Сүті белок

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
I.Кіріспе
Зат алмасуы мен оның жас ерекшелігі
II.Негізгі бөлім
1. Белоктың алмасуы
2 .Май мен көмірсуының алмасуы
3.Тұздар мен судың алмасуы
III.Қорытынды
Бала организміне қажетті кейбір элементтердің мөлшері

Заттың және қуаттың алмасуы мен жас ерекшеліктері
1. Зат алмасуы мен оның жас ерекшелігі
Зат алмасуы туралы жалпы түсініктеме. Астың
маңыздылығы мен сіңімділігі оның құрамына байланысты. Нанның, ет пен
сүттің сіңімділігі мен маңыздылығы олардағы белок, май, көмірсу және
витаминдерге байланысты анықталады. Зат алмасуы тірі табиғаттың ерекше
маңызды және организмнің негізгі қызметі. Зат алмасуы тоқталысымен тірлік
жойылады. Оның барысында организмге түрлі қуаты бар қоректік заттар, тұздар
мен су кіреді де, бұл заттардың ыдырауынан пайда болған денеге қажетсіз улы
заттар денеден шығарылады. Жаңадан қабылданған заттардан организмдегі
ұлпалардың клеткаларының өздеріне бейімделген заттар жасалады. Бұл
ассимиляция, яғни организмге енген заттарды өздеріне бейімдеп өзгерту.
Мұнымен бірге организмде клеткалар мен олардың бөлшектері ескіреді, олар
ыдырайды, яғни диссимиляция байқалады. Ассимиляция мен диссимиляцияның
нәтижесінде организм ескіріп тозған қажетсіз заттарды сыртқа шығарады және
қызметіне қажетті қуат алады.
Зат алмасуы баланың өсіп, дамуы кезінде күшті болады. Бүл адамның жас
ерекшелігінің ауқымды бір көрсеткіші. Балаларда ассимиляция диссимиляциядан
басым болады, олар тек ересек адамда ғана тенеседі. Бала кезінде
ассимимляция басым болса, қартайғанда, керісінше диссимиляция басым болады.
Бұл заңдылық түрлі ауруларға, сыртқы ортаның қауырт жағдайларының әсеріне
байланысты бұзылады.
Адам организміндегі клеткалардың құрамында көптеген химиялық заттар
бар. Олар органикалық және бейорганикалық болып екі топқа бөлінеді.
Органикалық заттарға: белок, май, көмірсу, гормондар мен ферменттер, ал
бейорганикалық заттарға: су, түрлі минерал тұздары жатады. Денсаулығы бар
ересек, 70 кг салмағы бар, адамның организміңде шамамен 40-45л су, 15-17 кг
белок, 7-10 кг май, 2,5-3 кг тұздар, 0,5-0,8 кг көмірсу болады. Бірақ
дененің химиялық құрамы біркелкі тұрақты болмайды. Организмдегі үнемі болып
жататын синтездеу мен ыдырау қажетті заттармен ұдайы дұрыс және жеткілікті
шамада қамтамасыздандыруды талап етеді. Организмге қажетгі "қүрылыс
материалдары" денеге тамақтану арқылы жеткізіледі. Әр адам өмір бойы өзінің
салмағынан анағұрлым артық белоктар, майлар, көмірсу, түздар мен суды
қабылдайды. Мысалы, 65-70 жас өмір сүрген кісі шамамен 50 т су ішетін
көрінеді, ал жейтін белогы 2,5 т, майлары 2 т, көмірсулері 10 т, 200-300 кг
ас түзын жейді екен. Бұл зат алмасуының организмде күшті екенін көрсстеді.
Егер денеде зат алмасуы болмаса, адам организмінде қанша заттар жиналып
қалар еді!
2. Белоктың алмасуы
Белоктың маңызы және қажетті мөлшері. Азықтың ең
құнды бөлігі белок, өйткені белокпен ғана тамақтанса, адам біраз уақыт
өмір сүре алады, ал белоксыз өмір сүру мүмкін емес. Белок ыдырағанда май
мен көмірсу түзілсді. Егер белокты (айталық, сүттің белогын) тікелей қанға
жіберсе, адам уланады. Кейбір адамдарға сиыр сүті, жұмыртқа жақпайды,
себебі бұл тамақтардағы белок ішек-қарын арқылы ыдырамай, сол күйінде қанға
өтеді.
Белоктың құрамында азот, күкірт, амин қышқылдары бар, ал май мен
көмірсуында олар жоқ.
Адамның тіршілігіне қажетгі белок мөлшерін белоктік минимум дейді. Ол
жасқа байланысты өзгереді (17-кесте).
Қарапайым белоктың қүрамында 4 зат қана бар: оттегі, сутегі, көмірсу
және азот, ал күрделі белоктарда (мысалы мидың белогында) бұлардан басқа
күкірт, фосфор, темір т. б. бар. Белоктар мономерлі а м и н қышқылдарынан
тұрады. Белок молекуласында 100- ден 30000-ға дейін мономерлер болады.
Олардың молекулалық массасы 17000-нан 500000-ға дейін. Не бары 20-дан астам
амин қышқылдары бар. Солардан шексіз көп белоктар түзіледі, әр кісінің
белоктары өзіне ғана тән етіп бейімделген.
Белоктың қажет мөлшері
Баланың Белоктың тәуліктік
жасы мөлшері, гкг
2-3 айдан
1жасқа дейін 4,0-5,0
2-3 жас 3,5-4,0
12-15 2,5-3,5
15-17 2,0-3,0
17-21 1,5-2,0
21-50 1,0 -1,3

Организмдегі белоктар түрлі қызмет атқарады. Ферменттердің негізі
болып зат алмасуындағы химиялық реакциялардың қарқынын өзгертеді, яғни
биологиялық катализатор қызметін атқарады. Кейбір белоктар транспорттық
қызмет атқарып, заттарды тасымалдауға қатысады. Бұдан бұрын айтып кеткен
эритроцитгердің құрамындағы гемоглобин оттегі мен көмірқышкыл газын тасиды.
Денедегі барлық қозғалыс арнайы белоктар актиннің және миозиннің қатысуымен
орындалады, яғни белок еттің ж и ы р ы л у қызметіне де қатысады. Денедегі
клеткалардың құрамының негізгісі болып, белоктар құрылыс материалы қызметін
атқарады. Сонымен, біздің өміріміздің барлық салаларына белок қатысады.
Тамақтың құрамындағы күрделі белоктар ас қорыту сөлдерінің әсерінен
қарапайым түрлері пептидтерге және амин қышқылдарына айналады. Мұны біз ас
қорыту жүйесінің қызметін жазғанда қарастырғанбыз. Ал сол қарапайым заттар
қанмен күллі клеткаларға тасылып, олардан әр клетканың өзіне бейімделген
белоктар өндіріледі.
Амин қышқылдарының 10% организмнің өзінде өндірілмейді, сондықтан
оларды таптырмайтын қышқылдар дейді. Бұларға аргинин, триптофан, лейцин,
изолейцин, валин, треонин, лизин, метионин мен фенилаланин жатады. Өсіп,
дамып жатқан бала организміне бұларға қоса 10-қышқыл — гистидин аса қажет.
Осы аталған ауыстырылмайтын амин қышқылдары жейтін астың кұрамында
жеткіліксіз болғанда адам денесінде, әсіресе балалар мен жас өспірімдердің
организмінде айтарлықтай өзгерістер пайда болады. Денеде белоктың қоры онша
көп емес, сондықтан ашығу баланың өсуін мүлде тоқтатады, кейде ұзаққа
созылған жағдайда ақыл кемшілігі пайда болуы мүмкін, баланың жұқпалы
ауруларға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. Мысалы, ауыстырылмайтын амин
қышқалдарының көпшілігі құрамында болмайтын өсімдік тағамдарымен ғана
қоректенетін елдерде "квашиоркор" деген сырқат көп кездеседі.
Адам организміне тәулігіне қанша белок қажет болады? Ауыр жұмыспен
шұғылданбайтын адам үшін орта шамамен тәулігіне адамның әрбір кг салмағына
1,1 -1,3 г белок қажет (17-кесте).
Ересек адам ауыр жұмыс істегенде, оның бұлшық еттерінде белок
жиналады, ал қалыпты жағдайда белок жиналмайды, артық мөлшері майға
айналады немесе азот түрінде денеден шығарылады.
Өсімдік белоктарымен салыстырғанда, жұмыртқадан басқа, жануарлар
белогы сіңімділеу болады. Пісірген тамақтың белогының сіңімділігі артады.
Әр ұлпаның белок қажеттілігі әр түрлі. Мысалы, мидың ақ заттарына белоктан
гөрі май көбірек қажет, ал мидың сұр затына, бұлшықеттерге, керісінше,
белок көбірек қажет болады. Адамның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.