Жұғымтал эктимамен күрес шаралары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Реферат

Есеп 17 бетке жазылған, 11 әдебиеттері бар.
Жұғымтал эктима, энзоотия, індеттану, иммунология, вирус, эктима жарасы,
жарақаттану, вирус қақпасы.

Зерттеу нысаны : Ғылыми – зерттеу жұмыстары 2005-2006 жылдары Алматы
облысының Кербұлақ Қарасай, Жамбыл аудандарының елді мекендеріндегі мал
қожалықтарында, індеттану зертханасында жүргізілді.

Жұмыстың мақсаты: Алматы облысының қой шаруашылықтары және
қожалықтарындағы әртүрлі жастағы қой топтарының арасындағы жұғымтал эктима
энзоотиясының шығуын, аурудың өршуі және өшуіндегі індеттанулық факторларды
зерттеу. Осы мәселені шешуге төмендегідей тапсырмалар алға қойылды:
1. Жануарлар ауруының жасына, тұқым құрамына және жануарларды күтіп
ұстау жағдайларына тәуелділігін зерттеу.
2. Аурудың тұрақты ошақтылығы және маусымдық байқалу себептерін
анықтау.
3. Қойдың жұғымтал эктимасы кезінде инфекцияның мүмкін көздері ретінде
– ауру жасырын түрде өтетін, гениталды түрімен ауырған
саулықтардың, енесінен бөлінген жетім қозылардың инфекция
тасымалдаушыларды анықтау.
4. Қой шаруашылығын жүргізу сипатына қарай және әртүрлі өлкелердің
табиғи – климаттың арнайы жағдайларын ескеріп, аурумен тиімді күрес
шараларын ұымдастыру. Ауруды емдеуге – хирургиялық әдісті
пайдаланып, тиімді жаңа препараттарды қолдану.

Нормативтік нұсқау.

Ұсынылып отырған есепте ғылыми зерттеу жұмыстарындағы стандарттың
нұсқаулары көрсетілген:

ТШ ОСЧ 25 – 6 дистелген су.
ТШ 480 11 – 10 – 73 шыныға жазатын карандаш.
МЕМСТ 120626 – 66 фильтрлі қағаз.
МРТШ 42-102-63 әртүрлі қайшылар
МЕМСТ 5962-67 96 - ды этил спирті
МЕМСТ 20292 – 74 Өлшем колбалары 100,200 және 1000мл
МСТ 24 04 Зертханалық таразы, 200г дейін өлшейтін
МЕМСТ 2766 – 51 Негізгі фуксин
МСТ 6824 Глецерин
МСТ 21241 Пинцеттер
МСТ 23932 Спиртовка
ТШ 6-09-3803-82 фуксин (қышқылы) – Рубин С
МЕМСТ ЗИЯ -77 Тұз қышқылы
Ю 33-23-394-ТО Микроскоп биолам Р-11
ТШ 46-22-549-08 Термостат ТЭС – 1
МЕМСТ 20292-74Е Шыны пипеткалар
МЕМСТ 25336-82Е Әртүрлі зертханалық шыны ыдыстар және құралдар
МЕМСТ 9284-75 Заттық шыны

Анықтамалар
Жұғымтал эктима - негізінен қыт және ешкінің ерін, тұяқаралық қуыста,
желінде (сақа қытларда( қабыршақ сүйелденумен өтетін жұқпалы вирусты ауруды
айтады.

Энзоотия – инфекциялық ауру ошағы пайда болғанда аздығас бас жануарлардың
ауруға шалдығуы.

Иммунология – жануардың өзінде тәнді антигендерді енгізу арқылы, антидене
пайда болып организмді қорғауды зерттейтін ілім.

Вирус – микроорганизмдердің бір тобы, аурулар қоздырушысы.

Жарақаттану – жануарлардың әртүрлі факторлардың әсерінен ұлпаларды кешенді
морфологиялық және функционалды бұзылуымен өтетін патологиялық үрдіс

Эктима жарасы – жұғымтал эктима қоздырушысынан әсерінен болатын тері,
кілегей қабықтың сүйелденген патологиялық үрдісі

Өлшеу белгілері және қолданылған қысқартулар

Ғылыми – зерттеу жұмыстарында төмендегідей өлшемдер мен қысқартулар
қолданылды

мм – миллиметр

% - пайыз

С – градус

т.б. – тағы басқалары

см – сантиметр

мл - милиметр

Мазмұны

Кіріспе

І – Негізгі бөлім

1.1. Зерттеу бағытын тандау.

1.2. Зерттеу жүргізу әдістері.

1.3. Өзіндік зерттеу нәтижелері.

1.3.1. Жұғымтал эктиманың әртүрлі елді – мекендерде (өлкелерге) таралуы.

1.3.2. Жұғымтал эктимамен күрес шаралары.

1.4. Жұмыста алынған нәтижені талғау.

1.5.Теориялық жұмыстар.

Қорытынды.

Қолданылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе

Республикада мал шаруашылығының ішіндегі ең маңызды саласының бірі
қой шаруашылығы болып саналады. Қой шаруашылығына үлкен экономикалық
шығынды індетті аурулардан әкеледі. Солардың қатарына қойдың жұқпалы
эктимасы жатады. Жұғымтал эктимадан малдың өлім жітімге ұшырауымен бірге ет
және сүт өнімдері азаяды. Бірақ, кейбір әлі де зерттеле қоймаған індетті
аурулардан кейін ветеринария ғалымдарының зерттеулерімен одан әрі қарқынды
дамуда. Осындай аурулардың қатарына біздің зерттеге алған қой мен ешкінің
жұғымтал эктимасының ғылыми – практикалық мәселесі жатады.
ТМД елдеріндегі бұл аурудың өршуі Россияда, Молдавияда, Украинада,
Арменияда, Азербайджанда, Грузияда, Дагестанда және Қырғыс Республикасында
жарияланған. Ауру Қазастан Республикасында, атап айтқанда Алматы облысының
қой қожалықтарында кеңінен таралып, көп уақытқа деін некробактериозға
диагноз қойылған.
Біз өз жұмысымызға негізінен Алматы облысының (негізінен Жетісу
өңірінің бұрынғы Талдықорған облысы) аймағындағы қой шаруашылықтарындағы
жұғымтал эктиманың індеттік үрдісінің себептері мен дамуында (өршуінде)
малдың тұқымына, жасына, індеттің инфекция тудыратын көзіне байланыстылығын
анықтау болды. Сонымен бірге еліміздегі әртүрлі өлкелердің табиғи
географиялық климаттық ерекшеліктеріне байланысты (солтүстік, батыс
өлкелермен салыстырмалы) аурудың өршіп - өнуін қарастьрдық. Өз
зерттеулеріміздің нәтижесіне байланысты аурумен күрес шаралармен бірге,
саулықтарға иммунизация жасаудың тиімді жолдарын қарастырдық.
Жас туылған қозылар ауруға шалдыққанда иммунизациялаудан оң нәтиже
болмағандықтан аурумен күресте, эктима жарасын хирургиялық әдіспен жаңа,
арзан, қоры мол препараттарды қолданып емдеуді шешу және өндіріске ендіру
басты мәселелердің бірі болды. Біз зерханалық жануарлардың іріңді
өліеттенген жараларына эксперименттік талдау жасап, жаңа препараттардың
ішінен, жергілікті Көксу тау – кен орнынан алынатын минерал – шунгитті
сыннан өткіздік. Аталған препаратпен қойдың эктима
жарасын, хирургиялық әдіспен емдеу және өндіріске ұсыну болды.
Қорыта келгенде, қой және ешкінің жұғымтал эктимасының індеттік
ахуалының үрдісін тексеріп және онымен нақты да, нәтижелі күрес шараларын
(жалпы және хирургиялық) ұйымдастыру алға қойылған мақсат болды.

І. Негізгі бөлім
1.1. Зерттеу бағытын таңдау

Медицина және ветеринария саласында ғылыми – зерттеу жұмыстары
әралуан. Ветеринария саласында көбінесе зерттеу жұмыстары кешенді
әдістермен жүргізіледі. Қой және ешкінің жұғымтал эктимасының зерттеуде біз
осындай кешенді зерттеуге бағыт алдық.

1.2. Зерттеу жүргізу әдістері
Жұғымтал эктиманың қой қожалықтарында таралуын статистикалық,
анамнездік әдістермен бақыладық.
Әртүрлі жастағы малдардағы жұғымтал эктиманың өшіп өнуін індеттанулық
әдістермен ал аурудың бейнелеуін клиникалық бақылап зерттедік.
Микробиологиялық зерттеулер Морозов және Палуен бойынша, ал биосынама
жасау жалпыға белгілі вирусологиялық әдіс қолданылды. Жұғымтал эктимадан
өлген малдың өлексесін патолого – анатомиялық әдіспен тексердік.

1.3. Зерттеу нәтижелері
1.3.1. Жұғымтал эктиманың әртүрлі елді – мекендерге (өлкелерде) таралуы.
Біз деректер жыйнап бақылаған өлкелерде, көптеген жылдар бойы, көбінесе жас
төлдердің ауыз қуысының кілегейлі қабығының, ерін және тұяқаралық қуыстың
терісінің зақымдалып, қабыршықтанып кейіннен іріңді - өліеттенуімен
сыйпатталатын жұп тұяқтылардың жаппай ауруы байқалған. Аталған ауру
көптеген жылдар бойы (некробактериоз) бақайқұрт пен дианоз қойылған. Осыған
дәлел Алматы облысының Кербұлақ ауданының Жоламан елді мекенінде 2000 -2004
жылдары 4655 қой ауруға шалдығып, 62 басы өліп, 378 бас мал лажысыздан
сатылған. Ауырған малдардың негізінен тұяқ қуысының терісі зақымдалған соң
бақайқұртқа дианоз қойылған. Осыған байланысты біздің өз зерттеулеріміз
бойынша 2005 жылы Кербұлақ ауданының қой қожалықтарында 15 қой қожалығын
бақылау алып төмендегідей нәтиже алдық. Аталған отарлардағы туылған 3820
қозының (3 -5 айлық) 940 немесе 24.6 % ауруға шалдығып, 282 басы (7.4%)
жұғымтал эктимадан өлген. Осы отарлардағы ауырған қозыларда ауыз қуысының
кілегейлі қабағы, еріннің терісіндегі сүйелденген зақымданулар клиникалық
зерттеулермен тексерілді.
Біздің аурудың таралуы жөніндегі зерттеулеріміз осы аталған өлкедегі
елді мекендердің қой қожалықтарындағы жұғымтал эктимаға егілмеген
саулықтардан алынған қозыларға бағытталды. Осындай 8 қой отарынан барлығы
920 қозы туылған, оның 335 басы (36.4%) ауруға шалдығып 14 басы

(1.5) өлген. Егілген саулықтардан алынған қозылардың, иммунизацияланған
саулықтардан туылған қозыларға қарағанда ауырғаны 11.8 % артқанын
анықтадық.
Жұғымтал эктиманың шығуы және оның өтуі кезіндегі жасына байланысты
– клиникалық бейнеленуі жөніндегі жұмыстарымыз Жетісу өңірінің елді
мекендерінде жүргізілді. Зерттеу 3 – 4 айлық, 6 айлық және сақа қойлар
қамтылды. Бақылау нәтижесінде жаңа туылған қозыларда ауру стоматиті түрде
өтеді – ауыз қуысында ашық – қызыл эрозиялық жара көрінеді. Ондай
эрозиялардың бетіндегі эпителий торшаларынан жағымсыз шірікті иісті,
сұрғылт түсті ұлпалар пайда болғаны көрінді. Жарақат пайда болған ұлпада
екіншілік микрофлораның әсерінен өліеттенген ошақтар байқалды. Уақыт өте
еріннің ауыз қуысына жақын жерінде қара қышқыл сүйелге ұқсас қабыршықтану
басталды. Осыған мал арықтап, уақытында бөліп емдемесе 10- 15 тәулікте өлім
– жітімге ұшырайды. Жоғарыды аталған қой қожалықтарында 2004 – 2006 ж.
барлығы 775 қозы ауруға шалдығып, аурудың өтуіндегі түрлері төмендегідей
борлды: 191 бас стоматиттік, 168 басы еріндік, 368 – і тұятық, 40 бас
аралас, 8 бас атиптік түрмен, ал 60 бас сақа қой гениталды түрімен
ауырғаннын анықтадық.
Жұғымтал эктимадан өлген малдың өлексесінде сыртқы белгілерімен
қатар, өліеттенген ошақтар паренхиматоздық мүшелерде және көмекей
бездерінде көрінді.
Аурудың тұятық түрінде, оның клиникалық бейнелері патологиялық
үрдістің орналасу жеріне байланысты болды. Жануардың тұяқаралық қуысы
зақымданғанда аталған жердің ұлпасы жараланыр, ақсау күшейіп, жалпы дене
қызуы көтерілді. Осындай жануарды зерттегенде, тұяқ қуысының терісінде
мацерация байқалып, кейіннен қызғылт, үзінді – кесінді кедір бұдырлы
ісінген эрозияға айналды. Осы құбылыс уақыт өте ойық жараға айналып, іріңді
өліеттенумен аяқталды. Кейбір жағдайларда осындай патологиялық үрдіс одан
әрі дамып – іріңді өліеттен байламдарға сүйектерге дейін жетеді. Осындай
күрделі патологиялық үрдіске ұшыраған жануарлар өлім – жітімге ұшырап,
немесе қой қожалықтарында жарамсыз болғандықтан мал есебінен шығарылады.
Тек жұлықтың терісі зақымданғанда ауру зілсіз өтіп, аздаған ақсау болып,
сол жердің ұлпасында тығыз шарғыштанған көлемді қабыршақ пайда болады.
Осындай қабыршықтарды күшпен
сыцдырғанда, оның астында терінің емізікше қабаты оның қызғылт түстілігі
байқалады. Ауру зілсіз өткенде, клиникалық белгілері басталғанан кейін 20 –
30 тәуліктен соң, қабыршықтар түсіп, жануарлар аурудан айыға бастайды.
Ауырған малдардың зақымданған ұлпаларына екіншілік микрофлора қосылып,
өзінің белсенділігін көрсеткенде қабыршақтың астына іріңдеген
эксудат жыйналып, ауру ұзаққа созылмалы түрге айналып, емдеудің нәтижесі
болмайды. Осындай күйдегі жануарлар салмағын жоғалтып, көбінесе арықтанудан
немесе ішкі мүшелермен ағзаларға метастаздан болудан өлім – жітімге
ұшырайды.

Аурудың аралас түрінде тұяқтың түрден басқа, бастың бет бөлігі және ерін
аумағының терісінің зақымдануы жиі кездеседі. Осыған
орай еріннің, ұрттың, құлақ қалқанының терілерінде көлемді сұрттанған
қабыршақ пайда болып, оның астына іріңді эксудат жыйналады. Осыған ұшыраған
жануарлар тез арықтап, соңы көбінесе өліммен аяқталғандығын тіркедік.
Жоғарыда көрсетілген аурудың түрлерімен бірге, біз 2005 ж жұғымтал
эктиманың өзіне тән емес (атиптік) түрін кездестірдік. Аурудың атиптік түрі
ТМД және отандық ғылыми әдебиеттерге жазылмаған. Індеттанулық зерттеулерді
сараптау барысында жұғымтал эктиманың атиптік түрін күзгі қой қырқу науқаны
кезінде микрожарақаттанудан кейін тіркедік. Аурудың бұл түрінде (6 бас 5 –
8 айлық қозылар) арқа, шап, құрсақ аумағының әуелі жүні түсіп, беті қалың
қабыршаққа айналып, түсі күңгірттеніп, ауырсыну байқалып, кейіннен
қабыршақтың әр жері жарылып, ішінен жағымсыз иісті эксудат ағады. Аурудың
алғашқы клиникалық белгілері білінгеннен соң, жануарларда мең – зеңдік
басталып, дене қызулары 40 -41 градусқа жетіп, азықтан бас тартып жатады да
14 - 16 тәулікте өлетіндігін тіркедік.
Ауруға шалдыққан сақа қойларды, отарларды түгелдей мұқият тексергенде
ғана табуға мүмкін болды. Жұғымтал эктиманың гениталды түрінде патологиялық
үрдіс көбінесе желін (емшекте) терісінде дамиды. Теріде қабыршықтар пайда
болып, кейіннен кедір – бұдырланып қалыңдаған қабыршаққа айналады. Емдік
шаралардан соң, ауру зілсіз өтіп, 25 – 30 тәулікте малдың толық жазылуымен
аяқталады. Жетісу өңірірің қой қожалықтарында жұғымтал эктима қозыларды
сәуір айынан басталады. Қозылардың көктемде ауруға шалдығуы қорадағы қатты
шөптермен ауыз қуысының кілегейлі қабығының жарақаттануынан, ал жаз – күз
айларында шөптің (түйеқарын, итмұрын т.б) сабағы қатайғанда
микрожарақаттанудан болады. Жұғымтал эктиманың ошағы – оның қоздырушысының
орын тепкен (ерні, тұяқаралық қуыс т.б ) және ауру агентінің сау төлдерге
берілу қаупі төнген мал қоралары және жайлымдағы болып табылған. Осы
қоралар мен жайлымдардағы малдар ауру көзі болып, территория ластанып ару
ошағына айналады. Ауру ошағының тұрақталуына вирустасымалдаушылар – жетім
қозылармен гениталды түрмен ауырған сақа қойлардың үлесі мол екені
анықталды. Осыған дәлел ретінде, екі отар салықтардың (Кербұлақ ауданы)
гениталды ауру динамикасында, ауру 2005 жылдың сәуірінен, 2006 жылдың
Наурызына дейін етек алды. Аталған уақытта 12 рет тексеру барысында 54 бас
саулық аурудың гениталды түрімен ауырды. Бұл екі отарда ауру энзоотия
түрінде өтті.

1.3.2 Жұғымтал эктимамен күрес шаралары

Аталған ауру қой қожалықтарына үлкен шығын әкелседе, онымен күрес шаралары
әлі толықтай шешілмеген. Жалпы ұйымдастыру, қой қораларын дезинфекциялаумен
бірге, жаңадан туылған қозыларға вакцина егудің нәтиже бермейтіндігін
ескерсек, күрес шараларының тиімді әдістерін ізджестіргенді жөн көрдік.
Ауру таратудың негізгі көздерінің бірі гениталды түрмен ауырған саулықтар
болғандықта, біз тікелей тәжірбие жүргізудің арқасында төмендегідей нәтиже
алдық. Бірінші тәжірбиеде Жетісу елді мекеніндегі 4 отар қойдың, алғашқы
екі отарындағы қойлардың әр басына мұқият клиникалық зерттеу жүргізіп одан
17 бас гениталды түрмен ауырған саулықтар бөлініп оқшауланды. Көршілес
орналасқан осындай екі отарларға клиникалық зерттеулер жасалмады, олар
бақылау тобы болды. Көктемде (20 –шы сәуір 2006 ж) тәжірбие және бақылау
тобындағы жаңа туылған қозыларды клиникплық зерттеу барысында, тәжірбиелік
топтағы екі отардан ауырған қозылар шықпағанда, бақылау тобындағы екі
отардан жұғымтал эктиманың еріндік түрімен зақымданған 13 қозы ауруға
шалдыққанын анықтадық. Аталған қой қожалықтарында осындай тәжрибеге 7 отар
алынып, оның 4 отары тәжрибелік, ал 3 отары бақылау тобы болды. Зерттеудің
нәтижесінде бақылау табындағы саулықтардан туылған қозылардың 0.5 – 1.7%
ауруға шалдыққанда, тәжрибе тобындағы саулықтардан алынған қозылар ауруға
берік болды.
Екі тікелей тәжрибенің түйіні – жұғымтал эктимамен күресте қой қозғау
науқанының алдында барлық қой отарларынан клиникалық зерттеу арқылы,
гениталды түрмен ауырған сақа қойларды бөліп, оқшаулаған жөн. Біздің
ойымызша, жоғарыдай күресті жүргізу орындауға қиындау болғандықтан, буаз
саулықтарды тууға 2 – 3 ай қалғанда қолда бар вакцинамен иммунизацияланған
жөн. Ол үшін, біз 4 отар қойға (екі отар иммунизацияланған, екі отар
егілмеген ) тәжрибе жүргіздік. Зерттеу нәтижесінде (наурыз – мамыр айлары )
тәжрибелік екі отардан туылған 2784 қозының 6 басы ғана ауырғанда, бақылау
тобынан алынған 1808 қозының 47 басы жұғымтал эктимаға шалдыққанын
тіркедік. Сондықтан буаз саулықтарды тууға 2 – 3 ай қалғанда иммундеу
жұғымтал эктиманың алдын алады.
Жұғымтал эктимаға шалдыққан жаңа туылған қозыларды емдеуге, 20 бас (5
бастан) қозылар алынып 4 топқа бөлінді. Бірінші топтағы қозылардың эктима
жарасын емдеуге иод – глицерин (1:3 қатынаста ), екінші топтағы жануарларға
коньков майын, үшінші топқа – ветшунгарин майы қолданылса, төртінші топтағы
ауру қозыларға мыс купоросы сыналды. Эксперименталдық тексерудің
нәтижесінде, эктима жарасын емдеуге барлық препараттар оң нәтиже берді.
Аталған прерараттармен эктима жарасын емдеуде бірінші орында ветшунгарин
майымен 5 тәулікте, ИД – глецерин қоспасымен

7 тәулікте, коньков майымен 8 тәулікте, ал мыс купоросымен емдегенде –
жара 9 – шы тәулікте толықтай жазылды.
Қорыта келгенде, жұғымтал эктимамен күресте жалпы ұйымдастыру,
қораларды дезинфекциялаумен бірге оған кешенді күрес шараларын жүргізген
жөн. Атап айтқанда, вирустасымалалдаушыларды бөліп оқшаулау (гениталды
түрмен ауырған сақа қойлар, жетім қозылар т. б) буаз саулықтарды тууға 2 –
3 айға қалғанда иммунизациялау, әртүрлі жаңа препараттарды қолданып
хирургиялық әдіспен емдеу

1.4. Алынған нәтижелерді бағалау және сараптау

Жоғарыда көрсетілген уақыт аралығында, жұмыстың басы жұғымтал эктима
жөнінде ғылыми - әдебиеттерді жыйнастыру және сараптау болды. Теориялық
білімді жетістіру мақсатында шет тілі, филисофия пәндері оқылып,
кандитаттың емтихандар, тапсырдым.
Келесі кезең, ветеринария саласындағы зерттеудің кешенді әдістерін
қолданып, аурудың жалпы таралуын, малдың жасына, табиғи – маусымдылық
факторларын, індеттік үрдістің дамуын, вирустасымалдаушылардың көзін, ауру
ошақтарының тұрақтылығын зерттедік. Жоғарыда көрсетілген тапсырмаларды
орындап және сараптаудың арқасында жұғымтал эктиманың күрес жолдарын
зерттеп, оны жою үшін арнайы нұсқау шығардық. Ғылыми – зерттеу жұмысының
соңында арнайы пәннен кандидаттық емтихан (өте жақсыға) өткіздім.

1.5. Теориялық жұмыстар

1. 2004 – 2005 жылдары теориялық сабақтарға қатысып шет тілінен және
филисофиядан кандитаттық емтихан тапсырдым (екеуіде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.