Әкімшілік - мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру жолдары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ ЖАНЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ АКАДЕМИЯСЫ

Мемлекеттік және жергілікті басқару институты

«Жергілікті және мемлекеттік басқару» кафедрасы

«Әкімшілік басқару: қазақстандық және шетелдік модельдерді қолданудың тиімділігі»

тақырыбындағы

Дипломдық жұмыс

Орындаған:

Тексерген:

Астана - 2008 ж.

Мазмұны

Кіріспе . . .

1 тарау. Әкімшілік-мемлекеттік басқарудың теориялық негіздері

1. 1 Әкімшілік-мемлекеттік басқарудың мәні . . .

1. 2 Әкімшілік-мемлекеттік басқарудың қазіргі жүйесі: құрылымы мен атқарушылық қызметі . . .

1. 3 Шет ел мемлекеттеріндегі әкiмшiлiк- мемлекеттiк басқару мен мемлекеттiк қызмет жүйесі: Ұлыбритания, Сингапур және басқа елдер . . .

2- тарау. Қазақстан Республикасында әкімшілік-мемлекеттік басқарудың қазіргі жағдайы және дамыту жолдары

2. 1 Қазақстан Республикасындағы әкімшілік-мемлекеттік бақарудың қазіргі жағдайы мен жүйенің проблемалары . . .

2. 2 Қазақстан Республикасындағы әкімшілік-мемлекеттік басқару реформасын Заңнамалық қамтамасыз етуді жетілдіру . . .

2. 3 Әкімшілік-мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру жолдары . . .

Қорытынды . . .

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . .

Кіріспе

Еліміздің экономикалық күш-қуаты толысып, қанатының қатаюы, халықтың әл-ауқаты күн санап жақсарумен бірге өз ішімізде және әлемде болып жатқан өзгерістерді дұрыс бағалап, анық сезініп отырған қоғамдық-саяси санасының сергек бола түсуі, өмір сүру өлшемдерінің артуы демократиялық дамудың жаңа кезеңіне өтудің алғышарттарын жасады. Уақыт тынысын кәміл сезініп қана қоймай, әрдайым алдағы кезеңді пайымдай білетін Қазақстан басшысы Нұрсұлтан Назарбаев “Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан” атты биылғы Жолдауында басты міндеттердің бірі ретінде саяси жүйені реформалауды нақты атап көрсеткен болатын.

Бүгінгі таңда жаңа жасалып жатқан реформаларға сәйкес, билік өкілеттігін Парламент пайдасына бөлісу туралы түбірлі шешім қабылданды. Бұл шешім еліміздің болашағы үшін қажеттілігі ақиқат. Олай дейтінім, аталған реформа Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуіне бағытталғанын толық сеніммен айта аламын. Жүзеге асқан өзгерістердің ауқымы қоғамның барлық деңгейінде терең талдауды және ұғынуды қажет етеді. Алайда, қазірдің өзінде бұл өзгерістердің Қазақстанның одан әрі эволюциялық дамуына ғана емес, Еуразияның елеулі бөлігіндегі ахуалға қолайлы әсері аңғарыла бастады.

Қазақстан бұрынғы тоталитарлық қыспақтың ызғарлы салдарынан сенімді түрде азат болып, бүгінгі жаһанданудың жаңа нақтылықтарына лайықты бейімделе білген ықпалды ел ретінде дүние жүзіне танылуда. Әлем дамуға тән “Қазақстан жолы” туралы айта бастады. Оның негізінде еліміздің ұзақ мерзімді мүдделерін нақты ескерген салмақты прагматизм бар.

Осыларды тұжырымдай келгенде, еліміздегі саяси жүйе түбірлі өзгерістерге ұшырады. Ол жоғарыдан төмен қарай елдің бүкіл ауқымында биліктің ауыл, аудан, облыс деңгейіндегі өкілетті тармағының, Парламенттің беделін нығайтуға бағытталған. Мемлекетіміздің ұзақ мерзімге орнықты дамуын қамтамасыз ететін теңгермелі билік құрылымы жасалды.

Елдегi экономиканың көлеңкелi секторының көлемiн қысқарту мақсатында «Қазақстан Республикасында көлеңкелi экономиканың мөлшерiн қысқарту жөніндегі экономикалық саясат пен ұйымдастыру шараларының 2005-2010 жылдарға арналған негізгi бағыттары» бағдарламасы туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 30 қыркүйектегі № 969 Қаулысында мемлекеттiк басқару жүйесiн жетiлдiру жөнiндегi бағыттар өте нақты және де қажетті, олар:

- азаматтар мен ұйымдардың мемлекеттік қызметтерге еркiн қол жеткiзуiн қамтамасыз ету, халықтың шенеунiктермен байланысын азайту, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарының жолын кесу және мемлекеттiк органдардың жұмыс iстеуiнiң тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында 2005-2007 жылдары Қазақстан Республикасында "Электронды үкiмет" қалыптастыру жүзеге асырылады. Жүйенi енгізу ұйымдар мен халықтың шенеунiктермен байланыс жасауын оңайлатады және сыбайлас жемқорлық мөлшерiн азайтады.

Жақын арадағы перспективада мемлекеттік-әкiмшiлiк басқару жүйесiн жетiлдiруге және мемлекеттік органдардың жауапкершiлігін арттыруға, оның iшiнде:

мемлекеттiк қызметшiлер мен бюджет саласының қызметкерлерi жалақысының басқа салалардағы жалақымен бәсекелесу қабiлетiн қамтамасыз етуге;

мемлекеттiк қызметтердiң сапасын жақсарту үшiн орталық және жергілiктi билiк органдарының функциялары мен өкiлеттiктерiнiң аражiгiн нақты ажыратуға;

мемлекеттік органдар қызметiнiң тиiмдiлігі мен сапасын бағалау жүйесiн әзiрлеуге ұмтылған.

Әкімшілік басқарудың жаңа кестесі бойынша жергiлiктi органдарға өкiлеттiлiктiң бiр бөлiгiн беру арқылы билiктiң орталық деңгейiнiң басы артық мемлекеттiк функцияларының санын қысқартылуы қаралуда.

Осы заманғы басқарушылардан тұратын пәрмендi әрi ең бастысы құрамы жағынан "аз да болса саз" болсын дегендей, оңтайлы мемлекеттiк аппарат жасақталуда.

Мемлекеттiк органдар тарапынан азаматтар мен ұйымдарға көрсетiлетiн қызметтердiң сапасын жақсарту мен мерзiмiн қысқарту үшiн "электронды Үкiмет" қалыптастырылды.

Мемлекеттiк қызметтi жетiлдiру жөнiндегi шаралар кешенiн iске асыру - атқарушы билiкті реформалаудың кiлтi болмақ.

Бұл үшiн:

мемлекеттiң әкiмшiлiк қызметтер көрсетуiн жетiлдiру;

басқарудың бюрократтануын төмендету;

мемлекеттiк аппараттың кәсiби деңгейiн оңтайландыру қажет.

Үкiмет өзiнің күш-жiгерiн жалпы реттеушілік функциялар мен ереже туындатушылық жұмыстарға шоғырландырылса, оның құрылымы мемлекеттiк саясат басымдықтарына сәйкес түзiлуге тиiс болса, министрлiктер - мемлекеттiк қызметтiң түрлерiне қарай нақты функционалдық бөлiнiс негiзiнде жасақталуы тиiс.

Сондай ақ осы курстық жұмыста өз еліміздің әкiмшiлiк - мемлекеттiк басқару жүйесін қарастырғанда шет елдердегі әкiмшiлiк-мемлекеттiк басқару жүйесін, оның басқа елдерде қандай деңгей-дәрежеде және қалай қалыптасқандығын салыстыра отырып талдау жасалынды. Мемлекеттік басқару мен мемлекеттік қызметтің демократиялық үлгілері мен жаңадан өсіп өркендеп келе жатқан мемлекеттер арасындағы айырмашылықтар мен ерекшеліктер де салыстырылды.

Қазақстан Республикасындағы әкімшілік реформалардың көпшілігі Ұлыбритания, Сингапур сияқты әкімшілік қызметтері дамыған елдердің тәсілдері пайдаланылғаны бізге мәлім. Осыған сәйкес, осы елдердің әрқайсысының ерекшелiктерiне тоқталмақпын. Бұл елдердің әкімшілік-мемлекеттік басқаруы мен орталық атқарушы билігі вестминстер жүйесінде құрылғандықтан, тиісінше осылардың ішіндегі құрылымдарына басты назар аударылды.

Зерттеудің өзектілігі- Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік басқарудың қазіргі сатысында бастан өткізуде

З ерттеудің мақсаты әкімшілік -мемлекеттік басқарудың шетел және қазақстандық моделінің қызмет етуінің тиімділігін оқып білумен және әкімшілік -мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу.

Белгіленген мақсатқа жету мақсатында мынадай міндеттер қойылды:

- әкімшілік -мемлекеттік басқарудың түсінігін және негізгі санаттарын, теориясын ашу;

- әкімшілік -мемлекеттік басқарудың қазіргі заманғы жүйесін және құрылымын зерделеу;

- алдыңғы қатарлы елдердің әкімшілік -мемлекеттік басқарудың және мемлекеттік қызметтің жүйесін зерттеу;

- ағымдағы жағдайды талдау және Қазақстан Республикасындағы әкімшілік -мемлекеттік басқарудың проблемаларын анықтау;

- әкімшілік -мемлекеттік басқару және қызметтер көрсету жүйесінің жетілдіру жолдарын әзірлеу.

Зерттеудің пәні болып әкімшілік -мемлекеттік басқарудың жүйесі және кәсіби (әкімшілік) мемлекеттік қызметкерлермен мемлекеттік қызмет көрсету табылады.

Магистрлық диссертацияның құрылымы қойылған мақсатпен және міндеттерге сәйкес екі тараудан және бес параграфтан тұрады.

Бірінші тарауда әкімшілік -мемлекеттік басқарудың теориялық негіздері қарастырылады. Екінші тарау Қазақстан Республикасында әкімшілік -мемлекеттік басқарудың қазіргі жағдайы мен дамыту жолдарына арналған.

Зерттеу объектісі болып әкімшілік -мемлекеттік басқарудың қазіргі жүйесі және Қазақстан Республикасының және шетел мемлекеттік қызметкерлерінің нарықтық экономика жағдайында кәсіби (әкімшілік) қызметі табылады.

Әкімшілік -мемлекеттік басқару теориясы қазіргі уақытта айналысатын негізгі порблемалары:
- біріншіден, әр түрлі деңгейлерде: республикалық және жергілікті әкімшілік -мемлекеттік басқаруды ұйымдастыру проблемасы;
- екіншіден, проблемалардың үлкен ауқымы болып басқару кадрларын даярлау және рекутрирование табылады;

үшіншіден, мемлекеттік әкімшіліктендіру техникасымен байланысты проблема табылады.

Әкімшілік -мемлекеттік басқарудың түрлері

Мемлекеттік қызметті және кадрлық саясатты реформалаудың негізгі ойы 2030 жылға дейінгі Қазақстанның даму стратегиясымен белгіленген

Реформаның басты мақсаты Қазақстан үшін нарықтық экономика үшін оңтайлы болатын, тиімді, қазіргі заманғы мемлекеттік қызмет және басқару құрылымын құру.

Аталған мақсат мынадай міндеттерді шешу нәтижесінде іске асырылады:

мемлекеттік аппараттың кадрларын таңдау және рациональді қолдану жүйесін жетілдіру;

әкімшілік мемлекеттік қызметкерлерді дайындау және біліктілігін жоғарылату жүйесін жақсарту;

мемлекеттік қызметтік кадрларды басқарудың жалпы мемлекеттік жүйесін құру;

мемлекеттік аппаратта сыбайлас жемқорлықпен күрес;

мемлекеттік қызметшілердің әлеуметтік-құқықтық кепілдерін жоғарылату;

- Шетел тәжірибесін талдау әкімшілік реформаны жүргізу үшін әлем тәжірибесінде қолданылатын негізгі жақындаулар мен қағидаларды анықтауға мүмкіндік берді,

- оның ішнде мемлекеттік қызмет көрсету жүйесінде.

Бұларға мыналарды жатқызуға болады: реформаны жүргізу нақты белгіленген қағидалармен сәйкес жүргізіледі;

- реформамен басшылық жасау ел басына немесе үкіметке тікелей есепті жоғары деңгейлі мемлекеттік органға жүктеледі;

- реформаны жүргізу зерттеу, кеңестік, оқыту және басқа қолдайтын құрылымдардың тармақталған жүйесін құрумен жүргізіледі;

- реформаны жүргізу алдыңғы қатарлы ақпараттық-байланыстық технологияларды кең қолданумен жүргізіледі;

- мемлекеттік қызмет көрсетуді жетілдіру процессі практикада қызмет тұтынушысымен «кері байланыс» қағидасын пайдаланумен тығыз байланысты;

- мемлекеттік қызмет көрсетуді жетілдіру процессі уақыттың ұзақ кезеңін алады.

1-тарау Әкімшілік-мемлекеттік басқарудың теориялық негіздері

1. 1 Әкімшілік-мемлекеттік басқарудың мәні

Осы дипломдық жұмысты жазу сәті - елімізде конституциялық реформаның басталуымен және Қазақстан Республикасының Парламенті 2007 жылғы 18 мамырда Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі Заңды қабылдаған, еліміздің тарихына кең ауқымды демократияға қадам басу кезеңімен тұспа-тұс келіп отыр. Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен Ата Заңымызға енгізілген айтулы өзгерістер елімізде президенттік басқару формасының орнына жаңа, яғни «президенттік-парламенттік» деп атауға болатын жүйенің негізін қалап берді. Осылайша, жас мемлекетіміздің тарихында Қазақстанның мемлекеттік құрылысының өзіндік жаңа биігі деуге болатын кезең басталды. Бұл - еліміздің жүйелі және сындарлы дамуының заңды нәтижесі.

Қабылданған өзгерістер мен толықтырулардың жекелеген сипатына қарамастан, түбегейлі жаңа Конституцияның дүниеге келгенін толық сеніммен айтуға болады. Еліміздің Конституциясы - орнықты даму мәселелерін табысты шешудің жарқын үлгісі. Оған сәйкес, жалпыға бірдей мойындалған демократиялық қағидаттар Қазақстан халқы үшін ең жоғары құндылықтар деп бекітілді. Сондықтан бұл оқиға дәуірлік сипат алып, шын мәнінде тарихи мәнге ие болды.

«Мемлекеттік басқару» ұғымы отандық және шетелдік ғылыми әдебиеті мен заңнамалық кесімдерінде кеңінен қолданады. Аристотель мемлекеттік басқару доктринасы бойынша қоғамның өмір сүруі мен өміршеңдігі саяси өмір шеңберіне алынып, мемлекетке қызмет ету және: « . . . мемлекет туралы ғылым басқа ғылымдар секілді құралдармен пайдаланатындықтан, және бұдан тыс нені жасау және нені жасамауды заң тұрғысында айқындайтындықтан, оның мақсаты тиісінше, басқа ғылымдардың да мақсаты және бұл мақсат адамдардың ең жоғары әл-ауқаты» - деп жазды. Әлеуметтік әлем туралы мәліметтердің тереңдеуі мен кеңуі нәтижесінде ғылыми ілімнің тармақтануына алып келді. XVIII ғасырдың орта тұсында философия бірқатар арнайы пәндерге бөліске түсті. «Әлеуметтік» моральдық ілімдер Огюста Конт пен Анри Сен-Симонның пәлсапалық ізденістерінің ықпалымен жасалды. Вильсон Томас Вудро өзінің «Әкімшіліктендіруді зерттеу» еңбегінде әкімшілік-мемлекеттік басқарудың мәселелерін теориялық әзірлеудің негізін құрады. Вильсонның зертеуінде, «әкімшіліктендіру ғылымы - үкіметтің қызметін жақсарту жолдарын іздейтін болады, оның жұмысы көп уақыт алдырмай және еңбек күшін азайтады, басқаруды ұйымдастырудың тәртібін жолға қояды». Оның ойынша әкімшілік етуші аппараттың қызметіне саяси жетекшіні алмастырғанда әсері тимеуі тиіс. Яғни мемлекеттік әкімшіліктің міндеті түрлі саяси топтар мен көсемдерінің шешімдерін шұғыл және құзырлы түрде өмірдің қолданысына енгізу. Өзінің «әкімшілік тиімділігінде» Вильсон әкімшілік-мемлекеттік басқаруда бизнесті ұйымдастыру мен басқарудың әдістерін қолдануды, ал мемлекеттік қызметкерлерді олардың кәсіби біліктілігі мен білімдеріне қарай жұмысқа қабылдауды ұсынады. В. Вильсонның ойын америкалық әкімшілік-мемлекеттік басқарудың жүйесін айтарлықтай зерттеуді орындаған америка саясат зертеушісі Фрэнк Дж. Гуднау бөліседі. Ол екеуі демократиялық қоғамда бюрократтық үлгісін жасауға талпынады. Ғалымдардың теориялық тұжырымдамалары саясат зерттеушілерге кәсіби азаматтық қызметтің демократиялық идеалын алуға көмектесті. Заңды орындайтын әкімшілік пен заңдарды шығарушы билік қатынасы В. Вильсон бойынша «үкіметтік жүйенің ең басты мәнін құрайды».

Саясат қайраткерлері мен әкімшілік кез келген жүйелі жүйеде қол ұстасып бірге жүргені абзал. Заңдарды қолдану, саяси шешімдерді іске асыруды жүргізіп отырған әкімшілікке заң да, саяси басшы да олардың қызметінің негізгі бағытын беріп отырады. Сонымен қатар В. Вильсон мен Ф. Гуднау саясат қайраткерлері мен әкімшілік ара жігін нақты бөліп береді. Олардың айтуынша демократияның одан ары өсуіне кепіл ретінде саясат қайраткерлері әкімшілік жұмысын тексеріп отыруы тиіс. Ол ара жік қоғамдық және жеке бас деңгейлерінде өтуі тиіс. Тек осындай жағдайда ғана әкімшілік саясатқа «босқа араласпайтын» және оларға саяси көсемдер көрсеткен жолды ұстанатындығын басып айтады.

Вильсон В. мен Гуднау Ф. көзқарастарының ықпалымен әкімшілік-мемлекеттік басқару теориясының басты ролін саяси идеологиядан азат ғылыми басқару немесе менеджмент мәселесі атқарды. Макс Вебер (1864-1920) - неміс социологы, тарихшы, экономист және заңгер - бюрократия теориясын жасаушы алғашқы ғалымдардың бірі. Ол өзінің «Шаруашылық және қоғам» кітабында (1921) қазіргі әкімшілік-мемлекеттік басқарудың шығу көзін көрсетеді. Вебер өз талдауын германялық бюрократия үлгісінен алады, алайда оның енгізген қағидаттары кең тарамды және кез келген елде қолданыла алынады:

әкімшілік мекемелер иерархиялық деңгейде ұйымдастырылған;

азаматтық қызметкерлер дипломдарында немесе емтихан нәтижелері бойынша кәсіби біліктілігі мен білімдеріне қарай жұмысқа қабылданбайды, тағайындалады;

азаматтық қызметкерлер жалақыны разрядына қарай алады;

әрбір мекеме өзіне ғана тән салада құзыреті болады;

азаматтық қызметкер үшін бұл жұмыс - кәсіп немесе негізгі қызметі;

қызметкер мекеменің иесі емес;

қызметкер тәртіпке бақынады және бақылауда тұрады;

қызметінен босату жоғары тұрған инстанцияның шешімімен атқарылады.

Вебер бойынша бюрократия табының бірлігі мен мәні халықтың көпшілігіне бағыныстағы «айырмашылыққа» қатысты оның өктемдiк сипатына байланысты болатын жағдайынан туындайды және мынадай ерекшеліктерінен тұрады: «тағайындау» негізіндегі рангтік иерархияны құру; рангтік иерархияда карьерлік қағидаттармен, «шен» және «қызметтің» мерзімсіз мәртебесімен жылжуы; «шені» әкімшілік және қылмыстық нормалармен қорғалатын жоғары әлеуметтік бағасы; разрядқа сәйкес жүйелі түрдегі ақшалай өтемақысы.

Бюрократияның айрықша жағдайы сондай-ақ басқару техникасын меңгергеніне де байланысты. Ол, бірінші кезекте мемлекеттік әкімшіліктендірудің тиісті саласында мемлекеттік кәсіби қызметкердің алған ерекше мәліметтері. Екіншіден, мекеменің өзінде бюрократиялық үрдістің тәртіптерін жете түсініп алғандығы. Бюрократия басқару техникасын «қызметтік құпия», ақпараттарды шифрлау және т. б. қорғану тәсілдерін қолдану жолымен монополияға айландыруды көздейді. Вебер М. «бюрократия тәуелсіздігі өскен сайын тек қызметтік қажеттілікке ғана емес, «билік ету түйсігіне» көбірек жүгіне бастайды. Бюрократия, басқаша айтқанда, заң шеңберінен шығып кету мен өз айтқанын істеуге бас бұра бастайды» - деп атап көрсетті. Әкімшілік-мемлекеттік басқарудың ең идеалдық жолы, - дейді Вебер М., қатаң бюрократиялық қағидаттарға негізделген: ол шешім қабылдайтын, бұйыратын және олардың іске асыуын бақылайтын жетекшінің билік диктатурасына негізделген. Осылайша мемлекетік әкімшілік қызметкерінің міндеті басқару қағидаттарын нақты жағдайларда пайдалануы. Тап осы мақсаттар үшін мемлекетік әкімшіліктің нақты тәртіптері әзірленеді.

Вебер мемлекетік әкімшіліктің кәсіби қызметкерін рухани еңбектің жоғары білікті шеберлері, жоғары мектептен кәсіби білім алған, ар-ожданы тәрбиелі ортада қалыптасқан, шүбә тудырмайтын қызметкер ретінде кепіл береді. М. Вебер сондай-ақ нағыз шенеуіктің кәсібі саяси қызмет болмауына көңіл аударады. Ол ең алдымен бөгет болу, өзге істерге араласу сияқтылардан бойын аулақ ұстап «басқаруы» тиіс - бұл талап тіпті «саясаткерлерге» де қолданса артық болмайды.

Батыс елдерінің әкімшілік-мемлекеттік басқарудың теориясының дамуына В. Вильсонның, Ф. Гуднаудың, М. Вебердің көзқарастары көп ықпал жасады. Бұл ғалымдар өз еңбектерінде әкімшілік-мемлекеттік басқарудың ғылыми теориясының екі басты ойын қалыптастырды: 1) әкімшілік-мемлекеттік басқарудың аппараты саясат саласынан аулақ болуы тиіс; 2) басқарудың аппаратын қайта құру үшін оны жақсы білуі тиіс, яғни ғылыми тұрғыдан зерттеуі тиіс.

Әкімшілік-мемлекеттік басқару - саяси зерттеулердің жаңа пәні ретінде әдетте 1880 ж. атайды, осы жылдың маусымында АҚШ Колумбия колледжінің Басқарушы кеңесі (қазіргі Колумбия университеті) ғалым Дж. Барджесстің бастамшылық жасауымен Саяси ғылым мектебін құру туралы шешімінен бастау алады. 1886 ж. бастап бұл мектеп «Политикл сайенс куотерли» (Political Science Quarterly) журналын шығара бастайды. Колумбия университетінің бастамасын АҚШ мен Батыс елдерінің атышулы оқу мекемелері іліп әкетті.

1883 ж. АҚШ-да «Мемлекеттік қызмет туралы» Пендлтон заңы қабылданды, бұл құжат азамтаттық қызметтің (civil service) қазіргі институтын заңдық рәсімдеудің басын бастап берді. 1887 ж. профессор Вудро Вильсон - АҚШ болашақтағы президенті, өзінің «Әкімшіліктендіруді оқып-үйрену» деген теориялық еңбегінде әкімшілік-мемлекеттік басқару мәселелеріне үкімет атқаратын қызметтің ұйымдастырушылық бағытына көп назар аударады.

Әкімшілік-мемлекеттік басқару мәселелері 1890 ж. бастап АҚШ мен Батыс Еуропа елдері университеттері мен иниституттарының оқу бағдарламаларына енді 1916 ж. Вашингтонда Роберт Брукингс үкімет зертеулерінің алғашқы институтын (Institute of Government Research) құрды. Осыған ұқсас зерттеу орталықтары мен институттар 20 - 30- жылдары Еуропа елдерінде де ашыла бастады. Қазіргі зерттеушілердің көпшілігі В. Вильсонның, Ф. Гуднаудың, М. Вебердің еңбектерінің жарыққа шығуы тәуелсіз ғылыми бағыттағы әкімшілік-мемлекеттік басқарудың теориясының бірінші сатысы аяқталды деп санайды.

Әкімшілік-мемлекеттік басқару теориясының екінші даму сатысы 1920 - 1950 ж. ж. тұс келеді. Бұл бағытта әрине американдықтар алдына жан салмады, және керісінше, Еуропа елдерінде (әсіресе Францияда, Ұлыбританияда) дамуы тежелді. 20 - 50 жылдары Әкімшілік-мемлекеттік басқару теориясының әйгілі бағыттары «Классикалық мектеп» пен «Адамдық қарым-қатынас мектебі» XIX ғасырдың басында әкімшілік-мемлекеттік басқарудың теориясының аты көп шыққан ағымдары болды. Оның басты өкілдері: У. Петти, А. Смит, Д. Рикардо (Ұлыбритания), П. Буагильбер, А. Р. Ж. Тюрго, Ф. Кенэ (Франция), Ж. Ш. Сисмонди (Швейцария) . Классикалық мектептің теориясы әкімшілік-мемлекеттік басқарудың қағидаттарын әзірледі. Олар егер осы қағидаттарды ұстанса, түрлі елдерде әкімшілік-мемлекеттік басқарудың жеңістікке жетеді деп есептеді. Классикалық мектепті жақтаушылар әкімшілік-мемлекеттік басқарудың әлеуметтік аспектілерін назардан тыс қалдырды. Олар басқаруды әкімшілік-мемлекет ұйымдарының заңдылық пен жалпы сипатында басқаруды ұйымдастыру жолдарын ұсынды.

Бұл ретте олар факторлар теориясын немесе бизнестегі басқаруды ұйымдастырудан алған ғылыми менеджментті көп дәріптеді. Бұл теорияны Ф. Тейлор, Г. Форд және Г. Эмерсон дамытты, олар басқаруды - кейбір факторлардың құрамалары нәтижесінде әрекет ететін құрал ретінде қарап, олар арқылы аз күшпен жоғары тиімділік жолымен алға қойған мақсаттарға қол жеткізу тетігі деп есептеді. Олар бұл ойлары мемлекеттік әкімшіліктендіруді зерттегенде қолданылды. Классикалық мектеп ұстанған басқару қағидаттары екі басты аспектілерді қамтиды. Біріншісі - әкімшілік-мемлекет ұйымдарды басқарудың жүйелік негіздемесі, екіншісі ұйым құрылымын құруға қатысты. Классикалық теорияның негізгі идеяларынан мынадай қорытындыларға келуге болады: қайшылықтардың орнына үйлесімділік, әдеттегі қалыптасқан білгірліктің орнына ықпалдастық және ғылым.

Батыстың «Адамдық қарым-қатынас мектебі» социология мен психология әлі пісіп жетілмей тұрған дәуірде келді. Бұл мектеп ұйымдастыру тиімділігінің басты тетігі адам факторы екендігін классикалық мектеп дұрыс түсіндіре алмау себебінен туды. Бұл ағымның өкілдері - М. Фоллет, А. Маслоу, Э. Мэйо, У. Мэрфи аты әйгілі ғалымдар болатын.

60-жылдарының басында мемлекеттік басқарудың жүйелілік теориясын таңдаумен әйгілі бола бастады, оған Д. Истонның, Ж. Алмондтың, Т. Парсонстың еңбектері арналды. Жүйелілік жолдың басты идеясы қоғам қоршаған орта ретінде қаралып, оның бірімен бірінің байланысты, өзара байланысты және тәуелді екендігін тануда. Бұл стратегия мемлекеттік басқарудың болжау мен жоспарлаудың нақты объектісі бола алмайтындығында, себебі қоғам бір орнында тұрмайды, ол өнемі өзгерістерге ұшырап, даму жолында деп қаралды.

Әлі күні мемлекеттік басқарудың жүйелілік жолы мемлекеттік басқару теориясының ықпалды бағытының бірі болып келетіндігін атап өту керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.