраулардың әртүрлі себептері болады, осыған қарамастан әрбір жағдайда
45,Хм индивидуумын 45,Хо индивидуумынан ажырата білу керек.
Х-хромосомамен тіркескен әртүрлі белгілерді (маркерлерді) қолдану осы
хромосоманың негізін анықтауға мүмкіндік береді.
Garlter әріптестерімен бірге 20 емделушінің Х-хромосомасының аналық
табиғатын дәлелдеді, ал жыныс хромосомасының конститутциясы 45,Х болып
келетін 1 емделушінің аталық табиғатын көрсетті. 35 емделушінің Х-
хромосомасының табиғатын анықтай алмады.
45,Х кариотипіне ұқсас емделушілердің 47,ХХY индивидуумдарын Х-
хромосоманың табиғатына қарай мынандай екі топқа бөледі: 47,ХмХмY және
47,ХХоY. Біріншісі – аналық гаметогенезде Х-хромосоманың дұрыс
ажырамауының, екіншісі-аталық гаметогенездің нәтижесінде пайда болады (1).
Егер әкесінің көзі қалыпты көретін, ал оның баласы 47,ХХY дальтоник
болса, бұл жағдайда баланың бірде-бір Х-хромосомасы әкесінен берілмеген,
себебі әкесінің Х-хромосомасында түсті ажырататын аллель қалыпты. Бұндай
жағдайда индивидуумның екі Х-хромосомасы да шешесінен беріліп тұр (1).
Lіndsten әріптестерімен 45,Х46,ХХqі индивидуумның ұзын иық бойынша Х-
изохромосоманың әкедегі табиғатын генетикалық дәлелдер арқылы көрсетті.
Оның қараған емделушісі дальтоник болған, ал әкесі қалыпты көре алады. Ал
шешесі түсті ажырата алмау генінің гетерезиготты тасушысы болған (шешесінің
әкесі дальтоник). Бұл Х-хромосоманың аналық гені емделушінің фенотипіне
жауапты екендігін көрсетеді. Бұдан мынандай қорытынды шығаруға болады:
анасының Х-хромосомасы активті де, әкесінікі активті емес. Сонда шешесі
гетерозиготты ХqіXqa болған және ол өзінің рецессивті аллелін қызына
берген(1).

1.3. Шерешевский-Тернер синдромына сипаттама

1.3.1 Х-хромосомалық толық моносомия

Адамның жыныс хромосомасы бойынша жалғыз белгілі моносомия, ол Х
(45,Х) болып табылады. 45,Х генотиптің клиникалық көрінуі Шерешевский-
Тернер синдромы деген атпен белгілі болған. Гонада дисгенезиясы синдромының
варианты болып табылады. Синдромды ең алғаш 1925 жылы Н.А.Шерешевский
сипаттаған. Одан кейін, 1938 жылы Turner толық зерттеген. Кейіннен
синдромының әртүрлі варианттары көптеген авторларымен сипатталды (2).
1959 жылы Ford авторлармен бірге алғаш рет емделушінің Тернер
синдромымен бірге теріс хроматиннің жыныс хромосоманың комплексінде Х бар
екенін жариялады. Кейінгі дәлелдемелер емделушінің соматикалық клеткасында
жалғыз Х-хромосомасының болуы 6-12, Х тобындағы жай репродукцияланатын
хромосомалардың болмауы және осы емделушілердің арасында жиі кездесетін
дальтонизм фактісі болып табылады (32).
Осындай екіншілік жыныс Х немесе У хромосомаларының болмауы,
Шерешевский-Тернер синдромының клиникалық фенотипін көрсетеді. Бұл
фенотиптің ерекшелігі жоғарыда айтылғандай ”дифференцияланбаған
гонадалардың” бар болуы болып табылады (гонадалық ұрық тәжісі) немесе басқа
сөзбен айтқанда, еркек гонадалрының, сол сияқты әйел типінде де
гонадалардың болмауы, қандайда бір әйелдер фенотипіне жақын индивидуумның
пайда болуына әкеледі (1).
Бұл фактінің классикалық экспериментальды дәлелдемесі аталық
көжектерді ерте эмбриональды даму стадиясындағы кескен Jost (1947,1953)
тәжірибесі болды. Бұл тәжірибенің қорытындысы критикалық периодта гонадалық
бастамалардың қалыптасуы Мюллер құйылысы туындысының сақталуына және Вольф
құйылысы туындысының инволюциясына алып келуін көрсетті. Осыған байланысты
сыртқы гениталиялар әйел адамның жыныстық күйі болды (1).
Эмбриональды даму кезінде аталықтарды кескен кезде дәл сол қорытындыға
алып келді, яғни әйел ұрығының дифференциясының қалыптасуына әсер етпейді.
Осыған байланысты Шерешевский-Тернер синдромы Х жыныс хромосомасының
конституциясымен бірге гонадалардың дисгенезиясы синдромының клиникалық
вариантын көрсетеді (33).

1.3.2 Х-хромосомалық толық емес моносомия

Ең бірінші 1960 жылы Fraccaro авторларымен бірге үш емделушінің
синдромының белгісімен иықтарының ұзындығы бойынша Х-изохромасоманы
сипаттады. ХХqі2 жыныс хромасома конституциясы бар емделуші көпшілігі
бойының аласалығымен, біріншілік аменореясымен, сексуальды инфантилизммен,
зәрмен бірге гонодотропиндер бөлінуінің жоғарлауымен, эстерогендермен және
17 кетостероидтардың төменгі экспрециясымен ерекшеленеді. Гонада орнынан
дифференцияланбаған гонада ұрығы табылды (1).
Қалыпты мөлшерде, сау әйелдерге қарағанда, ауыз қуысының кілегейлі
қабатындағы клеткаларда көлемі бірнеше үлкен Барр денешіктері байқалды.
Сегментті ядролы лейкоциттерде де “барабанды таяқшалар”үлкейтілген. Ұзын
иықтары бойынша Х-изохромосомасының кеш репродукциясы Н3-тимидин таңбасымен
белгіленеді, және де детальды анализ суретінде таңбалардың таралуы жай
репродукцияланатын хромосомалардың ұзындығы екі иықтың таңбаларының бірдей
сипатта болуымен байқалынды. Фенотиптік көрінісінде азғантай айырмашылықтар
бар 45,Х және 46,ХХqі генотиптерді берілген иықтары бойынша Х-
изохромасомасының толық емес инерттілігінің мүмкіндігі арқылы болжауға
болады (1).

1.3.3 Қысқа иықты Х-хромосоманың делециясы

Өсудің тежелуі және барлық белгілердің Шерешевский-Тернер синдромында
тәжісіз соматикалық аномалиялардың көрінісі әйел жынысының фенотиптік
көрінісінде 46,ХХр кариотипмен сипатталған. Осыған сәйкес ауруларда 46,ХХр
индивидуумның қалыпты орналасқан аналық без орнында дәнекер ұлпасының
стромаларынан тұратын, бірақ кей кезде бірлік фолликулалар көрінетін,
дифференцияланбаған ұрық тәжісі болады. Жыныс хроматинінің массасының
көлемі қалыпты көлемнен бірнеше есе аз. Делецияланған хромосома көлемі және
формасы бойынша иықтары ұзын Х-хромосомаға сәйкес келеді, және ол D
тобындағы акроцентрлік хромосоманы еске түсіреді, бірақ олардан ерекшелігі
ешқашанда қысқа иықтарында спутниктерді тасымалдамайды және акроцентрлі
хромосома ассоциясына қатынаспайды. Жыныс хроматинін түзетін, активті емес
Х-хромосома сияқты, делецияланған Х-хромосомада көпшілігінде метафаза
пластинкасының перифериясында орналасады. Н3-тимидинмен таңбаланып,
делецияланған Х-хромосома жай репродукциямен белгіленеді (1).
Сақиналы Х-хромосома олигомерлі және примордиальды фолликулаларының
саны азайған ересек әйелде байқалған. Онда спонтанды менструация орны 7
жасында болған, менархе 12 жасында келген. 22 жасында екі үлкенмен бірге
бірдей көптеген ұсақ примордиальды фолликула болатын лапотромия шығарған.
Бұл аурудың аналық без клеткасының культурасында 45 хромосома клеткасымен
және ХО жыныс хромосома конституциясы анықталған. Тері культурасында, жілік
майында және лимфа түйіндерінде 45,Х46XXr мозаикалық кариотип айқындалды.
Лейкоциттің бес культурасының төртеуінде XOXXrXXrXr кариотип табылды.
Басқа ұлпаларының культурасына қарағанда, сақиналы хромосомалы клеткалар
көпшілігінде қан культурасында кездеседі. Құрамында сақиналы хромосомасы
бар клетка клондары жасанды ортада өсу уақытының көбеюіне байланысты
азаяды, яғни бұл митоздағы сақиналы Х-хромосоманың оңай жоғалуын көрсетеді.
Біріншілік ұлпа культураларында хроматин оң клеткалар саны өте төмен болды
және ол кейініректе жасанды ортада өсу процесі кезінде сақиналы
хромосомалардың параллельді жоғалуын төмендетеді (1).
Дисгенезиялық гонадасы бар аласа бойлы емделушіден Luers авторларымен
бірге (1963) сақиналы хромосоманың басқа жағдайын сипаттаған.
Дифференцияланбаған фолликулсыз гонодалы ұрық тәжісін лапоратомия арқылы
анықталған. Әйелдер үшін Барр денешіктері қалыпты мөлшерде қатысты болады
(1).
Гонадалы дисгенездің айқын көрінісінен шектеулі қалыпты жағдайына
дейінгі фенотиптік көріністегі үлкен өзгергіштік сақиналы хромосома
түзілуіндегі қысқа, ұзын иықтың әртүрлі делеция дәрежесімен түсіндіріледі.
Сақиналы Х-хромосома репродукцияға кеш барады. Егер ұзын иықты қысқа иыққа
тең келетіндей арақашықтықта үзіліс болса, қысқа иық бойынша Х-хромосоманы
морфологиялық жағынан ұзын иықты Х-хромосоманың делециясынан айыра алмауы
мүмкін (центромера қатысында есептегенде) (1).
Тернер синдромының белгілері бар және Барр денешіктерінің мөлшері
азайған емделушінің қысқа иықты Х-хромосома жағдайын Fraccaro және Lіndsten
(1964) сипаттаған, авторлардың өзі көрсеткендей, ұзын иықты Х-хромосоманың
делециясын қосады. Қысқа иық бойынша Х-изохромосома ұқсас жерлерге
байланысты болуы мүмкін және басқа да сирек жағдайларда сипатталады (1,34).
Қазіргі уақытта қысқа иық бойынша Х-изохромосоманың дәлелденген
индивидуумы сипатталмаған деп айтуға болады.
37 жастағы әйелдің біріншілік аменореясымен және азғантай өсуінің
тежелуінен ұзын иықты Х-хромосоманың делециясын Jacobs қызметтестерімен
1960 ж. тапқан. Лапоратомия арқылы бірлік примордиальды фолликулалармен
овариальды ұлпалардың ұрығы табылған клетка ядросында 7% жыныс хроматині
қатысқан және де Барр денешіктері қалыптыдан қарағанда айтарлықтай аз
болған Х-хромосоманың делеция мөлшері 16 хромосомаға ұқсастығын көрсетеді
(1).
Клиникалық көрінісі бойынша таза дисгенезия гонадалар синдромынан
айырмашылығы жоқ ұзын иықты Х-хромосоманың делециясы бірнеше
индивидуумдарда сипатталған. Жыныс хроматинінің өте ұсақ денешіктерінің
аздаған мөлшерінің болуы, сонымен қатар емделушінің аздаған мөлшерде
примордиальды фолликулармен ұсақ фиброзды ұрықтарының бар болуы авторларға
мынандай қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Ұзын иықты Х-хромосоманы
көрсететін хромосома сыртқы көрінісі бойынша У-хромосомадан ешқандай
айырмашылығы жоқ (1).
Х индивидуум фенотиптегі құрылымдық аномалиясы Х-хромосомасындағы
азғантай ауытқулар емделушінің фенотипінде 45,Х клетка клоны қатысындағы
құрылымдық аномалиясы Х-хромосома жағдайындағы “таза” және
“мозаикалы”формалардың фенотиптік минимальды айырмашылықтар арқылы
түсіндіріледі. Клиникалық көрінісі бойынша 45,Х46, XXr, 45,X46, XXqі
“мозаикалар” мозаикалы еместерден айырмашылығы жоқ. Митоздың анафазадағы
қалыпты әйел (46,ХХ) немесе еркектің (46,ХУ) бір жыныс хромосомның қалып
қалуы 45,Х46ХУ клетка мозаицизмнің пайда болуына алып келеді (1).

1.3.4 45,X46,XX мозаицизм

Құрамында 46,ХХ хромосома жиынтығы бар, дисгенезия гонада қатары 45,Х
клетка клонымен анықталған емделушіде дифферренцияланбаған ұрық тәжісінде
тестикулярлы ұлпаның болмауынан және вирилизация симптомынан көрінеді. Дәл
осы уақытта нәтижесі фолликулалардың пайда болуына әкелетін сопақша
ұлпалардың кейбіреулері дамуы мүмкін және де 45,Х типпен салыстырғанда
феминизацияның үлкендігі белгіленеді. Дені сау бала туған 45,Х әйел,
45,Х46,ХХ мозаикалық вариантты көрсеткен, бұл жұмыртқа клетканың қалыпты
дамуын дәлелдеуі мүмкін, осыны 1960 жылы Bahner әріптестерімен бірге
сипаттаған. Ерлерде 46,ХУ47,ХХУ мозаика, әйелдер арасында 45,Х46ХХ
мозаика сияқтылар көпшілігінде жиі кездеседі, ол қалыпты жыныстық даму
болғанда зерттеушілердің көзіне көріне бермейді (1).
Ауыз қуысының кілейгелі қабатындағы клеткаларда Барр денешіктері
дисгенезиялық гонадаларының белгілері бар болғанда басқа ұлпадағы клетка
клонының 45,Х қатысындағы мозаицизмді есептемейді. Сонымен қатар аурулардың
көптеген ұлпаларын Барр денешіктерінің қатысынсыз зерттеу нәтижесінде,
ауыз қуысының кілегейлі қабатында клетка клонымен бірге екі Х-хромосоманы
анықтады. 45,Х46,ХХ генотипінің фенотиптік ерекшелігі барлық организмде
және де екі гонадалар ұлпасында да 45,Х және 46ХХ клетка клонының шындық
арақатынасына негізделген. 45,Х46ХХ генотипі көпшілігінде хроматин оң
дисгенезиялық гонадалы емделушілер арасында жиі кездеседі. 45,X47,XXX;
45X46,XX47,XXX47,XXXqі48,XXXXqі генотиптері де клиникалық көріністе
сипатталған (1).
Шерешевский –Тернер синдромының мозаикалық формасы
пробандаларда 25% жағдайда кездесті (5, 35).

1.3.5 45,Х46,ХУ мозаицизм

Дисгенезиялық гонадалар ауруларында 45,Х46ХУ генотипі алдыңғы топты
еске түсіреді, бірақ 46,ХУ клетка клонының қоспасы осы индивидуумдардағы
тестикулярлы ұлпа дамуын қабілеттендіре отырып, синдромның осы варианттағы
клиникалық көрінуіне өзінің қолтаңбасын қалдырады. Әртүрлі дәрежедегі
вирилизацияның анықтаулары (клиторлардың ұлғаюы, кейде ерлердің дене
бітімінің аласа бойлығы) тестикулярлы ұлпалардың даму дәрежесіне және оның
активті деңгейіне тәуелділі болады. 45,Х типіндегі дисгенезия гонадасына
қарағанда соматикалық аномалия едәуір жиі кездеседі (1).
Ауыздағы кілегейлі қабатта жыныс хроматині болмайды. 45,Х және 46,ХУ
клетка клондарының ара қатынасы әртүрлі индивидуумдарда әртүрлі болады.
(1).
Тестикулярлы ұлпа екі жақта да орналасады, оның ассиметриялы
дисгенезиядан айырмашылығы 45,Х және де 46,ХУ клетка клондарың екі гонада
да болу мүмкіндігінде (1).

1.4. Шерешевский-Тернер синдромына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.