Сазы сұр, күнгір сұр аргилитке ұқсас әртүрлі дәрежелі құм тасты және құмайты тас
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 Геологиялық бөлім
1.1 Географиялық және экономикалық жағдайлар
1.2 Ауданың геология – геофизикалық зерттеу тарихы
1.3 Стратиграфия
1.4 Тектоника
1.5 Мұнайгаздылық
1.6 Сулылығы
1.7 Ұңғыны қазу кезінде кездесуі мүмкін қиындықтар аймақтар
1.7.1 Бұрғылау ертіндісінің жұтылу мүмкіндіктері
1.7.2 Ұңғыма қабырғасының опырылып түсуі мүмкін аралығы
1.7.3 Мүмкін болатын қауіпті ұстау аймағындағы аралық
1.7.4 Мұнай газдын пайда болуы мүмкін болатын аралықтар
1.8 Тасбағанды іріктеу аралық
1.9 Болашақта горизонтты сынау және ашу
1.9.1 Горизонтты сынау тәсілдері және аралық
1.9.2 Өнім горизонтын ашу әдісі
1.10 Ұңғыдағы геофизикалық зерттеулер
1.10.1 Ашық оқпанда барлық тілікте
1.10.2 Шегенделген ұңғыма
2 Техникалық және технологиялық бөлім
2.1 Бұрғылау тәсілін таңдау және дәлелдеу
2.2 Ұңғыма құрылмасын жобалау және дәлелдеу
2.2.1 Қашаулар мен шегендеуші тізбектердің диаметрін таңдау
2.3 Бұрғылау қоңдырғысын таңдау
2.4 Бұрғылау тәртібінің параметрін жобалау
2.4.1 Бұрғылау тәсіліне байланысты ара қашықтық тередігі бойынша
жуатын сұйықтықтын шығынын жобалау
2.4.2 Қашаудағы белдік жүктемені және оның айналу жылдамдығын жобалау
2.4.3 Бұрғылау тәртібінің параметрін бақылау
2.5 Ұңғыманы бекіту
2.5.1 Шегендеу тізбегін жобалау және оның беріктілікке есебі
2.5.2 Аралық және пайдаланылған тізбектін төменгі конструкциясы
2.5.3 Шегендеу тізбегін түсіру және түсіруге дайындық жұмысы
2.6 Ұңғымаларды игеру
2.6.1 Өнімді қабаттарды ашу және байқау
2.6.2 Мұнайлы қабаттарды байқау әдісі
2.6.3 Ұңғыманы ондағы сұйықтан жеңілдету түрімен алмастыру арқылы
игеру
2.6.4 Ұңғыманы ауа айдау арқылы игеру
2.6.5 Қабатты ашу және байқау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова: Гидромониторные долота,
гидромониторный эффект,
профиль, конструкция,
градиент давления,
насыщения.
В дипломном проекте рассматриваются вопросы проводки эксплуатационной
скважины глубиной 3200м в сложных геологических условиях роторным способом
на нефтегазовым месторождении Аккар.
В его недрах встречаются нефть и газ с разными физико-химическими
свойствами.В проекте выбраны спооб бурения, оптимальные типы долот, а также
вид и параметры промывочной жидкости с учетом особенности геологических
условий месторождения.
В проекте также рассматриваются резервы повышения технико-
экономических показателей строительства скважин, меропрития по улучшению
условий труда и охраны окружающей среды.
АҢДАТПА
Өзекті сөздер: Гидромониторлық қашаулар,
Гидромониторлықтиімділік,
Профиль, құрылма, қысым
градиенті, қанығу қысымы.
Дипломдық жобада Аққар кен орнында 3200м пайдалану ұңғымасын
шиеленісті геологиялық жағдайда роторлы тәсілмен бұрғылау мәселесі
қаралады.
Оның қойнауында қасиеттері жағынан әртүрлі мұнай және газ кездеседі.
Жобада, бұрғылау тәсілі, қашаудың оптимальдық түрі мен бұрғылау тәртібі,
сондай-ақ бұрғылау ерітіндісі параметрлері мен түрі кен орнының ерекше
геологиялық жағдайына сай таңдалынып алынған.
Жобада сондай-ақ ұңғыма құрылысының техникалық-экономикалық
көрсеткіштерін көтеру, еңбек жағдайын жақсарту жолдары және қоршаған ортаны
қорғау шаралары қарастырылады.
КІРІСПЕ
Әртүрлі отын мен май қажет ететін мұнай және жанармайдын ішкі
жанатын қозғалтқышы кенінең қолданғанда, ХХ – шы ғасырда мұнай өндірісі
қарқынды дами бастады. Химиялық өндірісте мұнай және оның өнімі шикізат
ретінде қолданғалы бері дүние жүзілік мұнай өндірісі ерекше тез дами
бастады.
Химиялық өндірісте табиғи газ шикізаты жақсы және арзан отын ретінде
қолданылады.
Осылайша мұнай мен газ және оның қайта өңделген өнімдері еліміздің
экономикасының дамуына, халықтың материалдық жағдайларының көтерілуіне
үлкен ықпал етеді.
Ел басы Нұрсылтан Назарбаевтын Қазақстан 2030 жолдауында мұнай және
өндірісінің болашақтағы даму жолдарын айқын көрсетіп берген.
Ел экономикасының мұнай – газ саласы республикамыздағы жетекші сала
екендігі баршамызға аян. Халқымыздың экономикалық - әлеуметтік хал –
ахуалын одан әрі жақсартуда мұнай және газ кенорындарын бағдарлы да
пәрменді түрде игеру мәселесі мемлекетіміз үшін әлі де талай жылдар бойына
басым бағыт болып қала берері дауысыз.
Мұнай – газ саласы ел экономикасының түпқазығы деп түсінсек, бұл
саланың өзегі – мұнай – газ геологиясы. Бұл заңды да, себебі көмірсутек
кендері, өзге де минералдық шикізат кенорындары сияқты, ең алдымен жер
қойнауларының туындысы, ал жер қойнауына қатысты кез келген мәселе бірінші
кезекте геологияға қатысты болатындығы түсінікті.
1 Геологиялық бөлім
1. Географиялық және экономикалық жағдайлар
Қазақстаның Әкімшілік өндірістік қатынастар бойынша Маңғыстау
облысының Ерали ауданың Аққар – Солтүстік Аққар ауданы орналасқан. Жақын
елді мекендер: Жетібай бекеті – 35 шақырым, Жетібай ауылы – 25 шақырым,
Маңғышлақ бекеті – 70 шақырым, Ақтау қаласы – 58 шақырым, Жаңа Өзен – 90
шақырым. Жобаланған оңтүстік – батыс және солтүстік – батыс ауданнының
оңтүстігінде Өзен – Маңғышлақ – Ақтау темір жолы өтеді, Өзен – Ақтау тас
жолы ауданың оңтүстігінде жатыр. Жобаланған ауданы елді мекенің төмен
сапалы топырақ жолымен байланысты, яғни авто көліктердін құрғақ мезгілде
жүруіне шек қатылмаған және қар ерігенде және жаңбырлы кезде өте қиын.
Ауданың орографиялық қарым- қатынасы әлсіз сопақты жазықтар бар екенің және
олардын солтүстік – шығысқа қарай оңтүстік – батысқа қарай төмендеитіндігін
көрсетеді. Нақты нүктенің тербелісі 105 тен 120 м арасында.
Геологиялық ауданың көлемі континентальді климаты шөлді аймаққа
жатады. Жазы құрғақ аптапты кейбір күндерде ауаның температурасы шілде
айында + 40, + 45 0С болады. Қыста қары аз шығыс және солтүстік – шығыс
бағытында қатты жел тұрады, яғни ауаның температурасы – 250С – қа барады.
Өсімдік құрлымының бүркеніші өте кедей және буу ауданда құрғақшылық,
сондықтан тұзды бұталы жусандар кездеседі. Жануарлар әлемінде ауыз толтырып
айтарлық, себебі мұнда: құландар, қояндар, тышқандар, қарсақтар, күзендер,
ала шілдер, қырандар, бүркіттер мекендейді.
Жобаланған көлемнең 6 шақырым жерде орналасқан солтүстік – батыс
Жетібай кен орнында техникалық сұйықтық бұрғысымен қамтамасыз етілген
құбыры және су ұңғымасы арқылы іске асырылады. Бұл ауданда салынған
гидрографиялық тізбек жұмыс істемейді. Ауыз суы Жаңа Жетібай ауылына
жеткізіліп тұрады.
Бұрғылау жұмысы “МаңғышлақМұнай” МУРБ өндірістілік бірлестігі арқылы
жүргізіледі. Материалды техникалық басқару базасы 70 шақырым қашықтықта
Маңғышлақ бекітінде орналасқан. Ұңғаманың географиялық зертеу жұмысы
Маңғышлақ бекітінде орналасқан “МаңғышлақМұнай - геофизика” №2 – ші
геофизикалық кеңсесі арқылы жүзеге асырылады.
Тампонаж жұмыстары Өзен тампонаж кеңсесінде жүргізіледі. Бұл база
Жаңа Өзен қаласында орналасқан. Бұрғылау жуу сұйықтары Маңғышлақ бекітінде
орналасқан материалды техникамен қамтамасыз ету базасынан әкеліп, бұрғыда 5
түрлі сыңар дайындалады. Қажетті материалдармен құрал – жабдықтар МУРБ
және УПиТОК базасынан авто көлікпен жеткізіленеді.
Электр жүйесімен ДВС қамтамасыз етеді. Ақтау қаласынан автобуспен
вахтаны бұрғылау орнына жеткізеді.
Бұрғылау орнымен басқарманың байланысы радио бекеті арқылы жүзеге
асады.
2. Ауданың геология – геофизикалық зерттеу тарихы
Жетібай - Өзен тектоника сатысында 50 – жылдары жүргізілген геология
– геофизикалық аймақтық жұмыстарында осы жұмыс көлемі қамтылған болатын.
Бұл аудан туралы алғашқы мәлімет 1970 – 1971 жылдары “МаңғышлақМұнай -
геофизика” тресінің Жетібайдың солтүстік - батысынан солтүстікке
ОГТ әдісімен жүргізілген тиянақты сейсмикалық жұмыс нәтижесінде алынған.
Жетібайдың солтүстік – батысы мен Бекебашқұдық бел – белестері арасындағы
аймақ қамтылған еді. (Vax) оксфордтн бат (IV2) көрінетін горизонтында,
сонымен қатар жер беті қатпарындағы солтүстіктен – оңтүстікке қарай
Триастың бөлінуі болады. Жобаланған ауданда ұңғыманың №1 аймағында
таужыныстарының көтеріңкі астасуы кездеседі. 1985 жылы осы аумақта Юраның
бөлуінуіне палеотектоникалық анализ жасалынған еді.
Палеотектоникалық жаңғыртуға негіз болған МОГТ сейсмобарлау
материалдары солтүстік – батыс Жетібайдың терең бұрғылау мәліметтері
бойынша Юраның шөгінді қуатының картасы жабын ГТ астасуының терңдігін V2
жолымен есептеудің екі түрі құралды: 1. Майысу горизонтағы нүктелерінің
қиылысында РТ және V2 , 2. Біркелкі өріс нүктелері әдісімен болады.
Нәтижесінде – зерттеу бөлімшесінде 10 х 12 шақырым мөлшердегі сейомо
кескіні сирек тізбекпен жабылған, төменгі Юрадағы Триастын шөгінуін
көтеруге байланысты төменгі қуаты екі аймақ пайда болды.
МНГФ трестісіне бөлімшелерді тиянақты жұмыс өткізу үшін кепілдеме
берілді. Осы жылы МНГФ трестін кепілдемесін пайдалана отырып қарастырылған
аумақтағы сейсмо жұмысы айқталды.
Орта Триастын жанартау – карбонаты шөгіндісі қабаталынған табанымен
шағылдырғыш горизонтта ПШ: IV, V, V2IV, V31, V3, VI1, VI2, V21 басындай
құрылымдық карта салынды. Тектоникалық бұзылуы солтүстік – шығыстан және
солтүстік – батыста шектелген №2 – ші ұңғыма Жетібай ауданның солтүстік –
батысында Аққар жартылай күмбезтас бөлініп шығады. Теңіз деңгейінен
биіктігі бірдей жерлерді қосатын сызықтар 3240 ретпен 240 м – ге 2х2
шақырым мөлшермен амплитуда көтерілді. Қазіргі уақытта ұңғыманы бұрғылау
жүргізіп жатыр.
3. Стратиграфия
Аққар іздеу бұрғылау жобаланған алаңында жобамен 3000 – 3350 м
тереңдікте 6 ұңғыманы бұрғылау қарастылған. Ол үшін төменгі триас
төртігінең бастап шөгіндісі ашылады.
Триастық жүйе (Т)
Зертеліп жатқан шөгінді алаңында триасты жүйе төменгі, орта, жоғарғы
бөлімдерге бөлінеді.
Төменгі бөлім
Төменгі Триастын шөгіндісінде аргилитпен құмай тас болады.
Аргилитер қатты шашыранқылап сынатын жіңішке бөлшектенетін айналы
сырғаныш жарықшақтық құмай тасты қоспасы бар материал. Құмай таста ірі және
орта түйіршікті қатпарлы, массивті кейбір жерлері жарқыншақты полимиктелген
кейде карбонатты сазы біркелкі емес және құмы біркелкі емес пиритті бар
қызыл түсті саз. Төменгі Триасты шөгіндісінің ашылу қуаты шамамен 110 м
құрайды.
Ортанғы бөлім
Орта Триасты шөгіндісі негізінен жанартау – карбонатты
таужыныстардан құралған сұр, ашық – сұр және қара – сұр түсті болады. Құм
тасты орта түйіршікті массивті жарықшақтық полимиктелген. Бөліктері
кварцтан, өрісті шпатан, қабыршық слюдтен, түйіршікті глауконеттен
құралған. Жарықшағында тотықан тау шайыры кездеседі.
Құмай тастар ұсақ және орта түйіршікті, массивті, жарықшақты, сазды,
полимиктелген, аралығында әктасты болып келеді.
Аргилиттер жіңішке бөлшекті ықшам қабатты жіктелген жынысты,
арасында құмай тасы бар, құрамында органикалық затты бар, біркелкі емес
корбанатты болады. Әктастары көбінесі ықшамды, жіңішке түйіршікті, ұсақ
кристалды, сазды, доломителген болып келеді. Сонымен қатар әктастарды ірі
түйіршікті органагенді тез сынатын биогені болып келеді.
Әктастары оргонагенді ортанғы және ықшамды кристалды бөлігіне
баяулап өтетін кейбір жерлі ойықты және тау шайырлы болады. Әктастары ұсақ
түйіршікті балдырлы дитрит қоспасы шламды, әлсіз доломителінген, кристалды
әктастар аз қуаты қабат құрайды. Біркелкі емес доломит барлық әктастардын
түрлеріне тән. Доломиттер крем түсті, қуысты, кристал қабатты, бағдарлы
әктасты арасында аз қуаты туф құм тастары бар болып келеді.
Туфтары – сұр және күл тәрізді түске баяу өтетін көгілдір – сұр
кристалдары бар. Туфтар әртүрлі дәрежеде карбонатталған, доломителген,
хлорителінген. Триастын орта таужыныстарының жарықшақты. Жарықшақтар
кальцимен кварцтан жасалған құрамында тотықталған тау шайыры бар. Орта
Триастын шөгіндісінің қуаты 245 м.
Жоғарғы бөлім (Т3)
Негізгі жоғарғы Триасты құмды малта тастар қабаты құрайды. Тіліктері
кезектесіп құмдардан, құмай тастардан, саздан, аргелитттен тұрады.
Таужыныстарының қаныққандығына тән қасиет құрамында ұсақ көміртекті
өсімдікті детриттін бос күйінде және көмірлі қабат күйінде болуы.
Құм тасты сұр, ақшыл сұр, ұсақ орта және сирек, ірі түйіршікті,
жақсы іріктелген мықты массивті гравня қоспасы бар таужынысы. Құм тас
полимиктелінген кварцты қабыршықты цемент.
Құмай тастар құрамы құм тасқа ұқсас. Сұр саз, күнгірт сұр, тығыз,
аргилит тәріздес, құмды жерлері құмай тасты, көміртекті заттармен бос
күйінде араласады.
Аргилиттер қабыршықты гравилитер мен ұсақ малта тастар және жұмыр
тастар жұмырланған және жартылай жұмырланған аргилитпен құм тасқа
төселенетін сынықтардан тұрады. Жоғарғы триастын шөгінді қуысты 60 шақырым.
Юра жүйесі (J)
Юра жүйесінің шөгіндісі ортанғы және жоғарғы бөлімдерден тұрады.
ПОМН геологиялық қызмет оның аумағындағы төменгі қабат деп есептейді.
Ортанғы бөлім (J2)
Ортанғы бөлімнің құрамаында Аален, Байос жік қабат.
Аалендік жік қабат (J2а)
Аален жік қабатының шөгіндісі әртүрлі түйіршіті құм тастардан
жуандау, өзіне тиісті қабатында саздармен, малта тастармен жұмыр тастар
кездеседі.
Құм тастар сұр, сары сұр, бура, ұсақ орта және ірі түйіршікті кейде
көп мөлшерде сазды материалды қоспасы бар. Құм тас әлсіз, орташа мықты,
сазды хлоридпен, боритті цементті цементелген. Көбінесе дөрекі түйршіктері
құм тасынын гравилитіне малта тастары мен жұмыр тастарына суысады. Сазы
сұр, күнгір сұр аргилитке ұқсас әртүрлі дәрежелі құм тасты және құмайты
тас. Ааленаның шөгіндісі ерекше сазды өсімдікті органикасынын қаныққан бос
күйінде немесе көміртекті қабаты бөлек болып кездеседі. Сұр және күнгірт
сұр түсті құмайт тас түрінде кездеседі және олар тығыз, мықты, сазды құм
тасты болады. Ааленаның шөгіндісінің қуаты 180 – 200 шақырым.
Байос жік қабаты (J2bj)
Байостін шөгіндісінен саздармен құмай тас, құм тас кезектесіп
құралған. Мергель және көмір түрінде өте сирек кездеседі. Таужыныстарын
кезектесуі жұқа қабатты. Жалпы жоспарында байос жік қабатында төменгі
бөлігінде аса сазды және құмды, құмай тасты таужыныстары бар және олар өте
мықты қабат, қатты үйкеліске шыдамайды. Жоғарғы бөлігі құм тасты және
құмайт тастан құралған. Мұнда сазды қабатының қуатылығы 5 – 10 м аспайды.
Таужыныстары өсімдікті органикадан тұрады. Құм тастары сұр, сары
сұр, бура, ұсақ және орта түйіршікті, сазды құмайты құмай тасқа біртіндеп
өтеді. Құмай тастардын құрамы полимикті кеуекті цементті сазды.
Құмайт тастар сұр, бура, орта және төменгі түйіршікті
полимиктелінген. Құрамы және қарым – қатынасы жақынан таужыныс құрайтын
минералдар құм тастарға хлоритті қабыршықты бозальді кеуекті цементке
жақын. Саздар күнгірт сұр, қара десе де болады, әртүрлі дәрежедегі құм
тастары құмайтары өсімдік органикасымен әбден қаныққан. Байос шөгіндісінің
қуаты 260 – 290 м.
Бат жік қабаты (J2bt)
Бат жік қабатының шөгіндісіне тән нәрсе құм тастармен құмайтардын
және саздардын жиі өлшем суында құм тастар сұр, күнгірт сұр, бура, сары
сұр, ұсақ түйіршікті анда – санда орта түйіршікті болады, себебі олар
біртіндеп құмай тастарға өтеді. Сынықтары кварц, өрісті шпат, кварцит,
кеуекті сазды цемент түрінде кездеседі.
Құмай тастар құрамы құм тастарға ұқсайды, яғни олар құмды және
сазды. Олар хлорлы, сазды кеуекті, жапсарлы цемент екендігімен
бөлектелінеді. Сазы күнгірт сұр, сұр, күнгірт қоңыр кей дәрежеде құм тасты
және құмайты саздары жанартаулы әйнектермен араласқан, ал көмірлі сланецтін
жұқа қабықшасы болып және өсімдікті детрит бос түрінде кезекдеседі. Саздын
қабаты кейде оларға қаныққанға сонша көмірлі таужыныстарының келбетін
құрайды. Баттын шөгінді қуаты 230 – 250 м.
Жоғарғы бөлім (J3)
Жоғарғы Юраның аралық шөгіндісі Келловей, Оксфорд және Кемеридж,
Титон жік қабаттарымен ерекшелінеді.
Келловей жік қабаты (J3сl)
Келловей жік қабатының шөгіндісі таужыныстарының құмды, құмайты, саз
қоспаларының қабатын құрайды. Саздары жасыл – сұр, күнгірт сұр, кейде бура
дақтары бар тығыз құмайты әлсіз құм тасты. Саздарының көпшілігі әлсіз
корбанатты және корбанатсыз айырмашылықтарымен көзге түседі. Алайда жоғарғы
бөлігінде корбанаттылығы аралықта өсіп олар мергелийге өтіп отырады.
Құм тастары мен құмайтары сұр, жасыл жеткілікті түрде ұсақ
түйіршікті. Таужыныстарын құрайтын минералы өрісті шпатпен кварцтан тұрады.
Цементі сазды, сазды карбонатты бозальді кеуекті түрлері бар.
Литологиялық ерекшеліктеріне қарағанда келловей жік қабаты үш
бөлікке бөлінеді. Төменгі сазды, құмды, құмайты таужыныстары 1 метр
қуатылығынан жұқа қабат түрінде кездеседі.
Ортанғысы құм тасты және құмайты құрамында саздары бар болып
ұшарасады. Жоғарғысы жеткілікті сазды болып кездеседі. Бұл сазда саздын
қуаттылығы сонша едәуір бөлігінде мергелий кездеседі. Келловей жік
қабатының қуатылығы 80 – 100 м.
Оксфорд жік қабаты (J3ох)
Оксфорд жік қабатының төменгі бөлігі сазды – карбонатты
шөгіндісіндегі тілікте ерекше саз болғандығымен бөлектелінеді.
Сазы сұр, күнгірт сұр, жасыл сұр, мергельді, құмайты, сирек әлсіз
құм тасты және тығыз. Құрамында кальций – карбонат болғандықтан біртіндеп
мергелиге ауысады.
Мергелийдін құрлымы әдетте плитоморфты және ықшам түйіршікті.
Негізгі олардың салмағын сазды кальцитпен құмай тас араласқан материал
құрайды. Мергелий жарықшақты. Жарықшақтары ұсақ кристалды кальцитпен
толтырылған. Оксфорд жік қабатының тіліктерінде құм тастармен құмай тастар
қабыршығы бар екені кейде белгілі болып тұрады.
Құм тастары ұсақ түйіршікті ақшыл сұр, сұр, күнгірт сұр бояулары бар
массив текстур болады. Құм тастары полимикті кварцтан және өрісті шпактан
тұрады. Цементті сазды және кальций кеуекті бозальді болып келеді, ал құмай
тастары ұсақ және әртүрлі түйіршікті сұр, ашық сұр, күнгірт сұр жұқа
қабықшалы полимиктелінген. Оксфорд шөгіндісінде бос күйінде және тасберішті
түрінде өсімдік және жәндіктер қалдығында периттер кездеседі. Оксфорд
шөгіндісінің қуатылығы 200 – 220 м.
Кембридж жік қабаты (J3km+t)
Кемеридж – бұл жік қабатының шөгіндісі доломитпен мергелей қабығы
бар органагендік сынғыш ұсақ кристалды әктастардан тұрады.
Әктастардын органогенді айырмашылықтары 35 -55% пайызы кристалданып
кеткен ине терілі қалдықтардан тұрады. Таужыныстары жарықшақты және
кальцитпен толтырылған доломиттері көбінесе әктастары, доломиттер құрлымы
оргоногенді сынықты және реликті әктастардан құралған. Доломиттерінде гнез
холцидон фосфат түйіршігі кезедеседі.
Құм тастарымен құмай тастары сұр, жасыл сұр полимиктелінген крем
тәрізді цементпен және мықты корбанатпен цементелген. Таужыныстары
жарықшақты ұсақ кристалды кальциттермен тотырылған Кемеридж, Титон жік
қабатының шөгінді қуаты 260 м.
Бор жүйесі (К)
Бор жүйесінің шөгіндісі жоғарғы және төменгі бөлітерден тұрады.
Төменгі бөлім (К1)
Төменгі бөліктін шөгіндісі неоком жік қабатының астына Альб, Апт жік
қабаттарынан тұрады.
Неоком жік қабатының үсті (К1пе)
Неоком шөгіндісінің шаюлуы жоғарғы Юра шөгіндісіне астасады.
Негізінен жік қабатының үсті таужыныстарының әртүрлі фосфорит балдырғымен
және тас малтамен монолитті қабат бозальді жұмыр тастар қаттылығы 0,3 м
дейін астасады. Жоғарғы тілігіт құм тастардан, әктастардан, сазды
қабаттардан, құмайтармен доломиттердін құралған. Таужыныстары ашық сұр,
жасыл сұр түске бояланған.
Тіліктін орта бөлігі құм тастардан саздан, құмай тастардан,
әктастардан, доломитпен мергелмен кезектесіп құралған . Таужыныстардын құм
тасты құмай тас, сазды карбонаттары біркелкі қарым – қатынаста болады.
Тіліктін жоғарғы бөлігі мергелий және саздын әктастардан құралған
саздан және құм тастардан тұрады. Ала түсті бояу бұл бөліктін тілігіне тән
қасиет.
Құм тастар ұсақ орта әртүрлі түйіршікті, әртүрлі деңгейде
цементелген кварцті. Жіңішке және бос периттер үнемі байқалады. Оргоногенді
сынықты әктастар цементелген карбонатты материалдардан және органикалық
қалдықтардан құралған.
Жіңішке ықшам түйіршікті әктастар ұсақ түйіршікті карбонаттардан
құралған. Олар әртүрлі дәрежеде доломителген. Ірі түйіршікті құм тасты
құмай тастар, құм тасты құмай тастар таратылған олимитттерден тұрады.
Саздары құмай тасты, құм тасты кейде таза тығыз шашыраңқы сынықтар болып
келеді. Сазында өсімдік детриді шашыраңқы түрде болады. Оалит әктастарында
жұмырлы және саз материал қоспасы бар. Мергелиі жіңішке қабатшалы құмай тас
материалдарымен араласқан бақалтас сынықтары. Неоком шөгіндісінің қуатылығы
130 – 150 м.
Апт жік қабаты (К1а)
Апт жік қабаты әртүрлі жоғарғы қабаттағы Неоком шөгіндісімен
астасатын фосфоритті жалбырлармен ұсақ жұмыр тас құрайтын құм тас
тақтасынан басталады. Әдетте ол тақтаның қуатылығы 0,2 - 1,5 м, кейде 2 –
2,5 м дейін болады. Жоғарырақ қалындығы күнгірт сұр түрлі қара сазбен
астасады. Сазды қалындығының үстінде құм тастармен құмай тастар қабатша
құрайды.
Апт саздары құмай тастары органикамен араласқан жіңішке бос детриті
бар әлсіз карбонаттардан тұрады. Өсімдік қазба қадықтарымен және пелеципот
сынықтарымен ерекшеленеді.
Құмай тастар күнгірт сұр, жасыл дақтары бар, әртүрлі түйіршікті
полимиктелінген, жіңішке бос перит және глауканит қоспасы бар поликварцты
шпатан тұрады. Цементті карбонатты кейде аралас түрді бозальді бар сазды
болып келеді.
Құм тастары жасыл сұр, сұр, ұсақ түйіршікті құмай тасты ұсақ
түйіршікті және фосфорит жалбырдан құралған.
Цемент карбонатты немесе аралас түрдегі бозальді кеуекті саздары
бар.
Мергелий күнгірт сұр таза немесе біраз мөлшерде құмай тастар
қабатынан құралған күнгірт сұр саздардан басталады. Тіліктін орта бөлігінде
таужыныстарының құмды, құмай тасты және сазды қабаттары біркелкі
қалындықпен құралған.
Жоғарғы бөлігі сазбен құмайты бар құмай тастардан жасалған. Саздары
күнгірт көк түрлі қара десе болады. Құмай тасты кейде әлсіз карбонатты
жіңішке қабыршықты шашыраңқы сынықтардан құралған.
Құм тастары күнгірт сұр және жасыл сұр әртүрлі түйіршікті
полимиктелінген және әлсіз цементелген поликварцты сипаты болады. Цементті
карбонатты немесе аралас түрдегі бозальді кеуекті саздардан тұрады.
Мергельдері күнгірт сұр, жасыл сұр, тығыз, жіңішке ықшам түйіршікті
пелеципат сынықтары бар ірі кристалды кальцитен құралған. Альб шөгіндісінің
қуатылығы 500 - 550 м.
Жоғарғы бөлім (К2)
Жоғарғы Борлы шөгіндісі Сеномон жік қабатынан Сенон – турон үстінгі
жік қабатын құрайды.
Сеномон жік қабаты (К2сm)
Шөгіндінің литомол құрамы ірі түйіршікті құмай тастармен құм
тастардан тұратын қабат қуатылығы үлкен емес сазды құмай тасты
таужыныстарының кеңірек дамуының ерекшелінеді. Жік қабаттын астынғы
шекарасы фосфорит горизонтынын табанымен өтеді. Саздары күнгірт сұр, жасыл
сұр шашыранқы сынықтары бар жұқа қабатты тығыз, жұмырлы кейде сазды құмай
тастардан құралған. Бұлардын арасында едәуір мөлшерде өсімдік қалдықтарында
араласады.
Құмай тастар жасыл сұр әртүрлі түйіршікті және ірі түйіршікті
полимиктелінген болып келеді. Цементі карбонатты аралас түрдегі бозальді,
кеуекті саздардан құралған.
Құм тастары жасыл сұр, ұсақ түйіршікті құмай тасты, орташа мықты
және нақты массивті полимиктелінген. Оның ішінде терриген мтериалдары 50 –
60% пайыз және таужыныстарының сынықтары кварц пен өрісті сипаттан
құралған. Цементі карбонатты, сазды аралас түрдегі бозальді кеуекті
саздарды құрайды. Сеномон шөгіндісінің қуатылығы 100 – 150 м.
Сенон – турон жік қабатының жоғарғысы (К2sn+t)
Сенон – турон шөгіндісі фосфоритті құм тас табанынан басталады. Құм
тасы сұр мықты, ұсақ түйіршікті, құрамында пиритті бар слюдтен тұрады.
Бұл жік қабаттын жоғарғы Борға ұқсас жазатын Бор, Борлы мергели
әктастар құрайды.
Таужынысының түсі ақшыл сұр, ақ, кейде сары дағы бар. Оргоногенді
сынықты әктастардын ішінде терриген қоспасы бар полидетритермен
бөлектенеді.
Химогенді әктастарды оргоноген детриті бар политоморфтар немесе құм
тасты құмайты қоспалар құрайды. Мергельдері ала түсті, тығыз, қатты кей
жерлері жарықшақты, Бор тәріздес сазды болады. Онда өсімдік қалдықтары мен
көне жәндіктердін сынықтары, перит кристалдар қалдықтары кездеседі.
Жазатын Бор тығыз кей жерлері қопысытылған жұмсақ жарышақтарында
біраз саздар примаскалары байқалады. Сенон – турон шөгіндісінің қуатылығы
185 – 195 м.
Дат жік қабаты (К2d)
Дат жік қабатының шөгіндісі әртүрлі сенон – турон шөгіндісімен
астасады. Дат жік қабатының тілігінде оргоногенді сынықты және политоморфты
әктастар, мергель және саз қабыршығы кездеседі. Негізінен солармен қатар
Борлы таужыныстары ұсақ жұмыр тас араласқан қабақша байқалады. Мергельдері
сұр, сары дақтары бар өте мықты және тығыз оларға тән ерекшелік олардын
құрамында кремді көп қабаты конкрецтін болуы. Дат шөгіндісінің қуатылығы 45
– 55 м.
Палеоген жүйесі (Р)
Палеоген шөгіндісі дат жік қабатының таужыныстарымен астасады.
Тіліктері ұсақ түйіршікті құм тастарымен сұр түсті құмдардан басталады.
Тіліктін жоғарғы жағы ақ сұр дағы бар мергельдер өте мықты перит
конкрецтерімен астасады.
Тіліктін ортаңғы бөлігі балық қалдықтары бар сазды әктастарымен және
ақшыл сұр Бор тәрізді әлсіз темір сұр мергельдерімен және Тиасталды
саздардан құралған.
Жоғарғы жағындағы таужыныстарының қалындығы астында төселгендерден
бөлектеніп тұрады. Ол жасыл сұр ұнтақ тәрізді периттерімен толтырылған
монотондық қалың саздар құрайды.
Саздар майлы кейде әлсіз құм тасты болып келеді. Құрамында ашық
жасыл бор тәріздес сұр құмай тастармен жіңішке түйіршікті құмдары бар
мергелей қабақшасын белгілейді. Барлық тіліктерінде перитті, Палеоген
шөгіндісінің қуатылығы 280 – 290 м.
Неоген жүйесі (N)
Неоген шөгіндісі Палеоген шайып өткен жоғарғы қыртыста жатады. Олар
құрамында өте мықты перитті бар ашық сұр, жасыл сұр мергельдерден
басталады.
Мергельдер құмай тас материалдардын қоспасы бар жасыл сұр саздар
қабықшасын құрайды.
Саздары ақтасты, ортанғы бөлік тіліктері жасыл саздардан құралған.
Саздары құмды және құмай тастары жағылған қабатардан тұрады. Саздардын
ішінде біраз желі сияқты гипстерден және бытыранқы құм тастар кездеседі.
Тіліктін жоғарғы білігін ақ әктастар және ақшыл сұр қуысты мықты желісі бар
гипсті оалит әктасы бар қабыршық құрайды. Неоген шөгіндісінің қуатылығы 15
– 35 м.
Төрттік жүйе (Q)
Төрттік жүйенің шөгіндісін элювиальды провлюляльды бұлар құмдар
құмдасын саздықтар. Төрттік жүйенің қуатылығы 2 – 5 м.
4. Тектоника
Аққар тектоникалық ауданы Жетібай - Өзен тектоникалық құрлымына
кіреді. Құрлым картасында №2 – ші ұңғыма ауданының ортанғы Триасы жанартау
карбонатты шөгінді табанының V2IV көрінетін горизонтымен қалыптасқан.
Солтүстік – батыс Жетібайда шығыстан – солтүстік – батысқа дейінгі
тектоникалық бұзылыстар шектелмен Аққар бөлінеді. Теңіз деңгейінің
биіктігін бірдей жерлерді қосатын сызықтар шамамен 200 млі ретпен 2 х 2
шақырымды мөлшермен амплитудада 3240 дейін көтеріленеді. Төмендеу бұрышы
50301. Тектоникалық бұзылыстын дұға тектес бойындағы Триасаланатын Триаса
шөгіндісі Аққар – Солтүстік Аққарға дейін арығарай солтүстік – батыс
аралықтық 1 шақырым болатын соны көтеріленетін бір полусводқа тіркелді,
яғни теңіз деңгейінің биіктігін бірдей жерлерді қосатын сызықтары 2800. Бұл
полусвод солтүстік Аққармен бірге теңіз деңгейінің биіктігін бірдей
жерлерді қосатын сызықтары 2920 – ға барады. Жалпы екі сводтын мөлшері
полиантиклиналдық осы теңіз деңгейнің биіктігін бірдей жерлерді қосатын
сызықтары шамамен және тектоникалық бұзылыстын шектелмеген дұға тәрізді 12
х 2,4 шақырымдық құрайды. Амплитудасы 200 м биіктікке өседі.
Таужыныстарының төмендеу бұрышы 100301. Жоғарғы Триастын шөгіндісі
солтүстік Аққардын жоғарлайтын үлкен бөлігінде болмайды. Олар тек батысқа
қарай тектоникалық бұзылысқа қана емес осы құрлымның терең жүктелген қанат
бөлігінде біраз қуатылықпен пайда болады. Доға тәріздес бұзылысты шығысқа
қарай Триас шөгіндісінің орта және жоғарғысы жоқ екендігі байқалады.
Юра шөгіндісінің табанындағы құрылымдық жопары (V1 – горизонтымен
көрсетілген) Триастан бөлектеніп тұрады. Сөйтіп Юра қалындығы өзінің
солтүстік Аққарын көтерілетін көрінісін табады. Триастын көтерілу ауданы
Аққар мен солтүстік – батыс солтүстік Аққар Юра шөгіндісіне жауап береді.
Аққардын Юра көтерілісі солтүстікке қарай Триас полусводымен шамамен 1 х 2
шақырым жоспарда араласып кетеді. Солтүстік – батысқа көтерілу үйкелісі бір
теңіз деңгейінің биіктігін бірдей жерлерді қосатын сызықтар - 2720 м мен
тұйықталады, сонымен оның мөлшері шамамен 4,1 х 1,2 шақырым амплитудасы 20
м таужыныстардын төмендеу бұрышы 20451.
Юра көтерілісінің солтүстігіне қарай Аққар солтүстік – батыс және
оңтүстік – шығыс терас аймағы орналасқан. Ені 2,5 шақырым.
Олардын екеуінің ампитудасы аз бір – бірімен жымдаса астасқан
таужынысы қабаттарының көтерілуі 70 мге дейін солтүстік – батыс
үйкелісімен 2,5 х 1,6 шақырым мөлшері бар екендігі көрінеді. Бұл екі
көтеріліс бірігіп солтүстік Аққар атауын береді.
Құрылым картасында IV Оксфорд, III готерив табаны горизонтан
көрінеді. Таужыныстардын құлауы оңтүстік , оңтүстік – батыс жерлерде Аққар
солтүстік көтерілісінде байқалады. Кейбір жерлердін көтерілуі терас құрлымы
түрінде және кенірек майысу байқалады. Таужыныстарының құлау бұрыштары 30
гетерива табаны және 60 Оксфордта. Құрлымдық картада көрінетін горизонтпен
сенон – турон табанына қарай таужыныстарының солтүстік – шығысқа және
оңтүстік – батысқа ығысуы байқалады. Төмендеу бұрышы 20 – қа дейін жетеді.
5. Мұнайгаздылық
МОГТ сейсмо жұмыстары барысында екі терас полусводанда және екі аз
амплитудтты, екі Юра бір – бірімен жымыса астасқан таужынысының қабатын
көтеруде мұнай газ көмірсутегінің жиналғаны байқалады. Солтүстік – батыс
Жетібайға жақын кен орынынан табылған мұнай жатынына газдылығын жанартау
карбонатының шөгіндісінің орта терасты негіз болады. Бұдан басқа №2 жиі
ұңғыма орта терастық шөгіндісінен мұнай ағындысы алынды. Солтүстік – батыс
Жетібайдын бұрғыланған батпалы терас полусводының Аққар бөлімшесі онда
мұнай жатыны бар екенін көрсетеді. Металого – фациональ қолайлы тұжырыма
жүгінсек орта Триас шөгіндісі бірігіп нәтижесінде доюр тілігінде орналасқан
ұңғыманың құрылым нысанасымен ұңғыма Аққар және солтүстік Аққардың орта
тераста көмірсутегінің жатыны бар екенің хабар етеді.
Орта Юра шөгіндісінің мұнай газдылығы шамамен Аққар және солтүстік
Аққармен онаша жерде көтерілуі бозаль қабатының өнімділігіне және тұрақты
ұсталуы іске негіз болады. Оның дәлелі №2 – ші ұңғымадан алынған мұнай
ағыны және Юраның төменгі солтүстік – батыс Жетібайға жақын кен орындағы
орнатылған мұнай өндірісі айғақ. Байос жинауышы қаныққан жағынды ГИС
бойынша орнатылған және кен орынының тізбектес сыналған. Солтүстік – батыс
Жетібай (№3, 9 ұңғыма) тән қалындық ауданындағы көміртек жатының жинауышты
ауыстыру (және тіліктегі) бар екенінен хабар етеді.
Осылайша бағдарланған мұнай газ қаныққан диапозоны өзіне орта
төменгі Юра және Триас шөгіндісін қосып алады.
Триас және Юра мұнайының физика – химиялық қасиеті хабар жағдайында
және газсыздалған жағдайда солтүстік – батыс Жетібайдын кен орынына
жақындығын айтады.
6. Сулылығы
Ұңғыма қимасының жобасы бойынша Триастан басталған Төрттікке дейін
таужыныстар жастарын ұсынған, яғни сынау жұмыстарымен ұңғыма өтгізгішіне
аса маңыз әсер етуі су қабатының Триастық, Юралық, Борлық шөгіндісіне
болады.
Триастық шөгіндісі сынауының сипаттамалары жетеді, сондықтанда су
құрамы және оның ағыны жеткілікті екендігі сипат бойынша болжау арқылы
анық. Ауданың жұмысынан 6 шақырым жерде орналасқан көршілес солтүстік –
батыс Жетібай кен орнынан сапасын білуге су алынды. Судың түріне қарай хлор
кальциге жатады. Судың болатын минералдануы 43÷44 гл. Судың тығыздығы 200
С – мен есептегенде 1,025 гсм3 тең. Сульфит онша көп емес ол анондарының
катиондардын 0,3% пайызын құрайды. Жер асты сулары әлсіз метеморфоздалған
оның метаморфоздық коэфициенті 0,9 тең. Судың құрамында:
Иод аз болып шықты 6 мгл – ға дейін,
Бром – 146 мгл,
Хлор – 64 мгл,
Кальций – 8,4 мгл,
Магни – 0,9 гл,
Натрий мен калий -30 гл.
Солтүстік – батыс Жетібайдың №9 ұңғыманың тексеру жұмыстары нәтижесі
бойынша шығым ара қашықтығы 3157 – 3500 м болғанда ағыны тәулігіне 22 мм
құдық арқылы 69 м3 құрайды.
Төменгі – орта Юра шөгіндісі №29, 35 – ші ұңғымада сипатталған.
Қабаттан алынған суға қарағанда жоспарланған (жұмыс бойын) аудан
жұмысындағы Юра суы, бұл қалыңдық үшін орнықты гидрохимиялық заңдылықты
бөлмейді. Юра суының кезеңіндегі құрылым үш сулылық горизонтын бөледі:
1. Лейасе – ааленс
2. Төменгі келловей – бойос
3. Жоғарғы Юра
1.Лейасе – аален су қабатының шөгіндісі хлор кальций түріндегі
тұздардын төменгі дәрежедегі метаморфизациясы болып табылады, олар:
Na : K қатынасы – 0,8 құрайды
Иодтың болуы – 7 ÷ 10 мгл
Бром – 200 – 235 мгл
Судың тығыздығы 200 С – 1,1 гсм3
Хлордың болуы – 95 гл
Сульфат – 39 – 51,8 мгл
Кальций – 11 мгл
Магний – 2 гл
Гидрокарбонат – 207,5 мгл
Шығымы тәулігінде – 15 м3 құрайды егер 850 м болса
Минералдануы – 142 -150 гл
2. Төменгі келловей – байос су қабатының шөгіндісі 160 гл – ге
дейінгі минералдану тұздары болып табылады, олар:
Судың тығыздығы 200 С – 1,08 ÷ 1,09 гсм3
Шығымы әртүрлі, келловей шөгіндісінің шығымы тәулігіне – 83 м3 егер
750 м болса (ұңғыма №29)
Байос шөгіндісінің ағыны тәулігіне – 144 м3 егер 359 м тербелсе
(ұңғыма №29).
Тәулігіне – 286 м3 (№69 ұңғыма) егер 598 м
Байос шөгіндісінен тәулігіне – 0,29 м3 егер 689 м (ұңғыма №35 - ші)
Тәулігіне – 51 м3 егер 746 м болса (ұңғыма №69)
Бұл суда түрі хлоркалиді иодтын болуы – 8 мгл
Бром – 200 – 274 мгл.
7. Ұңғыны қазу кезінде кездесуі мүмкін қиындықтар аймақтар
Солтүстік – батыс Жетібай ауданындағы ұңғыманы бұрғылау аймақта
мүмкін болатын қиыншылықтарды болжайды. Бұл ауданда ұңғыманың келесі ұңғыма
констукциялары көрсетіледі:
Кондуктор Ø 324 мм х 100 м
Техникалық тізбек Ø 245 мм х 1250 м
Пайдалану тізбегі Ø 146 мм х 3500 м
Ұңғыманың нақтылы тереңдігі 3500 м. Бұрғылау техникалық тізбек
бойынша мынандай параметрлі ертінде ρ = 1,18 – 1,25 гсм3, В = 5 ÷ 6 см330
мин, Т = 30 – 55 сек шығарылды. Осылайша мынандай қиындықтар белгіленеді:
палеоген, сенон – турон, альб, (№5,7,8 – ші ұңғыма) шөгіндісіндегі
ертіндінің бұрғылауы жұтылды, және сенон – туран шөгіндісіндегі (№5 ұңғыма)
бұрғылауы құралы ұстап қалынды.
Ұңғыманың ары қарай тереңдігі жоспарланған тереңдікке дейін мынандай
параметрлі ертіндімен жүргізілді ρ = 1,18 – 1,22 гсм3, В = 5 ÷ 6 см330
мин, Т = 60 – 100 сек. Осылайша Триастын төменгі шөгіндісінде келесі
қиындықтан белгіленеді. Ұңғыма қабырғасының опырылып түсуі және бұрғылау
құралының ұстап қалуы. Осы келтірілген мысалдарға және Жетібай - Өзен
ауданындағы ұңғыманы бұрғылау тәжірибесіне қарап тектоникалық деңгейдегі
Аққар - солтүстік Аққар жоспарланған ұңғыманы бұрғылау кезінде келесі
қиындықтар болу мүмкін.
1. Бұрғылау ертіндісінің жұтылу мүмкіндіктері
Палеогенде аралық 60 - 100 метрлік кез – келген параметрлі
сұйықтықпен жуу кезінде жартылайдан бастап толық қарқымен жұтылу мүмкін.
Сенон – туронда 335 – 500 метрлік аралықта қойнау қабатындағы
буырқаныс пайда болғанда біртінеп жұтылуы көрсетілген шамадан аспау,
көрсетілген буырқаныс 1,3 МПа (ρ0 - 1,18 гсм3 дейін).
Альбде аралық 950 – 1035 метрлік қашықтықта қарқындылығы белгісіз,
біртіндеп жұтылу мүмкін, көрсетілген буырқаныс 1,18 МПа (ρρ - 1,18 гсм3
дейін).
2. Ұңғыма қабырғасының опырылып түсуі мүмкін аралығы
Триасты 2900 – 3100 м аралықта ашылу кезінде және таужыныстарының
аргилит жарықшақты бұрғылағанан кейін ұңғыманың қабырғасы опырлуы мүмкін,
Ккав -1,42 дейін аралық қуатылығы 20 – 30 м болады.
Опырылу бұрғылау ертіндісінің сүзгілеуімен байланысты және
жарықшақты аргилитін ісінуі мықты емес болғандығының салдары болып
табылады.
3. Мүмкін болатын қауіпті ұстау аймағындағы аралық
Сенон – турон 335 - 500 м аралықта ұңғыма оқпаның тарылуы салдарынан
бұрғылау кезінде бұрғылау құралының ұсталуы мүмкін, нәтижесінде мергель
таужынысының ісінуі болады, ұсталу буырқанысы 1,5 МПа тең.
Триаста 290 - 300 м аралықта ұңғыма қабырғасының опырылып түсу
нәтижесінде бұрғылау құралы ұсталуы мүмкін, ұсталудын буырқанысы 5,2 МПа
тең.
4. Мұнай газдын пайда болуы мүмкін болатын аралықтар
1975 -2180 м, 2700 – 2780 м, 2780 – 2900 м, 2900 – 3200 м аралықта
бұрғылау кезінде бұрғылау ертіндісінің газы болмауы және оның бетінде мұнай
қабыршығы пайда болуы мүмкін. Пайда болған кезден тығыздық салмағы 0,72
гсм3.
8. Тасбағанды іріктеу аралық
Жоспарланған ұңғымада тасбағанды іріктеу көмірсутектерін жинау
аралықтығына, металогиялық экранға (Байос) және факторлық құрлымен (төменгі
Юрамен Триас) іске тасырылады. Жоспарланған тасбағанды іріктеу ұңғыма
тереңдігінің 6 ÷ 8 % пайызын құрайды.
Мұнай мен газ геология барлау жұмыстарын жүргізетін ережеге сәйкес
тасбағанды алып шығу көлемі тасбағанды іріктеудін жалпы өтуінің 50 %
пайызын құрайды. Тасбағанды іріктеу мөлшермен аралықтығы жоспарда
белгіленген және берілген ұңғыманың геология техникалық нарядына бұрғылау
қызметі жауап береді. Тасбағанды іріктеу аралықтығын түзету бұрғылау
кезінде тек МУРБ – ның бас геологы ПОМН жоспар авторының келісімен, осы
аралықта каротажға қарап алып шығарылады. Тасбағанды іріктеу технологиясын
бақылау және байқау МУРБ геолгиялық қызметі іске асырылады. Геология
қызметінің жұмыс керлері тасбағанды іріктеу тізбегін әр көтергенде міндетті
түрде қатысуы қажет. Тасбағанды түзету және көтеру аралықтығында
таужыныстарының металогиялық құрамын анықтау үшін шлам бақылауы жүргізуі
керек.
9. Болашақта горизонтты сынау және ашу
1. Горизонтты сынау тәсілдері және аралық
Ашылатын мұнай газдылығын ашуды бағалауды тездету үшін МИГ 127
“Уралец”, КИИ – 146 түрдегі бұрғылау құбырларының көмегімен шөгінді сынау
өткізу қарастылды, ондағы мақсат ұңғыма тілігін ашылуын байламдау.
Жүргізілетін ауданын таңдау үшін әр қыртысы сынау алдында қарсыласу
каротажының параметрін өлшеу және өздігінен шығаратын каротажының масштабы
1 : 500, ұңғыманың диаметрі (Ұд) және муфтаны жекелеу жоспарланады. Тілік
қаныққандығын бағалау үшін бірінші зерттеу ұңғымасында қыртысты сынау
болашақ сақталған қор түгел қамталып қарастырылады. Сынаудың ең үлкен
аралығы 80 – 100 м – ге жетуі мүмкін. Қыртысты сынауға керекті жағдай
буырқаныстын ашылуы 5 МПа – дан кем болмау керек. Оқпаның қысымын таңдау,
сынау алдында тәжірибе жетікшілігіне сәйкес жүзеге асырылады.
Тіліктін қаныққан бағасы жинауыштын кеуекті түрімен екі есе өседі Δ
Р2 үстінде Δ Р1, ал жарықшақты – 4 х 5 есе.
Егер болашақ тілікті ашса жуу сұйықтығының жұтылуы белгіленеді, енді
ұңғыманың бұрғылауын тоқтау керек, жұтылу тоқтағанша жуу сұйығының
тығыздығын азайту қажет, ұңғыманың оқпан бөліктерін ИПГ көмегімен шөгіндіні
сынау сәтсіз болса (көлемінің бұзылуы, тұмшылану т.б) сынаудын аралығын аз
немесе көп мөлшерде қайта қайталау қажет. Қыртыс сынағының түзету аралығы
каротаждын аралық нәтижесін алғаннан кейін МУРБ – ның тек бас геологі алып
шығалады. Кәсіпшілік геофизикалық өндеу болғанан кейін геофизикалық қызмет
ПГС – 1, ПГК – 2 Маңғышлақ геофизика тресі тіліктін ашылуына бітім береді
және МУРБ – ға ҚазМұнай Ғылыми Институтына, ПОМН – ға жібертіледі.
2. Өнім горизонтын ашу әдісі
Алғаш ашу кезінде жұмыс жиынтығын түсінуге жүгінеміз себебі ол
ұңғыма оқпанының тұрақтылығын және қыртыс қабатының өнімділігін бұрғылаумен
байланысты. Ұңғыманың жымылтық бетінің пайдалану тізбегі цементелінгенен
кейін қыртыстын алағашқы ашуына кіріседі. Барлық бұрғылаудан кейін оқпан
қыртысының өнімділік қалындығы ашық түрде қалады және қыртыс сұйықтығының
ағынын алып, ұңғыма тапсырыс бергенге пайдалануға береді. Өнім қыртысын
алғаш ашудағы әдісін таңдау кезінде келесі принциптер тұтас сақталады:
- Қабатын өнімділігінің қанығуын және құрылым мүмкіндігін бағалау.
- Өнім қабатындағы таужыныстарын тұрақтылық мүмкіндігін бағалау.
- Өнім қабатындығы ең үлкен коэфициенті ескеру.
- Өнім қабатындағын барлық қалындығын бір әдісте бұрғылауға болама
дегенді анықтау.
- Өнім қабатының жинауыш қасиетін анықтау, қабат сұйықтығының
қасиетін және қаліпсіздік коэфициентін тек ұңғыманың негізгі оқпан
құрылысымен шектеуге болама?
10. Ұңғыдағы геофизикалық зерттеулер
Аудандағы геологиялық тілікті аса толық үйрену мақсатымен оның мұнай
газдылығын тексеру және ұңғыманың техникалық жағдайын бақылау геофизикалық
кәсіпкерлер зерттеулері жүргізіледі. Кәсіпкер геофизикакалық жұмыс түрлері
(Геофизикалық зерттеудін түрдік және міндеті жиынтығына сәйкес
жоспарланады).
1. Ашық оқпанда барлық тілікте
Каротаж қарсыластығының литология жинауыш қасиетінің құрлымын үйрену
үшін (КҚ), өзін шығару полеризациясының шама каротажы (ПӨ), есту каротажы
(ЕК), гамма – гамма каротажы (ГГК), ұңғыма енсметриясы (ҰЕ), ұңғыма
термометрия масштаб 1 : 500; болашақ аралық масштабы 1 : 200 1750 м
тереңдігімен оқпанға дейін 2900 м ұңғымаға геология – технологиялық зерттеу
жүргізеді; тоқтын көрініс кедергісі (ТКК), өз өнімділік полеризациясының
шама каротажы (ӨӨП), КҚ, ПӨ, ЕК, ГГК, ҰЕ грунт таңдау, болашақ аралықтын
қаныққандығын анықтау; БКЗ, БК ендеу каротажы (ЕК), ұңғыма резистеметриясы,
каротаж кабілінде қабатты аспабымен сынау;
Ұңғыманың техникалық күйін үйрену барлық тілікте 1 : 500 масштабымен
жүргізіледі, ұңғыманың диаметрін өлшеу (ҰД), ұңғыма инклинометриясы (ҰН);
Болашақ аралықтын масштабы 1 : 200, ұңғыманың диаметрін өлшеу (ҰД);
2. Шегенделген ұңғыма
Барлық тіліктер масшатаб 1 : 500 бөлінген цементаждын бақылау (ЦБ),
муфта жекелеу, геотермиялық градиентте анықтау, сейсмо каротаж;
Болашақта аралық масштабы 1 : 200, цементеуді бақылау.
Кесте 1 – Қабат сынаудын ара – қашықтығы
Индекстін
стратиграфикалық Қабат сынаудын ара - қашықтығы, м
бөлімшесі
Басы Соны
Бат 2195 2240
2255 2280
Байос 2325 2385
2410 2455
2470 2495
2540 2600
Аален 2705 2725
2725 2745
2745 2765
Жоғарғы Триас 2785 2805
2805 2825
Ортанғы Триас 2865 2915
2915 2955
2955 3005
3005 3050
3050 3090
Төменгі Триас 3130 3170
3170 3200
Кесте 2 – Тасбағанды іріктеу
Стратиграфикалық Аралық, м Өтімділігі
бөлімше
Басы Соны
Аален 2400 2415 15
2475 2490 15
2510 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 Геологиялық бөлім
1.1 Географиялық және экономикалық жағдайлар
1.2 Ауданың геология – геофизикалық зерттеу тарихы
1.3 Стратиграфия
1.4 Тектоника
1.5 Мұнайгаздылық
1.6 Сулылығы
1.7 Ұңғыны қазу кезінде кездесуі мүмкін қиындықтар аймақтар
1.7.1 Бұрғылау ертіндісінің жұтылу мүмкіндіктері
1.7.2 Ұңғыма қабырғасының опырылып түсуі мүмкін аралығы
1.7.3 Мүмкін болатын қауіпті ұстау аймағындағы аралық
1.7.4 Мұнай газдын пайда болуы мүмкін болатын аралықтар
1.8 Тасбағанды іріктеу аралық
1.9 Болашақта горизонтты сынау және ашу
1.9.1 Горизонтты сынау тәсілдері және аралық
1.9.2 Өнім горизонтын ашу әдісі
1.10 Ұңғыдағы геофизикалық зерттеулер
1.10.1 Ашық оқпанда барлық тілікте
1.10.2 Шегенделген ұңғыма
2 Техникалық және технологиялық бөлім
2.1 Бұрғылау тәсілін таңдау және дәлелдеу
2.2 Ұңғыма құрылмасын жобалау және дәлелдеу
2.2.1 Қашаулар мен шегендеуші тізбектердің диаметрін таңдау
2.3 Бұрғылау қоңдырғысын таңдау
2.4 Бұрғылау тәртібінің параметрін жобалау
2.4.1 Бұрғылау тәсіліне байланысты ара қашықтық тередігі бойынша
жуатын сұйықтықтын шығынын жобалау
2.4.2 Қашаудағы белдік жүктемені және оның айналу жылдамдығын жобалау
2.4.3 Бұрғылау тәртібінің параметрін бақылау
2.5 Ұңғыманы бекіту
2.5.1 Шегендеу тізбегін жобалау және оның беріктілікке есебі
2.5.2 Аралық және пайдаланылған тізбектін төменгі конструкциясы
2.5.3 Шегендеу тізбегін түсіру және түсіруге дайындық жұмысы
2.6 Ұңғымаларды игеру
2.6.1 Өнімді қабаттарды ашу және байқау
2.6.2 Мұнайлы қабаттарды байқау әдісі
2.6.3 Ұңғыманы ондағы сұйықтан жеңілдету түрімен алмастыру арқылы
игеру
2.6.4 Ұңғыманы ауа айдау арқылы игеру
2.6.5 Қабатты ашу және байқау
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова: Гидромониторные долота,
гидромониторный эффект,
профиль, конструкция,
градиент давления,
насыщения.
В дипломном проекте рассматриваются вопросы проводки эксплуатационной
скважины глубиной 3200м в сложных геологических условиях роторным способом
на нефтегазовым месторождении Аккар.
В его недрах встречаются нефть и газ с разными физико-химическими
свойствами.В проекте выбраны спооб бурения, оптимальные типы долот, а также
вид и параметры промывочной жидкости с учетом особенности геологических
условий месторождения.
В проекте также рассматриваются резервы повышения технико-
экономических показателей строительства скважин, меропрития по улучшению
условий труда и охраны окружающей среды.
АҢДАТПА
Өзекті сөздер: Гидромониторлық қашаулар,
Гидромониторлықтиімділік,
Профиль, құрылма, қысым
градиенті, қанығу қысымы.
Дипломдық жобада Аққар кен орнында 3200м пайдалану ұңғымасын
шиеленісті геологиялық жағдайда роторлы тәсілмен бұрғылау мәселесі
қаралады.
Оның қойнауында қасиеттері жағынан әртүрлі мұнай және газ кездеседі.
Жобада, бұрғылау тәсілі, қашаудың оптимальдық түрі мен бұрғылау тәртібі,
сондай-ақ бұрғылау ерітіндісі параметрлері мен түрі кен орнының ерекше
геологиялық жағдайына сай таңдалынып алынған.
Жобада сондай-ақ ұңғыма құрылысының техникалық-экономикалық
көрсеткіштерін көтеру, еңбек жағдайын жақсарту жолдары және қоршаған ортаны
қорғау шаралары қарастырылады.
КІРІСПЕ
Әртүрлі отын мен май қажет ететін мұнай және жанармайдын ішкі
жанатын қозғалтқышы кенінең қолданғанда, ХХ – шы ғасырда мұнай өндірісі
қарқынды дами бастады. Химиялық өндірісте мұнай және оның өнімі шикізат
ретінде қолданғалы бері дүние жүзілік мұнай өндірісі ерекше тез дами
бастады.
Химиялық өндірісте табиғи газ шикізаты жақсы және арзан отын ретінде
қолданылады.
Осылайша мұнай мен газ және оның қайта өңделген өнімдері еліміздің
экономикасының дамуына, халықтың материалдық жағдайларының көтерілуіне
үлкен ықпал етеді.
Ел басы Нұрсылтан Назарбаевтын Қазақстан 2030 жолдауында мұнай және
өндірісінің болашақтағы даму жолдарын айқын көрсетіп берген.
Ел экономикасының мұнай – газ саласы республикамыздағы жетекші сала
екендігі баршамызға аян. Халқымыздың экономикалық - әлеуметтік хал –
ахуалын одан әрі жақсартуда мұнай және газ кенорындарын бағдарлы да
пәрменді түрде игеру мәселесі мемлекетіміз үшін әлі де талай жылдар бойына
басым бағыт болып қала берері дауысыз.
Мұнай – газ саласы ел экономикасының түпқазығы деп түсінсек, бұл
саланың өзегі – мұнай – газ геологиясы. Бұл заңды да, себебі көмірсутек
кендері, өзге де минералдық шикізат кенорындары сияқты, ең алдымен жер
қойнауларының туындысы, ал жер қойнауына қатысты кез келген мәселе бірінші
кезекте геологияға қатысты болатындығы түсінікті.
1 Геологиялық бөлім
1. Географиялық және экономикалық жағдайлар
Қазақстаның Әкімшілік өндірістік қатынастар бойынша Маңғыстау
облысының Ерали ауданың Аққар – Солтүстік Аққар ауданы орналасқан. Жақын
елді мекендер: Жетібай бекеті – 35 шақырым, Жетібай ауылы – 25 шақырым,
Маңғышлақ бекеті – 70 шақырым, Ақтау қаласы – 58 шақырым, Жаңа Өзен – 90
шақырым. Жобаланған оңтүстік – батыс және солтүстік – батыс ауданнының
оңтүстігінде Өзен – Маңғышлақ – Ақтау темір жолы өтеді, Өзен – Ақтау тас
жолы ауданың оңтүстігінде жатыр. Жобаланған ауданы елді мекенің төмен
сапалы топырақ жолымен байланысты, яғни авто көліктердін құрғақ мезгілде
жүруіне шек қатылмаған және қар ерігенде және жаңбырлы кезде өте қиын.
Ауданың орографиялық қарым- қатынасы әлсіз сопақты жазықтар бар екенің және
олардын солтүстік – шығысқа қарай оңтүстік – батысқа қарай төмендеитіндігін
көрсетеді. Нақты нүктенің тербелісі 105 тен 120 м арасында.
Геологиялық ауданың көлемі континентальді климаты шөлді аймаққа
жатады. Жазы құрғақ аптапты кейбір күндерде ауаның температурасы шілде
айында + 40, + 45 0С болады. Қыста қары аз шығыс және солтүстік – шығыс
бағытында қатты жел тұрады, яғни ауаның температурасы – 250С – қа барады.
Өсімдік құрлымының бүркеніші өте кедей және буу ауданда құрғақшылық,
сондықтан тұзды бұталы жусандар кездеседі. Жануарлар әлемінде ауыз толтырып
айтарлық, себебі мұнда: құландар, қояндар, тышқандар, қарсақтар, күзендер,
ала шілдер, қырандар, бүркіттер мекендейді.
Жобаланған көлемнең 6 шақырым жерде орналасқан солтүстік – батыс
Жетібай кен орнында техникалық сұйықтық бұрғысымен қамтамасыз етілген
құбыры және су ұңғымасы арқылы іске асырылады. Бұл ауданда салынған
гидрографиялық тізбек жұмыс істемейді. Ауыз суы Жаңа Жетібай ауылына
жеткізіліп тұрады.
Бұрғылау жұмысы “МаңғышлақМұнай” МУРБ өндірістілік бірлестігі арқылы
жүргізіледі. Материалды техникалық басқару базасы 70 шақырым қашықтықта
Маңғышлақ бекітінде орналасқан. Ұңғаманың географиялық зертеу жұмысы
Маңғышлақ бекітінде орналасқан “МаңғышлақМұнай - геофизика” №2 – ші
геофизикалық кеңсесі арқылы жүзеге асырылады.
Тампонаж жұмыстары Өзен тампонаж кеңсесінде жүргізіледі. Бұл база
Жаңа Өзен қаласында орналасқан. Бұрғылау жуу сұйықтары Маңғышлақ бекітінде
орналасқан материалды техникамен қамтамасыз ету базасынан әкеліп, бұрғыда 5
түрлі сыңар дайындалады. Қажетті материалдармен құрал – жабдықтар МУРБ
және УПиТОК базасынан авто көлікпен жеткізіленеді.
Электр жүйесімен ДВС қамтамасыз етеді. Ақтау қаласынан автобуспен
вахтаны бұрғылау орнына жеткізеді.
Бұрғылау орнымен басқарманың байланысы радио бекеті арқылы жүзеге
асады.
2. Ауданың геология – геофизикалық зерттеу тарихы
Жетібай - Өзен тектоника сатысында 50 – жылдары жүргізілген геология
– геофизикалық аймақтық жұмыстарында осы жұмыс көлемі қамтылған болатын.
Бұл аудан туралы алғашқы мәлімет 1970 – 1971 жылдары “МаңғышлақМұнай -
геофизика” тресінің Жетібайдың солтүстік - батысынан солтүстікке
ОГТ әдісімен жүргізілген тиянақты сейсмикалық жұмыс нәтижесінде алынған.
Жетібайдың солтүстік – батысы мен Бекебашқұдық бел – белестері арасындағы
аймақ қамтылған еді. (Vax) оксфордтн бат (IV2) көрінетін горизонтында,
сонымен қатар жер беті қатпарындағы солтүстіктен – оңтүстікке қарай
Триастың бөлінуі болады. Жобаланған ауданда ұңғыманың №1 аймағында
таужыныстарының көтеріңкі астасуы кездеседі. 1985 жылы осы аумақта Юраның
бөлуінуіне палеотектоникалық анализ жасалынған еді.
Палеотектоникалық жаңғыртуға негіз болған МОГТ сейсмобарлау
материалдары солтүстік – батыс Жетібайдың терең бұрғылау мәліметтері
бойынша Юраның шөгінді қуатының картасы жабын ГТ астасуының терңдігін V2
жолымен есептеудің екі түрі құралды: 1. Майысу горизонтағы нүктелерінің
қиылысында РТ және V2 , 2. Біркелкі өріс нүктелері әдісімен болады.
Нәтижесінде – зерттеу бөлімшесінде 10 х 12 шақырым мөлшердегі сейомо
кескіні сирек тізбекпен жабылған, төменгі Юрадағы Триастын шөгінуін
көтеруге байланысты төменгі қуаты екі аймақ пайда болды.
МНГФ трестісіне бөлімшелерді тиянақты жұмыс өткізу үшін кепілдеме
берілді. Осы жылы МНГФ трестін кепілдемесін пайдалана отырып қарастырылған
аумақтағы сейсмо жұмысы айқталды.
Орта Триастын жанартау – карбонаты шөгіндісі қабаталынған табанымен
шағылдырғыш горизонтта ПШ: IV, V, V2IV, V31, V3, VI1, VI2, V21 басындай
құрылымдық карта салынды. Тектоникалық бұзылуы солтүстік – шығыстан және
солтүстік – батыста шектелген №2 – ші ұңғыма Жетібай ауданның солтүстік –
батысында Аққар жартылай күмбезтас бөлініп шығады. Теңіз деңгейінен
биіктігі бірдей жерлерді қосатын сызықтар 3240 ретпен 240 м – ге 2х2
шақырым мөлшермен амплитуда көтерілді. Қазіргі уақытта ұңғыманы бұрғылау
жүргізіп жатыр.
3. Стратиграфия
Аққар іздеу бұрғылау жобаланған алаңында жобамен 3000 – 3350 м
тереңдікте 6 ұңғыманы бұрғылау қарастылған. Ол үшін төменгі триас
төртігінең бастап шөгіндісі ашылады.
Триастық жүйе (Т)
Зертеліп жатқан шөгінді алаңында триасты жүйе төменгі, орта, жоғарғы
бөлімдерге бөлінеді.
Төменгі бөлім
Төменгі Триастын шөгіндісінде аргилитпен құмай тас болады.
Аргилитер қатты шашыранқылап сынатын жіңішке бөлшектенетін айналы
сырғаныш жарықшақтық құмай тасты қоспасы бар материал. Құмай таста ірі және
орта түйіршікті қатпарлы, массивті кейбір жерлері жарқыншақты полимиктелген
кейде карбонатты сазы біркелкі емес және құмы біркелкі емес пиритті бар
қызыл түсті саз. Төменгі Триасты шөгіндісінің ашылу қуаты шамамен 110 м
құрайды.
Ортанғы бөлім
Орта Триасты шөгіндісі негізінен жанартау – карбонатты
таужыныстардан құралған сұр, ашық – сұр және қара – сұр түсті болады. Құм
тасты орта түйіршікті массивті жарықшақтық полимиктелген. Бөліктері
кварцтан, өрісті шпатан, қабыршық слюдтен, түйіршікті глауконеттен
құралған. Жарықшағында тотықан тау шайыры кездеседі.
Құмай тастар ұсақ және орта түйіршікті, массивті, жарықшақты, сазды,
полимиктелген, аралығында әктасты болып келеді.
Аргилиттер жіңішке бөлшекті ықшам қабатты жіктелген жынысты,
арасында құмай тасы бар, құрамында органикалық затты бар, біркелкі емес
корбанатты болады. Әктастары көбінесі ықшамды, жіңішке түйіршікті, ұсақ
кристалды, сазды, доломителген болып келеді. Сонымен қатар әктастарды ірі
түйіршікті органагенді тез сынатын биогені болып келеді.
Әктастары оргонагенді ортанғы және ықшамды кристалды бөлігіне
баяулап өтетін кейбір жерлі ойықты және тау шайырлы болады. Әктастары ұсақ
түйіршікті балдырлы дитрит қоспасы шламды, әлсіз доломителінген, кристалды
әктастар аз қуаты қабат құрайды. Біркелкі емес доломит барлық әктастардын
түрлеріне тән. Доломиттер крем түсті, қуысты, кристал қабатты, бағдарлы
әктасты арасында аз қуаты туф құм тастары бар болып келеді.
Туфтары – сұр және күл тәрізді түске баяу өтетін көгілдір – сұр
кристалдары бар. Туфтар әртүрлі дәрежеде карбонатталған, доломителген,
хлорителінген. Триастын орта таужыныстарының жарықшақты. Жарықшақтар
кальцимен кварцтан жасалған құрамында тотықталған тау шайыры бар. Орта
Триастын шөгіндісінің қуаты 245 м.
Жоғарғы бөлім (Т3)
Негізгі жоғарғы Триасты құмды малта тастар қабаты құрайды. Тіліктері
кезектесіп құмдардан, құмай тастардан, саздан, аргелитттен тұрады.
Таужыныстарының қаныққандығына тән қасиет құрамында ұсақ көміртекті
өсімдікті детриттін бос күйінде және көмірлі қабат күйінде болуы.
Құм тасты сұр, ақшыл сұр, ұсақ орта және сирек, ірі түйіршікті,
жақсы іріктелген мықты массивті гравня қоспасы бар таужынысы. Құм тас
полимиктелінген кварцты қабыршықты цемент.
Құмай тастар құрамы құм тасқа ұқсас. Сұр саз, күнгірт сұр, тығыз,
аргилит тәріздес, құмды жерлері құмай тасты, көміртекті заттармен бос
күйінде араласады.
Аргилиттер қабыршықты гравилитер мен ұсақ малта тастар және жұмыр
тастар жұмырланған және жартылай жұмырланған аргилитпен құм тасқа
төселенетін сынықтардан тұрады. Жоғарғы триастын шөгінді қуысты 60 шақырым.
Юра жүйесі (J)
Юра жүйесінің шөгіндісі ортанғы және жоғарғы бөлімдерден тұрады.
ПОМН геологиялық қызмет оның аумағындағы төменгі қабат деп есептейді.
Ортанғы бөлім (J2)
Ортанғы бөлімнің құрамаында Аален, Байос жік қабат.
Аалендік жік қабат (J2а)
Аален жік қабатының шөгіндісі әртүрлі түйіршіті құм тастардан
жуандау, өзіне тиісті қабатында саздармен, малта тастармен жұмыр тастар
кездеседі.
Құм тастар сұр, сары сұр, бура, ұсақ орта және ірі түйіршікті кейде
көп мөлшерде сазды материалды қоспасы бар. Құм тас әлсіз, орташа мықты,
сазды хлоридпен, боритті цементті цементелген. Көбінесе дөрекі түйршіктері
құм тасынын гравилитіне малта тастары мен жұмыр тастарына суысады. Сазы
сұр, күнгір сұр аргилитке ұқсас әртүрлі дәрежелі құм тасты және құмайты
тас. Ааленаның шөгіндісі ерекше сазды өсімдікті органикасынын қаныққан бос
күйінде немесе көміртекті қабаты бөлек болып кездеседі. Сұр және күнгірт
сұр түсті құмайт тас түрінде кездеседі және олар тығыз, мықты, сазды құм
тасты болады. Ааленаның шөгіндісінің қуаты 180 – 200 шақырым.
Байос жік қабаты (J2bj)
Байостін шөгіндісінен саздармен құмай тас, құм тас кезектесіп
құралған. Мергель және көмір түрінде өте сирек кездеседі. Таужыныстарын
кезектесуі жұқа қабатты. Жалпы жоспарында байос жік қабатында төменгі
бөлігінде аса сазды және құмды, құмай тасты таужыныстары бар және олар өте
мықты қабат, қатты үйкеліске шыдамайды. Жоғарғы бөлігі құм тасты және
құмайт тастан құралған. Мұнда сазды қабатының қуатылығы 5 – 10 м аспайды.
Таужыныстары өсімдікті органикадан тұрады. Құм тастары сұр, сары
сұр, бура, ұсақ және орта түйіршікті, сазды құмайты құмай тасқа біртіндеп
өтеді. Құмай тастардын құрамы полимикті кеуекті цементті сазды.
Құмайт тастар сұр, бура, орта және төменгі түйіршікті
полимиктелінген. Құрамы және қарым – қатынасы жақынан таужыныс құрайтын
минералдар құм тастарға хлоритті қабыршықты бозальді кеуекті цементке
жақын. Саздар күнгірт сұр, қара десе де болады, әртүрлі дәрежедегі құм
тастары құмайтары өсімдік органикасымен әбден қаныққан. Байос шөгіндісінің
қуаты 260 – 290 м.
Бат жік қабаты (J2bt)
Бат жік қабатының шөгіндісіне тән нәрсе құм тастармен құмайтардын
және саздардын жиі өлшем суында құм тастар сұр, күнгірт сұр, бура, сары
сұр, ұсақ түйіршікті анда – санда орта түйіршікті болады, себебі олар
біртіндеп құмай тастарға өтеді. Сынықтары кварц, өрісті шпат, кварцит,
кеуекті сазды цемент түрінде кездеседі.
Құмай тастар құрамы құм тастарға ұқсайды, яғни олар құмды және
сазды. Олар хлорлы, сазды кеуекті, жапсарлы цемент екендігімен
бөлектелінеді. Сазы күнгірт сұр, сұр, күнгірт қоңыр кей дәрежеде құм тасты
және құмайты саздары жанартаулы әйнектермен араласқан, ал көмірлі сланецтін
жұқа қабықшасы болып және өсімдікті детрит бос түрінде кезекдеседі. Саздын
қабаты кейде оларға қаныққанға сонша көмірлі таужыныстарының келбетін
құрайды. Баттын шөгінді қуаты 230 – 250 м.
Жоғарғы бөлім (J3)
Жоғарғы Юраның аралық шөгіндісі Келловей, Оксфорд және Кемеридж,
Титон жік қабаттарымен ерекшелінеді.
Келловей жік қабаты (J3сl)
Келловей жік қабатының шөгіндісі таужыныстарының құмды, құмайты, саз
қоспаларының қабатын құрайды. Саздары жасыл – сұр, күнгірт сұр, кейде бура
дақтары бар тығыз құмайты әлсіз құм тасты. Саздарының көпшілігі әлсіз
корбанатты және корбанатсыз айырмашылықтарымен көзге түседі. Алайда жоғарғы
бөлігінде корбанаттылығы аралықта өсіп олар мергелийге өтіп отырады.
Құм тастары мен құмайтары сұр, жасыл жеткілікті түрде ұсақ
түйіршікті. Таужыныстарын құрайтын минералы өрісті шпатпен кварцтан тұрады.
Цементі сазды, сазды карбонатты бозальді кеуекті түрлері бар.
Литологиялық ерекшеліктеріне қарағанда келловей жік қабаты үш
бөлікке бөлінеді. Төменгі сазды, құмды, құмайты таужыныстары 1 метр
қуатылығынан жұқа қабат түрінде кездеседі.
Ортанғысы құм тасты және құмайты құрамында саздары бар болып
ұшарасады. Жоғарғысы жеткілікті сазды болып кездеседі. Бұл сазда саздын
қуаттылығы сонша едәуір бөлігінде мергелий кездеседі. Келловей жік
қабатының қуатылығы 80 – 100 м.
Оксфорд жік қабаты (J3ох)
Оксфорд жік қабатының төменгі бөлігі сазды – карбонатты
шөгіндісіндегі тілікте ерекше саз болғандығымен бөлектелінеді.
Сазы сұр, күнгірт сұр, жасыл сұр, мергельді, құмайты, сирек әлсіз
құм тасты және тығыз. Құрамында кальций – карбонат болғандықтан біртіндеп
мергелиге ауысады.
Мергелийдін құрлымы әдетте плитоморфты және ықшам түйіршікті.
Негізгі олардың салмағын сазды кальцитпен құмай тас араласқан материал
құрайды. Мергелий жарықшақты. Жарықшақтары ұсақ кристалды кальцитпен
толтырылған. Оксфорд жік қабатының тіліктерінде құм тастармен құмай тастар
қабыршығы бар екені кейде белгілі болып тұрады.
Құм тастары ұсақ түйіршікті ақшыл сұр, сұр, күнгірт сұр бояулары бар
массив текстур болады. Құм тастары полимикті кварцтан және өрісті шпактан
тұрады. Цементті сазды және кальций кеуекті бозальді болып келеді, ал құмай
тастары ұсақ және әртүрлі түйіршікті сұр, ашық сұр, күнгірт сұр жұқа
қабықшалы полимиктелінген. Оксфорд шөгіндісінде бос күйінде және тасберішті
түрінде өсімдік және жәндіктер қалдығында периттер кездеседі. Оксфорд
шөгіндісінің қуатылығы 200 – 220 м.
Кембридж жік қабаты (J3km+t)
Кемеридж – бұл жік қабатының шөгіндісі доломитпен мергелей қабығы
бар органагендік сынғыш ұсақ кристалды әктастардан тұрады.
Әктастардын органогенді айырмашылықтары 35 -55% пайызы кристалданып
кеткен ине терілі қалдықтардан тұрады. Таужыныстары жарықшақты және
кальцитпен толтырылған доломиттері көбінесе әктастары, доломиттер құрлымы
оргоногенді сынықты және реликті әктастардан құралған. Доломиттерінде гнез
холцидон фосфат түйіршігі кезедеседі.
Құм тастарымен құмай тастары сұр, жасыл сұр полимиктелінген крем
тәрізді цементпен және мықты корбанатпен цементелген. Таужыныстары
жарықшақты ұсақ кристалды кальциттермен тотырылған Кемеридж, Титон жік
қабатының шөгінді қуаты 260 м.
Бор жүйесі (К)
Бор жүйесінің шөгіндісі жоғарғы және төменгі бөлітерден тұрады.
Төменгі бөлім (К1)
Төменгі бөліктін шөгіндісі неоком жік қабатының астына Альб, Апт жік
қабаттарынан тұрады.
Неоком жік қабатының үсті (К1пе)
Неоком шөгіндісінің шаюлуы жоғарғы Юра шөгіндісіне астасады.
Негізінен жік қабатының үсті таужыныстарының әртүрлі фосфорит балдырғымен
және тас малтамен монолитті қабат бозальді жұмыр тастар қаттылығы 0,3 м
дейін астасады. Жоғарғы тілігіт құм тастардан, әктастардан, сазды
қабаттардан, құмайтармен доломиттердін құралған. Таужыныстары ашық сұр,
жасыл сұр түске бояланған.
Тіліктін орта бөлігі құм тастардан саздан, құмай тастардан,
әктастардан, доломитпен мергелмен кезектесіп құралған . Таужыныстардын құм
тасты құмай тас, сазды карбонаттары біркелкі қарым – қатынаста болады.
Тіліктін жоғарғы бөлігі мергелий және саздын әктастардан құралған
саздан және құм тастардан тұрады. Ала түсті бояу бұл бөліктін тілігіне тән
қасиет.
Құм тастар ұсақ орта әртүрлі түйіршікті, әртүрлі деңгейде
цементелген кварцті. Жіңішке және бос периттер үнемі байқалады. Оргоногенді
сынықты әктастар цементелген карбонатты материалдардан және органикалық
қалдықтардан құралған.
Жіңішке ықшам түйіршікті әктастар ұсақ түйіршікті карбонаттардан
құралған. Олар әртүрлі дәрежеде доломителген. Ірі түйіршікті құм тасты
құмай тастар, құм тасты құмай тастар таратылған олимитттерден тұрады.
Саздары құмай тасты, құм тасты кейде таза тығыз шашыраңқы сынықтар болып
келеді. Сазында өсімдік детриді шашыраңқы түрде болады. Оалит әктастарында
жұмырлы және саз материал қоспасы бар. Мергелиі жіңішке қабатшалы құмай тас
материалдарымен араласқан бақалтас сынықтары. Неоком шөгіндісінің қуатылығы
130 – 150 м.
Апт жік қабаты (К1а)
Апт жік қабаты әртүрлі жоғарғы қабаттағы Неоком шөгіндісімен
астасатын фосфоритті жалбырлармен ұсақ жұмыр тас құрайтын құм тас
тақтасынан басталады. Әдетте ол тақтаның қуатылығы 0,2 - 1,5 м, кейде 2 –
2,5 м дейін болады. Жоғарырақ қалындығы күнгірт сұр түрлі қара сазбен
астасады. Сазды қалындығының үстінде құм тастармен құмай тастар қабатша
құрайды.
Апт саздары құмай тастары органикамен араласқан жіңішке бос детриті
бар әлсіз карбонаттардан тұрады. Өсімдік қазба қадықтарымен және пелеципот
сынықтарымен ерекшеленеді.
Құмай тастар күнгірт сұр, жасыл дақтары бар, әртүрлі түйіршікті
полимиктелінген, жіңішке бос перит және глауканит қоспасы бар поликварцты
шпатан тұрады. Цементті карбонатты кейде аралас түрді бозальді бар сазды
болып келеді.
Құм тастары жасыл сұр, сұр, ұсақ түйіршікті құмай тасты ұсақ
түйіршікті және фосфорит жалбырдан құралған.
Цемент карбонатты немесе аралас түрдегі бозальді кеуекті саздары
бар.
Мергелий күнгірт сұр таза немесе біраз мөлшерде құмай тастар
қабатынан құралған күнгірт сұр саздардан басталады. Тіліктін орта бөлігінде
таужыныстарының құмды, құмай тасты және сазды қабаттары біркелкі
қалындықпен құралған.
Жоғарғы бөлігі сазбен құмайты бар құмай тастардан жасалған. Саздары
күнгірт көк түрлі қара десе болады. Құмай тасты кейде әлсіз карбонатты
жіңішке қабыршықты шашыраңқы сынықтардан құралған.
Құм тастары күнгірт сұр және жасыл сұр әртүрлі түйіршікті
полимиктелінген және әлсіз цементелген поликварцты сипаты болады. Цементті
карбонатты немесе аралас түрдегі бозальді кеуекті саздардан тұрады.
Мергельдері күнгірт сұр, жасыл сұр, тығыз, жіңішке ықшам түйіршікті
пелеципат сынықтары бар ірі кристалды кальцитен құралған. Альб шөгіндісінің
қуатылығы 500 - 550 м.
Жоғарғы бөлім (К2)
Жоғарғы Борлы шөгіндісі Сеномон жік қабатынан Сенон – турон үстінгі
жік қабатын құрайды.
Сеномон жік қабаты (К2сm)
Шөгіндінің литомол құрамы ірі түйіршікті құмай тастармен құм
тастардан тұратын қабат қуатылығы үлкен емес сазды құмай тасты
таужыныстарының кеңірек дамуының ерекшелінеді. Жік қабаттын астынғы
шекарасы фосфорит горизонтынын табанымен өтеді. Саздары күнгірт сұр, жасыл
сұр шашыранқы сынықтары бар жұқа қабатты тығыз, жұмырлы кейде сазды құмай
тастардан құралған. Бұлардын арасында едәуір мөлшерде өсімдік қалдықтарында
араласады.
Құмай тастар жасыл сұр әртүрлі түйіршікті және ірі түйіршікті
полимиктелінген болып келеді. Цементі карбонатты аралас түрдегі бозальді,
кеуекті саздардан құралған.
Құм тастары жасыл сұр, ұсақ түйіршікті құмай тасты, орташа мықты
және нақты массивті полимиктелінген. Оның ішінде терриген мтериалдары 50 –
60% пайыз және таужыныстарының сынықтары кварц пен өрісті сипаттан
құралған. Цементі карбонатты, сазды аралас түрдегі бозальді кеуекті
саздарды құрайды. Сеномон шөгіндісінің қуатылығы 100 – 150 м.
Сенон – турон жік қабатының жоғарғысы (К2sn+t)
Сенон – турон шөгіндісі фосфоритті құм тас табанынан басталады. Құм
тасы сұр мықты, ұсақ түйіршікті, құрамында пиритті бар слюдтен тұрады.
Бұл жік қабаттын жоғарғы Борға ұқсас жазатын Бор, Борлы мергели
әктастар құрайды.
Таужынысының түсі ақшыл сұр, ақ, кейде сары дағы бар. Оргоногенді
сынықты әктастардын ішінде терриген қоспасы бар полидетритермен
бөлектенеді.
Химогенді әктастарды оргоноген детриті бар политоморфтар немесе құм
тасты құмайты қоспалар құрайды. Мергельдері ала түсті, тығыз, қатты кей
жерлері жарықшақты, Бор тәріздес сазды болады. Онда өсімдік қалдықтары мен
көне жәндіктердін сынықтары, перит кристалдар қалдықтары кездеседі.
Жазатын Бор тығыз кей жерлері қопысытылған жұмсақ жарышақтарында
біраз саздар примаскалары байқалады. Сенон – турон шөгіндісінің қуатылығы
185 – 195 м.
Дат жік қабаты (К2d)
Дат жік қабатының шөгіндісі әртүрлі сенон – турон шөгіндісімен
астасады. Дат жік қабатының тілігінде оргоногенді сынықты және политоморфты
әктастар, мергель және саз қабыршығы кездеседі. Негізінен солармен қатар
Борлы таужыныстары ұсақ жұмыр тас араласқан қабақша байқалады. Мергельдері
сұр, сары дақтары бар өте мықты және тығыз оларға тән ерекшелік олардын
құрамында кремді көп қабаты конкрецтін болуы. Дат шөгіндісінің қуатылығы 45
– 55 м.
Палеоген жүйесі (Р)
Палеоген шөгіндісі дат жік қабатының таужыныстарымен астасады.
Тіліктері ұсақ түйіршікті құм тастарымен сұр түсті құмдардан басталады.
Тіліктін жоғарғы жағы ақ сұр дағы бар мергельдер өте мықты перит
конкрецтерімен астасады.
Тіліктін ортаңғы бөлігі балық қалдықтары бар сазды әктастарымен және
ақшыл сұр Бор тәрізді әлсіз темір сұр мергельдерімен және Тиасталды
саздардан құралған.
Жоғарғы жағындағы таужыныстарының қалындығы астында төселгендерден
бөлектеніп тұрады. Ол жасыл сұр ұнтақ тәрізді периттерімен толтырылған
монотондық қалың саздар құрайды.
Саздар майлы кейде әлсіз құм тасты болып келеді. Құрамында ашық
жасыл бор тәріздес сұр құмай тастармен жіңішке түйіршікті құмдары бар
мергелей қабақшасын белгілейді. Барлық тіліктерінде перитті, Палеоген
шөгіндісінің қуатылығы 280 – 290 м.
Неоген жүйесі (N)
Неоген шөгіндісі Палеоген шайып өткен жоғарғы қыртыста жатады. Олар
құрамында өте мықты перитті бар ашық сұр, жасыл сұр мергельдерден
басталады.
Мергельдер құмай тас материалдардын қоспасы бар жасыл сұр саздар
қабықшасын құрайды.
Саздары ақтасты, ортанғы бөлік тіліктері жасыл саздардан құралған.
Саздары құмды және құмай тастары жағылған қабатардан тұрады. Саздардын
ішінде біраз желі сияқты гипстерден және бытыранқы құм тастар кездеседі.
Тіліктін жоғарғы білігін ақ әктастар және ақшыл сұр қуысты мықты желісі бар
гипсті оалит әктасы бар қабыршық құрайды. Неоген шөгіндісінің қуатылығы 15
– 35 м.
Төрттік жүйе (Q)
Төрттік жүйенің шөгіндісін элювиальды провлюляльды бұлар құмдар
құмдасын саздықтар. Төрттік жүйенің қуатылығы 2 – 5 м.
4. Тектоника
Аққар тектоникалық ауданы Жетібай - Өзен тектоникалық құрлымына
кіреді. Құрлым картасында №2 – ші ұңғыма ауданының ортанғы Триасы жанартау
карбонатты шөгінді табанының V2IV көрінетін горизонтымен қалыптасқан.
Солтүстік – батыс Жетібайда шығыстан – солтүстік – батысқа дейінгі
тектоникалық бұзылыстар шектелмен Аққар бөлінеді. Теңіз деңгейінің
биіктігін бірдей жерлерді қосатын сызықтар шамамен 200 млі ретпен 2 х 2
шақырымды мөлшермен амплитудада 3240 дейін көтеріленеді. Төмендеу бұрышы
50301. Тектоникалық бұзылыстын дұға тектес бойындағы Триасаланатын Триаса
шөгіндісі Аққар – Солтүстік Аққарға дейін арығарай солтүстік – батыс
аралықтық 1 шақырым болатын соны көтеріленетін бір полусводқа тіркелді,
яғни теңіз деңгейінің биіктігін бірдей жерлерді қосатын сызықтары 2800. Бұл
полусвод солтүстік Аққармен бірге теңіз деңгейінің биіктігін бірдей
жерлерді қосатын сызықтары 2920 – ға барады. Жалпы екі сводтын мөлшері
полиантиклиналдық осы теңіз деңгейнің биіктігін бірдей жерлерді қосатын
сызықтары шамамен және тектоникалық бұзылыстын шектелмеген дұға тәрізді 12
х 2,4 шақырымдық құрайды. Амплитудасы 200 м биіктікке өседі.
Таужыныстарының төмендеу бұрышы 100301. Жоғарғы Триастын шөгіндісі
солтүстік Аққардын жоғарлайтын үлкен бөлігінде болмайды. Олар тек батысқа
қарай тектоникалық бұзылысқа қана емес осы құрлымның терең жүктелген қанат
бөлігінде біраз қуатылықпен пайда болады. Доға тәріздес бұзылысты шығысқа
қарай Триас шөгіндісінің орта және жоғарғысы жоқ екендігі байқалады.
Юра шөгіндісінің табанындағы құрылымдық жопары (V1 – горизонтымен
көрсетілген) Триастан бөлектеніп тұрады. Сөйтіп Юра қалындығы өзінің
солтүстік Аққарын көтерілетін көрінісін табады. Триастын көтерілу ауданы
Аққар мен солтүстік – батыс солтүстік Аққар Юра шөгіндісіне жауап береді.
Аққардын Юра көтерілісі солтүстікке қарай Триас полусводымен шамамен 1 х 2
шақырым жоспарда араласып кетеді. Солтүстік – батысқа көтерілу үйкелісі бір
теңіз деңгейінің биіктігін бірдей жерлерді қосатын сызықтар - 2720 м мен
тұйықталады, сонымен оның мөлшері шамамен 4,1 х 1,2 шақырым амплитудасы 20
м таужыныстардын төмендеу бұрышы 20451.
Юра көтерілісінің солтүстігіне қарай Аққар солтүстік – батыс және
оңтүстік – шығыс терас аймағы орналасқан. Ені 2,5 шақырым.
Олардын екеуінің ампитудасы аз бір – бірімен жымдаса астасқан
таужынысы қабаттарының көтерілуі 70 мге дейін солтүстік – батыс
үйкелісімен 2,5 х 1,6 шақырым мөлшері бар екендігі көрінеді. Бұл екі
көтеріліс бірігіп солтүстік Аққар атауын береді.
Құрылым картасында IV Оксфорд, III готерив табаны горизонтан
көрінеді. Таужыныстардын құлауы оңтүстік , оңтүстік – батыс жерлерде Аққар
солтүстік көтерілісінде байқалады. Кейбір жерлердін көтерілуі терас құрлымы
түрінде және кенірек майысу байқалады. Таужыныстарының құлау бұрыштары 30
гетерива табаны және 60 Оксфордта. Құрлымдық картада көрінетін горизонтпен
сенон – турон табанына қарай таужыныстарының солтүстік – шығысқа және
оңтүстік – батысқа ығысуы байқалады. Төмендеу бұрышы 20 – қа дейін жетеді.
5. Мұнайгаздылық
МОГТ сейсмо жұмыстары барысында екі терас полусводанда және екі аз
амплитудтты, екі Юра бір – бірімен жымыса астасқан таужынысының қабатын
көтеруде мұнай газ көмірсутегінің жиналғаны байқалады. Солтүстік – батыс
Жетібайға жақын кен орынынан табылған мұнай жатынына газдылығын жанартау
карбонатының шөгіндісінің орта терасты негіз болады. Бұдан басқа №2 жиі
ұңғыма орта терастық шөгіндісінен мұнай ағындысы алынды. Солтүстік – батыс
Жетібайдын бұрғыланған батпалы терас полусводының Аққар бөлімшесі онда
мұнай жатыны бар екенін көрсетеді. Металого – фациональ қолайлы тұжырыма
жүгінсек орта Триас шөгіндісі бірігіп нәтижесінде доюр тілігінде орналасқан
ұңғыманың құрылым нысанасымен ұңғыма Аққар және солтүстік Аққардың орта
тераста көмірсутегінің жатыны бар екенің хабар етеді.
Орта Юра шөгіндісінің мұнай газдылығы шамамен Аққар және солтүстік
Аққармен онаша жерде көтерілуі бозаль қабатының өнімділігіне және тұрақты
ұсталуы іске негіз болады. Оның дәлелі №2 – ші ұңғымадан алынған мұнай
ағыны және Юраның төменгі солтүстік – батыс Жетібайға жақын кен орындағы
орнатылған мұнай өндірісі айғақ. Байос жинауышы қаныққан жағынды ГИС
бойынша орнатылған және кен орынының тізбектес сыналған. Солтүстік – батыс
Жетібай (№3, 9 ұңғыма) тән қалындық ауданындағы көміртек жатының жинауышты
ауыстыру (және тіліктегі) бар екенінен хабар етеді.
Осылайша бағдарланған мұнай газ қаныққан диапозоны өзіне орта
төменгі Юра және Триас шөгіндісін қосып алады.
Триас және Юра мұнайының физика – химиялық қасиеті хабар жағдайында
және газсыздалған жағдайда солтүстік – батыс Жетібайдын кен орынына
жақындығын айтады.
6. Сулылығы
Ұңғыма қимасының жобасы бойынша Триастан басталған Төрттікке дейін
таужыныстар жастарын ұсынған, яғни сынау жұмыстарымен ұңғыма өтгізгішіне
аса маңыз әсер етуі су қабатының Триастық, Юралық, Борлық шөгіндісіне
болады.
Триастық шөгіндісі сынауының сипаттамалары жетеді, сондықтанда су
құрамы және оның ағыны жеткілікті екендігі сипат бойынша болжау арқылы
анық. Ауданың жұмысынан 6 шақырым жерде орналасқан көршілес солтүстік –
батыс Жетібай кен орнынан сапасын білуге су алынды. Судың түріне қарай хлор
кальциге жатады. Судың болатын минералдануы 43÷44 гл. Судың тығыздығы 200
С – мен есептегенде 1,025 гсм3 тең. Сульфит онша көп емес ол анондарының
катиондардын 0,3% пайызын құрайды. Жер асты сулары әлсіз метеморфоздалған
оның метаморфоздық коэфициенті 0,9 тең. Судың құрамында:
Иод аз болып шықты 6 мгл – ға дейін,
Бром – 146 мгл,
Хлор – 64 мгл,
Кальций – 8,4 мгл,
Магни – 0,9 гл,
Натрий мен калий -30 гл.
Солтүстік – батыс Жетібайдың №9 ұңғыманың тексеру жұмыстары нәтижесі
бойынша шығым ара қашықтығы 3157 – 3500 м болғанда ағыны тәулігіне 22 мм
құдық арқылы 69 м3 құрайды.
Төменгі – орта Юра шөгіндісі №29, 35 – ші ұңғымада сипатталған.
Қабаттан алынған суға қарағанда жоспарланған (жұмыс бойын) аудан
жұмысындағы Юра суы, бұл қалыңдық үшін орнықты гидрохимиялық заңдылықты
бөлмейді. Юра суының кезеңіндегі құрылым үш сулылық горизонтын бөледі:
1. Лейасе – ааленс
2. Төменгі келловей – бойос
3. Жоғарғы Юра
1.Лейасе – аален су қабатының шөгіндісі хлор кальций түріндегі
тұздардын төменгі дәрежедегі метаморфизациясы болып табылады, олар:
Na : K қатынасы – 0,8 құрайды
Иодтың болуы – 7 ÷ 10 мгл
Бром – 200 – 235 мгл
Судың тығыздығы 200 С – 1,1 гсм3
Хлордың болуы – 95 гл
Сульфат – 39 – 51,8 мгл
Кальций – 11 мгл
Магний – 2 гл
Гидрокарбонат – 207,5 мгл
Шығымы тәулігінде – 15 м3 құрайды егер 850 м болса
Минералдануы – 142 -150 гл
2. Төменгі келловей – байос су қабатының шөгіндісі 160 гл – ге
дейінгі минералдану тұздары болып табылады, олар:
Судың тығыздығы 200 С – 1,08 ÷ 1,09 гсм3
Шығымы әртүрлі, келловей шөгіндісінің шығымы тәулігіне – 83 м3 егер
750 м болса (ұңғыма №29)
Байос шөгіндісінің ағыны тәулігіне – 144 м3 егер 359 м тербелсе
(ұңғыма №29).
Тәулігіне – 286 м3 (№69 ұңғыма) егер 598 м
Байос шөгіндісінен тәулігіне – 0,29 м3 егер 689 м (ұңғыма №35 - ші)
Тәулігіне – 51 м3 егер 746 м болса (ұңғыма №69)
Бұл суда түрі хлоркалиді иодтын болуы – 8 мгл
Бром – 200 – 274 мгл.
7. Ұңғыны қазу кезінде кездесуі мүмкін қиындықтар аймақтар
Солтүстік – батыс Жетібай ауданындағы ұңғыманы бұрғылау аймақта
мүмкін болатын қиыншылықтарды болжайды. Бұл ауданда ұңғыманың келесі ұңғыма
констукциялары көрсетіледі:
Кондуктор Ø 324 мм х 100 м
Техникалық тізбек Ø 245 мм х 1250 м
Пайдалану тізбегі Ø 146 мм х 3500 м
Ұңғыманың нақтылы тереңдігі 3500 м. Бұрғылау техникалық тізбек
бойынша мынандай параметрлі ертінде ρ = 1,18 – 1,25 гсм3, В = 5 ÷ 6 см330
мин, Т = 30 – 55 сек шығарылды. Осылайша мынандай қиындықтар белгіленеді:
палеоген, сенон – турон, альб, (№5,7,8 – ші ұңғыма) шөгіндісіндегі
ертіндінің бұрғылауы жұтылды, және сенон – туран шөгіндісіндегі (№5 ұңғыма)
бұрғылауы құралы ұстап қалынды.
Ұңғыманың ары қарай тереңдігі жоспарланған тереңдікке дейін мынандай
параметрлі ертіндімен жүргізілді ρ = 1,18 – 1,22 гсм3, В = 5 ÷ 6 см330
мин, Т = 60 – 100 сек. Осылайша Триастын төменгі шөгіндісінде келесі
қиындықтан белгіленеді. Ұңғыма қабырғасының опырылып түсуі және бұрғылау
құралының ұстап қалуы. Осы келтірілген мысалдарға және Жетібай - Өзен
ауданындағы ұңғыманы бұрғылау тәжірибесіне қарап тектоникалық деңгейдегі
Аққар - солтүстік Аққар жоспарланған ұңғыманы бұрғылау кезінде келесі
қиындықтар болу мүмкін.
1. Бұрғылау ертіндісінің жұтылу мүмкіндіктері
Палеогенде аралық 60 - 100 метрлік кез – келген параметрлі
сұйықтықпен жуу кезінде жартылайдан бастап толық қарқымен жұтылу мүмкін.
Сенон – туронда 335 – 500 метрлік аралықта қойнау қабатындағы
буырқаныс пайда болғанда біртінеп жұтылуы көрсетілген шамадан аспау,
көрсетілген буырқаныс 1,3 МПа (ρ0 - 1,18 гсм3 дейін).
Альбде аралық 950 – 1035 метрлік қашықтықта қарқындылығы белгісіз,
біртіндеп жұтылу мүмкін, көрсетілген буырқаныс 1,18 МПа (ρρ - 1,18 гсм3
дейін).
2. Ұңғыма қабырғасының опырылып түсуі мүмкін аралығы
Триасты 2900 – 3100 м аралықта ашылу кезінде және таужыныстарының
аргилит жарықшақты бұрғылағанан кейін ұңғыманың қабырғасы опырлуы мүмкін,
Ккав -1,42 дейін аралық қуатылығы 20 – 30 м болады.
Опырылу бұрғылау ертіндісінің сүзгілеуімен байланысты және
жарықшақты аргилитін ісінуі мықты емес болғандығының салдары болып
табылады.
3. Мүмкін болатын қауіпті ұстау аймағындағы аралық
Сенон – турон 335 - 500 м аралықта ұңғыма оқпаның тарылуы салдарынан
бұрғылау кезінде бұрғылау құралының ұсталуы мүмкін, нәтижесінде мергель
таужынысының ісінуі болады, ұсталу буырқанысы 1,5 МПа тең.
Триаста 290 - 300 м аралықта ұңғыма қабырғасының опырылып түсу
нәтижесінде бұрғылау құралы ұсталуы мүмкін, ұсталудын буырқанысы 5,2 МПа
тең.
4. Мұнай газдын пайда болуы мүмкін болатын аралықтар
1975 -2180 м, 2700 – 2780 м, 2780 – 2900 м, 2900 – 3200 м аралықта
бұрғылау кезінде бұрғылау ертіндісінің газы болмауы және оның бетінде мұнай
қабыршығы пайда болуы мүмкін. Пайда болған кезден тығыздық салмағы 0,72
гсм3.
8. Тасбағанды іріктеу аралық
Жоспарланған ұңғымада тасбағанды іріктеу көмірсутектерін жинау
аралықтығына, металогиялық экранға (Байос) және факторлық құрлымен (төменгі
Юрамен Триас) іске тасырылады. Жоспарланған тасбағанды іріктеу ұңғыма
тереңдігінің 6 ÷ 8 % пайызын құрайды.
Мұнай мен газ геология барлау жұмыстарын жүргізетін ережеге сәйкес
тасбағанды алып шығу көлемі тасбағанды іріктеудін жалпы өтуінің 50 %
пайызын құрайды. Тасбағанды іріктеу мөлшермен аралықтығы жоспарда
белгіленген және берілген ұңғыманың геология техникалық нарядына бұрғылау
қызметі жауап береді. Тасбағанды іріктеу аралықтығын түзету бұрғылау
кезінде тек МУРБ – ның бас геологы ПОМН жоспар авторының келісімен, осы
аралықта каротажға қарап алып шығарылады. Тасбағанды іріктеу технологиясын
бақылау және байқау МУРБ геолгиялық қызметі іске асырылады. Геология
қызметінің жұмыс керлері тасбағанды іріктеу тізбегін әр көтергенде міндетті
түрде қатысуы қажет. Тасбағанды түзету және көтеру аралықтығында
таужыныстарының металогиялық құрамын анықтау үшін шлам бақылауы жүргізуі
керек.
9. Болашақта горизонтты сынау және ашу
1. Горизонтты сынау тәсілдері және аралық
Ашылатын мұнай газдылығын ашуды бағалауды тездету үшін МИГ 127
“Уралец”, КИИ – 146 түрдегі бұрғылау құбырларының көмегімен шөгінді сынау
өткізу қарастылды, ондағы мақсат ұңғыма тілігін ашылуын байламдау.
Жүргізілетін ауданын таңдау үшін әр қыртысы сынау алдында қарсыласу
каротажының параметрін өлшеу және өздігінен шығаратын каротажының масштабы
1 : 500, ұңғыманың диаметрі (Ұд) және муфтаны жекелеу жоспарланады. Тілік
қаныққандығын бағалау үшін бірінші зерттеу ұңғымасында қыртысты сынау
болашақ сақталған қор түгел қамталып қарастырылады. Сынаудың ең үлкен
аралығы 80 – 100 м – ге жетуі мүмкін. Қыртысты сынауға керекті жағдай
буырқаныстын ашылуы 5 МПа – дан кем болмау керек. Оқпаның қысымын таңдау,
сынау алдында тәжірибе жетікшілігіне сәйкес жүзеге асырылады.
Тіліктін қаныққан бағасы жинауыштын кеуекті түрімен екі есе өседі Δ
Р2 үстінде Δ Р1, ал жарықшақты – 4 х 5 есе.
Егер болашақ тілікті ашса жуу сұйықтығының жұтылуы белгіленеді, енді
ұңғыманың бұрғылауын тоқтау керек, жұтылу тоқтағанша жуу сұйығының
тығыздығын азайту қажет, ұңғыманың оқпан бөліктерін ИПГ көмегімен шөгіндіні
сынау сәтсіз болса (көлемінің бұзылуы, тұмшылану т.б) сынаудын аралығын аз
немесе көп мөлшерде қайта қайталау қажет. Қыртыс сынағының түзету аралығы
каротаждын аралық нәтижесін алғаннан кейін МУРБ – ның тек бас геологі алып
шығалады. Кәсіпшілік геофизикалық өндеу болғанан кейін геофизикалық қызмет
ПГС – 1, ПГК – 2 Маңғышлақ геофизика тресі тіліктін ашылуына бітім береді
және МУРБ – ға ҚазМұнай Ғылыми Институтына, ПОМН – ға жібертіледі.
2. Өнім горизонтын ашу әдісі
Алғаш ашу кезінде жұмыс жиынтығын түсінуге жүгінеміз себебі ол
ұңғыма оқпанының тұрақтылығын және қыртыс қабатының өнімділігін бұрғылаумен
байланысты. Ұңғыманың жымылтық бетінің пайдалану тізбегі цементелінгенен
кейін қыртыстын алағашқы ашуына кіріседі. Барлық бұрғылаудан кейін оқпан
қыртысының өнімділік қалындығы ашық түрде қалады және қыртыс сұйықтығының
ағынын алып, ұңғыма тапсырыс бергенге пайдалануға береді. Өнім қыртысын
алғаш ашудағы әдісін таңдау кезінде келесі принциптер тұтас сақталады:
- Қабатын өнімділігінің қанығуын және құрылым мүмкіндігін бағалау.
- Өнім қабатындағы таужыныстарын тұрақтылық мүмкіндігін бағалау.
- Өнім қабатындығы ең үлкен коэфициенті ескеру.
- Өнім қабатындағын барлық қалындығын бір әдісте бұрғылауға болама
дегенді анықтау.
- Өнім қабатының жинауыш қасиетін анықтау, қабат сұйықтығының
қасиетін және қаліпсіздік коэфициентін тек ұңғыманың негізгі оқпан
құрылысымен шектеуге болама?
10. Ұңғыдағы геофизикалық зерттеулер
Аудандағы геологиялық тілікті аса толық үйрену мақсатымен оның мұнай
газдылығын тексеру және ұңғыманың техникалық жағдайын бақылау геофизикалық
кәсіпкерлер зерттеулері жүргізіледі. Кәсіпкер геофизикакалық жұмыс түрлері
(Геофизикалық зерттеудін түрдік және міндеті жиынтығына сәйкес
жоспарланады).
1. Ашық оқпанда барлық тілікте
Каротаж қарсыластығының литология жинауыш қасиетінің құрлымын үйрену
үшін (КҚ), өзін шығару полеризациясының шама каротажы (ПӨ), есту каротажы
(ЕК), гамма – гамма каротажы (ГГК), ұңғыма енсметриясы (ҰЕ), ұңғыма
термометрия масштаб 1 : 500; болашақ аралық масштабы 1 : 200 1750 м
тереңдігімен оқпанға дейін 2900 м ұңғымаға геология – технологиялық зерттеу
жүргізеді; тоқтын көрініс кедергісі (ТКК), өз өнімділік полеризациясының
шама каротажы (ӨӨП), КҚ, ПӨ, ЕК, ГГК, ҰЕ грунт таңдау, болашақ аралықтын
қаныққандығын анықтау; БКЗ, БК ендеу каротажы (ЕК), ұңғыма резистеметриясы,
каротаж кабілінде қабатты аспабымен сынау;
Ұңғыманың техникалық күйін үйрену барлық тілікте 1 : 500 масштабымен
жүргізіледі, ұңғыманың диаметрін өлшеу (ҰД), ұңғыма инклинометриясы (ҰН);
Болашақ аралықтын масштабы 1 : 200, ұңғыманың диаметрін өлшеу (ҰД);
2. Шегенделген ұңғыма
Барлық тіліктер масшатаб 1 : 500 бөлінген цементаждын бақылау (ЦБ),
муфта жекелеу, геотермиялық градиентте анықтау, сейсмо каротаж;
Болашақта аралық масштабы 1 : 200, цементеуді бақылау.
Кесте 1 – Қабат сынаудын ара – қашықтығы
Индекстін
стратиграфикалық Қабат сынаудын ара - қашықтығы, м
бөлімшесі
Басы Соны
Бат 2195 2240
2255 2280
Байос 2325 2385
2410 2455
2470 2495
2540 2600
Аален 2705 2725
2725 2745
2745 2765
Жоғарғы Триас 2785 2805
2805 2825
Ортанғы Триас 2865 2915
2915 2955
2955 3005
3005 3050
3050 3090
Төменгі Триас 3130 3170
3170 3200
Кесте 2 – Тасбағанды іріктеу
Стратиграфикалық Аралық, м Өтімділігі
бөлімше
Басы Соны
Аален 2400 2415 15
2475 2490 15
2510 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz